ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI 10. Endüstriyel Çamur Arıtımı Yrd. Doç. Dr. Kadir GEDİK Giriş Sıvı atıkların arıtılmasındaki en önemli nokta askıda veya çözünmüş katıların giderimidir. Sıvıdan ayrıştırılan katıların uzaklaştırılması için harcanan zaman ve para, arıtımı için gerekli olandan daha fazla olduğundan sistematik bir çamur uzaklaştırma programına ihtiyaç duyulmaktadır. Arıtma Çamuru nedir? Atıksu arıtma işlemleri sonucu oluşan arıtma çamurları, uygulanan arıtma işlemine bağlı olarak ağırlıkça % 0.25 ile % 12 katı madde içerir. Çamurun sadece küçük bir kısmı katı madde, önemli bir kısmı ise sudur, bu nedenle büyük hacimler işgal eder. Genel Atıksu Arıtım Şeması HAM ATIKSU GİRİŞİ ÖN ARITIM Ön Arıtım Atıkları A ( kum, paçavra, vs..) ÇÖKELTME BİRİNCİL Dolgu Malzemesi Olarak B Ön Çökeltme Çamuru Biyolojik/Kimyasal Arıtım Ünitesi İKİNCİL İLERİ ARITMA (ÜÇÜNCÜL) Atıksu Arıtım Atıkları Çamurun İşlenmesi Ve Uzaklaştırılması C İkinci Çökeltim Çamuru ÇÖKELTME Clarifier DEZENFEKSİYON ARITILMIŞ SUYUN UZAKLAŞTIRILMASI 3 1
Arıtma işlemleri sonucu oluşan katı madde ve çamurların özellikleri Arıtma işlemleri sonucu oluşan katı madde ve çamurların özellikleri Çamur İçerisindeki Suyun Dağılımı Serbest su: Çamur partiküllerine bağlı olmayıp, graviteli çökelme ile kolayca ayrılır. Flok suyu: Floklar içinde hapsedilmiş su olup, yumakla birlikte hareket eder. Mekanik su alma işlemleri ile giderilebilir. Kapiler su: Partiküller üzerinde bağlı (yapışık) halde bulunur ve bu partiküllerin sıkıştırılarak deformasyonları sonucu uzaklaştırılabilir. Kimyasal bağlı su: Partiküller içinde kimyasal olarak bağlı haldeki sudur. 2
Çamur işleme ve bertaraf yöntemleri Çamur Yoğunlaştırma Atıksu arıtma tesislerinde, çamur katı madde konsantrasyonunu artırmak için yoğunlaştırıcılar kullanılır. Yoğunlaştırma çok ekonomik bir işlemdir, çünkü; Çamurun katı madde konsantrasyonundaki artış önemli derecede hacim azalmasına neden olur. Hacim azalması arıtma tesisi maliyetini önemli derecede azaltacaktır. Yoğunlaştırma işleminde; Ulaşılan katı madde konsantrasyonu % 15'den azdır. Yoğun çamurlar hala pompalanabilir niteliktedir. Birçok yönden akışkan özelliklerine sahiptir. %1 katı madde içeren çamur %100 hacim işgal ederken; %2 KM ye kadar yoğunlaştırıldığında hacmi % 50 azalır. Aynı çamur % 5 KM'ye kadar yoğunlaştırıldığında ise, başlangıçtaki hacminin sadece % 20'ne sahip olacaktır. 3
1. Klasik tipteki yoğunlaştırıcılar; Graviteli yoğunlaştırıcı Flotasyon yoğunlaştırıcı Santrifüj yoğunlaştırıcılar 2. Farklı üretici firmalar tarafından patent altında olan ve esas olarak filtrasyon prensibine göre çalışan mekanik yoğunlaştırıcılar Çamur Stabilizasyonu Çevresel ortamlara herhangi bir zarar vermeksizin bertaraf edilebilen çamur stabil çamur olarak tanımlanabilir. Arıtma çamurları; Patojenleri gidermek İstenmeyen kokuları gidermek Potansiyel bozunmayı azaltmak, inhibe etmek veya durdurmak amacıyla stabilize edilirler. Çamur stabilizasyonu için kullanılan yöntemler; 1. Kireç stabilizasyonu, 2. Isıl işlem, 3. Anaerobik çürüme, 4. Aerobik çürüme, 5. Kompostlama 4
Çamur Susuzlaştırma Çamur içerisindeki nemin alınma işlemidir. Bu işlemde; Ulaşılan katı madde konsantrasyonları %15'den büyüktür. Çamur katı madde gibi davranır. Çamurun susuzlaştırılmasındaki temel sebepler: 1. Susuzlaştırma ile çamurların kamyonlarla taşınımı kolaylaşır ve maliyetleri azaltılabilir. 2. Çamurlar yakılacaksa sularının alınmaları gerekir. 3. Kompostlamadan önce susuzlaştırma gereklidir. 4. Araziye sermeden önce de çamurların suyunun alınması gereklidir. 5. Yakma uygulaması için çamurun kalorifik değerini arttırmak Belli başlı çamur susuzlaştırma işlemleri şunlardır: Santrifüj sistemleri Belt filtre pres Çamur kurutma yatakları Çamur lagünleri 5
Nihai Bertaraf Yöntemleri Arıtma çamurlarının özellikleri ile mevcut ekonomik ve teknik imkanlara göre uygulanan nihai bertaraf yöntemi de farklılık gösterir. Arıtma çamurlarının nihai bertarafı için kullanılan yöntemler; Çamur lagünlerinde depolama Düzenli depolama Arazi iyileştirme (reklemasyon) Arazide bertaraf Kimyasal sabitleme (stabilizasyon/solidifikasyon) Kompostlaştırma Termik yöntemler Dağıtım ve pazarlama Çamurun Yakıt Değeri Arıtma çamurları içerdiği yüksek organik madde miktarından dolayı kalorifik bir değere sahiptir. Madde Yakıt değeri (kj/kg) Kömür (Ev) 27000-31000 Kalorifer yakıtı (yağ) 42500 LPG 46300 Çamur 10000-20000 6