İstanbul Teknik Üniversitesi Tekstil Teknolojileri ve Tasarımı Fakültesi 2008 2009Öğretim YılıY Güz z Yarıyılı TEK485 MALİYET MUHASEBESİ BÖLÜM M 2 MALİYETLER YETLERİN N TÜRLERT RLERİ VE SINIFLANDIRILMALARI MALİYETLERİN N SINIFLANDIRILMASI MALİYET MUHASEBESİNDE HESAPLARIN İŞLEY LEYİŞİ MALZEME MALİYETLER YETLERİ İŞÇİLİK K MALİYETLER YETLERİ GENEL İMALAT MALİYETLER YETLERİ İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 1
flandırılması Türlerine / Ortaya Çıkışış Biçimlerine imlerine GöreG Malzeme Maliyeti İşçilik Maliyeti Sabit Kıymetleri Kullanma Maliyeti Dışarıdan Sağlanan Hizmetler Sermaye Maliyetleri Riziko Karşılama Maliyetleri Sosyal Maliyetler Vergiler İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 2
flandırılması Malzeme Maliyeti Üretim amacıyla harcanan her türlü maddeyle (hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi) ilgili maliyetlerdir. İşçilik Maliyeti İşçilerle ilgili ücret, maaş, prim, ikramiye, tazminat, sosyal sigorta işveren payı gibi maliyetler bu kapsamda ele alınırlar. Sabit Kıymetleri Kullanma Maliyeti İşletmelerde bir yıldan daha uzun bir süre kullanılmak yoluyla kendisinden yararlanılan, bina, makina, tesisat ve demirbaşların yıpranma ve tükenme payları bu grupta ele alınır. Sabit kıymetlerin kiralanmış olmaları halinde amortismanların yerini kira maliyetleri alır. Yalnız maddi kıymetler değil, patent ve imtiyaz gibi nesnel olmayan varlıklarda amortisman konusu olabilir. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 3
flandırılması Dışarıdan Sağlanan Hizmetler Tamir, nakliye, haberleşme ve enerji maliyetleri bu grubun en önemli maliyet kalemleridir. Sermaye Maliyetleri Yabancı ve öz sermayenin faizi ile, para ve kredinin teminindeki komisyon ve diğer masraflar bu gruba girer. Riziko Karşılama Maliyetleri Sigorta masrafları bu gruba girer. Sigortalanmayan bazı rizikolar için işletme kendi yapısı içinde karşılık ayırabilir. Sosyal Maliyetler İşletmenin sosyal ve kültürel amaçlarla kendi bünyesi dışındaki şahıs ve kurumlara yaptığı yardımlar bu gruba girer. Yalnız bu tür giderler maliyet sayılmazlar. Vergiler İşletmenin nesnel varlığı veya üretim faaliyetleri ile ilgili vergi, resim ve harçlardır.işletme sahiplerinin kendileri ile ilgili bireysel vergiler bu gruba girmez. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 4
flandırılması İşletmenin Fonksiyonlarına na GöreG Üretim Maliyetleri Satış Maliyetleri Tedarik Maliyetleri AR-GE Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Finansman Maliyetleri İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 5
flandırılması İşlevsel maliyet ayrımının en büyük önemi, imalat(üretim) maliyetlerine girecek maliyetler ile bunların dışında kalan maliyetlerin ayrılmasına olanak vermesidir. Bu ayrım kâr tahlilleri için kolaylık sağlar. Üretim Maliyetleri Hammaddenin mamule dönüştürülmesi anlamına gelen üretim işlemi için katlanılması zorunlu olan maliyetlerdir. Dolaysız malzeme, dolaysız işçilik ve üretim genel maliyetlerinden oluşur. Satış Maliyetleri Talep yaratılması, sipariş alınması ve malın müşteriye ulaştırılıp, teslim edilmesi için katlanılan maliyetlerdir. Reklam giderleri, seyahat giderleri, satış personeli maaşları, satış komisyonları, satış nakliye giderleri, pazarlama bölümünün ısıtma, aydınlatma, amortisman, kırtasiye vs. satış maliyetlerini oluşturur. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 6
flandırılması Tedarik Maliyetleri Satın alma ile ilgili maliyetlerdir. AR-GE Maliyetleri Yeni mamuller, hizmetler ve süreçlerle ilgili fikirlerin üretilmesi ve uygulanması ile ilgili olarak katlanılan maliyetlerdir. Yönetim Maliyetleri Üretim ve satış faaliyetleri dışında kalan her türlü örgütsel ve yönetsel faaliyetlerden kaynaklanan maliyetlerdir. Genel müdürlük, personel, finansman, araştırma-geliştirme, halka ilişkiler gibi bölümlerin maliyetleri bu gruba girer. Finansman Maliyetleri İşletmeye fon sağlanabilmesi için katlanılan maliyetlerdir. Faiz ve komisyon giderleri, hisse senedi ve tahvil ihraç giderleri belli başlı finansman maliyetlerini oluşturur (Bkz. sermaye maliyetleri) İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 7
Maliyetlerin Mamullere Yüklenme Y Şekline-Olanağına / İzlenebilirliklerine GöreG Dolaysız Maliyet Dolaylı Maliyet Mamul maliyetlerini hesaplamada sağladığı kolaylık bakımından büyük önem taşır. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 8
Dolaysız (direk) maliyetler: Mamul maliyetine doğrudan yüklenebilen maliyetlerdir. Dolaysız madde-hammadde Dolaysız işçilik Özel maliyetler Dolaysız madde ve işçilik, mamulü meydana getirmek için harcanan, mamul bünyesi içine giren veya ne kadar harcandığı doğrudan doğruya saptanabilen maliyetlerdir. Özel maliyetler-özel bir sipariş için harcanan model ve kalıp maliyetleri gibi maliyetlerdir. Dolaysız maliyetler daha genel anlamda, hangi mamul, bölüm veya maliyet yeri için katlanıldığı izlenebilen maliyetlerdir. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 9
Dolaylı (endirekt) maliyetler: Dolaysız maliyetlerin dışında kalan tüm maliyetler dolaylı maliyetlerdir. Yapıldıkları yer bakımından dolaylı sayılan, tamirhane veya kazan dairesi gibi yardımcı bazı teknik servislerde katlanılan maliyetlerle, idari servislerin maliyetleridir. Kimi maliyetler imalat safhalarında yapılmalarına ve imalatla ilişkili olmalarına karşılık, nitelikleri ve mamullerle ilişkilendirilme olanakları bakımından, mamullere doğrudan yüklenemezler. Ustabaşı ücreti, konfeksiyon dikiş ipliği, vb. gibi. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 10
Maliyetlerin Üretim Süreciyle İlişkilerine Göre İlk (Asıl) Maliyet Dolaysız madde + dolaysız işçilik Dönüşüm Maliyeti Dolaysız işçilik + üretim genel maliyeti İlk maliyet mamullerin dolaysız z maliyetini temsil etmektedir. Dönüşüm m maliyeti ise hammaddeyi mamule dönüştürmek d i rmek için in gerekli maliyetleri içermektedir. i Üretim teknolojisi makine yoğun olup, işçilii iliğin in maliyetler içerisindeki i payı %10 un altına düştüğüd durumlarda işletmeler i dolaysız z işçilii iliği i ayrıca izlemekten vazgeçerek, erek, üretim maliyetleri içerisinde i ele alırlar. Bu durumda ilk maliyet dolaysız z madde maliyetine ve dönüşüm d m maliyeti de işçiliğin in de dahil olduğu üretim genel maliyetlerine eşit e olur. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 11
Maliyetlerin Faaliyet (Üretim)( Hacmi Karşı şısındaki Davranış ışlarına GöreG Sabit Maliyet Değişken Maliyet Karma Maliyet Yarı Değişken Maliyet Basamaklı Değişken Maliyet Planlama ve kontrol açısından bu ayrımın büyük önemi vardır. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 12
Sabit Maliyet Belli bir hesap/zaman dönemi içerisinde faaliyet hacminin azalıp çoğalmasına karşın tutarı aynı kalan maliyetlere sabit maliyetler denir. Temel alınan hesap dönemi kısaldıkça, maliyetlerin daha büyük bir bölümü sabit maliyet niteliği kazanabilir (kiralar). Temel alınan hesap dönemi uzadıkça, daha önce sabit sayılan bazı maliyetler kısmen değişken duruma gelebilir(basamaklı değişken, kademeli, sıçrayan maliyetler) Belli bir üretim seviyesine kadar tek bir ustabaşı, daha yüksek üretim seviyeleri için ikinci ustabaşı çalıştırılması ile ustabaşı maaşı seviyesi sıçrama gösterir. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 13
Değişken Maliyet Üretim hacmi, satış hacmi ya da başka bir faaliyet ölçüsü ile aynı yönde değişen maliyetlere değişken maliyet denir. Değişken maliyetler, davranışlarına göre birkaç şekilde karşımıza çıkar. Doğrusal maliyetler üretim miktarı ne olursa olsun, bir mamul birimi için hep aynı nicelikte kalan maliyetlerdir. Dolaysız madde, doğrusal değişken maliyetler grubun en tipik örneğidir. Toplam değişken maliyetin faaliyet hacmi ile aynı oranda değişmesi gerekmez; örneğin, üretim %10 değişirken, değişken maliyet %5 ya da %15 oranında değişebilir. Doğrusal Değişken Maliyet İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 14
Değişken Maliyet Değişken maliyet ile üretim miktarı arasındaki ilişkinin her zaman doğrusal olması da gerekmez. Önemli olan, faaliyet hacmi ile aynı anda ve aynı yönde değişmesidir. Bazı görüşler, maliyet değişimi için S şeklindeki eğriyi daha tipik kabul etmektedir. Bu eğri sabit bir maliyet değeri ile başlamakta, belli bir üretim aralığında temposu yavaşlayan (degresif) bir artış göstermekte, işletmenin optimal üretim faktörleri bileşimini gerçekleştirdiği noktada, en düşük ortalama birim maliyetle çalıştığı değerine ulaşmaktadır. S maliyet eğrisi Marjinal maliyetler: üretime eklenen her yen birimin neden olduğu maliyetler İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 15
Değişken Maliyet Optimal kapasite düzeyinde çalışan işletmeler için maliyetler yaklaşık olarak doğrusal bir gelişim göstermektedir. Uygulamada, karşılaşılan ölçme sorunlarından kaçınmak için üretim-değişken maliyet ilişkisinin doğrusal olduğu varsayımı yapılır. Optimal noktadan sonra, toplam maliyetlerdeki artış hızı gittikçe artan bir gelişim göstermektedir. Aşırı kapasite ile çalışmayı gösteren bu aşama, işçilik için fazla mesai, makinalarda arızaların çoğalması, hammadde fire oranının artması, bu giderek hızlanan (progresif) bir artışa neden olabilir. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 16
Karma Maliyetler Sabit ve değişken unsurları aynı anda içeren maliyetlerdir. Yarı Değişken Maliyet Faaliyet hacminin sıfır olduğu noktada pozitif bir değeri olan, üretim arttıkça artan maliyetlerdir. Tamir-bakım, telefon, elektrik maliyetleri, her an hizmete hazır olmanın karşılığında neden oldukları sabit maliyetlerin yanı sıra, faaliyet hacminin artmasıyla artan hizmetleri ölçüsünde değişen maliyetlere yol açarlar. Yarı değişken maliyetler İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 17
Karma Maliyetler Basamaklı Değişken Maliyet Birbirini izleyen küçük üretim aralıklarının her birinin başlangıcında artış gösteren, fakat o üretim aralığında sabit kalan maliyetlerdir. Değişken giderlerin basamaklı olarak artması, üretim faktörünün bölünmezliği ile ilgilidir. Dolaysız işçiliği üretimde tam gereken miktarda kullanmak zordur. Bir işçi saatte 5 birimden fazla üretim yapamaz ise, üretimi yükseltmek için ikinci bir işçiyi işe almak gerekir. Böylece 0-5 birimde işçilik ücreti, 20YTL/saat ise, 6-10 üretim aralığında 40 YTL/saat olacaktır. Basamaklı değişken maliyetler İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 18
Karma Maliyetler Basamaklı Değişken Maliyet Üretim faktörlerinin bölünebilirliği arttıkça basamaklar küçülecek ve maliyet tam değişkene yaklaşacaktır. Bölünmesi zor üretim faktörlerinde ise basamakların genişlediği gözlenir. Nezaretçi maaşlarında, amortisman giderlerinde, kiralarda olduğu gibi. Bu durumda basamaklı değişken yerine basamaklı sabit ifadesini kullanmak daha uygun olacaktır. Geçerli üretim aralığı Basamaklı sabit maliyetler İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 19
Ölçü Birimi Olarak Kullanılan Üretim Miktarına Göre Toplam Maliyet Belli bir hesap döneminde gerçekleştirilen üretimin tümü için katlanılan maliyetler Birim Maliyeti Toplam maliyetin üretim miktarına bölünmesiyle b bulunan ortalama maliyet. Toplam maliyet sabit ise, üretim arttıkça a birim maliyetler düşer. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 20
Ait Oldukları Kısma GöreG Üretim Kısmı Maliyetleri Hizmet Kısmı Maliyetleri Gidere Dönüştükleri D Döneme D GöreG Ürün Maliyeti Üretim maliyeti ile eş anlamlıdır. Üretilen mallar satılana kadar gidere dönüşmezler. Sadece SMM dönemin satış gelirlerinden düşülür. Dönem Maliyeti(Dönem Gideri) Satış, genel yönetim, Ar-Ge ve finansman giderleri dönem maliyetleridir. Hangi dönemde ödenmişlerse o dönemin gideri sayılırlar ve o dönemin satış gelirlerinden düşülürler. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 21
Planlama, Kontrol ve Çeşitli Yönetim Kararları ile İlişkilerine Göre Standart Maliyet-Bütçelenmiş Maliyet Kontrol Edilebilir Maliyet-Kontrol Edilemez Maliyet Bağlı Sabit Maliyet-İradi Sabit Maliyet Geçerli Maliyet- Geçersiz Maliyet Ek Maliyet-Marjinal Maliyet Fırsat Maliyeti İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 22
Standart Maliyet-Bütçelenmiş Maliyet Standart maliyet, gerçekçi bir verimlilik düzeyinde katlanılması gereken birim başına dolaysız maddeler, dolaysız işçilik ve üretim genel maliyetlerinin (ÜGM) toplamıdır. İş ve zaman ölçümü gibi bilimsel metotlarla tespit edilen standart dolaysız madde ve işçiliğin yanı sıra bütçelenmiş ÜGM nin üretim hacmine bölümüyle elde edilen ÜGM yükleme oranının toplamıyla bulunur. Bütçelenmiş maliyet, belli bir üretim hacmi için öngörülen toplam maliyettir. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 23
Kontrol Edilebilir Maliyet-Kontrol Edilemez Maliyet Bir sorumluluk merkezinin yöneticisinin kararlarından etkilenen maliyetler kontrol edilebilir maliyet, aynı yöneticinin iradesi dışında katlanılan maliyetler ise kontrol edilemez maliyet olarak adlandırılır. Kısım yöneticisi hammadde veya malzeme sarfını kontrol edebilir; ancak, bina vergisinden düşen payı kontrol edemez. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 24
Bağlı Sabit Maliyet-İradi Sabit Maliyet İşletmenin kurulu kapasitesinin, kullandığı duran varlıklarının nicelik ve niteliğinin ve örgüt yapısının neden olduğu sabit giderlere bağlı sabit maliyetler adı verilir ( amortismanlar, bina vergisi, sigorta payları, kiralar, kilit personel maaşları) Bağlı sabit maliyetlere alt yapı maliyetleri adı da verilir. Bu maliyetlerin azaltılması, işletmenin uzun dönemdeki satış ve üretim hedeflerinin daraltılması anlamına geleceğinden üretimdeki geçici azaltmalar, bağlı sabit maliyetleri etkilemez. İradi sabit maliyetler ise, her bütçe yılı başında yetkili yöneticilerin kararlarıyla belirlenen sabit maliyetlerdir (reklam, eğitim, Ar-Ge, vb.) İradi sabit maliyetlerin bütçelenen tutarları bir yıl için sabittir. Gelecek bütçe yılında yöneticilerin kararlarıyla başka bir değer alabiliriler. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 25
Geçerli Maliyet- Geçersiz Maliyet Gelecekte gerçekleşmesi beklenen ve alternatif hareket tarzlarının her biri için farklı değerde olan maliyetlere geçerli maliyet adı verilir. Örneğin A ve B makinalarından birinin seçilmesi ile ilgili bir karar durumunda, bu makinaların farklı değer taşıyan yıllık bakım maliyetleri geçerli maliyet olur. Yönetim kararlarından etkilenmeyen maliyetler ise geçersiz maliyet adını alır. Batık maliyet geçersiz maliyetlere güzel bir örnek oluşturur. Batık maliyet geçmişte katlanılan ve geri dönülmesi olanaksız olan maliyettir. Gelecekle ilgili kararlar üzerinde hiçbir etkileri yoktur. (mevcut duran varlıkların amortisman maliyetleri) İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 26
Geçerli Maliyet- Geçersiz Maliyet Örneği: Bir işletme mevcut atölyelerinden birini yeniden düzenlemek istemektedir. Saat ücretlerinde bir değişiklik öngörülmemekle birlikte atölyenin yeniden düzenlenmesi, gerekli işçilik saatlerinde ve işçilik maliyetlerinde farklılaşmaya yol açması beklenmektedir. Dolaysız maddelerin geçmişte birim başına ne kadarsa gelecekte de aynı kalacağı tahmin edilmektedir. Aşağıdaki tabloya göre vereceğiniz karar açısından hangi maliyetin geçerli hangisinin geçersiz olduğunu belirtiniz. Birim Başına (YTL) Atölyenin mevcut şeklini koruma Atölyeyi yeniden düzenleme Dolaysız işçilik 10 15 Dolaysız maddeler 20 20 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 27
Ek Maliyet-Marjinal Maliyet Ek maliyet, iki alternatif hareket tarzının maliyetleri arasındaki farktır. A makinasının yıllık bakım maliyeti 3000 YTL, B makinasının 2500 YTL ise, A makinasının ek bakım maliyeti, 500 YTL, B makinasının ek bakım maliyeti, -500 YTL dir. Marjinal maliyet üretimdeki bir birimlik artışın neden olduğu ek maliyettir. Üretim 1000 birimden 1001 birime çıktığında maliyet 2 YTL den 2.2 YTL ye yükseliyorsa, marjinal maliyet 0.2 YTL dir. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 28
Fırsat Maliyeti Belli bir alternatifin seçilmesi nedeniyle, seçilmemiş olan en iyi alternatifin mahrum kalınan net yararı, seçilmiş olan alternatifin fırsat maliyeti olarak adlandırılır. Fabrika ek binasının bir kısmını depo olarak kullanma veya kiraya verme alternatiflerinden, ilki tercih edildiğinde, binayı kullanmanın fırsat maliyeti, mahrum kalınan kira geliridir. İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 29
Fırsat Maliyeti Dört alternatif hareket tarzının öngörülen gelir ve giderleri B alternatifinin karı, fırsat maliyetini de içerecek şekilde hesaplanırsa buna ekonomik kar adı verilir. Doğru karar ekonomik karı pozitif olan alternatifin seçilmesidir. Beklenen gelir Beklenen gider Beklenen kar Beklenen gelir Beklenen gider Beklenen kar Fırsat maliyeti Ekonomik kar A 2000 1700 300 A 2000 1700 300 500-200 B 3000 2500 500 B 3000 2500 500 400 100 C 3500 3100 400 C 3500 3100 400 500-100 D 2700 2350 350 D 2700 2350 350 500-150 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 30
flandırılmasına Bir Örnek Dolaysız malzeme Dolaysız maliyet Dolaysız işçilik Dolaylı malzeme Dolaylı işçilik Diğer dolaylı mal. (Temel İmalat Maliyetleri) Dolaylı maliyet (Genel İmalat Maliyetleri) İmalat Maliyetleri İmalat Maliyeti (Sınai Maliyet) Yönetim Maliyetleri Satış Maliyetleri Dönem Maliyetleri Satış Maliyeti Ticari Maliyet İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 31
2003 Maliyet Faktörleri: Dokuma Eğitilmiş personel saatlik ücreti Makine bakım işçisi saatlik ücreti Eğitilmemiş personel saatlik ücreti Çalışma saatleri (yıllık) Buhar maliyeti /lb iplik Haşıllama maliyeti /lb iplik Petrol/gaz maliyeti (kg başına/cu.ft başına) Bina maliyeti / m 2 Bina alanı (m 2 )- M8300 Bina alanı (m 2 )- G6300 Yıllık bina bakımı (%) Makine amortisman süresi (yıl) Yardımcı donanım için amortisman süresi (yıl) Bina amortisman süresi (yıl) Gümrük, satış vergisi vs.(makine fiyatının %'si) Kapital faiz oranı (%) Hammadde maliyeti ( dokunmuş 1 yarda kumaş) Brezilya 1.49 1.36 0.82 7618 0.03 0.04 0.19 (petrol) 142.40 5000 4800 1.0 10 9 25 17.40 18.52 Çin 1.45 0.76 0.66 7875 0.02 0.05 0.37 (petrol) 108.70 5000 4800 1.0 5 5 12 6.00 5.50 Hindistan Elektrik gücü maliyeti /kwsaat 0.03 0.07 0.08 0.10 0.05 0.07 0.05 4 Su maliyeti / m 3 0.14 0.18 0.79 0.37 0.85 0.50 0.59 4/5 1.09 0.90 0.71 8402 0.02 0.13 0.19 (petrol) 133.38 5000 4800 1.0 10 5 28 25.00 14.00 İtalya 20.97 19.03 18.49 6500 0.04 0.16 0.01 (gaz) 553.76 5000 4800 1.0 8 5 30 0 6.50 Kore 6.79 4.99 3.78 7144 0.03 0.69 0.38 (gaz) 217.85 5000 4800 1.0 9.3 9.3 34.7 5.70 5.80 Türkiye 3.65 2.60 1.64 7142 0.04 0.14 0.28 (gaz) 104.36 5000 4800 1.0 7 7 25 2.90 10.00 Amerika B. D. 1 17.97 2/3 15.76 3 12.50 3 7800 0.04 0.10 0.01 4 (gaz) 760.00 5000 4800 1.0 7 5 39 5.00 5.25 pamuk ipliği 0.227 0.293 0.218 0.248 0.246 0.246 0.220 tekstüre iplik 0.142 0.104 0.164 0.145 0.122 0.212 0.164 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 32
2003 Toplam Maliyetler: Ring İplikten Dokunmuş Kumaş (USD/ 1 yarda kumaş) Brezilya Çin Hindistan İtalya Kore Türkiye Amerika B, D, 0,033 0,054 0,030 0,039 0,039 0,039 0,030 Döküntü %5 %8 %5 %3 %5 %5 %4 İşçilik 0,029 %4 0,022 %3 0,034 %5 0,378 %34 0,116 %16 0,050 %7 0,263 %31 Güç 0,046 %7 0,089 %13 0,112 %17 0,146 %13 0,070 %9 0,098 %13 0,068 %8 Yardımcı malzeme 0,057 %9 0,055 %8 0,074 %11 0,084 %8 0,108 %14 0,077 %11 0,065 %8 Kapital (amortisman& faiz) 0,260 %40 0,178 %26 0,195 %29 0,205 %19 0,175 %23 0,228 %31 0,198 %23 Hammadde 0,227 %35 0,293 %42 0,218 %33 0,248 %23 0,246 %33 0,246 %33 0,220 %26 Toplam kumaş maliyetleri (kumaş yardası başına USD) 0,652 0,691 0,663 1,100 0,754 0,738 0,844 (kumaş metresi başına USD) 0,713 0,756 0,725 1,203 0,825 0,807 0,923 Indeks (İtalya:100) 59 63 60 100 69 67 77 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 33
2003 Toplam Maliyetler: OE İplikten Dokunmuş Kumaş (USD/ 1 Kumaş Yardası) Brezilya Çin Hindistan İtalya Kore Türkiye Amerika B, D, 0,023 0,038 0,022 0,028 0,028 0,028 0,022 Döküntü %5 %8 %5 %3 %5 %5 %4 İşçilik 0,023 %4 0,018 %3 0,028 %5 0,281 %34 0,093 %16 0,036 %7 0,201 %31 Güç 0,041 %7 0,077 %13 0,097 %17 0,127 %13 0,062 %9 0,086 %13 0,060 %8 Yardımcı malzeme 0,059 %9 0,058 %8 0,077 %11 0,086 %8 0,111 %14 0,080 %11 0,068 %8 Kapital (amortisman& faiz) 0,227 %40 0,163 %26 0,172 %29 0,183 %19 0,156 %23 0,199 %31 0,175 %23 Hammadde 0,227 %35 0,293 %42 0,218 %33 0,248 %23 0,246 %33 0,246 %33 0,220 %26 Toplam kumaş maliyetleri (kumaş yardası başına USD) 0,600 0,647 0,614 0,953 0,696 0,675 0,746 (kumaş metresi başına USD) 0,656 0,708 0,671 1,042 0,761 0,738 0,816 Indeks (İtalya:100) 63 68 64 100 73 71 78 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 34
2003 Toplam Maliyetler: Tekstüre İplikten Dokunmuş Kumaş (USD/ 1 Kumaş Yardası) Brezilya Çin Hindistan İtalya Kore Türkiye Amerika B, D, 0,004 0,004 0,004 0,004 0,004 0,004 0,004 Bobinleme %1 %1 %1 %0 %1 %1 %0 İşçilik 0,029 %5 0,021 %4 0,036 %6 0,315 %30 0,112 %20 0,042 %7 0,231 %25 Güç 0,033 %6 0,072 %14 0,089 %15 0,300 %28 0,055 %10 0,075 %12 0,247 %27 Yardımcı malzeme 0,073 %13 0,059 %12 0,082 %14 0,070 %7 0,079 %14 0,066 %10 0,064 %7 Kapital (amortisman& faiz) 0,266 %49 0,246 %49 0,216 %36 0,227 %21 0,179 %33 0,237 %37 0,210 %23 Hammadde 0,143 %26 0,104 %20 0,164 %28 0,145 %14 0,122 %22 0,212 %33 0,164 %18 Toplam kumaş maliyetleri (kumaş yardası başına USD) 0,548 0,506 0,591 1,061 0,551 0,636 0,920 (kumaş metresi başına USD) 0,599 0,553 0,646 1,160 0,603 0,696 1,006 Indeks (İtalya:100) 52 48 56 100 52 60 87 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 35
Maliyet Muhasebesinde Hesapların İşleyi leyişi MADDELER STOK Ay Başı Stoku 8 (2) 14 (1) 12.5 (3) 1.5 KASA Aybaşı mev. 25 (12) 54 (1) 12.5 (14) 3 (5) 0.8 (6) 1 (7) 0.3 (8) 0.2 (15) 4 (16) 2 (17) 3.5 (18) 7.6 İMALATTAKİ MALLAR Ay Başı Stoku 3 (11) 29.5 (2) 14 (4) 9.5 (10) 7 ÜGM (3) 1.5 (10) 7 (4) 1.2 9.5 (5) 0.8 (6) 1 (7) 0.3 (8) 0.2 (9) 2 MAMUL STOK Ay Başı Stoku 7 (13) 30 (11) 29.5 SMM (13) 30 (21) 30 ÖDENECEK ÜCRETLER (4) 10.7 SATIŞ GİDERLERİ (15) 4 (22) 4 SATIŞLAR (19) 54 (12) 54 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN Aybaşı bakiyesi 28 (9) 2 YÖNETİM GİDERLERİ (17) 3.5 (24) 3.5 DİĞER GELİRLER (20) 3 (14) 3 AR-GE GİDERLERİ (16) 2 (23) 2 DİĞER GİDERLER (18) 7.6 (25) 7.6 KAR-ZARAR (21) 30 (19) 54 (22) 4 (20) 3 (23) 2 (24) 3.5 (25) 7.6 İTÜ Tekstil Müh. Bölümü/TEK485 Maliyet Muhasebesi Prof. Dr. Emel ÖNDER 36