05 7 5.ñ<( $%' ñ/ñì.ñ/(5ñ 2. %2<87/8 %ñ5 257$./,ï$ '2ï58 8/86/$5$5$6, 675$7(-ø. $5$ù7,50$/$5.85808 86$. $PHULND $UDúWÕUPDODUÕ 0HUNH]L USAK RAPOR NO: 13-05 0HKPHW <HJLQ (\ S (UVR\ 0D\ÕV
TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİ Çok Boyutlu Bir Ortaklığa Doğru USAK Amerika Araştırmaları Merkezi Yazarlar Mehmet Yegin Eyüp Ersoy Katkıda Bulunanlar Reyhan Güner A. Ebru Özarslan USAK RAPORLARI NO: 13-05 Mayıs 2013 ULUSLARARASI STRATEJİK ARAŞTIRMALAR KURUMU (USAK) International Strategic Research Organization
USAK Raporları No: 13-05 USAK Raporları Editörü: Mehmet GÜÇER Copyright 2013 USAK Tüm Hakları Saklıdır. Birinci Baskı Kütüphane Katalog Bilgileri Türkiye-ABD İlişkileri: Çok Boyutlu Bir Ortaklığa Doğru Tablo ve şekil içermektedir. USAK Yayınları ISBN: 978-605-4030-78-1 Tasarım&Baskı: Karınca Ajans Yayıncılık Matbaacılık Meşrutiyet Caddesi No: 50/9 Kızılay/ANKARA Tel: (0312) 431 54 83 - Fax: (0312) 431 54 84 - www.karincayayinlari.net Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) International Strategic Research Organization Ayten Sokak No: 21 Tandoğan/Ankara Tel: (0312) 212 28 86-87 - Faks: (0312) 212 25 84 www.usak.org.tr - www.turkishweekly.net - info@usak.org.tr
İçindekiler İÇİNDEKİLER Özet...7 Giriş...13 I. ABD DIŞ POLİTİKASININ İÇ PARAMETRELERİ VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER...15 A. Amerikan Kamuoyu Ne Düşünüyor?...15 1) Kamuoyu ve Dış Politika...15 2) Savaş Yorgunu...16 3) Boston Saldırılarının Etkisi...19 4) Amerikan Kamuoyu Türkiye Hakkında Ne Düşünüyor?...20 B. Kongre ve ABD Dış Politikası...22 1) Kongre ve Dış Politika...22 2) Kongre nin Dış Politika Gündemi...23 3) Kongre nin Türkiye ye Dair Yaklaşımları...24 C. Obama nın Yönetimi ve Dış Politika Yaklaşımları...25 1) Obama Yönetimi...25 a) Dışişleri Bakanı John F. Kerry...25 b) Savunma Bakanı Chuck Hagel...25 c) Milli Güvenlik Danışmanı Tom Donilon...26 2) Obama Yönetimi nin Dış Politika Parametreleri...27 II. TÜRKİYE-ABD İKİLİ İLİŞKİLERİ...29 A. Diplomatik Temaslar ve Kurumsallaşmış İletişim...29 1) Ziyaretlerde Neler Konuşuluyor?...31 2) Bölgesel Yaklaşımlar ve Kompartmantalizasyon...32 B. Güvenlik Eksenli İlişkiler ve Ekonomik İlişkiler...34 1) Ekonomi Konularında İşbirliği...35 2) ABD-AB Serbest Ticaret Anlaşması ve Türkiye...36 C. Toplumsal İlişkiler...36 1) Türkiye Kamuoyu Ne Düşünüyor?...37 a) Güven Sorunu ve Amerikan Karşıtlığı...37 2) Elitler Arası İlişkilerin Yeni Dinamikleri...39 a) Eğitim Etkileşimleri...39 b) Düşünce Kuruluşları...41 c) Lobi Faaliyetleri...41 III. SONUÇ...43
Tablo ve Grafikler Tablo 1. ABD den Türkiye ye Üst Düzey Ziyaretler... 30 Tablo 2. Yıllara Göre Sık Konuşulan Konular... 31 Tablo 3. Yeni Bilgiye Açıklığa Göre Negatif Bakışın Eğimlere Etkisi... 39 Grafik 1. ABD Askeri Birliklerinin Afganistan dan Çekilmesi... 16 Grafik 2. Irak Savaşı nın Değerlendirilmesi... 17 Grafik 3. ABD nin Libya ya NATO Müdahalesindeki Rolü Nasıl Olmalıydı?... 17 Grafik 4. Uluslararası Meselelerde Aktif Rol Alma... 18 Grafik 5. Günümüzde ABD nin Karşılaştığı en Büyük Problem Nedir?... 18 Grafik 6. Terörizm Endişesi... 19 Grafik 7. ABD Kamuoyu için En Önemli Olaylar: 2001-2013... 20 Grafik 8. Amerikan Halkının Türkiye Yaklaşımı... 20 Grafik 9. Türkiye ve Brezilya nin Bağımsız Dış Politika İzlemesi... 21 Grafik 10. ABD, Türkiye de Üs Sahibi Olmalı mı?... 21 Grafik 11. Türkiye Lehine ve Aleyhine Çıkarılan Tasarılar... 24 Grafik 12. Amerika Türkiye de Ne Kadar Seviliyor?... 37 Grafik 13. Bush ve Obama ya Olan Güven... 38 Grafik 14. ABD-Türkiye Arasında Öğrenci Trafiği... 40 Grafik 15. ABD ye Giden Türk Öğrencilerin Seviyeleri... 41 Grafik 16. Kongre de Türkiye Dostluk Grubu Üye Sayısı... 42
USAK AMERİKA ARAŞTIRMALARI MERKEZİ Amerika Birleşik Devletleri, dünya sistemindeki yerini kaybettiği yönünde iddialar ve tezlerin yarım yüzyıla yakındır dillendirilmesine rağmen hala dünya sisteminin belirlenmesinde başat güçlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Dünyanın hemen her bölgesi ele alınırken ABD nin bu coğrafyaya yönelik politikaları ve etkisi de çalışmaların önemli bir bölümünü olmaktadır. Böyle bir gücün politikalarının belirlenmesinde Amerikan istisnacılığı çerçevesinde kimi zaman iç dinamiklerin baskın çıkması ise ABD nin uluslararası bir aktör olarak ele alınmasının yanı sıra iç dinamikleri ile de incelenmesini zorunlu kılmaktadır. USAK Amerika Araştırmaları Merkezi bu gereksinimleri göz önünde bulundurarak çalışmalarını yürüten bir merkezdir. Bu merkezde ABD nin küresel politikaları ile özellikle Türkiye ile olan ilişkileri incelenmektedir. Merkezi özel kılan niteliği ise bu çalışmaları yaparken ABD deki devlet yapısı ve iç politika kültürünü de yakından takip etmesidir. Merkezin amacı incelediği bu konular hakkında objektif analizler sunarak etkin politikaların oluşturulmasına katkıda bulunmaktır. Amerika Araştırmaları Merkezi bu hedefe yönelik yuvarlak masa toplantıları ve konferanslar düzenlemekte ve yayınlar yapmaktadır. MEHMET YEGİN: Mehmet Yegin, USAK Amerika Araştırmaları Merkezi Başkanı dır. ABD İç ve Dış Politikası, Türk-Amerikan İlişkileri ile NATO ve Güvenlik konularında çalışmaktadır. EYÜP ERSOY: Güvenlik Araştırmaları Merkezi uzmanıdır. Çalışma alanları, uluslararası ilişkilerde güç/nüfuz politikaları, uluslararası ilişkiler ve zihniyet/kimlik/din ile Orta Doğu siyasetidir.
ÖZET Bu rapor Türkiye-ABD ilişkilerine dair yapılan çalışmalardan farklı olarak ABD iç siyasetindeki temel aktörleri ve bu aktörlerin Türkiye ye bakışlarını incelemekte, Türkiye-ABD ilişkilerindeki bölgesel yaklaşımları kuramsal bir düzlemde iç dinamikleri ile tartışmakta ve son olarak Türkiye-ABD i- lişkilerinin ekonomik ve sosyal boyutlarını vurgulamaktadır. Amerikan Kamuoyunun Dış Politikaya ve Türkiye ye Yaklaşımı Amerikan kamuoyu genel anlamda dış politika konusuna ilgisiz olsa da kriz zamanlarında elit ile arasındaki bilgi farkını kapatır. ABD dış politikasında kamuoyu desteği alınmadan askeri müdahale yapılmaz. Afganistan ve Irak savaşları Amerikan kamuoyununda bir savaş yorgunluğu ve hatta Vietnam benzeri bir sendroma neden olmuştur. Öyle ki, kamuoyunun yüzde 82 gibi büyük bir kısmı Afganistan dan çekilmeyi desteklerken, Irak ta savaşmaya değmedi diyenlerin oranı yüzde 63 e yükselmiştir. Amerikan kamuoyu ABD nin Suriye ye olası bir askeri müdahalede öncü rol oynamasına karşı çıkacaktır. Bu müdahaleyi kabul etmesi ancak ABD nin önde görünmediği, müttefikleri ile birlikte hareket ettiği bir hava operasyonu ile olabilir. Boston Maraton Saldırısı, kamuoyunun dış politikaya yönelmesi gibi radikal bir değişiklik oluşturmamıştır. Kamuoyunun birinci gündem maddesi hala ekonomidir. Amerikan kamuoyu için Türkiye, ne İngiltere gibi net bir şekilde dost olarak görülmektedir ne de İran netliğinde düşman olarak tanımlanmaktadır. Ancak medyada dikkati çeken haberlerin olumsuz niteliğinden dolayı kamuoyunun yüzde 46 sı Türkiye ye olumsuz bakarken yüzde 43 ü olumlu yaklaşmaktadır. Amerikan kamuoyununın yüzde 69 u Türkiye nin bağımsız dış politika izlemesini desteklemektedir. Çünkü bu sayede ABD ye daha az yük oluşturacağı görüşü hakimdir. Amerikan kamuoyununın sadece yüzde 18 i bu bağımsızlığın ABD nin çıkarları dışında politikalar izlemeyi beraberinde getireceğinden endişelidir. Amerikan kamuoyu stratejik önem ve ABD nin dışarıda aldığı yük dengesi çerçevesinde Türkiye de üs bulundurma konusunda zamanla daha isteksiz bir yaklaşım sergilemektedir. Üslere olan destek 2002 den 2012 ye yüzde 58 den yüzde 40 a kadar gerilemişken, karşı çıkanların oranı yüzde 34 ten yüzde 57 ye çıkmış durumdadır. 7 TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİ: ÇOK BOYUTLU BİR ORTAKLIĞA DOĞRU
Kongre nin Yaklaşımı 8 ABD nin maddi kaynaklarının sınırlı olduğu bir dönemde paranın nerede kullanılacağı konusunda yetkili olan Kongre nin dış politikada da etkisinin artması beklenir. Ekonomik sıkıntılar nedeniyle Kongre, sadece en önemli dış politika programlarına para ayırmaya yatkındır. Diğer taraftan, başta Afrika da olmak üzere dış politikanın ekonomiye yapabileceği katkılar ve üretebileceği işler konuşulmaktadır. Libya da ABD Büyükelçiliğine yapılan saldırı nedeniyle Kongre, yönetimi eleştirmektedir. Bireysel olarak bazı Kongre üyeleri Suriye muhalefetini silahlandırmayı desteklerken genel itibariyle bu silahların Libya da olduğu gibi ABD ye veya müttefiki olan İsrail e yöneleceği endişesi mevcuttur. Kongre, İsrail i merkeze alarak Ortadoğu ya bakmaktadır. Bu nedenle, geçtiğimiz dönemde Kongre de Türkiye de ciddi bir şekilde eleştirilmekteydi. İsrail in özrü sonrasında yapılan eleştirilerde yumuşama beklenebilir. Kongre de ABD nin izlediği politikaların Suriye kamuoyununda ABD ye yönelik nefrete dönüşmesi endişesi vardır. Bu nedenle ABD nin yaptığı yardımların kaynağının mümkün olduğunca vurgulanması ve Suriye kamuoyununın yapılan yardımların ABD den geldiğinin farkında olması istenmektedir. Kongre, Türkiye de genellikle Türkiye aleyhinde çıkarılan tasarılarla bilinmektedir. Ancak son dönemde Türkiye lehine tasarılar da düzenlenmektedir. 2005-2006 tasarıma yılında bu rakam 2 iken, geçtiğimiz tasarıma döneminde 8 e yükselmiştir. Yine aynı dönemde Türkiye aleyhindeki tasarılar 19 dan 10 a düşmüştür. Türkiye nin yönetimle kurduğu yakınlık ile birlikte Kongre de de dostlarının sayısını artırması gerekmektedir. Bu konuda Türkiye asıllı Amerikalıların üzerine ciddi görevler düşmektedir. Obama Yönetimi ve İkinci Dönem Dış Politika Parametreleri Obama yönetiminin önde gelenleri askeri müdahaleye soğuk bakmakta ve İran ile Kuzey Kore gibi ülkelerle ilişki kurulmasını önceleme noktasında birleşmektedir. Obama nın ikinci döneminde izolasyonist politikalar izlemesi beklenmemektedir. ABD nin Asya Pasifik e odaklanmak istemesi ise diğer bölgelerden tamamen çekileceği anlamına gelmemektedir. Ancak ABD yönetimi taşıyamayacağı yüklerden de kurtulmak istemektedir. Bu nedenle ikinci döneminde Obama yönetimi, uluslararası ve bölgesel kuruluşlarla ve söz konusu bölgelerdeki müttefikleri ile birlikte hareket etme eğilimindedir. Obama yönetimi, Suriye konusunda siyasi bir çözümü öncelemektedir ve yönetimin önemli isimleri bu yaklaşımı tekrar tekrar teyit etmektedirler. Obama yönetimi İran ile çatışma yerine iletişimi ve ilişki kurmayı önceleyecektir. Ancak İran ın masaya oturmaya yanaşmaması durumunda buna ikna için yaptırımlar ve sıkıştırmalar devam edecektir. Irak ta bir çatışma çıkmasından oldukça endişeli olan Amerikan yönetimi ülkenin birliğini ve istikrarını öncelemektedir. Bu açıdan Maliki ye destek vermeye devam etmesi, Kuzey Irak ın merkezi yönetimden bağımsız olarak petrol satmasına izin vermemesi beklenebilir. Obama yönetiminin, İsrail devletinin varlığı ve güvenliği konusunda ABD dış politikasının genel çizgisinin dışına çıkması söz konusu değildir. ULUSLARARASI STRATEJİK ARAŞTIRMALAR KURUMU (USAK)
Türkiye-ABD İkili İlişkileri Diplomatik Temaslar ve Kurumsallaşmış İletişim Liderler arası iletişimin güçlü olması oldukça önemlidir ve hafife alınmamalıdır. Ancak iki ülke bürokrasisini kapsayacak şekilde yönetimlerin alt kademelerine inebilen, kurumsallaşmış bir iletişimin kurulması gerekmektedir. Obama döneminde şimdiye kadar yapılan üst düzey ziyaretler, Afganistan ve Irak savaşlarının getirdiği aktivizme rağmen Bush döneminin tamamını geride bırakmıştır. ABD den Türkiye ye gerçekleşen ziyaretlerde en fazla Ortadoğu konuşulurken, Ortadoğu da ise en çok Suriye konusu konuşulmuştur. Suriye den sonra en sık konuşulan ülkeler eşit oranda Irak, İran ve İsrail olarak karşımıza çıkmaktadır. Her sene gündemde kalan konular, İran ve Suriye ile terörle mücadelede işbirliğidir. Irak ile ilişkilerin kötüleşmeye başladığı 2011 yılında en fazla Irak konuşulurken, Arap Baharı nedeni ile Türkiye modeli de sadece bu yıl içerisinde gündeme gelmiştir. Yine Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin 2011 yılından sonra gündemden düştüğü görülmektedir. Bölgesel Yaklaşımlar ve Kompartmantalizasyon ABD nin bölge politikaları, gerileyen bir bölge-dışı küresel gücün sınır ötesi bölge politikaları iken, Türkiye nin bölge politikaları, yükselen bir bölge-içi gücün sınırdaş bölge politikalarıdır. Bu durum, iki ülkenin bölgesel siyasetlerindeki yaklaşımlarında farklılıkları beraberinde getirmektedir. Türkiye nin bölgesel ikili ilişkilerinde, Washington un bu ilişkilere taraf olmama veya üçüncü bir taraf olma gibi stratejik seçenekleri bulunuyorken, Ankara kaçınılmaz olarak her zaman bölgesel ikili ilişkilerinde taraflardan biridir ve bu ikili ilişkilerin mevcut durumundan ve ikili ilişkilerinin gelecekteki durumundan birinci dereceden sorumludur. ABD, Türkiye-ABD ikili ilişkilerinin gündemindeki bölgelerdeki gelişmelere yönelik olarak bekle ve gör politikası izleyebilme seçeneğine sahipken, Türkiye nin özellikle bir parçası olduğu bölgelerde bekle ve gör politikaları, bekle ve zarar gör şeklinde ortaya çıkabilmektedir Dolayısıyla, Obama yönetimi için, Suriye deki krizin ABD nin bölgedeki çıkarlarına doğrudan bir tehdit oluşturmaması nedeniyle izleyebildiği bekle ve gör politikası, Erdoğan yönetimi için Akçakale de 5 vatandaşının ölümü, bir keşif uçağının düşürülüp pilotlarının şehit edilmesi, Cilvegözü sınır kapısında ve Reyhanlı da gerçekleşen terör eylemi anlamına gelmektedir. İkili ilişkilerde iletişim ile giderilmesi mümkün olmayan farklılıklar da olacaktır. Bu noktada iki ülkenin çıkarına olan işbirliklerine engel olmaması açısından ilişkilerin kompartmantalize olarak yürütülmesi ve hatta bunun ikili ilişkilerde bir kültüre dönüşmesi yararlı olacaktır. 9 TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİ: ÇOK BOYUTLU BİR ORTAKLIĞA DOĞRU
Güvenlik Eksenli İlişkiler ve Ekonomik İlişkiler 10 Türkiye-ABD ilişkilerinin eksenini güvenlik ve savunma işbirliğinin teşkil etmesi, ancak iki ülkeye yönelik bölgesel güvenlik tehditlerinin ortaya çıkması ve artması durumunda, Türkiye-ABD ilişkilerinin canlanması ve genişlemesi gibi istikrarsız ve sürdürülebilir olmayan bir netice ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle ikili ilişkilerin sadece güvenliğe dayanmak yerine ekonomi eksenli de olması, toplumsal ilişkilerin geliştirilmesi ve ortak değerler çerçevesinde derinleştirilmesi gerekmektedir. Bu alanlarda yapılacak işbirliği sürdürülebilir, genişletilebilir ve derinleştirilebilir bir ilişkiyi beraberinde getirecektir. ABD ile AB arasında imzalanması planlanan serbest ticaret anlaşmasında Türkiye nin de taraf olması ekonomik ilişkilerin gelişmesi için ciddi bir teşvik oluşturacaktır. Bu ilişkilerde başarı sağlanması, toplumsal ilişkilerin gelişmesine de ciddi katkı sağlama potansiyeline sahiptir. Bu açıdan bu anlaşma ikili ilişkiler açısından büyük fırsatları beraberinde getirmektedir. Buna karşın Türkiye nin AB üyesi değilken Gümrük Birliği üyesi olması, paralel müzakereler yürütememesi durumunda çok büyük bir riski de içerisinde barındırmaktadır. Türkiye, Gümrük Birliği üyesi olduğu için Amerikan malları Türkiye de serbest dolaşıma kavuşacakken, Türkiye AB üyesi olmadığı için imzalanması planlanan anlaşmanın getirilerinden yararlanamamasının getireceği büyük bir dezavantaj mevcuttur. Türkiye nin ekonomik bir karakter de kazanan trans-atlantik ilişkilerinin bir parçası olmamasının dezavantajını yaşıyor olması, Türkiye de genel anlamda doğuya yönelme düşüncesinin kuvvet kazanmasına ve Batı nın gerçek anlamda Türkiye yi kaybetme riski ile karşı karşıya kalmasına neden olabilecektir. Bu noktada, ABD, Türkiye-ABD ikili ilişkileri için ciddi bir açılım sağlayabilecekken, Türkiye yi trans-atlantik ilişkilerden uzaklaştıracak bir adım atmamalıdır. Bununla birlikte Türkiye, bu konuda lobi faaliyetlerinde bulunmalı ve Türkiye nin anlaşmaya dahil edilmemesinin her iki taraf açısından ne gibi olumsuz sonuçlar doğurabileceğini Washington da anlatabilmelidir. Toplumsal İlişkiler Türkiye kamuoyundaki güven sorunu ABD ye ihtiyaç duyduğu zaman kendisini yalnız bırakacağı ve hatta düşman ile birlikte Türkiye aleyhine hareket edebileceği düşüncesine dayanmaktadır. Amerikan tarafındaki bu konunun ilişkilere ciddi bir etkisi olmadığı yönünde düşünceler de bu sorunun çözülmesinde yeterince gayret sarf edilmemesine neden olmaktadır. Türkiye-ABD ilişkilerindeki güvensizlik unsuru olan konular, bu konular ile yüzleşilmediği için sürekli yeni kuşkularla birlikte bir sonraki döneme devretmektedir. Bu güven sorunu önlem alınmadığı takdirde ortak çıkarlara rağmen kamuoyu baskısı nedeni ile muhtelif alanlarda işbirliklerinin yapılamaması riskini beraberinde getirmektedir. Aslında Türkiye kamuoyunda ne ABD kamuoyununa ne de değerlerine karşı bir yaklaşım söz konusu değildir. Yani kamuoyu ABD nin ne olduğu ile ilgilenmemekte, izlediği politikalardan rahatsız olmaktadır. Dolayısıyla, ABD yönetimi Türkiye kamuoyunun endişelerini giderecek somut adımlar atarak Türkiye kamuoyunun güvenini kazanma yolunda mesafe alabilir. ULUSLARARASI STRATEJİK ARAŞTIRMALAR KURUMU (USAK)
Türkiye nin çıkarlarının ayrıştığı noktalarda ABD den ayrı davranmaktan çekinmemesi ile birlikte çıkarlarının örtüştüğü konularda ABD ile işbirliğine gitme konusunda da çekinmemesi ve bu işbirliğinin iki ülkenin kamuoyuna anlatılabilmesi gerekmektedir. İkili ilişkilerde şeffaflığın artırılması gerekmektedir. Bu yaklaşım kapalı kapılar ardında Türkiye nin tavizler verdiği düşüncesini ve kamuoyu gerçeklerden koparan komplo teorilerinin etkisini azaltacaktır. İki ülkenin elitleri arasındaki ilişkilerin büyük bir potansiyele sahip olduğu görülmektedir. Bu potansiyel, toplumlar arası ilişkilerin gelişmesi ve genel anlamda ikili ilişkilerin gelişmesi adına değerlendirilmelidir. Hemen her yıl Türkiye den ABD ye 12.000 civarında öğrenci giderken, ABD den Türkiye ye gelen öğrenci sayısında ciddi bir artış yaşanmaktadır. Türkiye, 2012 yılında dünyada ABD ye öğrenci gönderen ülkeler arasında 10. sırada gelmekteyken, bu öğrencilerin yarısından fazlasının lisansüstü öğrenci olması ciddi bir potansiyeldir. Türkiye de düşünce kuruluşlarının artması da hem Türkiye nin kendisini anlatabileceği yeni kanallar açılması hem de sivil toplumlar arası bir iletişim kurulabilmesi fırsatını sunmuştur. Bu kuruluşlar, hem tartışmaları dar bir çerçeveden çıkarmakta, hem de tartışmaların kamuoyuna açık bir hale gelmesini sağlamaktadır. Ayrıca Türkiye asıllı Amerikalıların faaliyetleri ikili ilişkilere önemli katkılar sunmaktadır. 2012 seçimlerinde Türkiye asıllı Amerikalıların kurduğu politik eylem komiteleri (PAC) seçim kampanyalarında aktif rol alarak 130 adaya toplam 305.000 doların üzerinde seçim kampanyası katkısında bulunmuştur. Bu adayların yüzde 80 i seçimlerde başarı göstermiştir. Amerika Türk Koalisyonu (Turkish Coalition of America, TCA), 2009 dan beri yaklaşık 150 Kongre üyesini Türkiye ye getirmiştir. Öyle ki 2012 de Kongre gezi sponsorluğu konusunda Israel Education Foundation, The Aspen Institute ve Congressional Institute dan sonra dördüncü sırada yer almıştır. Dolayısıyla, ABD de iç siyasi dinamiklerin göz önüne alınması sonucunda Kongre deki Türkiye Dostluk Grubu üyelerinin sayısı 2005-2006 tasarıma yılında 62 iken, 2011-2012 tasarıma yılında bu sayı 157 ye ulaşmıştır. Bu rakamlarla Türkiye Dostluk Grubu, İsrail Dostluk Grubu ndan sonra ikinci en büyük grup haline gelmiştir. 11 TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİ: ÇOK BOYUTLU BİR ORTAKLIĞA DOĞRU
GİRİŞ Bu rapor Türkiye-ABD ilişkilerine dair yapılan çalışmalardan farklı olarak ABD iç siyasetindeki temel aktörleri ve bu aktörlerin Türkiye ye bakışlarını incelemekte, Türkiye-ABD ilişkilerindeki bölgesel yaklaşımları kuramsal bir düzlemde iç dinamikleri ile tartışmakta ve son olarak Türkiye-ABD i- lişkilerinin ekonomik ve sosyal boyutlarını vurgulamaktadır. ABD deki politika yapım süreci ve bu süreçte rol oynayan aktörlerin gerektiği şekilde analiz edilebilmesi, Türkiye nin ABD iç siyasetinde ne zaman, hangi aktörlerle ve hangi argümanlarla sonuç alabileceğini bilerek hareket etmesini sağlayacaktır. Bu sayede Türkiye deki politika yapıcılar, ABD iç siyasetinde şartlara ve dinamiklere göre hareket edebilecek ve mümkünse Türkiye aleyhindeki gelişmeleri değiştirebilecektir. 13 Bu rapor, diğer raporlardan farklı olarak ikili ilişkilerin tarihsel arka planı veya iki ülke ilişkilerinin nasıl geliştiği üzerinde yoğunlaşmamıştır. Aksine raporda, ilişkilerin ekonomik ve sosyal boyutları ve son dönemde karşılaştığımız diplomatik aktivizmin yoğunlaştığı bölgesel konulara iki ülkenin yaklaşımlarını belirleyen faktörlere odaklanılmıştır. Bu çerçevede rapor üç kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda, ABD iç siyasetindeki aktörlerin Türkiye yi ilgilendirebilecek genel dış politika eğilimleri ve Türkiye konusundaki yaklaşımları incelenecektir. Bu aktörlerin yaklaşımları anlatılmadan önce kısaca dış politikadaki konumları hakkında genel bilgi verilerek, sırasıyla Amerikan halkının ve Kongre nin dış politika yaklaşımları ele alınacaktır. En son olarak ise Obama nın dış politika ekibi ve dış politika eğilimleri sunulacaktır. Raporun ikinci kısmında ilk olarak Türkiye-ABD arasında ikili ilişkilerdeki bölgesel yaklaşımlar, kuramsal bir düzlemde iç dinamikleri ile incelenecektir. İkinci olarak ise ikili ilişkilerin ekonomik boyutu ve Türkiye yi dışlayan bir ABD-AB serbest ticaret anlaşmasının risklerine dikkat çekilecektir. Türkiye ile ABD arasındaki diplomatik aktivizmin ne anlama geldiği, ABD den Türkiye ye eskiden olmadığı kadar bir sıklıkta yapılan ziyaretlerde nelerin konuşulduğu ele alınacaktır. Toplumsal ilişkiler kısmında ise Türkiye de ABD ye olan güvensizlik ele alınacaktır. Diğer taraftan elitler arası ilişkilerde geliştirilmesi gereken potansiyeller ve Türkiye nin bu çerçevede kendisini anlatması ve lobi faaliyetleri kamuoyuyla paylaşılacaktır. TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİ: ÇOK BOYUTLU BİR ORTAKLIĞA DOĞRU
Sonuç bölümünde ise bütün bu tespitlerin Türkiye açısından ne anlama geldiği ve Türkiye nin bu tespitler üzerinden genel olarak dış politikasında, özel olarak da ABD ile ilişkilerinde hangi adımları atması gerektiğine dair öneriler yer alacaktır. 14 ULUSLARARASI STRATEJİK ARAŞTIRMALAR KURUMU (USAK)
www.usak.org.tr Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu Mebusevleri Mahallesi, Ayten Sokak, No: 21 06570, Tandoğan, Ankara Tel: 0090 312 212 28 86 Fax: 0090 312 212 25 84 www.usak.org.tr, www.turkishweekly.net, www.usakgundem.com