HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 7 Eylül 2009 / 36 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem Müdür +90 (212) 316 16 50 izlem.erdem@isbank.c om.tr Figen Yılmaz Müd. Yrd. +90 (212) 316 16 78 figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş İktisat Uzmanı +90 (212) 316 16 85 ozgur.demirtas@isbank.com.tr Aslı Göksun Şat İktisat Uzm. Yrd. +90 (212) 316 16 94 goksun.sat@isbank.c om.tr İlker Şahin İktisat Uzm. Yrd. +90 (212) 316 16 82 ilker.sahin@isbank.com.tr Özge Çataklı Stj. İktisat Uzm. Yrd. +90 (212) 316 16 89 ozge.catakli@isbank.com.tr Neden Önemli ABD ISM İmalat Sanayii Endeksi Endeks, 400 civarındaki üretici firmanın istihdam, üretim, yeni siparişler, siparişlerin teslimi ve envanter verilerinin derlenmesi ile oluşmaktadır. Endeks için açıklanan değerin 50 nin üzerinde olması imalat sektörünün canlı, 50 nin altında olması ise durgun olduğu şeklinde değerlendirilmektedir. Endeksin alt verileri ürün fiyatları hakkında ciddi bir öngörü sağlarken, FED tarafından belirlenecek faiz oranlarını da etkileyebiliyor. Ayrıca verinin olumlu veya olumsuz açıklanması, ülke ekonomisine ilişkin beklentileri de şekillendiriyor. Üretim yapılan sektörlerdeki yönelimleri içeren endeks, yatırım kanallarında alınacak pozisyonlar hakkında da ipuçları veriyor. Haftaya Bakış Ekonomik krizde dip noktasının geride kalıp kalmadığı sorusunun yeniden sorulmaya başlandığı geçtiğimiz hafta, küresel ekonomilerin gidişatına yönelik ipuçları veren önemli veriler açıklandı. ABD de ISM imalat sanayi endeksi Ağustos ta 19 aydır ilk defa yükselerek 52,9 olurken, ISM hizmetler endeksi de 48,4 seviyesinde gerçekleşti. Öte yandan, fabrika siparişleri Temmuz da aylık bazda %1,3 lük artışla beklentilerin altında kaldı. Aynı dönemde tarım dışı istihdam 216 bin kişi gerilerken, işsizlik oranı %9,7 ile 26 yılın zirvesine çıktı. Öte yandan, Temmuz da beklentilerin çok üzerinde %3,2 artarak son 2 yılın en yüksek seviyesine ulaşan bekleyen ev satışları verisi de konut piyasasında bir miktar toparlanma olduğu izlenimini verdi. FED den yapılan açıklamada, söz konusu verilerin ABD ekonomisinde toparlanma işaretleri olarak görülebileceği, ancak toparlanmanın hızlı olmasının beklenmediği vurgulandı. Avrupa Merkez Bankası (ECB) son toplantısında faizleri değiştirmeyerek %1 seviyesinde bıraktı. Euro bölgesi ekonomisi II. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre beklendiği gibi %0,1 daraldı. Söz konusu veri GSYH deki daralmanın hız kestiğine işaret ederken, bölge ekonomisinin 3.çeyrekte büyümeye geçebileceği öngörüldü. Temmuz ayı verilerine göre Euro bölgesinde işsizlik oranı %9,5 ile son 10 yılın en yüksek seviyesine yükseldi. Ekonomileri 2. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %0,3 büyüyen iki ülkeden Fransa da işsizlik oranı %9,8, Almanya da ise %7,7 olarak açıklandı. En yüksek işsizlik oranı ise %18,5 ile İspanya ya ait. Avrupa ekonomilerinin büyümeye başlasalar dahi kısa vadede istihdam yaratabilecek güce ulaşamayacakları düşünülüyor. Temmuz ayında üretici fiyat endeksi (IPP) aylık bazda beklentilerden daha hızlı %0,8 geriledi. Söz konusu veri deflasyonist sürecin sürdüğüne işaret etmekle birlikte, genişletici politikaların uygulanmaya devam edilmesi sebebiyle, enflasyonist baskının da önümüzdeki aylarda etkili olabileceğine dikkat çekiliyor. TÜİK verilerine göre, Ağustos ayında TÜFE bir önceki aya göre artış beklentilerinin aksine %0,3 gerilerken, ÜFE beklentilerin üzerinde %0,42 artış kaydetti. Böylece TÜFE yıllık bazda %5,33 artarken, ÜFE %1,04 gerilemiş oldu. TÜFEʹde ana harcama grupları itibarıyla aylık bazda en yüksek artış %1,73 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşirken, gıda ve alkolsüz içeceklerde %1,57, giyim ve ayakkabıda da %5,22 düşüş görüldü. TCMB, 2009 Ağustos Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu nda, enflasyonun ana eğiliminin düşük düzeylerde seyredeceğini ve 2010 ortalarına kadar yıllık enflasyonda sınırlı ölçüde dalgalanmalar yaşanabileceğini kaydetti. TÜİK verilerine göre Temmuz ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat %28,3 azalışla $9,03 milyara, ithalat %39,5 azalışla $12,4 milyara geriledi. Böylece, dış ticaret açığı yıllık bazda %57,3 azalarak $3,4 milyar düzeyinde gerçekleşti. G 20 Maliye Bakanları toplantısında katılımcılar küresel ekonomiyi canlandırma önlemleri ile desteklemeye devam etme kararı aldı. Uluslararası finans sistemini düzenleme konusunda ortak karar alan, ancak kurallar üzerinde henüz uzlaşmaya varamamış olan G20 ülkelerine, IMF Başkanı ndan somut uygulamalarla harekete geçilmesi çağrısında bulunuldu. Küresel ekonomilerin derin bir gerileme sürecinden çıkmaya başladığı, ancak iyileşmenin yavaş olacağı düşünülüyor. Nobel ödüllü ekonomist Stiglitz, ABD ekonomisinde tüketim harcamaları tarafında canlanma işaretlerinin hala zayıf olduğuna dikkat çekerken, piyasalarda bir dalgalanma daha olabileceği, ancak bunun ilki kadar kötü olmayacağı öngörülüyor. Yatırımcılar ise ikinci bir dalgalanmaya karşı temkinli duruşunu sürdürüyor. KAPANIŞ VERİLERİ (4 Eylül) İMKB 100 : 45.161 / $ : 1,4290 USD : 1,4950 $ / : 92,99 EURO : 2,1330 Petrol ($/varil) : 66,22 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %9,49 Altın ($/ons) : 993,40
Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 28.Ağu 04.Eyl Değişim İMKB 100 47.560 45.161 %5,04 İMKB 30 60.344 57.204 %5,20 Sınai 34.433 33.240 %3,47 Hizmetler 31.403 29.801 %5,10 Mali 73.448 69.397 %5,52 Hacim (milyon TL) İMKB 100 3.000 48.500 2.500 47.000 2.000 1.500 45.500 1.000 44.000 28.Ağu 31.Ağu 01.Eyl 02.Eyl 03.Eyl 04.Eyl Kaynak: İMKB İşlem Hacmi İMKB 100 Endeksi Geçtiğimiz hafta yurtdışında açıklanan makro ekonomik verilerin beklentileri karşılamaktan uzak olması ve küresel ekonominin seyrine ilişkin soru işaretlerini dindirememesi, hisse senedi piyasalarında satıcılı bir seyir yaşanmasına neden oldu. Bunda uzun zamandan beri beklenen kâr amaçlı düzeltme hareketinin de etkisi olduğu gözlendi. Yurtdışına paralel bir seyir izleyen ve kâr satışları yaşanan İMKB de de, İMKB 100 endeksi haftalık bazda %5,04 düşüşle 45.161 seviyesine indi. Cuma günü açıklanan ABD istihdam verisinin beklentilerden iyi gelmesi endeksteki düşüşü durdurmaya yetmedi. Bu hafta hisse senedi piyasalarında Euro Alanı sanayi üretim verisi ile ABD tüketici güven endeksi yakından izlenecek. Yurtiçinde ise Temmuz ayı sanayi üretimi ile 2. çeyrek büyüme rakamı borsanın seyrine etki edecektir. Tahvil Bono Piyasaları TAHVİL BONO Değişim BİLEŞİK FAİZLERİ (%) 28.Ağu 04.Eyl (Puan) TRB170210T15 8,65 8,53 0,12 TRT110511T17 9,63 9,49 0,14 TRT020211T11 9,53 9,40 0,13 TRT031110T10 9,28 9,10 0,18 TRT140410T16 8,87 8,66 0,21 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 134,26 130,36 3,90 Kaynak: İMKB %15,00 %13,00 %11,00 %9,00 %7,00 %5,00 %3,00 %1,00 Eyl.08 Eki.08 Beklenen Reel Faiz (%) Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 %2,43 Ağu.09 Eyl.09 Yurtiçinde gündemin sakin olduğu geçen haftanın ilk günlerinde tahvil bono faizleri, yurtdışı piyasalardaki bozulmaya bağlı olarak yükseldi. ABD deki kayıplara bağlı olarak yaşanan sert satışlarla %10 seviyesine doğru yükselen faizler, bunun ardından gelen alımlar ve global piyasalardaki toparlanma sonucunda Perşembe günü bir miktar geriledi. Enflasyon verilerine ve küresel piyasalarda tekrar olumlu bir hava esmesine bağlı olarak, faizler haftanın son gününde de gerilemesini sürdürdü. 11 Mayıs 2011 vadeli gösterge kıymetin ortalama bileşik faizi haftalık bazda 0,14 puan düşerek %9,49 a geriledi. Tahvil bono piyasasında bu hafta, rahat geçeceği tahmin edilen hazine ihalelerinin yanı sıra yurtdışı piyasalardaki gelişmelerin etkili olmasını bekliyoruz. Makroekonomik verilerde ve global risk iştahında bir olumsuzluk ortaya çıkmadığı koşullarda gösterge tahvilin bileşik faizinin %9,30 %9,50 aralığında hareket edeceğini düşünüyoruz. 2
Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 28.Ağu 04.Eyl Değişim Dolar (¹) 1,4900 1,4950 %0,34 Euro (¹) 2,1380 2,1330 %0,23 Sepet (²) 3,1363 3,1374 %0,04 /$ Paritesi (³) 1,4296 1,4290 %0,04 $/Yen Paritesi (³) 93,64 92,99 %0,69 (¹) 15:30ʹda aç ıklanan TCMB dö viz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasalardaki kapanış verileridir. / $ $ / 1,65 115 1,55 110 105 1,45 100 1,35 95 90 1,25 85 1,15 80 / $ $ / Geçtiğimiz hafta küresel piyasalarda azalan risk iştahı nedeniyle Dolar ın Euro karşısında değer kazandığı, Yen karşısında değer kaybettiği gözlendi. ABD de toparlanmanın kademeli olacağı yönündeki endişeler de Yen i destekledi. TL ise haftalık bazda yurtdışı piyasalardaki gelişmeler paralelinde Dolar karşısında değer kaybederken, Euro karşısında değer kazandı. Bu hafta döviz piyasalarının yurtiçinde ve yurtdışında açıklanacak makroekonomik verileri takip edeceğini düşünüyoruz. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM VIX Endeksi Değişim 85 28.Ağu 04.Eyl (Puan) 75 EMBI+ Endeks 463,10 466,29 3,20 Spread 377 374 3 Türkiye Endeks 321,97 321,68 0,28 Spread 302 314 12 Kaynak: JP Morgan 65 55 45 35 25 15 Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 25,26 Eyl.09 Haftaya Çin deki gerilemenin etkisiyle eksi yönde bir açılışla başlayan gelişmekte olan ülke eurotahvilleri, hafta ortasına kadar, hisse senedi piyasalarındaki satışların ve ABD hazine tahvillerine yönelik alımların etkisiyle satıcılı bir seyir izledi. Küresel piyasalarda havanın olumluya döndüğü haftanın son iki gününde ise, ABD hazine tahvil getirilerindeki yükselişle birlikte gelişmekte olan ülke eurotahvillerine bir miktar alım geldi. Haftalık bazda gelişmekte olan ülke eurotahvillerinin risk primleri 3 baz puan gerileyerek 374 olurken, Türk eurotahvillerinin risk primi 12 baz puan artarak 314 seviyesine yükseldi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi ise geçen hafta bulunduğu 24,76 seviyesinden 25,26 ya yükseldi. 3
Emtia Piyasaları Altın Petrol $/ons $/varil 1.050,00 1.000,00 950,00 900,00 850,00 800,00 750,00 700,00 650,00 600,00 993,40 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 66,22 Cuma günü bir miktar kar realizasyonları gerçekleşse de, geçtiğimiz hafta altın fiyatları haftalık bazda %4,03 artışla $/ons 993,40 seviyesine yükselerek $/ons 1.000 psikolojik sınırına yaklaştı. Bunda küresel piyasalarda artan risk algılaması, petrol fiyatlarındaki keskin düşüş ve önümüzdeki dönemde Dolar ın zayıf seyredeceği beklentisi etkili oldu. Petrol fiyatları geçtiğimiz hafta kademeli olarak düşüş gösterdi. Bunda yüksek işsizlik oranı nedeniyle, dünyanın en büyük enerji tüketicisi ABDʹde enerji talebinin zayıf seyredebileceği endişesi etkili oldu. Ayrıca OPEC in ABD de tatil sezonunun bitmesine karşılık üretimi kısmayacağı yönündeki haberler bu gelişmeyi destekledi. Brent türü petrolün spot fiyatı haftalık bazda %8,75 gerileyerek $/varil 66,22 düzeyinde gerçekleşti. Bu Haftanın Gündemi 7 Eylül 6 Ay Vadeli, 10.03.2010 İtfa Tarihli, TL Cinsi İskontolu Bono İhalesi 8 Eylül TÜİK Temmuz Ayı Sanayi Üretim Endeksi (Piyasa Beklentisi: %9,4 Azalış) Hazine Ağustos Ayı Nakit Dengesi Gerçekleşmesi 20 Ay Vadeli, 11.05.2011 İtfa Tarihli, TL Cinsi İskontolu Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı 5 Yıl Vadeli, 06.08.2014 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı 9 Eylül TCMB Eylül Ayı I. Dönem Beklenti Anketi Hazine İç Borç Ödemesi (TL2.119 Milyon) 10 Eylül TÜİK II. Çeyrek Büyüme Verisi (Piyasa Beklentisi: %8 Azalış) TÜİK Ağustos Ayı İmalat Sanayiinde Eğilimler (Piyasa Beklentisi KKO: %71,3) TCMB Temmuz Ayı Ödemeler Dengesi Verisi (Piyasa Beklentisi: $1,68 Milyar) Hazine İç Borç Ödemesi (TL904 Milyon) ABD Temmuz Ayı Dış Ticaret Dengesi (Piyasa Beklentisi: $27 Milyar Açık) İngiltere Merkez Bankası (BOE) Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) Kanada Merkez Bankası (BOC) Toplantısı ve Basın Açıklaması Japonya 2009 Yılı II. Çeyrek Büyüme Verisi 4
Uyarı Notu: Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayınlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5