KOCAELİ İLİ 2013 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU

T.C. KOCAELİ VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ KOCAELİ İLİ 2013 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU HAZIRLAYAN: KOCAELİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ KOCAELİ - 2014 i

ÖNSÖZ Çevre; insanların ve diğer canlıların birlikte yaşadıkları ortamı oluşturmakta olup, tüm canlıların yaşamında önemli bir rol oynamaktadır. Nüfusun artışı, sanayileşme, yanlış enerji kullanımı vb. gibi faktörler çevre kirliliğinin artmasına neden olmaktadır. Doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi için koruma kullanma değerlerinin oluşturulması gerekmektedir. Çevre, Dünyada mevcut olan tüm değerleriyle korunması gereken bir bütündür. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğümüz, tecrübeli personeliyle kanun ve yönetmelikler doğrultusunda başarılı çalışmalar yürütmektedir. Gerek Valiliğimiz gerekse Müdürlüğümüz tarafından yürütülen faaliyetler sonucunda çevre duyarlılığının giderek arttığını ve bu duyarlılık sonucuna kişilerin, kurumların ve sanayi tesislerinin çevresel önlemler alınması konusunda daha hassas davrandıklarını gözlemlemekteyiz. Bilindiği üzere İl Çevre Durum Raporları, o ilin tüm çevre değerlerinin bir sistem bütünü içinde toplandığı, sürekli ve dengeli kalkınmayı hedeflerken korunmasına özen gösterilmesi gereken ekosistemlerin devamlılığının sağlanmasında, insan ihtiyaçlarını ve doğal kaynaklar arasındaki dengenin kurulmasında, Çevre ve Şehircilik politikalarının geliştirilmesinde önemli kaynak teşkil etmektedir. Çevre Durum Raporu nda sunduğumuz bu bilgilerin bir araya getirilmesi, güncellenmesi ve sizlere ulaştırılmasında emek sarf eden Müdürlüğümüz elemanlarına ve raporumuzu destekleyen tüm kamu, kurum ve kuruluşlarına teşekkür ediyorum. Mehmet Ersan AYTAÇ Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdür V. i

İÇİNDEKİLER Sayfa GİRİŞ 1 A. Hava 3 A.1. Hava Kalitesi 3 A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar 4 A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar 8 A.4. Ölçüm İstasyonları 10 A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü 14 A.6. Gürültü 14 A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar 15 A.8. Sonuç ve Değerlendirme 15 Kaynaklar 16 B. Su ve Su Kaynakları 17 B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli 17 B.1.1. Yüzeysel Sular 17 B.1.1.1. Akarsular 17 B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar 21 B.1.2. Yeraltı Suları 33 B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri 34 B.1.3. Denizler 34 B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi 36 B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu 37 B.3.1. Noktasal kaynaklar 37 B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar 37 B.3.1.2. Evsel Kaynaklar 38 B.3.2. Yayılı Kaynaklar 38 B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar 38 B.3.2.2. Diğer 39 B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri 39 B.4.1. İçme ve Kullanma Suyu 39 B.4.1.1. Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti 39 B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından kullanılma su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti 40 B.4.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb. 41 B.4.2. Sulama 41 B.4.2.1. Sulama salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı 42 B.4.2.2. Damlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı 44 B.4.3. Endüstriyel Su Temini 44 B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı 44 B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı 45 B.5. Çevresel Altyapı 45 B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve hizmeti alan nufus 45 ii

İÇİNDEKİLER Sayfa B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri 49 B.5.3. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisleri 49 B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması 49 B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü 50 B.6.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar 50 B.6.2. Arıtma Çamurlarının toprakta kullanımı 51 B.6.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar 52 B.6.4. Tarımsal faaliyetler ile oluşan toprak kirliliği 52 B.7. Sonuç ve Değerlendirme 54 Kaynaklar 55 C. Atık 56 C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri) 56 C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıkları 60 C.3. Ambalaj Atıkları 63 C.4. Tehlikeli Atıklar 64 C.5. Atık Madeni Yağlar 66 C.6. Atık Pil ve Akümülatörler 66 C.7. Bitkisel Atık Yağlar 67 C.8. Poliklorlu Bifeniller ve Poliklorlu Terfeniller 69 C.9. Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL) 69 C.10. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar 69 C.11. Ömrünü Tamamlamış (Hurda) Araçlar 70 C.12. Tehlikesiz Atıklar 71 C.12.1. Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları 72 C.12.2. Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül 72 C.12.3. Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları 74 C.13. Tıbbi Atıklar 75 C.14. Maden Atıkları 76 C.15. Sonuç ve Değerlendirme 77 Kaynaklar 78 Ç. Kimyasalların Yönetimi 79 Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar 79 Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme 79 Kaynaklar 79 D. Doğa Koruma ve Biyolojik Çeşitlilik 80 D.1. Ormanlar ve Milli Parklar 80 D.2. Çayır ve Mera 81 D.3. Sulak Alanlar 90 D.4. Flora 91 D.5. Fauna 92 D.6. Tabiat Varlılarını Koruma Çalışmaları 92 iii

İÇİNDEKİLER Sayfa D.7. Sonuç ve Değerlendirme 95 Kaynaklar 95 E. Arazi Kullanımı 96 E.1. Arazi Kullanım Verileri 96 E.2. Mekânsal Planlama 97 E.2.1. Çevre Düzeni Planı 97 E.3. Sonuç ve Değerlendirme 100 Kaynaklar 100 F. ÇED, Çevre İzin ve Lisans İşlemleri 101 F.1. ÇED İşlemleri 101 F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri 102 F.3. Sonuç ve Değerlendirme 103 Kaynaklar 103 G. Çevre Denetimleri ve İdari Yaptırım Uygulamaları 104 G.1. Çevre Denetimleri 104 G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi 106 G.3. İdari Yaptırımlar 107 G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları 108 G.5. Sonuç ve Değerlendirme 108 Kaynaklar 108 H. Çevre Eğitimleri 109 I. İl Bazında Çevresel Göstergeler 111 1. Genel 111 1.1. Nüfus 111 1.1.1. Nüfus Artış Hızı 112 1.1.2. Kentsel Nüfus 112 1.2. Sanayi 114 1.2.1. Sanayi Bölgeleri 114 1.2.2. Madencilik 115 2. İklim Değişikliği 116 2.1. Sıcaklık 116 2.2. Yağış 117 2.3. Deniz Suyu Sıcaklığı 118 3. Hava Kalitesi 118 3.1. Hava Kirleticiler 118 4. Su-Atıksu 118 4.1. Su Kullanımı 118 4.2. Belediye İçme ve Kullanma Suyu Kaynakları 119 4.3. Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Veren Belediyeler 120 4.4. Kanalizasyon Şebekesi İle Hizmet Verilen Belediye Sayıları ve Nüfusu 121 iv

İÇİNDEKİLER Sayfa 4.5. Sanayiden Kaynaklanan Atıksu ve Bertarafı 121 5. Arazi Kullanımı 122 6. Tarım 122 6.1. Kişi Başına Tarım Alanı 122 6.2. Kimyasal Gübre Tüketimi 123 6.3. Tarım İlacı Kullanımı 125 6.4. Organik Tarım 125 7. Orman 126 8. Balıkçılık 127 9. Altyapı ve Ulaştırma 128 9.1. Karayolu ve Demiryolu Yol Ağı 128 9.2. Motorlu Kara Taşıtı Sayısı 128 10. Atık 131 10.1. Belediyeler Tarafından ya da Belediye Adına Toplanan Atık ve Bertarafı 131 10.2. Katı Atıkların Düzenli Depolanması 131 10.3. Tıbbi Atıklar 132 10.4. Atık Yağlar 132 10.5. Bitkisel Atık Yağlar 134 10.6. Ambalaj Atıkları 134 10.7. Ömrünü Tamamlamış Lastikler 135 10.8. Ömrünü Tamamlamış Araçlar 135 10.9. Atık Elektrikli -Elektronik Eşyalar 136 10.10. Maden Atıkları 136 10.11. Tehlikeli Atıklar 136 11. Turizm 137 11.1. Yabancı Turist Sayıları 137 11.2. Mavi Bayrak Uygulamaları 140 EK-1: İl Çevre Sorunları ve Öncelikleri Araştırma Formu 141 Bölüm I. Hava Kirliliği 141 Bölüm II. Su Kirliliği 145 Bölüm III. Toprak Kirliliği 150 Bölüm IV. Öncelikli Çevre Sorunları 151 v

ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge A.1 - Hava Kalite İndeksi Karşılaştırma Tablosu 3 Çizelge A.2 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler 6 Çizelge A.3 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler 6 Çizelge A.4 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Kullanılan Doğalgaz Miktarı 7 Çizelge A.5 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Kullanılan Fueloil Miktarı 7 Çizelge A.6-2013 Yılı Kocaeli İlindeki Araç Sayısı ve Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı 8 Çizelge A.7- Kocaeli ilindeki Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler 9 Çizelge A.8- Çizelge A.9 - Çizelge A.10 Kocaeli ilinde 2013 Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri 11 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama Konsantrasyonları ve Sınır Değerin Aşıldığı Gün Sayıları 13 Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (Rapor Yılı) Yılında Hava Kalitesi Sınır Değerleri 14 Çizelge B.1 Kocaeli ilinin Akarsuları 18 Çizelge B.2- Kocaeli ilindeki Mevcut Sulama Göletleri 33 Çizelge B.3 - Kocaeli ilinin Yeraltısuyu Potansiyeli 34 Çizelge B.4-2013 Yılı Altınkemer ve Cebeci Sahillerinde Yapılan Analiz Sonuçları 36 Çizelge B.5 - Kocaeli İlinde 2013 Yılı Yüzey ve Yeraltı Sularında Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Nitrat Kirliliği İle İlgili Analiz Sonuçları Çizelge B.6 - Kocaeli ilinde Arazilerin Üretim Durumuna Göre Dağılımı 38 Çizelge B.7 - Kocaeli İlinde İçme ve Kullanma Şebekesi İçin Kaynaklara Göre Çekilen Su Miktarı 40 Çizelge B.8 - Kocaeli Tarım Arazisi Yüzölçümü 42 37 Çizelge B.9 - Kocaeli Sulama Göletleri ve Salma Sulama Alanları 43 Çizelge B.10 - Kocaeli Hidroelektrik Enerji Projeleri 45 37 Çizelge B.11 - Kocaeli İlinde 2013 Yılı Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu 48 39 vi

Çizelge B.12 - Kocaeli İlinde 2013 yılı OSB lerde Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu 49 Çizelge B.13 - Çizelge B.14 - İlimizde 2013 Yılı Tespit Edilen Noktasal Kaynaklı Toprak Kirliliğine İlişkin Veriler 50 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin Maddesi Bazında ve Yıllık Tüketim Miktarları Çizelge B.15 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler 53 Haricindeki Diğer Kimyasal Maddeler Çizelge B.16 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Topraktaki Pestisit ve Benzeri Tarım İlacı 53 Birikimini Tespit Etmek Amacıyla Yapılmış Analizin Sonuçları 53 Çizelge C.1 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı İçin İl/İlçe Belediyelerince Toplanan ve Birliklerce Yönetilen Katı Atık Miktar ve Kompozisyonu 58 Çizelge C.2 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı İl/İlçe Belediyelerde Oluşan Katı Atıkların 59 Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri ve Tesis Kapasiteleri Çizelge C.3 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Ambalaj Ve Ambalaj Atıkları İstatistik 63 Sonuçları Çizelge C.4 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Sanayi Tesislerinde Oluşan Tehlikeli 65 Atıklarla İlgili Veriler Çizelge C.5 - Kocaeli ilinde Atık Yağ Geri Kazanım ve Bertaraf Miktarları 66 Çizelge C.6 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı İçin Atık Madeni Yağlar İle İlgili Veriler 66 Çizelge C.7 - Kocaeli ilinde 2013Yılında Oluşan Akümülatörlerle İlgili Veriler 67 Çizelge C.8 - Kocaeli ilinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Akü Miktarı 67 Çizelge C.9 - Kocaeli ilinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Pil Miktarı 67 Çizelge C.10 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı İçin Atık Bitkisel Yağlarla İlgili Veriler 68 Çizelge C.11 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı İçin Atık Bitkisel Yağlarla İlgili Veriler 68 Çizelge C.12 - Kocaeli ilinde 2009-2013 Yılları Arasında Bitkisel Atık Yağ Taşıma 68 Lisanslı Araç Sayısı Çizelge C.13 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Oluşan Ömrünü Tamamlamış Lastikler İle 69 İlgili Veriler Çizelge C.14 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı AEEE Toplanan ve İşlenen Miktarlar 70 Çizelge C.15 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Hurdaya Ayrılan Araç Sayısı 70 Çizelge C.16 - Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar Listesi 72 Çizelge C.17 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı İldeki Demir ve Çelik Üreticileri Üretim Kapasiteleri, Cüruf ve Bertaraf Yöntemi 72 Çizelge C.18 - Çizelge C.19 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Termik Santrallerde Kullanılan Kömür Miktarı Ve Oluşan Cüruf - Uçucu Kül Miktarı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğe göre Termik Santral Atıkları 72 73 vii

Çizelge C.20 - Kocaeli İlin Genelinde Atıksu Arıtma Tesisleri ve Kapasiteleri 74 Çizelge C.21-2012 Yılı Kocaeli İli OSB lerinde Bulunan Atıksu Arıtma Tesisleri ve Atıksu Arıtma Tesisleri ve Kapasiteleri 75 Çizelge C.22-2013 Yılında Kocaeli Sınırları İçinde Toplanan Tıbbi Atıklar 76 Çizelge C.23-2013 Yılında Kocaeli'de Yıllara Göre Tıbbi Atık Miktarı 76 Çizelge C.24 - Maden Atıklarının Sınıflandırılması 76 Çizelge Ç.1 - Çizelge D.1 Çizelge D.2- Kocaeli İlindeki 2013 Yılı SEVESO Kuruluşlarının Sayısı Kocaeli ilinde Ormanlık Saha Durumu Kocaeli ilinde Ormanlık Alan Dağılımı 79 80 80 80 Çizelge D.3- Çizelge D.4- Çizelge E.1 İlçelere Göre Ormanlık Alan Kocaeli İlindeki Çayır ve Meralar Kocaeli ilinde 2013 Yılı İtibariyle Arazilerin Kullanımına Göre Arazi Sınıflandırılması 81 81 96 Çizelge F.1 - Çizelge F.2 - Çizelge G.1 - Çizelge G.2 - Çizelge G.3 Kocaeli ilinde Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından 2013 Yılı İçerisinde Alınan ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel Dağılımı Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Tarafından Verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi Sayıları Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Tarafından Gerçekleştirilen Denetimlerin Sayısı Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM e Gelen Tüm Şikâyetler ve Bunların Değerlendirilme Durumları Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan Ceza Miktarları ve Sayısı 101 102 104 106 107 viii

GRAFİKLER DİZİNİ Grafik A.1- Grafik A.2 - Kocaeli ilinde İzmit İstasyonu 2013 Yılı KVS Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği Kocaeli ilinde Dilovası OSB İstasyonu 2013 Yılı KVS Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği Sayfa 10 11 Grafik A.3 - Kocaeli ilinde Dilovası İstasyonu 2013 Yılı KVS Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği 11 Grafik A.4- Kocaeli ilinde 2013 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin 15 Dağılımı Grafik B.1 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Mavi Bayrak Almış Plaj ve Marinaların Sayısı 36 Grafik B.2 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Belediyeler Tarafından İçme ve Kullanma Suyu 39 Şebekesi İle Dağıtılmak Üzere Temin Edilen Su Miktarının Kaynaklara Göre Dağılımı Grafik B.3 - Grafik B.4 - Grafik B.5 - Grafik B.6 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Endüstrinin Kullandığı Suyun Kaynaklara Göre Dağılımı Kocaeli ilinde 2013 Yılı Kanalizasyon Hizmeti Verilen Nüfusun Belediye Nüfusuna Oranı Kocaeli ilinde 2013 Yılı Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Edilen Nüfusun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı Kocaeli ilinde 2013 Yılı Belediyelerden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun Yönetimi Grafik B.7 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Sanayiden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun 52 Yönetimi Grafik C.1 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Atık Kompozisyonu 57 Grafik C.2 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Kayıtlı Ambalaj Üreticisi Ekonomik İşletmeler 64 Grafik E.1 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Arazi Kullanım Durumu 96 Grafik F.1 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Projelerin 101 Sektörel Dağılımı Grafik F.2 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı ÇED Olumlu Kararı Verilen Projelerin Sektörel 102 Dağılımı Grafik F.3 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Verilen Çevre İzni veya Çevre İzni ve Lisans Belgelerinin Sektörlere Göre Dağılımı 103 44 46 46 51 Grafik F.4 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında Verilen Lisansların Konuları 103 Grafik G.1 - Kocaeli ilinde ÇŞİM Tarafından 2013 Yılında Gerçekleştirilen Planlı 104 Denetimlerin Konularına Göre Dağılımı Grafik G.2 - Kocaeli ilinde ÇŞİM Tarafından 2013 Yılında Gerçekleştirilen Plansız Denetimlerin Konularına Göre Dağılımı 105 Grafik G.3 Kocaeli ilinde ÇŞİM Tarafından 2013 Yılında Gerçekleştirilen Planlı ve Ani Çevre Denetimlerinin Dağılımı 105 ix

Grafik G.4 - Grafik G.5 - Grafik G.6 - Kocaeli ilinde ÇŞİM Tarafından 2013 Yılında Gerçekleştirilen Tüm Denetimlerin Konularına Göre Dağılımı Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Gelen Şikâyetlerin Konulara Göre Dağılımı Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan İdari Para Cezalarının Konulara Göre Dağılımı 106 107 108 HARİTALAR DİZİNİ Sayfa Harita A.1 - Kocaeli ilinde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazlarının Yerleri 9 Harita C.1 Harita C.2 - Kocaeli İlindeki Bertaraf Tesisleri (...) ilinde Bulunan Termik Santrallerin Yeri 56 RESİMLER DİZİNİ Sayfa Resim C.1 - Çolakoğlu Termik Santrali 73 Resim E.1 - Kocaeli Çevre Düzeni Planı 97 Resim E.2- Kocaeli Çevre Düzeni Planı Gösterimi 98 Resim E.3- Başiskele, Gölcük 1/50.000 Ölçekli Planı 99 Resim E.4- Kandıra 1/50.000 Ölçekli Planı 100 x

GİRİŞ Kocaeli ilinin M.Ö. XII. yy a kadar olan dönemi karanlıklar içindedir. Tarihçiler, bölge başlangıç tarihini M.Ö. XII. yy. olarak kabul etmektedir. Bölgede, ilk yerleşimlerle ilgili tespitler M.Ö. VIII. yy a ait olup, bu dönemde adı bilinen en eski yerleşme birimi Astakoz dur. Astakoz M.Ö. VIII yy. sonlarında Megaralılar tarafından kurulmuş bir Yunan kolonisidir. İzmit in çekirdeğini teşkil eden Astakoz kenti, Bitinya krallığı döneminde (M.Ö. 262) Nikomedia adı ile bugünkü İzmit in yerini almıştır. Asya ile Avrupa yı birbirlerine bağlayan yolların kavşağında bulunan, Avrupa yı Anadolu üzerinden Ortadoğu ya bağlayan geçiş koridoru üzerinde yer alan ve ilkçağlardan itibaren yerleşim için cazibe teşkil eden Kocaeli 1924 yılında vilayet olmuştur. Tarih boyunca birçok kez istilaya uğrayan ve uğruna savaşlar yapılan Kocaeli; konumu, İstanbul metropolüne olan yakınlığı, doğal limanı (İzmit Körfezi), orman varlığı ve ulaşım imkanları nedeniyle bütün dönemlerde önemli bir cazibe merkezi olmuş ve bu cazibe Kocaeli de sanayinin 1960 sonlarında patlamasını ve yapısal bir dönüşümün gerçekleşmesini sağlamıştır. 1 i Büyükşehir Belediyesi ve İzmit, Derince, Körfez, Gebze, Gölcük, Karamürsel, Kandıra, Başiskele, Kartepe, Çayırova, Darıca, Dilovası 12 İlçe Belediyesi olmak üzere toplam 13 Belediyesi bulunmaktadır. Kocaeli ilinin 2013 yılında nüfusu 1.676.202 milyon kişi ve nüfus artış hızı ise binde 25,08 dir. Kocaeli, Avrupa yı Anadolu ya ve Ortadoğu ya bağlayan önemli kara, deniz ve demiryolu ulaşım ağlarının merkezinde bulunmaktadır. İlin büyük metropollere yakınlığı ile Karadeniz ve Marmara bağlantısının bulunması; sanayi, ticaret, ulaşım ve lojistik merkezi olarak gelişmesinde etken olmuştur. Asya yı Avrupa ya bağlayan D-100 ve TEM otoyolu bağlantıları yanı sıra demiryolu ulaşımının da bulunduğu Kocaeli, Uluslararası İstanbul Havalimanı 90 km, Uluslararası Sabiha Gökçen Havalimanı na ise 50 km. mesafede olup, Cengiz Topel Havalimanına sahiptir. Kocaeli; sayısı 34 e ulaşan limanları ve ulaşım olanakları ile hinterlandına da hizmet vermektedir. Kocaeli, Türkiye imalat sanayinden %13 pay sahibidir. 2013 yılı Şubat ayı itibariyle, Kocaeli nde 247 si yabancı sermayeli olmak üzere yaklaşık 2.350 önemli sanayi yatırımı bulunmaktadır. İlimizde, 7 si aktif 13 adet organize sanayi bölgesi, 2 adet serbest bölge ve 3 teknopark bulunmaktadır. Bölgemizde bulunan KOSBAŞ Serbest Bölgesi ise, deniz taşıtları ve yat sanayisi ile gelişmiştir. Bölgede baraj, doğalgaz, iletişim, elektrik, atık yakma tesisleri gibi alt yapı olanakları gelişmiştir. İstanbul Sanayi Odası tarafından her yıl açıklanan Türkiye nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2012 yılı raporuna göre, Türkiye nin 500 büyük firmasının 92 si Kocaeli nde faaliyet göstermektedir. İlimizde bulunan ağırlıklı sektörler; taşıt araçları ve yan sanayi, kimya ve petrokimya, makine, plastik ve demir çelik sektörleridir. Kocaeli İmalat sanayi içerisinde kimya sanayi, Türkiye İmalat Sanayi içerisindeki %27 lik payı ile ilk sırada yer almaktadır. Türkiye nin en büyük firması olan Tüpraş Petrol Rafineri tesisleri de ilimizde yer almaktadır. Türkiye Otomotiv Sanayinde araç üretiminin %32 si ilimiz tarafından karşılamaktadır. Sanayinin Kocaeli ilçelerine dağılımını incelediğimizde, 1.sırada Gebze, 2.sırada İzmit, 3.sırada Dilovası, 4.sırada Çayırova, 5.sırada ise Körfez ilçesi yer almaktadır. Kocaeli ilinin Samanlıdağları kesimi ormanlarla kaplıdır. Genellikle dağların yukarı kesimleri iğne yapraklı ağaçlarla, aşağı kısımları geniş yapraklı ağaçlarla kaplıdır. Denize yaklaştıkça Akdeniz ikliminin bitki örtüsüne (maki) rastlanır. Körfez kıyılarıyla Karadeniz kıyısında ılıman, dağlık kesimlerde daha sert bir iklim hüküm sürer. Kocaeli ikliminin, Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçiş oluşturduğu söylenebilir. İl merkezinde yazlar sıcak ve az yağışlı, kışlar yağışlı, zaman zaman karlı ve soğuk geçer. Kocaeli nin Karadeniz e bakan kıyıları ile İzmit Körfezi ne 1

bakan kıyılarının iklimi arasında bazı farklılıklar göze çarpar. Yazın körfez kıyılarında bazen bunaltıcı sıcaklar yaşanırken Karadeniz kıyıları daha serindir. Kocaeli İli, Karadeniz ve Marmara Denizi ne olan kıyıları, İstanbul Metropolüne olan yakınlığı, tarihi eserleri, müzeleri, Mimar Sinan ın eseri olan camileri, doğal güzellikleri, plajları, yaylaları, trekking parkurları, Sekaparkı, Kocaeli Fuarı, Uluslararası İnterteks Fuarı, Kartepe kayak merkezi, Yuvacık Barajı, mesire alanları, Sapanca Gölü, Darıca Faruk Yalçın Hayvanlar Alemi ve Botanik Bahçesi, Harikalar Sahili, Alışveriş Merkezleri, kültür merkezleri, Olimpik buz pateni salonu, Gölkayparkı, alternatif turizm çeşitlerine imkan sunan, nitelikli turizm tesisleri, sahillerinde bulunan balık lokantaları, dünyaca tanınan Hereke Halıları, kente özgü pişmaniyesi, Karamürsel sepeti, Kandıra Bezi, Çenesuyu ve bir çok kültür ve turizm değerleri ile ticaret, sanayi, bilim, kültür, turizm ve sanat açısından ayrı bir öneme sahip Marka şehirdir. Kocaeli İlinin toplam arazi varlığı 341.847 hektar olup, tarım alanı 104.556 hektar, çayır ve meralar 11.859 hektar, orman ve fundalık 147.429 hektar ve tarım dışı arazi ise 78.003 hektardır. 2013 yılında Kocaeli İli arazi kullanımına baktığımızda, %37 tarım alanı, %35 orman alanı, %27 yerleşim yerleri, yol ve diğer alanlar, %1 ise barajlar yer almaktadır. Son olarak 04.07.2011 tarih ve 27984 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK Hükümleri ve 20.07.2011 tarih ve 1892 sayılı Bakanlık Makam Olur u ile belirlenen Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri Teşkilat Yapısı gereğince yeniden yapılanmış ve Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Çevre kısmının yapılaşmasına bakıldığında, 1- ÇED Şubesi 2- Çevre İzin ve Denetim Şubesi 3- Çevre Yönetimi Şubesi olmak üzere 3 şubeden oluşmaktadır, 1 İl Müdür Yardımcısı, 3 tane Şube Müdürü, 34 tane teknik personel ve 3 tane büro personeli görev yapmaktadır. 2

A. HAVA A.1. Hava Kalitesi Türkiye de özellikle kış sezonunda bazı şehir merkezlerinde meteorolojik şartlara da bağlı olarak hava kirliliği görülmektedir. Kış aylarında ısınmadan kaynaklanan hava kirliliğinin temel sebepleri; düşük vasıflı yakıtların iyileştirilme işlemine tabi tutulmadan kullanılması, yanlış yakma tekniklerinin uygulanması ve kullanılan yakma sistemleri işletme bakımlarının düzenli olarak yapılmaması şeklinde sıralanabilir. Ancak ısınmada doğal gazın ve kaliteli yakıtların kullanılması sonucu özellikle büyük şehirlerde hava kirliliğinde 1990 lı yıllara göre azalma olmuştur. Şehirleşme ile sanayi tesislerinin yakın çevresindeki bölgelerdeki konutlaşmaların artması hava kirliliğinin olumsuz etkilerini artırmaktadır. Kömüre dayalı termik santrallerde kullanılan yerli linyitlerin yüksek kükürt oranı ve bazı tesislerde arıtma sistemlerinin olmaması nedeniyle kükürt dioksit (SO 2 ) emisyonları problem oluşturmaktadır. Çevre Mevzuatının kirletici vasfı yüksek tesisler olarak nitelendirdiği enerji üretim tesisleri için mevzuatta özel emisyon sınır değerleri bulunmaktadır. Söz konusu tesislerin kurulması ve işletilmesi için gerekli izinler, tesisten çıkan emisyonlar ve tesisin etki alanı içerisinde hava kirliliğinin tespitine ilişkin usul ve esaslar Çevre Mevzuatında belirlenmiştir. Katı, sıvı ve gaz yakıt kullanan bu tesisler için ilgili baca gazı sınır değerlerinin sağlanması yanında tesis etki alanlarında hava kalitesi sınır değerlerinin de sağlanması gereklidir. Bu nedenlerle söz konusu tesislerden kaynaklanan özellikle toz, kükürt dioksit (SO 2 ) ve azotoksit (NO X ) emisyonlarının giderilmesi ve azaltılması konusundaki tekniklerinin uygulanması gereklidir. Söz konusu azaltım teknikleri son yıllarda tesislerden kaynaklanan emisyon yüklerini önemli ölçüde azaltılabilmektedir. Söz konusu azatlım tekniklerinin hayata geçirilmesi ve yaygın olarak kullanılabilmesi içinde Çevre Mevzuatında bazı değişiklikler yapılmıştır. Şehirlerde yaşanan hava kirliliğine, artan motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazları da katkı sağlamaktadır.* Hava kalitesine ilişkin hava kalite indeksi karşılaştırması da Çizelge A.1 de verilmektedir. Hava Kalitesi İndeksi Çizelge A.1- Hava Kalite İndeksi Karşılaştırma Tablosu SO2 NO2 CO O3 PM10 1 saatlik ortalama (µgr/m 3 ) 24 saatlik ortalama (µgr/m 3 ) 24 saatlik ortalama (µgr/m 3 ) 1 saatlik ortalama (µgr/m 3 ) 24 saatlik ortalama (µgr/m 3 ) 1 (çok iyi) 0-50 0-45 0-1,9 0-35 0-25 2 (iyi) 51-199 46-89 2,0-7,9 36-89 26-69 3 (yeterli) 200-399 90-179 8,0-10,9 90-179 70-109 4 (orta) 400-899 180-299 11,0-13,9 180-239 110-139 5 (kötü) 900-1499 300-699 14,0-39,9 240-359 140-599 6 (çok kötü) >1500 >700 >40,0 >360 >600 3

A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar Hava kirliliği, doğrudan veya dolaylı olarak insan sağlığını etkileyerek yaşam kalitesini düşürmektedir. Günümüzde hava kirliliği nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel sorunlar yaygın olarak yaşanmaktadır. Yoğun şehirleşme, şehirlerin yanlış yerleşmesi, motorlu taşıt sayısının artması, düzensiz sanayileşme, kalitesiz yakıt kullanımı, topoğrafik ve meteorolojik şartlar gibi nedenlerden dolayı büyük şehirlerimizde özellikle kış mevsiminde hava kirliliği yaşanabilmektedir. Bir bölgede hava kalitesini ölçmek, o bölgede yaşayan insanların nasıl bir hava teneffüs ettiğinin bilinmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, önemli bir nokta da, bir bölgede meydana gelen hava kirliliğinin sadece o bölgede görülmeyip meteorolojik olaylara bağlı olarak yayılım göstermesi ve küresel problemlere de (küresel ısınma, asit yağmurları, vb) sebep olmasıdır. Renksiz bir gaz olan kükürt dioksit (SO 2 ), atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak oksitlenir. Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taşınabilecek damlalar veya katı partiküller oluşturur. SO 2 ve oksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli yağmur) sayesinde atmosferden uzaklaştırılır. Azot Oksitler (NO X ), Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO 2 ), toplamı azot oksitleri (NO X ) oluşturur. Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO ve NO 2 din ozon veya radikallerle (OH veya HO 2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluşur. İnsan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile NO 2 kentsel bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. Azot oksit (NO X ) emisyonları insanların yarattığı kaynaklardan oluşmaktadır. Ana kaynakların başında kara, hava ve deniz trafiğindeki araçlar ve endüstriyel tesislerdeki yakma kazanları gelmektedir. İnsan sağlığına etkileri açısından, sağlıklı insanların çok yüksek NO 2 derişimlerine kısa süre dahi maruz kalmaları, şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin ise bu derişimlere maruz kalmaları, akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. NO 2 derişimlere uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı gözlenmektedir. Toz Partikül Madde (PM10), partikül madde terimi, havada bulunan katı partikülleri ifade eder. Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışırlar. Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM yi oluştururlar ve atmosfere verilirler. (PM10-10 μm nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) 2,5 μm ye kadar olan partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir. PM10 için gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer önemli kaynaklar ise trafik, kömür ve maden ocakları, inşaat alanları ve taş ocaklarıdır. Sağlık etkileri açısından, PM10 solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler PM10 a maruz kaldığında sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar, PM10 maruziyetine karşı hassastır. PM10 yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler 4

akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler % 100 olarak kana geçebilir. Karbonmonoksit (CO), kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam yanmaması sonucu oluşur. CO derişimleri, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde çok yüksek değerler ulaşılmasının bir sebebi de inversiyon durumudur. CO in global arka plan konsantrasyonu 0.06 ve 0.17 mg/m 3 arasında bulunur. 2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır değerler tespit edilmiştir. İnversiyon, sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle karışmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır. CO in ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır. Sağlık etkileri, akciğer yolu ile kan dolaşımına girerek, kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara ulaşan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO e maruz kalmak, algılama ve gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan kişiler ve henüz doğmamış ve yeni doğmuş bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu oluşturur. Kurşun (Pb), doğada metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı iyi bir koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç (Cu+Sn) alaşımı işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye dönüştürülmesi ve kurşunlu petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. Kurşun içeren benzin ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını yükseltir. Ozon (O 3 ), kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği, özellikle yaz mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur (NO 2 + güneş ışınları = NO+ O => O+ O 2 = O 3 ). Ozon üretimi uçucu organik bileşikler (VOC) ve karbon monoksit sayesinde hızlandırılır veya güçlendirilir. Ozonun oluşması için en önemli öncü bileşimler NO X (Azot oksitler) ve VOC dır. Yüksek güneş ışınlarının etkisiyle ozon derişimi Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksektir. Sebebi ise güneş ışınlarının ozon un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan kaynaklanmasıdır. Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmaz. Yeryüzüne yakın seviyede ozon karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NO X, metan, CO ve VOC ler (etan (C 2 H 6 ), etilen (C 2 H 4 ), propan (C 3 H 8 ), benzen (C 6 H 6 ), toluen (C 6 H 5 ), xylen (C 6 H 4 ) gibi kimyasal maddelerde eklenir. Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Birçok biyolojik madde ile etkileşimde bulunur. Tüm solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi derişim oranına ve ozona maruziyet süresine bağlıdır. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer gruplar arasında öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer hastaları ve yaşlılar bulunur.* 5

Çizelge A.2 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Yakıtın Cinsi (*) Taşkömürü Taşkömürü Taşkömürü Taşkömürü Taşkömürü Temin Edildiği Yer G.Afrika Mozombik Rusya Ukrayna Çin Tüketim Miktarı (ton) 308.691,3 20 54.808,51 0 1.154.761, 422 16.077,69 0 70.779,20 0 Alt Isıl Değeri (kcal/kg) En az 6400 (-200 tolerans) En az 6400 (-200 tolerans) En az 6400 (-200 tolerans) En az 6400 (-200 tolerans) En az 6400 (-200 tolerans) Uçucu Madde (%) %12-31 (+2 tolerans) %12-31 (+2 tolerans) %12-31 (+2 tolerans) %12-31 (+2 tolerans) %12-31 (+2 tolerans) Yakıtın Özellikleri Toplam Kükürt (%) En çok %9 (+%0,1 tolerans) En çok %9 (+%0,1 tolerans) En çok %9 (+%0,1 tolerans) En çok %9 (+%0,1 tolerans) En çok %9 (+%0,1 tolerans) (*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi. Toplam Nem (%) Orijinalde en çok %10 (+1 tolerans) Orijinalde en çok %10 (+1 tolerans) Orijinalde en çok %10 (+1 tolerans) Orijinalde en çok %10 (+1 tolerans) Orijinalde en çok %10 (+1 tolerans) Kül (%) En çok %16 (+2 tolerans) En çok %16 (+2 tolerans) En çok %16 (+2 tolerans) En çok %16 (+2 tolerans) En çok %16 (+2 tolerans) Çizelge A.3 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Yakıtın Cinsi (*) Taşkömürü Taşkömürü Taşkömürü Taşkömürü Taşkömürü Temin Edildiği Yer Rusya Ukrayna Gürcistan Polonya Zimbabve Tüketim Miktarı (ton) 183.824,3 55 171.766,0 67 85.612,28 7 145.666,7 00 51.624,21 7 Alt Isıl Değeri (kcal/kg) En az 6500 (-500 tolerans) En az 6500 (-500 tolerans) En az 6500 (-500 tolerans) En az 6500 (-500 tolerans) En az 6500 (-500 tolerans) Uçucu Madde (%) En çok %36 (+1 tolerans) En çok %36 (+1 tolerans) En çok %36 (+1 tolerans) En çok %36 (+1 tolerans) En çok %36 (+1 tolerans) Yakıtın Özellikleri Toplam Kükürt (%) En çok %1 (+0,1 tolerans) En çok %1 (+0,1 tolerans) En çok %1 (+0,1 tolerans) En çok %1 (+0,1 tolerans) En çok %1 (+0,1 tolerans) Termik Enerji Rusya 49.650,90 En az 6400 En çok En çok Toplam Nem (%) Kül (%) - - 6

Yakıtın Cinsi (*) Termik Enerji Termik Enerji Antrasit Kalsine Edilmemiş Petrol Koku Kalsine Edilmemiş Petrol Koku Kalsine Edilmiş Petrol Koku Kalsine Edilmiş Petrol Koku Temin Edildiği Yer Ukrayna Norveç Ukrayna Amerika Venezüella Tüketim Miktarı (ton) Alt Isıl Değeri (kcal/kg) 0 (-500 tolerans) En az 6400 28.060,30 (-500 0 tolerans) 74.932,20 0 94.705,58 0 51.732,95 7 105.686,8 58 En az 6400 (-500 tolerans) En az 7500 (- 500 tolerans) En az 7500 (- 500 tolerans) Yakıtın Özellikleri Uçucu Toplam Madde Kükürt (%) (%) %40 %1,2 En çok %40 En çok %40 En çok %14 En çok %1,2 En çok %1,2 En çok %5 (+ 0,5 tolerans) En çok %5 (+ 0,5 tolerans) En çok %2 Almanya 20.000,00 0 Çin 20.000,00 0 En çok %2 (*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi. Toplam Nem (%) Kül (%) Çizelge A.4 Kocaeli İlinde 2013 Yılında Kullanılan Doğalgaz Miktarı (İZGAZ, 2013) Yakıtın Kullanıldığı Yer Tüketim Miktarı (m 3 ) Isıl Değeri (kcal/kg) Konut 1.520 9.155 Sanayi 264 9.155 Çizelge A.5 Kocaeli İlinde 2013 Yılında Kullanılan Fuel-oil Miktarı (Tüpraş Genel Müdürlüğü, 2013) Yakıtın Kullanıldığı Yer Tüketim Miktarı (m 3 ) Isıl Değeri (kcal/kg) Toplam Kükürt (%) Konut Sanayi* 144.880,02 9.538,14 2.09 * İzmit Rafinerisinin 2013 yılı fuel oil tüketim miktarı Egzoz gazı emisyonlarının kontrolüne yönelik ilimizdeki faaliyetler A.5. Bölümünde verilmektedir. 7

Binek Otomobil Hafif Ticari Ağır Ticari Diğerleri Toplam Binek Otomobil Hafif Ticari Ağır Ticari Diğerleri Toplam İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.6-2013 Yılı Kocaeli İlindeki Araç Sayısı ve Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı (Kocaeli İl Emniyet Müdürlüğü, 2013) Araç Sayısı Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı 163979 13698 32963 92234 302874 150455 A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar Kocaeli İlinde hava kirliliğinin önlenmesi açısından alınan tedbirler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır. - Prosesleri sırasında tesis içine yayılan emisyonların toplatılarak (davlumbaz sistemi vb.) baca vasıtasıyla atmosfere verilmesi sağlandı. - İl genelinde bulunan taş ocaklarının belli bir alanda toplanarak denetim ve kontrollerinin verimli yapılması için çalışmalar başlatıldı. - Gerekli olan tesislerde bacaya aktif karbon, scrubber, toz tutucu vb. emisyon azaltıcı filtre sistemleri yapılması sağlandı. - 5491 sayılı kanunla değişik 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden yürürlükte bulunan yönetmelik hükümleri doğrultusunda cezai işlemler uygulanmıştır. - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı genelgeleri doğrultusunda kömür satılmasına izin verilmiştir. - 6 numaralı fuel-oil kullanılması Mahalli Çevre Kurulu Kararıyla yasaklanmıştır. - Dilovası Bölgesindeki hava kirliliği sorunu ile ilgili olarak 24 aylık bir süreci kapsayan üç aşamalık bir proje TÜBİTAK MAM, Kocaeli Üniversitesi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü işbirliği ve İl Müdürlüğü koordinatörlüğünde gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında bölgedeki firmaların emisyon azaltıcı önlemler almaları sağlanmıştır. - Körfez bölgesinde de yukarıda bahsedilen projeden yapılması için çalışma başlatılmıştır. - SKHKKY gereği ve şikayetin yoğun olduğu tesislerin bacalarına sürekli ölçüm cihazı taktırılmış olup, bu cihazlar on-line olarak Müdürlüğümüze bağlanmıştır. İnternetten bu firmalara ait emisyon değerleri anlık olarak 24 saat izlenebilmektedir. - İl Müdürlüğü tarafından ortam havasında toz, kükürtdioksit, azotoksitler, amonyak, karbonmonoksit, hidrojensülfür, hidrokarbon ölçümü yapabilen cihazların bulunduğu mobil hava kirliliği ölçüm aracı satın alınmıştır. Ölçüm Sistemleri ve sensörlerle toplanan bilgiler araçta bulunan bilgisayarda derlenip kayıtlandıktan sonrada, GPRS modemle merkezimizde bulunan Ana Bilgisayara, on-line olarak sürekli ölçülen değerleri ve donatılmış alarmların (Sıcaklık-Yangın-Kapı on-off) bilgilerini göndermektedir. - Ayrıca; İl Müdürlüğünce Kocaeli ili genelinde 24 saat süreli kesintisiz hizmet verilmekte olup, ALO 181 Çevre İhbar hattı da 24 saat hizmet vermektedir. 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan Yönetmelikler çerçevesinde tesis denetimleri ve bölge denetimleri sürekli gece gündüz devam etmektedir. 8

İlimiz Dilovası ve İzmit ilçelerinde Ulusal Hava Kalitesi İzleme ağına bağlı 3 adet, İzmit, Alikahya, Gölcük, Kandıra, Körfez ve Yeniköy de Marmara Temiz Hava Merkezine bağlı 6 adet, İMES Organize San Bölgesinde Tesis etki alanı kapsamında 2 adet ve Müdürlüğümüz bünyesinde 1 adet seyyar ölçüm cihazı olmak üzere toplamda 12 adet istasyon bulunmaktadır. Harita A.1 Kocaeli ilinde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazlarının Yerleri (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Çizelge A.7- Kocaeli İlinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler (http://www.havaizleme.gov.tr/default.ltr.aspx ve http://mthm.havaizleme.gov.tr/secure/index2.htm, 2013) İSTASYON YERLERİ KOORDİNATLAR enlem, boylam HAVA KİRLETİCİLERİ SO2 No CO O3 PM2,5 PM10 NO2 ALİKAHYA 40 46 13.39 K X X X X 30 00 25.75 D İZMİT ÇINARLI 40 46 01.57 K X X X X 29 56 04.69 D KANDIRA 41 07 52.06 K X X X X X 30 00 23.83 D KÖRFEZ 41 44 46.11 K X X X X X 9

1 9 17 25 33 41 49 57 65 73 81 89 97 105 113 121 129 137 1 20 39 58 77 96 115 134 153 172 191 210 229 248 267 286 305 324 343 İL ÇEVRE DURUM RAPORU YENİKÖY GÖLCÜK İZMİT DOĞUKUŞLA DİLOVASI DİOVASI OSB 29 47 21.21 D 40 42 14.93 K 29 53 03.83 D 40 43 33.62 K 29 47 40.75 D 40 45 57,20 K 29 57 04,58 D 40 47 19,40 K 29 32 13,80 D 40 47 18,82 K 29 31 31,01 D X X X X X X X X X X X X X X X X X X x x x x x x A.4. Ölçüm İstasyonları Kocaeli İlinde 2013 yılı kirletici parametreler için günlük ortalama değerlerini içeren grafik aşağıda yer almaktadır. 2013 yılı Kocaeli İli İzmit İstasyonu PM10 KVS Değerleri 250 200 150 100 Seri 1 50 0 Grafik A.1- Kocaeli İlinde İzmit İstasyonu 2013 Yılı KVS Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) 2013 yılı Kocaeli İli Dilovası Organize Sanayi Bölgesi İstasyonu PM10 KVS Değerleri 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 Seri 1 Seri 2 Grafik A.2- Kocaeli İlinde Dilovası OSB İstasyonu 2013 Yılı KVS Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) 10

1 9 17 25 33 41 49 57 65 73 81 89 97 105 113 121 İL ÇEVRE DURUM RAPORU 2013 yılı Kocaeli İli Dilovası İstasyonu PM10 KVS Değerleri 200,00 180,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 Seri 1 Grafik A.3- Kocaeli İlinde Dilovası İstasyonu 2013 Yılı KVS Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Çizelge A.8- Kocaeli ilinde 2013 Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) İzmit Doğu SO 2 AGS* PM10 AGS* CO AGS* NO AGS* NO 2 AGS* NO X AGS* OZON AGS* Kışla Parkı Hava Kalitesi İstasyonu Ocak 6-91 2 - - - - - - - - - - Şubat 4-68 - - - - - - - - - - - Mart 6-81 - - - - - - - - - - - Nisan 11-72 2 - - - - - - - - - - Mayıs 6-70 2 - - - - - - - - - - Haziran 1-42 - - - - - - - - - - - Temmuz 2-37 - - - - - - - - - - - Ağustos 3-42 - - - - - - - - - - - Eylül 8-40 - - - - - - - - - - - 11

Ekim 4-59 - - - - - - - - - - - Kasım 5-71 1 - - - - - - - - - - Aralık 7-72 1 - - - - - - - - - - ORTALAMA 5,25 62 - - - - - - - - - - Dilovası SO 2 AGS* PM10 AGS* CO AGS* NO AGS* NO 2 AGS* NO X AGS* OZON AGS* Hava Kalitesi İstasyonu Ocak 21-76 2 1,8 - - - 27 - - - - - Şubat 24-96 4 1,9 - - - 28 - - - - - Mart 23-103 5 1,7 - - - 34 - - - - - Nisan 9-129 6 0,7 - - - 28 - - - - - Mayıs 9-100 5 1,2 - - - 34 - - - - - Haziran 9-58 - 2,5 - - - 24 - - - - - Temmuz 10-53 - 1,1 - - - 11 - - - - - Ağustos 7-82 1 1,1 - - - 6 - - - - - Eylül 9-106 4 7,3 - - - 6 - - - - - Ekim 15-99 6 8,5 - - - 6 - - - - - Kasım - - - - - - - - - - Aralık 39-106 6 5,4 - - - 18 - - - - - ORTALAMA 15,9-91 3 - - - 20,18 - - - - - Dilovası SO 2 AGS* PM10 AGS* CO AGS* NO AGS* NO 2 AGS* NO X AGS* OZON AGS* OSB Hava Kalitesi İstasyonu Ocak 22-38 - - - - - 35 - - - - - Şubat 17-37 - - - - - 27 - - - - - Mart 19-41 - - - - - 48 - - - - - Nisan 15-43 - - - - - 66 - - - - - 12

Mayıs _ - 37 - - - - - 48 - - - - - Haziran _ - _ - - - - - _ - - - - - Temmuz _ - _ - - - - - _ - - - - - Ağustos _ - _ - - - - - _ - - - - - Eylül _ - _ - - - - - _ - - - - - Ekim _ - _ - - - - - _ - - - - - Kasım 19-62 - - - - - 75 - - - - - Aralık 22-38 - - - - - 35 - - - - - ORTALAMA 18.4-43 - - - - - 49.8 - - - - - AGS: Sınır değerin aşıldığı gün sayısı- Çizelge A.9 Kocaeli İlinde 2013 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama Konsantrasyonları ve Sınır Değerin Aşıldığı Gün Sayıları (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Ulusal Hava SO 2 AGS* PM10 AGS* CO AGS* NO AGS* NO 2 AGS* NO X AGS* OZON AGS* Kalitesi ağına bağlı 3 adet istasyon Ocak 16-68 4 1,8 - - - 31 - - - - - Şubat 15-67 4 1,9 - - - 27,5 - - - - - Mart 16-75 5 1,7 - - - 41 - - - - Nisan 11-81 6 0,7 - - - 47 - - - - - Mayıs 5-69 5 1,2 - - - 41 - - - - - Haziran 3-50 2,5 - - - 12 - - - - - Temmuz 4-45 1,1 - - - 5,5 - - - - - Ağustos 3-62 1 1,1 - - - 3 - - - - - Eylül 5-73 4 7,3 - - - 3 - - - - - Ekim 6-79 6 8,5 - - - 3 - - - - - Kasım 8-44 1 - - - 37,5 - - - - - 13

Aralık 16-68 6 5,4 - - - 33 - - - - - ORTALAMA 21,4 64,9 3 31 AGS: Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Çizelge A.10 Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği 2013 Yılında Hava Kalitesi Sınır Değerleri SO2: kükürtdioksit Sınır Değeri Saptayan Kuruluş 1 saatlik ortalama sınır değer (mg/m 3 ) Günlük ortalama sınır değer (mg/m 3 ) Aşılmaması istenen gün sayısı (mg/m 3 ) Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Yıllık ortalama sınır değer (mg/m 3 ) AB 350 125 3 20 HKDYY 1-150 2 - - NO2: azotdioksit Sınır Değeri Saptayan Kuruluş 1 saatlik ortalama sınır değer (mg/m 3 ) Günlük ortalama sınır değer (mg/m 3 ) Aşılmaması istenen gün sayısı (mg/m 3 ) Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Yıllık ortalama sınır değer (mg/m 3 ) AB 200-18 40 HKDYY - 300 - - 68 3 Partikül Madde 10 Sınır Değeri Saptayan Kuruluş Günlük ortalama sınır değer (mg/m 3 ) Aşılmaması istenen gün sayısı (mg/m 3 ) Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Yıllık ortalama sınır değer (mg/m 3 ) AB 50 35 40 HKDYY 140 4-42 78 CO: karbon monoksit Sınır Değeri Saptayan Kuruluş Günlük ortalama sınır değer (mg/m 3 ) Aşılmaması istenen gün sayısı (mg/m 3 ) Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Yıllık ortalama sınır değer (mg/m 3 ) AB - - - HKDYY 14 5 - - 10 A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü Kocaeli İlinde 2013 yılı itibariyle egzoz emisyon ölçüm yetki belgesi almış olan toplam 32 işletme bulunmakta ve 2013 yılında 69819 adet egzoz emisyon ölçüm pulu satın alınmıştır. A.6. Gürültü Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından İlimiz İzmit ilçesinde faaliyet gösteren eğlence yerlerine denetimler yapılmış olup ÇGDYY çerçevesinde söz konusu alda oluşan gürültünün limit değerlerde kalınması hedeflenmektedir. Ayrıca Bakanlığımız tarafından Büyükşehir Belediyesine ve çeşitli İlçe Belediyelerine Gürültü Konulu Yetki Devri yapılmış olup İl genelinde faaliyet gösteren işletmelerin gürültü seviyeleri kontrol altında tutulmaktadır. 1 HKDYY: Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği 2 HKDYY EK-1/A da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir). 3 HKDYY EK-1/A da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir). 4 HKDYY EK-1/A da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir). 5 HKDYY EK-1/A da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir). 3 HKDYY EK-1/A da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir). 4 HKDYY EK-1/A da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir). 5 HKDYY EK-1/A da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir). 14

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Büyükşehir Belediyesi ve İlçe Belediyelerine gürültü konulu yetki devri yapılmış olup, Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne yapılmış olan şikayetler, ilgili belediyelere gönderilmekte ve söz konusu belediyeler tarafından yapılan incelemeler neticesinde tarafımıza 3 aylık raporlar sunulmaktadır. İl Müdürlüğüne ulaşan gürültü şikâyetleri genel olarak sanayi ağırlıklı olmakta ve şikayetler yetki devri yapılan belediyelerle koordineli olarak değerlendirilmektedir. 25 20 15 10 Seri 1 5 0 sanayi eğlence şantiye Grafik A.4 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar Herhangi bir bilgiye ulaşılmamıştır. A.8. Sonuç ve Değerlendirme Kocaeli, yoğun sanayi, ulaşım hatları (D-100 ve otoban), aşırı nüfus artışı, plansız şehirleşme nedeniyle, ülkemizin çevre açısından en sorunlu bölgesidir. Türkiye ekonomisine yön veren firmaların büyük çoğunluğunun faaliyet gösterdiği İlde kişi başına düşen gelir seviyesi ülke ortalamasının çok çok üstünde yer alırken hava, su, toprak kirlenmesi gibi önemli sorunlar bulunmaktadır. Kocaeli nde, hava kirliliğinin en büyük nedeni insan faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Bu kaynaklar sabit ve hareketli olarak iki kısımda değerlendirilir. Madencilik ve taş ocağı etkinlikleri sırasında oluşan kirlilik, Fabrikalardan kaynaklanan kirlilik, Yerleşim alanlarında bulunan ev ve binalardan kaynaklanan kirlilik, Sabit kirletici kaynaklar olarak isimlendirilir. Hareketli kaynaklar ise ulaşım araçlarından kaynaklanır. Hareketli kaynaklar ise ulaşım araçlarından kaynaklanır. 15

İlimiz Dilovası ve İzmit ilçelerinde Ulusal Hava Kalitesi İzleme ağına bağlı 3 adet, İzmit, Alikahya, Gölcük, Kandıra, Körfez ve Yeniköy de Marmara Temiz Hava Merkezine bağlı 6 adet, İMES Organize San Bölgesinde Tesis etki alanı kapsamında 2 adet ve Müdürlüğümüz bünyesinde 1 adet seyyar ölçüm cihazı olmak üzere toplamda 12 adet istasyon bulunmaktadır. Kaynaklar - Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü - Kocaeli İl Emniyet Müdürlüğü - TÜPRAŞ Genel Müdürlüğü - İZGAZ 16

B. SU VE SU KAYNAKLARI B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli B.1.1. Yüzeysel Sular B.1.1.1. Akarsular Kocaeli İli nin toprakları tümüyle Marmara havzası içindedir. Bu havza Meriç, Susurluk ve Sakarya havzaları dışında Marmara bölgesinin hemen tümünü kapsar. Havzanın il sınırları içinde kalan bölümünde önemli sayılacak bir akarsu yoktur. Ancak Kocaeli yarımadası, birçok çay ve dereyle yarılmış durumdadır. Genellikle kısa ve sel niteliğinde olan bu sular, ildeki yeryüzü şekillerinin oluşumunda önemli rol oynamıştır. Akarsuların bir bölümü Karadeniz'e diğerleri ise İzmit Körfezi ya da Marmara'ya dökülür. Karadeniz'e dökülen akarsuların su kaynakları ve su toplama alanları hayli güneydedir. Bunların akışları da genellikle düzensizdir. Yağışlı dönemlerde taşkınlıklara yol açarken, yazın iyice kururlar. Karadeniz'e dökülen akarsuların en önemlileri Kocadere, Davan Çayı, Sarısu ve Kaynarca Deresidir. Marmara Denizi'ne dökülen akarsuların bir bölümü İzmit Körfezi'nin kuzeyinden, bir bölümü ise güneyinden gelerek Marmara'ya dökülürler. Körfezin kuzeyinden Marmara'ya dökülen akarsuların en önemlilerinden biri Tavşanlı (Dilovası) Deresidir. Pelitli köyünün güneybatısından doğan bir süre güneye aktıktan sonra dirsek yapıp doğuya, yine güneye dönerek Marmara'ya dökülen bu derenin yaklaşık uzunluğu 12 km'dir. Marmara'ya Körfezin kuzeyinden dökülen diğer önemli akarsular Çayırova, Hatip, Ağadere, Derboğazı, Erenler, Kanlıbağ, Aydınlıkdere, Memelidere ve Bekirdere'dir. Marmara Denizi'ne Körfezin güneyinden dökülen sular ise genellikle Samanlı Dağları ndan doğar, bu dağın kuzey yamaçlarındaki alçak düzlüklerden inerler. Bunların en önemlilerinden biri olan Serindere'nin Sıcakdere adlı bir kolu vardır. Sıcakdere Bursa'dan, Serindere ise Sakarya'dan il sınırına girer. Bahçecik yakınlarında birleşen iki kol Serindere adıyla akışını sürdürür. Kış ve ilkbaharın yağışlı günlerinde karların eridiği dönemlerde Serindere bir hayli kabarır. Samanlı Dağları ndan doğan önemli akarsulardan biride Yalakdere'dir. 5 koldan beslenen Yalakdere'nin havzası hayli geniştir. Kış sonlarında suyu artan derenin Hersek yakınlarındaki Marmara'ya dökülen ağzında bir delta düzlüğü oluşmuştur. Marmara'ya bu kesimden dökülen diğer akarsular arasında Değirmendere, Halıdere ve Kazıklı Deresi sayılabilir. Yerüstüsuyu ( il çıkışı toplam ortalama akım ) : 1491,0 hm3/yıl a- Bıçkıdere : 18,0 hm3/yıl b- Çınarlıdere : 15,0 hm3/yıl c- Kirazdere : 195,0 hm3/yıl 17

ç- Kumcağızdere : 22,0 hm3/yıl d- Parganlıdere : 10,0 hm3/yıl e- Sarısudere : 10,0 hm3/yıl f- Sazdere : 5,0 hm3/yıl g- Seymenlidere : 10,0 hm3/yıl ğ- Tavşanlı(Dil)dere : 34,0 hm3/yıl h- Yalakdere : 72,0 hm3/yıl 1- Ölçülemeyen havzadan gelen : 1100,0 hm3/yıl 2- Yeraltısuyu (İldeki toplam emniyetli rezervuar) : 74,0 hm3/yıl Toplam su potansiyeli : 1565,0 hm3/yıl İlimizdeki başlıca akarsuların neler oldukları, uzunlukları, debileri, başlangıç-bitiş noktaları, kolları ve özellikleri Çizelge B.1. de detaylı olarak anlatılmaktadır. Çizelge B.1 Kocaeli İlinin Akarsuları (Orman ve Su İşleri Md.-DSİ, 2013) AKARSUYUN ADI Kumla- Akarca Deresi Toplam Uzunluğu (km) 28 Kiraz Dere 47,75 Aygır Dere 7 Koca Dere 5,4 Bakırcı Dere 3,5 Ayani Dere 2,5 Çınarlı Dere 16,2 Feyezan Debisi (m 3 /sn) Q 100 =230.00 Q 100 =597.00 Q 100 =81.00 Q 100 =28.00 Q 100 =13.60 Q 100 =6.00 Q 100 =88.00 İl Sınırları İçinde Başlangıç ve Bitiş Noktaları Akmeşe Sırtları İzmit Körfezi Samanlı Dağları İzmit Körfezi Kuzu Yaylası Etekleri Sapanca Gölü Kestane Düzü Tepesi Kirazdere Hacı Ömer Tepesi Kirazdere Hamza Dağı Etekleri Kirazdere Koca Sırt Tepe İzmit Körfezi Kolu Olduğu Akarsu Akarca dere Kumla dere (Yirim dere) Bakırlı dere Keten dere Özellikleri Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. - Yandere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. - Yandere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. - Yandere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Hasan dere Ebekaya dere Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. 18

Çenesuyu Deresi 8,6 Hisar Dere 13,5 Burma Dere 2,6 Q 100 =44.00 Q 100 =307.00 Q 100 =22.00 Çene Dağı İzmit Körfezi Ezirgan Sırtı İzmit Körfezi Yayla Tepe İzmit Körfezi - Beylik dere Şevkatiye Karanlık dere Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Kavak Dere 2,25 Q 100 =32.00 Dömelet Tepe İzmit Körfezi Büyük Kışla Dere 1,75 Domuz Dere 3,1 Zeytin Dere 4,4 Q 100 =8.00 Q 100 =19.70 Q 100 =40.00 Yayla Tepe İzmit Körfezi Eren Tepe İzmit Körfezi Geren Tepe İzmit Körfezi - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Ayvacık Dere 2,6 Q 100 =22.00 Karaağaç Pınarı İzmit Körfezi - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Kıble Dere 2,9 Q 100 =24.50 Eren Tepe Batısı İzmit Körfezi - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Hamza Dere 6,1 Q 100 =89.00 Belen Tepesi İzmit Körfezi - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Hereke Köyiçi Deresi 2,.25 Q 100 =25.00 Erentepe Doğusu İzmit Körfezi Köy dere Kangallı dere Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Sarmaşık Dere 3,9 Q 100 =48.00 Ballıköy Tepe İzmit Körfezi - Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Ağa Deresi 10 Q 100 =111.00 Büyük Gürgen Küçükağa Anadere niteliğinde olup, 19

Keten Dere 8 Aydın Bey Deresi 7,2 Değirmendere 6,5 Halıdere 6,5 Ulaşlı Deresi 2,8 Yalak Dere 37,1 Saz Dere 9,75 Q 100 =51.00 Q 500 =30.00 Q 100 =77.00 Q 100 =26.00 Q 100 =23.50 Q 100 =478.00 Q 100 =99.00 Tepe İzmit Körfezi Ketendüzü Tepe Mücadele Kanalı Samanlı Dağları İzmit Körfezi Samanlı Dağları İzmit Körfezi Samanlı Dağları İzmit Körfezi Köklük Başı Tepe İzmit Körfezi Küçük Dikmentepe İzmit Körfezi Sancak Tepe Marmara Denizi dere Erikli dere Heybetli dere Karanlık dere Fındıksuyu dere Pazar dere Bozukyol Deresi ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Yandere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Yukarı Dere Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Çelebahçe dere Karaca dere Topçu dere Avcı dere Kayapurçek Dere Derbent dere Taşar dere Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Dil (Tavşanlı) Deresi 17 Q 100 =355.00 Denizli Köyü İzmit Körfezi Tavşanlı dere Balıklaya dere Gürlek dere Değirmen dere Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Köy Dere 5,5 Gıcık Dere 2,5 Açma Dere 9,5 Hamamsu Deresi 9,5 Bağırganlı (Parganlı) Deresi Q 100 =51.00 Q 100 =21.00 Q 100 =47.00 Q 100 =87.00 Hacı Hasan Tepe İzmit Körfezi Dömalet Tepe İzmit Körfezi - Keltepe Derbent Bataklık Kanalı Keltepe Derbent Bataklık Kanalı 12 Bağırganlı Koyu Karadeniz Kavaklar Boğazlı dere Kadı Konağı dere Kovan Dere Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Yan dere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Yan dere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Ana dere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. 20

Karaağaç Deresi 17,5 Karadeniz Ana dere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Namazgah Deresi 30,5 Sarısu dere vasıtası ile Karadeniz Ana dere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Yulaflı Deresi 35 Sarısu dere vasıtası ile Karadeniz Ana dere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Kumcağız Deresi 16 Karadeniz Yan dere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Seyrek Deresi 15 Karadeniz Anadere niteliğinde olup, ulaşıma, su sporlarına, su ürünleri üretim ve avcılığa elverişli değildir. Kocaeli yan derelerinde idaremize ait akım gözlem istasyonu ( AGİ) bulunmadığı için derelere ait akış hızı, mevsimsel debiler v.s gibi bilgiler arşivimizde bulunmamaktadır. SAPANCA GÖLÜ B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar İlimizin su kaynaklarından biri SAPANCA Gölüdür. Ortalama Göl Alanı 47.00 Km 2 olup gölün emniyetli verimi 129.5 hm 3 /yıldır. Yağış alanı ise Göl aynası dahil olmak üzere 249 Km 2 dir. Sapanca Gölü deniz seviyesinden 30 m yükseklikte bir tatlı su gölüdür. Gölün çevresi 39 Km kıyı uzunluğundadır. Bunun 26 Km lik kısmı Sakarya İli, 13 Km lik kısmı da Kocaeli İl sınırları içerisindedir. Maksimum genişliği 6 Km dir. 21

Sapanca Gölü eliptik şekilli bir set gölüdür. Gölün özellikle doğusu sığ ve bataklıktır, kuzey ve güneyi ise Falezler (Yalıyarlar) ve alüvyonlu ovalar görünümündedir. Sapanca Gölü, kuzey ve güneydeki dağlardan inen dereler ve göl dibindeki kaynaklardan beslenmekte olup, gölün fazla suları Çark suyu ile, Sakarya Nehrine akmaktadır. Sapanca gölünün uzun ekseni doğu-batı, kısa ekseni ise kuzey-güney yönündedir. Doğu ucu Sakarya nehrine 5 Km batı ucu İzmit Körfezi ne 20 Km uzaklıktadır. Sapanca Gölü, Sakarya ve Kocaeli İllerinin sınırları içinde yer alan bir tatlı su gölü olup, çevre yerleşimleri için önemli bir içme ve kullanma suyu kaynağıdır. Gölün su toplama havzası içinde, Sakarya İli sınırları dahilinde, Serdivan, Adapazarı, Arifiye, Sapanca, Kırkpınar Belediyeleri ve Yanıkköy, Kurtköy, Mahmudiye, Memnuniye, Uzunkum, Esentepe, Aşağıdere, Yukarıdere v.b. köy yerleşimleri; Kocaeli sınırları dahilinde ise, Eşme, Maşukiye, Hikmetiye (Derbent), Suadiye Belediyeleri ve Acısu, Şirinsulhiye, Nusretiye, Uzuntarla v.b. köy yerleşimleri yer almaktadır. Göl halen Adapazarı nın içme suyunu temin etmektedir. Bunun yanında Tüpraş ve Petkim gibi Kocaeli nin büyük sanayi kuruluşlarının kullanma sularında aynı kaynaktan sağlanmaktadır. KİRAZDERE (YUVACIK) BARAJI İlimizin ikinci su kaynağı Yuvacık-KİRAZDERE Barajıdır. Barajın karakteristikleri aşağıdaki gibidir. Kocaeli ili Merkez Yuvacık beldesinin yaklaşık 1,5 Km. güney doğusunda yer alan baraj, 2020 yılına kadar İzmit ve çevresinin içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacını karşılamak üzere planlaması yapılmış ve 1983 yılında onaylanmıştır. KARAKTERİSTİKLERİ : 1- Tipi : Zonlu toprak dolgu 2- Kret uzunluğu : 400,00 m 3- Kret genişliği : 12,00 m 4- Dolusavak uzunluğu : 264,00m 3- Temelden yüksekliği : 108,50 m 4- Talvegten Yüksekliği : 102,50 m 5- Talveg kotu : 70,00 m 6- Eşik kotu : 159,70m 7- Kret kotu : 172,50 m 8- Göl alanı(max) : 175 ha 9- Max.su seviyesi : 169,85 m 10- İşletme su seviyesi (min) : 109,60 m 11- Göl hacmi : 60,60 hm³ 22

12- Barajdan çekilebilecek max. su : 142 hm³/yıl 13- Yağış alanı : 258 km² 14- Kamulaştırma kotu : 169,68 m 15- Yıllık ortalama akım : 220 hm³ Yukarıda bazı karakteristik bilgileri verilen barajın 19/12/1986 tarihinde ihalesi yapılarak, 14/05/1987 tarihinde müteahhitlikçe işe başlanılmıştır. Yap-İşlet-Devret modeli ile yapılmak üzere 21/03/1996 tarihli Tasfiye protokolünün imzalanmasına kadar, Kontrollük ve Şantiye tesisleri, enerji nakil hatları, Derivasyon tüneli, Eğik su alma yapısı radyesi, Yol inşaatları, Memba batardosu, Dolusavak kazısı ve Eşik yapısı ile gövde kazısı ve 102.50 kotuna kadar gövde dolgusu ikmal edilmiştir. Baraj bu aşamadan sonra isale hatları ile beraber 1999 yılında tamamlanmıştır. İlimizde DSİ I. Bölge 15. Şube Müdürlüğünce inşa edilmiş olan 7 adet sulama Göleti ve 3 adet Selkapanı mevcuttur. Bunlardan Çayırköy Selkapanı (İzmit Ovası taşkın kontrol yapısı), Sarnıçlar Selkapanı (Kandıra İlçe merkezi taşkın kontrol yapısı), Hatipdere Selkapanı (İzmit Yenidoğan Mah. taşkın kontrol yapısı) ile Bıçkıdere, Kurtdere, Şeytandere ve Bayraktar Sulama Göletleri İzmit Ovası taşkın kontrol yapıları olmakla beraber aynı zamanda sulama suyu biriktirme (gölet) yapılarıdır. Kandıra Arıklar Gölet inşaatı ve Karamürsel Kızderbent Gölet inşaatları tamamlanmış ve işletmeye alınmıştır. Karamürsel Tepeköy Tepeköy Göleti (bürüt 105 Ha. sulama) inşaatına başlanmıştır. Karamürsel İhsaniye ve Avcıdere Barajları (bürüt 2024 Ha. sulama + 25,44 hm 3 /yıl içme suyu ) proje yapımı devam etmektedir. Karamürsel İnebeyli Göleti (bürüt 448 Ha. sulama), Kandıra Safalı Göleti (bürüt 435 Ha. sulama) proje işleri ile İzmit Akmeşe Barajı (bürüt 1500 Ha. sulama +1,58 hm 3 /yıl içme suyu) planlama+ proje işleri devam etmektedir. İşletmedeki Göletler ve Sel Kapanları ile ilgili ayrıntılı bilgiler aşağıda verilmiştir. i) Bıçkıdere Göleti (İşletme halinde) (Bıçkı Dere): Amacı : Sulama+Taşkın önleme Başlama ve Bitiş tarihi : 1975-1978 Tipi : Homojen toprak dolgu Yüksekliği (Talvegten) : 12.00 m Kret uzunluğu : 383.00m Kret genişliği : 6.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 117.00 m 3 /s Normal Göl Alanı : 0.41 km² Göl Hacmi : 2.39 hm 3 23

Ölü Hacim : 343750 m 3 Yıllık ortalama Akım : 1.45 hm 3 /yıl Kret Kotu : 39.85 m Max Su Kotu : 38.35 m Normal su Kotu : 36.35m Ölü Hacim Kotu : 31.35m Talveg Kotu : 27.85m Yağış alanı : 27.50 km 2 Sulama Alanı(Brüt) : 90 ha Sulama Şekli : Kanalet 1/25000 paftası : G23 b3 Kret koordinatı : Y= 751925 E, X= 4521610 N ii) Kurtdere Göleti (İşletme Halinde) (Kurt Dere): Amacı : Sulama+Taşkın önleme Başlama ve Bitiş tarihi : 1978-1980 Tipi : Homojen toprak dolgu Yüksekliği(Talvegten) : 17.00 m Kret uzunluğu : 185.00m Kret genişliği : 6.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 97.00 m 3 /s Normal Göl Alanı : 0.20 km² Göl Hacmi : 1.25 hm 3 Ölü Hacim : 100000 m 3 Yıllık ortalama Akım : 1.05 hm 3 /yıl Kret Kotu : 79.00 m Max Su Kotu : 78.00 m Normal su Kotu : 76.00m Ölü Hacim Kotu : 67.00m Talveg Kotu : 62.00m Yağış alanı : 23.00 km 2 Sulama Alanı(Brüt) : 250 ha Sulama Şekli : Kanalet 1/25000 paftası : G24 a3 Kret koordinatı : Y= 258875 E, X= 4517930 N 24

iii) Şeytandere Göleti (İşletme Halinde) (Şeytan Dere): Amacı : Sulama+Taşkın önleme Başlama ve Bitiş tarihi : 1981-1984 Tipi : Homojen toprak dolgu Yüksekliği (Talvegten) : 19.00 m Kret uzunluğu : 385.00m Kret genişliği : 7.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 181.00 m 3 /s Normal Göl Alanı : 0.395 km² Göl Hacmi : 2.34 hm 3 Ölü Hacim : 340000 m 3 Yıllık ortalama Akım : 2.18 hm 3 /yıl Kret Kotu : 59.00 m Max Su Kotu : 57.25 m Normal su Kotu : 56.17m Ölü Hacim Kotu : 47.50m Talveg Kotu : 40.00m Yağış alanı : 21.00 km 2 Sulama Alanı(Brüt) : 643 ha Sulama Şekli : Kanalet 1/25000 paftası : G24 a4 Kret koordinatı : Y= 256150 E, X= 4516550 N 25

iv) Bayraktar Göleti (İşletme Halinde) (Gedikli Deresi) Amacı : Sulama+Taşkın önleme Başlama ve Bitiş tarihi : 1983-1985 Tipi : Homojen toprak dolgu Yüksekliği (Talvegten) : 20.50 m Kret uzunluğu : 195.00m Kret genişliği : 7.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 188.00 m 3 /s Normal Göl Alanı : 0.195 km² Göl Hacmi : 1.36 hm 3 Ölü Hacim : 200000 m 3 Yıllık ortalama Akım : 1.25 hm 3 /yıl Kret Kotu : 58.00 m Max Su Kotu : 56.50 m Normal su Kotu : 55.15m Ölü Hacim Kotu : 44.80m Talveg Kotu : 37.00m Yağış alanı : 16.80 km 2 Sulama Alanı(Brüt) : 293 ha Sulama Şekli : Kanalet 1/25000 paftası : G24 a4 Kret koordinatı : Y= 254710 E, X= 4520690 N 26

v) Şahinler Göleti (İşletme Halinde) (Davul Deresi): Amacı : Sulama Başlama ve Bitiş tarihi : 1987-1990 Tipi : Homojen toprak dolgu Yüksekliği(Talvegten) : 20.50 m Kret uzunluğu : 146.00m Kret genişliği : 7.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 83.60 m 3 /s Normal Göl Alanı : 0.29 km² Göl Hacmi : 1.45 hm 3 Ölü Hacim : 170000 m 3 Yıllık ortalama Akım : 3.434 hm 3 /yıl Kret Kotu : 212.50 m Max Su Kotu : 211.50 m Normal su Kotu : 210.00 m Ölü Hacim Kotu : 202.00 m Talveg Kotu : 192.00m Yağış alanı : 17.00 km 2 Sulama Alanı(Brüt) : 320.00 ha Sulama Şekli : Kanalet 1/25000 paftası : G24 a1 Kret koordinatı : Y= 250650 E, X= 4532910 27

vi) Arıklar Göleti (İşletme halinde) (Karaağaç Deresi): Amacı : Sulama Başlama ve Bitiş tarihi : 1993-2004 Tipi : Merkezi çekirdekli kil dolgu Yüksekliği : 21.00 m Kret uzunluğu : 532.00m Kret genişliği : 8.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 104.00 m 3 /s Normal Göl Alanı : 1.50 km² Göl Hacmi : 11.75 hm 3 Ölü Hacim : 500000 m 3 Yıllık ortalama Akım : 8.15 hm 3 /yıl Kret Kotu : 112.00 m Max Su Kotu : 110.40 m Normal su Kotu : 109.00m Ölü Hacim Kotu : 96.00m Talveg Kotu : 91.00m Yağış alanı : 32.00 km 2 Sulama Alanı : 1832 ha Sulama Şekli ve Uzunluk : Borulu 77 Km 1/25000 paftası : G24 a2 Kret koordinatı : Y= 266200 E, X= 4538250 N 28

vii) Kızderbent Göleti (İşletme halinde) (Çınarlı Deresi): Amacı : Sulama Başlama ve Bitiş tarihi : 1996-2007 Tipi : Zonlu toprak dolgu Yüksekliği : 35.50 m Kret uzunluğu : 283.00m Kret genişliği : 10.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 78.50 m 3 /s Normal Göl Alanı : 0.279 km² Göl Hacmi : 3.88 hm 3 Ölü Hacim : 260000 m 3 Yıllık ortalama Akım : 6.18 hm 3 /yıl Kret Kotu : 166.50 m Max Su Kotu : 165.50 m Normal su Kotu : 164.00m Ölü Hacim Kotu : 143.60m Talveg Kotu : 131.00m Temel Kotu : 151.50m Yağış alanı : 22.30 km 2 Sulama Alanı : 719.00 ha Sulama Şekli ve Uzunluk : Borulu-35 Km 1/25000 paftası : G23 d4 Kret koordinatı : Y= 715650 E, X= 4495500 N 29

viii) İzmit-Çayırköy Sel Kapanı (Tütüncüoğlu Deresi): Amacı : İzmit Ovasını taşkınlardan korumak Başlama ve Bitiş tarihi : 1973-1975 Tipi : Homojen toprak dolgu Yüksekliği : 11.00 m Kret uzunluğu : 228.00m Kret genişliği : 6.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 128.00 m 3 /s Normal Göl Alanı : 0.38 km² Göl Hacmi ( max. ) : 1.80 hm 3 Ölü Hacim : 50000 m 3 Kret Kotu : 53.00 m Max Su Kotu : 52.30 m Normal su Kotu : 49.90 m Ölü Hacim Kotu : 42.00 m Talveg Kotu : 42.00 m Yağış alanı : 26.75 km 2 Taşkın Koruma Alanı : 224 ha 1/25000 paftası : G24 a4 Kret koordinatı : Y= 249125 E, X= 4523125 N Yukarıda karakteristik özellikleri belirtilen Çayırköy Sel Kapanı İzmit in kuzey doğusunda Tütüncüoğlu deresi üzerine İzmit Ovasını taşkınlardan korumak için inşa edilmiştir. 30

ix) Kandıra-Sarnıçlar Sel Kapanı (Sağgeçit Deresi): Amacı : Kandıra İlçe Merkezini Namazgah Deresi taşkınlarından korumak Başlama ve Bitiş tarihi : 1987-1993 Tipi : Kil Çekirdek+Kaya dolgu Yüksekliği : 23.00 m Kret uzunluğu : 189.00m Kret genişliği : 7.00m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 232.00 m 3 /s Normal Göl Alanı : 0.52 km² Göl Hacmi ( max. ) : 4.00 hm 3 Ölü Hacim : 140000 m 3 Kret Kotu : 98.00 m Max Su Kotu : 97.00 m Normal su Kotu : 94.50 m Ölü Hacim Kotu : 81.50 m Talveg Kotu : 75.00 m Yağış alanı : 66.00 km 2 Taşkın Koruma Alanı : 500 ha 1/25000 paftası : F24 d4 Kret koordinatı : Y= 253750 E, X= 4545350 N Sarnıçlar sel kapanı Kandıra ilçesinin 8 Km güneybatısında bulunan Sarnıçlar köyü sınırlarından geçen Namazgah deresinin üzerine inşa edilmiştir. Amacı; Kandıra İlçe Merkezini Namazgah Deresi(Doğan Çayı) taşkınlarından korumaktır. 31

ix) İzmit - Hatipdere Selkapanı (Hatip Dere): İlçesi : İzmit Köyü/Mahallesi : Hatipköy Amacı : Hatipköy,Yenidoğan ve D-100 taşkın önleme Başl. ve Bitiş tarihi : 1975-1977 Tipi : Kagir Yüksekliği : 15.00 m Kret uzunluğu : 86.80 m Kret genişliği : 5.00 m Kret Kotu : 56.00 m Dolusavak tipi : Karşıdan alışlı Dolusavak debisi : 29.72 m 3 /s Dolusavak kret kotu : 54.00 m Dipsavak debisi : 42.92 m 3 /s Dipsavak boyutu : 2.20m x 2.20m Normal Göl Alanı : 0.331 km² Göl Hacmi ( max. ) : 0.167 hm 3 Ölü Hacim : 1000 m 3 Max Su Kotu : 54.80 m Normal su Kotu : 54.00 m Ölü Hacim Kotu : 44.00 m Talveg Kotu : 44.00 m Yağış alanı : 11.05 km 2 Taşkın Koruma Alanı : 500 ha 1/25000 paftası : G23- b3 Kret koordinatı : Y= 249125, X= 4523125 Y=743387 E, X= 4518127 N Yukarıda karakteristik özellikleri belirtilen Hatipdere Sel Kapanı İzmit in 4,250 km batısında Hatipköy sınırlarında Hatip deresi üzerinde Hatipköy, Yenidoğan ve D-130 Karayolunu taşkınlardan korumak için inşa edilmiştir. D-100 karayolunun 1,5 km kuzeyindedir. 210m uzunlukta enerji kırıcılı dipsavak deşarj kanalına (kare kesit pere kaplı 3,50m x 2,00m) sahiptir. 32

Yukarıda belirtilen Sel Kapanları ve Göletler ile korunan alanlar haricinde, Kandıra Kefken Kumcağız (Kurtyeri) Deresi ile Kartepe İlçesi Acısu Derbent Ovasında açılan Kurutma Kanalında DSİ I. Bölge 15. Şube Müdürlüğünce belli aralıklarla yapılan ıslah çalışmaları ile de zirai alanların taşkınlardan korunması sağlanmaktadır. Çizelge B.2- Kocaeli ilinde Mevcut Sulama Göletleri (DSİ I. Bölge 15. Şube Müdürlüğü, 2013) GÖLETLER MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL KULLANIM AMACI KANAL DURUMU BESLENDİĞİ DERELER DERE YERLERİ Bıçkıdere Göleti Bayraktar Göleti Kurtdere Göleti Şahinler Göleti Şeytandere Göleti Arıklar Göleti Kızderbent Göleti NOT 2 119 000 m3 % 89 1 283 000 m3 % 95 1 183 000 m3 % 95 1 319 000 m3 % 91 2 075 000 m3 % 89 10 549 000 m3 % 90 3 515 000 m3 2 166 000 m3 % 70 960 000 m3 % 71 826 000 m3 % 66 984 000 m3 % 68 1 506 000 m3 % 65 8 488 000 m3 % 73 2 840 000 m3 % 80 1 374 000 m3 % 58 692 000 m3 % 51 402 000 m3 % 33 700 00 m3 % 48 1 077 000 m3 % 46 6 001 000 m3 % 51 2 575 00 m3 % 73 1 374 000 m3 % 47 428 000 m3 % 32 285 000 m3 % 23 540 000 m3 % 37 540 000 m3 % 23 5 404 000 m3 % 49 2 315 000 m3 % 65 1 087 000 m3 % 46 280 000 m3 % 28 354 000 m3 % 29 516 000 m3 % 36 400 000 m3 % 17 6 171 000 m3 % 53 2 125 000 m3 60 Sulama + Taşkın Koruma Sulama + Taşkın Koruma Sulama + Taşkın Koruma Sulama + Taşkın Koruma Sulama + Taşkın Koruma Kanalet Bıçkıdere İzmit Kanalet Gediklidere İzmit Kanalet Kurtdere İzmit Kanalet Davuldere İzmit Kanalet Şeytandere İzmit Sulama Borulu Karaağaçdere Kandıra Sulama Borulu Çınarlıdere Karamürsel % 99 Sulama dönemi harici aylarda taşkın olasılığından dolayı dipsavak kapaklarının kontrollü olarak açılması nedeniyle su seviyeleri mevsimsel durumu yansıtmadığı için Rezervuar Hacım ve Doluluk Oranı ölçümleri verilmemiştir. B.1.2. Yeraltı Suları İlimiz sınırları içinde kalan ve hidrojeolojik etüdü yapılmış olan ovalar yeraltı suyu açısından zengindir. İlimiz yeraltı suyu potansiyeli (toplam emniyetli çekilebilir yer altı suyu rezervi) 74,0 * 10 6 m 3 /yıl dır. Bu rezerv mevcut kuyular ile tüketilmektedir. 1-İzmit-Gölcük-Sapanca Ovaları: Toplam Ova Alanı 242,0 Km 2 Toplam Drenaj Alanı..1120,0 Km 2 a) İzmit Ovası Yeraltısuyu Rezervi...37,0 *10 6 m 3 /yıl (Tüketiliyor) 33

b) Gölcük Ovası Yeraltısuyu Rezervi...6,5*10 6 m 3 /yıl (Tüketiliyor) c) Sapanca Ovası Yeraltısuyu Rezervi...20,5*10 6 m 3 /yıl (Tüketiliyor) 64,0*10 6 m 3 /yıl 2-Tütünçiftlik-Yarımca-Derince Ovası : Toplam Ova Alanı..26,1 Km 2 Toplam Drenaj Alanı.55,0 Km 2 Yeraltısuyu Rezervi...4,5*10 6 m 3 /yıl (Tüketiliyor) 3-Gebze-Dil Ovası : Toplam Ova Alanı.4,0 Km 2 Toplam Drenaj Alanı 130,0 Km 2 Yeraltısuyu Rezervi...2,5*10 6 m 3 /yıl (Tüketiliyor) 4-Gebze Çayırova Ovası : Toplam Ova Alanı 15,0 Km 2 Toplam Drenaj Alanı.51,0 Km 2 Yeraltısuyu Rezervi...3,0*10 6 m 3 /yıl (Tüketiliyor) Çizelge B.3 Kocaeli İlinin Yeraltısuyu Potansiyeli (DSİ, 2013) Kaynağın İsmi m3/yıl İzmit Ovası 37,0 *10 6 Gölcük Ovası 6,5*10 6 Sapanca Ovası 20,5*10 6 Tütünçiftlik-Yarımca-Derince Ovası 4,5*10 6 Gebze-Dil Ovası 2,5*10 6 Gebze Çayırova Ovası 3,0*10 6 B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri İlimizde yeraltı su seviyesi ile ilgili herhangi bir izleme çalışması bulunmamaktadır. B.1.3. Denizler Kocaeli İli, Kuzeyden Karadeniz, batıdan da Marmara ile çevrilidir. İlin Karadeniz kıyıları, yüksek kıyı tipinin özgün örnekleridir. Bu dik kıyıları oluşturan tabakalar, yatay ya da yataya yakın biçimde sıralanır. Değişime uğramış kesimlerde eğilimler, kabaca 8-10 derecelik açılarla, çeşitli doğrultularda, çoğunlukla kuzeye doğrudur. Kocaeli'nin Marmara kıyıları ise, körfezin kuzey ve güney kıyıları olmak üzere iki bölümde incelenebilir. Kuzey kıyılarının düzeyi, körfezin oluşumundan sonra sürekli değişmiştir. Bu kesimdeki taraçalar söz konusu sürekli değişimin sonucudur. Yelkenkaya Burnu ile Darıca arasında bir girinti oluşturan kesim yüksektir. Yelkenkaya Burnu nda dalga aşındırması (abrazyon) yoluyla kıyı gerilemiş ve bir düzlük oluşmuştur. Bu düzlük 30-40 cm. kalınlığında bir tabaka 34

halinde çakıllarla kaplıdır. Darıca'nın doğusunda girinti ve çıkıntılar genellikle İzmit Körfezi kırığının tektonik çizgisine yada dere vadilerinin taban ve yamaçlarına göre biçimlenmiştir. Tavşancıl Hereke arasında kıyı, genellikle triyas ve kretase kalkerlerinden oluşmuştur. Bu kesimde set başları belirgindir ve her set tek kütle oluşturarak kıyıya koşut bir dizi halinde uzanır. Hereke'ye doğru yaşlı kalkerden oluşmuş kayalara rastlanır. Herekeden sonra kıyılar sığlaşmaya ve yığıntı şekilleri belirginleşmeye başlar. Bu kesimde dereler genişlemiş, kıyının sığ olması nedeniyle dalgaların bu kesimdeki aşındırma etkisi azalmıştır. Bu nedenle kuzeyden inen dereler, taşıdıkları birikintileri yığarak deltalar oluşturur. Yarımca'nın doğusunda, yaşlı denizsel taraçalar geniş yer tutar. Bu kesimde deniz dolgusundan oluşmuş bir alçak kıyı şeridi uzanır. Yarımca Petrol Rafinerisi'nin biraz doğusundaki yükseklikleri 20 m'ye ulaşan denizsel taraçalar, özellikle son glaysal dönemde kuzeyden inen derelerle derin biçimde kazılmıştır. Daha sonraki deniz basmasıyla yakın dere ve vadilerin birleşmesi sonucu oluşan bir koy oluşmuştur. Körfez'in kuzey kıyısında, denizsel kuvaterner depolarının gelişmiş olduğu yerlerdeki akarsular, menderesler çizerek akar. Bu akarsuların bir bölümü, flandrien yaşlı, birikinti alanlarını geçmemekte ve kıyı şeridinin biraz gerisinde sona ermektedir. Derince'nin doğusundaki kıyı, alçalarak sürer. Bu kesimde yine birikinti şekilleri görülür. Bunların en genişi, Çınarlıdere'nin ağız kesimindedir. Çınarlı Vadisiyle kesintiye uğrayan denizel taraçalar, daha doğudaki kıyılarda yeniden belirginleşir. Şirintepe yöresinde 60 m'ye çıkan denizel taraçalar oldukça belirgindir. Şirintepe - Kuruçeşme arasında denize taraçalar üzerinde açılmış güneydoğu yönlü bir vadi, bu taraçaların sürekliliğini kesintiye uğratmış, kıyıda bir girinti oluşturmuştur. İzmit'e doğru gidildikçe insan eliyle değişime uğramasına karşın alçak kıyılar sürer. Körfez'in güney kıyıları, paleozoik dönemde yükselen bir kütlenin kuzeyinde uzanmaktadır. Üzerinde tersiyer örtü katmanları ile birlikte çok yakın zamanda yükselmiş olan masifin kenarı, söz konusu kıyı çizgisini oluşturmuştur. İzmit Körfezi'nin güney kıyıları, denizin akarsu vadilerinin ağız kesimlerini doldurması sonucu alçalmıştır. Bu kesimdeki yüksek kıyılar, daha çok Değirmendere ile Karamürsel arasındadır. İlin kıyılarında 2 adet plaj (Karamürsel Altın Kemer Plajı ve Kandıra-Cebeci Plajı) mavi bayrak ödülü almaya hak kazanmıştır. 35

3 2013 Yılı Mavi Bayraklı Plaj ve Marina Sayıları 2 1 Plaj Sayısı (adet) Marina Sayısı (adet) 0 2011 2012 2013 GÜNLER Grafik B.1 Kocaeli ilinde 2013 Yılı Mavi Bayrak Almış Plaj ve Marinaların Sayısı (TÜRÇEV,2013) Çizelge B.4-2013 Yılı Altınkemer ve Cebeci Sahillerinde Yapılan Analiz Sonuçları (TÜRÇEV,2013) F.C. (Fekal Koliform) ALTINKEMER F.S. (Fekal Streptokok) GÜNLER F.C. (Fekal Koliform) CEBECİ F.S. (Fekal Streptokok) 02.05.2013 20 10 02.05.2013 220 200 15.05.2013 30 60 15.05.2013 10 20 28.05.2013 0 0 29.05.2013 80 0 12.06.2013 30 0 12.06.2013 130 0 26.06.2013 10 10 26.06.2013 250 200 10.07.2013 30 0 10.07.2013 150 0 23.07.2013 10 0 24.07.2013 200 0 05.08.2013 30 10 05.08.2013 200 0 21.08.2013 10 0 21.08.2013 70 40 04.09.2013 10 30 09.09.2013 20 0 18.09.2013 220 100 02.10.2013 10 20 10.10.2013 0 0 B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi Sahip olduğumuz içme suyu kaynaklarının kirlenmesini önlemek, sürdürülebilir ve kesintisiz su temin etmenin en temel şartlarından birisidir. İSU olarak bu kapsamda, Kocaeli sınırları içerisinde içme ve kullanma suyu temin edilen yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarının korunması, evsel, endüstriyel, tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan kirlenmelerin engellenmesi maksadıyla havza koruma çalışmaları yürütülmektedir. Kocaeli sınırları içerisinde Sapanca Gölü ile Yuvacık ve Kandıra Namazgah Barajlarının; mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında yapılaşmanın önlenmesi ve kaçak yapıların ortadan kaldırılması, 36

orta ve uzun mesafeli koruma alanlarında ise Su Havzaları Koruma Yönetmeliğinin belirlediği hükümler gereğince işlem yapılması, sağlanmıştır. Çizelge B.5 Kocaeli İlinde 2013 Yılı Yüzey ve Yeraltı Sularında Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Nitrat Kirliliği İle İlgili Analiz Sonuçları (Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2013) Su Kaynağı nın Cinsi (Yüzey/ Yeraltı) Yeraltı Yeraltı Yeraltı Yeraltı DSİ Adı Tarım Fidanlık Maşukiye Soğuk Hava Deposu İsmail Gür Kullanım amacı ve kullanılan miktar İçme ve kulla nma suyu Yeraltı MÜPA - Enerji üretim i Sulam a suyu - - - - - - - - - - - - - - End üstriyel su temi ni Akım gözle m istasy onu kodu Anali z sonuçl arı SKK Y (Tabl o-1) Analiz Yapılan İstasyonun Yeri (İlçe, Köy, Mevkii) - 1 Başiskele - 2 Kullar - 3 Maşukiye - 4 İzmit - 5 İzmit Koordinatları (YAS için) X(D) 40.760125 Y(K) 29.964098 X(D) 40.746664 Y(K) 29.974579 X(D) 40.699783 Y(K) 30.151473 X(D) 40.865413 Y(K) 29.850435 X(D) 40.766861 Y(K) 30.058116 Yıllık Ortalama Nitrat Değeri (mg/l) 0,09 0,41 0,01 25,48 0,41 B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu B.3.1. Noktasal kaynaklar B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar İlde bulunan organize sanayi bölgelerinin bir kısmına ait arıtma tesisi bulunmaktadır. Tesis bilgileri; Gebze Güzeller OSB arıtma tesisi 1500 ton/gün kapasiteyle çalışıp arıtılan su Yumrukaya deresine, TAYSAD OSB 4440 ton/gün kapasiteyle kurudere yatağına, Dilovası OSB 11000m 3 /gün kapasiteyle Dilderesine, Gebze Plastikçiler OSB 1500 ton/gün kapasiteyle Yumrukaya Deresine, Gebze OSB 6400 ton/gün kapasiteyle Yumrukaya Deresine, GEBKİM 1500 kapasiteyle Saka Deresine deşarj yapmaktadır. Diğer sanayi kuruluşlarının atıksuları Kocaeli Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki İSU kanalizasyon ağına verilerek arıtma tesislerinde arıtılmaktadır. Fabrikaların, atık su debilerine göre kategorize edilip yönetmeliğe uygun bir şekilde belirli aralıklarla kontrolü gerçekleştirilmiştir. İSU, Atık Suların Kanalizasyona Deşarj Yönetmeliği ile Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinde belirtilen hususlara uygunluğun sağlanabilmesi amacıyla endüstriyel atık su kaynaklarının tespit, denetim ve ruhsatlandırma çalışmalarını gerçekleştirmektedir. Denetim çalışmaları İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ile koordineli olarak yürütülmekte, çevre kirliliğinin önlenmesi için ortak çalışmalar yapılmaktadır. Denetim programları mesai saatleri dışında da düzenli olarak yürütülmektedir. 37

B.3.1.2. Evsel Kaynaklar İlimizde, içme ve kullanma suyu kaynaklarımıza evsel kirlilik yükü bakımından hiçbir şekilde baskı söz konusu değildir. İşletilmekte bulunan 4 adedi ileri biyolojik olmak üzere toplam 18 adet biyolojik atıksu arıtma tesislerimizden 2013 yılında toplam 122.519.659 m3 atıksu arıtılarak alıcı ortama deşarj edilmiştir. Bu arıtma tesislerimize ait deşarj yeri koordinatları ise aşağıdaki tablodaki gibidir; Deşarj Noktası X Y 42 Evler AAT 45º13'816'' 49º64'32'' Karamürsel AAT 45º06'581'' 46º28'85'' Körfez AAT 45º13'428'' 48º06'56'' Kullar AAT 45º13'094'' 49º75'23'' Yeniköy AAT 45º08'961'' 48º77'39'' Gebze AAT 45º19'117'' 44º49'64'' Plajyolu AAT 45º13'829'' 49º03'07'' Kandıra AAT 45 49'203" 51 24'20" Cebeci AAT 45 61'096" 52 01'29" Mutlukent AAT 45 22'000'' 45 16'50'' Bağırganlı MAAT 45 55'276" 50 16'08" Valideköprü MAAT 45 00'007" 45 83'59" Çavuşlu MAAT 45 35'041" 48 34'08" Hakkaniye MAAT 45 30'259" 50 01'07" Akmeşe MAAT 45 23'945" 51 81'88" Tavşancıl MAAT 45 15'273" 46 45'43" DOSB AAT 45 17'047" 45 99'60" Balçık AAT 45 27'728" 45 26'52" B.3.2. Yayılı Kaynaklar B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar İlimizde 2013 yılında topraktaki pestisit vb. tarım ilacı birikimini tespit etmek amacıyla analiz yapılmamıştır. İlimizdeki tarım yapılan alanlara ait yüz ölçüm ve arazi kullanım tabloları aşağıdaki gibidir. Çizelge B.6 - Kocaeli de Arazilerin Üretim Durumuna Göre Dağılımı (Kocaeli Tarım İl Müdürlüğü, 2013) Arazi Dağılımı Yüzölçümü (Ha) Yüzde (% ) Tarım Alanı (ha) 104556 31 Çayır ve Mera (ha) 11859 3 Orman ve Fundalık (ha) 147429 43 Tarım Dışı Arazi (ha) 78003 23 38

Toplam 341847 100 B.3.2.2. Diğer Hızlı nüfus artışı, sanayileşme ve tüketim alışkanlıklarındaki değişimler hem atık miktarında artışlara hem de atık kompozisyonunda değişimlere neden olmaktadır. Kocaeli İli genelinde Katı Atıkların Depolanması için 2 adet düzenli depolama tesisi bulunmaktadır ve bunlar, İzaydaş İzmit Atık ve Artıkları Arıtma Yakma ve Değerlendirme A.Ş. Solaklar Tesisi ve İzaydaş İzmit Atık ve Artıkları Arıtma Yakma ve Değerlendirme A.Ş. Dilovası Tesisi dir. Bu tesisler düzenli depolama tesis özelliğinde olduğundan yeraltı veya yerüstü suyuna karışım söz konusu değildir. B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri B.4.1. İçme ve Kullanma Suyu mevcudiyeti B.4.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi Kocaeli ilinde Yuvacık Barajı İçme Suyu Arıtma Tesisi hariç İSU Genel Müdürlüğüne bağlı işletilmekte bulunan 3 adet büyük ve 6 adet modüler içme suyu arıtma tesisi olmak üzere toplamda 9 adet içme suyu arıtma tesisi mevcuttur. Kocaeli nde 2013 yılında İSU Genel Müdürlüğü toplam 7.994 km içmesuyu şebeke hattını işletilerek ve abonelerine dünya standartlarında sağlıklı, temiz içme ve kullanma suyu ulaştırmıştır. İSU Genel Müdürlüğü Kocaeli ilinin 12 ilçesinde toplam 1.676.202 nüfusun tamamına (2013 yılı TÜİK verisi) su hizmeti vermiştir. Grafik B.2. Kocaeli ilinde 2013 Yılı Belediyeler Tarafından İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi İle Dağıtılmak Üzere Temin Edilen Su Miktarının Kaynaklara Göre Dağılımı (İSU, 2013) 39

Çizelge B.7 - Kocaeli de İçme ve Kullanma Şebekesi İçin Kaynaklara Göre Çekilen Su Miktarları (İSU, 2013) İçme ve Kullanma Şebekesi İçin Kaynaklara Göre Çekilen Su Miktarları Yıllar Baraj (m³) Kuyu (m³) Kaynak (m³) Akarsu (m³) Göl-Gölet (m³) 1999 55.431.997 2000 96.044.729 2001 101.339.242 2002 107.087.003 2003 110.455.015 2004 111.514.041 2005 121.858.415 2006 121.445.364 15.507.745 3.632.987 6.445.440 2007 113.257.689 14.318.061 1.302.708 1.901.692 5.063.669 2008 108.994.202 17.012.660 7.124.389 3.424.099 2.408.069 2009 109.972.229 16.278.465 9.295.965 3.395.009 3.124.481 2010 117.077.334 15.506.585 12.767.234 4.857.148 2.489.382 2011 117.335.752 14.440.791 14.303.150 5.601.912 4.143.593 2012 120.422.169 14.998.822 12.795.334 3.229.813 8.899.820 2013 113.713.232 13.894.306 14.384.979 3.506.127 21.037.520 B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti Sanayiciler tarafından yeraltı su kaynağı olan kuyulardan 2013 yılında 12.960.197 m 3 su çekilerek sanayi de endüstriyel amaçlı kullanılmıştır. İSU Genel Müdürlüğü tarafından işletilen İçmesuyu Arıtma Tesisleri; İşletilen İçmesuyu Arıtma Tesisleri Kapasite (m³/gün) YUVACIK BARAJI 480.000 KANDIRA DUDUTEPE 30.000 KARTEPE AVLUBURUN 22.500 GEBZE DENİZLİ GÖLETİ 15.000 GÖLCÜK DEĞİRMENDERE 4.800 KARTEPE SUADİYE 4.800 KÖRFEZ ALİHOCALAR 2.400 KARAMÜRSEL OSMANİYE 2.400 KARAMÜRSEL SEMETLER 2.400 DERİNCE KAŞIKÇI 1.200 40

B.4.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb. İçme suyu temin edilen kaynaklarımızın başında Yuvacık Barajı, Sapanca Gölü ve Namazgah Barajı gelmektedir. Yuvacık Barajı depolama hacmi 50 milyon m3, Sapanca Gölü için 39 milyon m3 ve Namazgah Barajının ise 25 milyon m3'tür. Diğer su kaynaklarımız ise Karakaya Su Kaynağı (Kapasite 8 milyon m3), Kartepe Yanıkdere (Kapasite 6 milyon m3), Hira Su kaynağı (Kapasite 5.5 milyon m3) ve Denizli Göleti (Kapasite 2.6 milyon m3)' dir. B.4.2. Sulama Sulama Yöntemleri a. Yüzey Sulama Yöntemleri Adi salma yöntemi: Bu yöntemde su tarla hendeklerinden saptırılarak toprak yüzeyini devamlı bir tabaka halinde kaplayacak şekilde tarla yüzeyinde rasgele yayılmaya bırakılır. İşçilik masraflarının ve sulama kültürünün az olduğu yerlerde geniş oranda kullanılır. Tarla laterallerinden salma usulü sulama: Adi salma yönteminin bir değişik şekli olup, sulama suyu tarla laterallerinden taşırma suretiyle tarlaya verilir. Adi tava usulü sulama: Bu yöntemle sulama etrafı seddelerle çevrili düz parsellere büyük akış debilerinin verilmesi ile yapılır. Özellikle düz ve düze yakın arazilerin sulanmasında uygundur. Uzun tava yöntemi: Bu yöntemin esası, tarlanın azami meyil istikametinde uzun şeritlere ayrılması ve bunların aralarının seddelerle bölünmesidir. Şeritlerin üst başından sevk edilen su ince bir tabaka halinde ve seddelerle kontrol edilerek aşağı doğru akar. b. Yağmurlama Sulama Yöntemi Yağmurlama sulama yönteminde su doğal yağışa benzer biçimde toprak yüzeyine serpilmek suretiyle uygulanır. Bu yöntemde su kapalı borularla mekanik püskürtücülere kadar taşınır ve püskürtücülerden suyun toprağa yağdırılması küçük orifis ve memelerle basınç altında yapılır. Sistemin çalışması için gerekli basınç genellikle pompalarla sağlanır. Bunun yanında su kaynağının sulama alanından yeterince yüksek olması da gerekli basıncı sağlayabilir. c. Mini-spring Yöntemi Yağmurlama sulama ile damla sulama arasında bir yöntem olup, ince borularla tarlaya dağıtılan su küçük yağmurlama başlıkları ile araziye dağıtılır. Sabit bir sistem değildir gerektiğinde toplanabilir. d. Toprak Altı Sulama Yöntemi Toprak altı sulama sun i yolla toprak altına su ilavesiyle taban suyu seviyesinin düzenleme faaliyeti olarak tanımlanabilir. Bu yöntemde su seviyesi kök bölgesinde su ve hava miktarının en iyi şekilde kombine edilmesini sağlayacak yükseklikte muhafaza edilmelidir. e. Damla Sulama Yöntemi Damla sulama intensif sulu tarımda kullanılmak üzere geliştirilmiş olan bir yöntemdir. Damla sulaması toprak yüzeyine veya yüzeyin hemen altına yerleştirilen küçük çaplı orifis yardımıyla arıtılmış suyu toprak yüzeyine veya içerisine veren bir sistemdir. Bu sistem suyun belirlenmiş bir desene alçak basınç altında verilmesine imkan sağlar. Bu sistemin çalıştırılması için gerekli olan basınç yağmurlama sistemindekinden daha azdır. Bu sistemde su yaygın boru ağı aracılığı ile her 41

bitkiye kadar götürülür. Öte yandan bitkilere verilecek gübreler de sulama suyu ile birlikte verilebilir (fertigation). Kısacası sistemin esası bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve besin maddesi miktarını optimum seviyede tutmaktır. İlimizde genel olarak sulu tarım göletlerden temin edilen su kullanılarak salma usulüyle yapılmaktadır. Kocaeli de Tarımsal Sulama Yöntemlerinin Modernizasyonu Projesi: Amacı; Kocaeli ili, ekonomisi her ne kadar sanayi ve hizmet sektörü ağırlıklı olmasına karşın, tarımsal üretime uygun ekosistemi, hızla çoğalan kent nüfusunun temel gereksinmelerinin karşılanması, nüfusunun yaklaşık % 40 lık kısmını oluşturan belde ve köylerin büyük bir bölümünün tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlaması, kent merkezinde oturup hala köy katkılı ekonomik yaşam süren birçok ailenin bulunması, İstanbul gibi büyük metropole yakın olması, Kocaeli de il tarımını önemli kılmaktadır. Çizelge B.8 - Kocaeli Tarım Arazisi Yüzölçümü (Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müd. 2013) ARAZİ YÜZÖLÇÜMÜ ( HEKTAR) Sulanabilir Arazi 18.701 Sulanan Arazi 14.749 Kuru Tarım Arazisi 89.807 TOPLAM 104.556 B.4.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı Bıçkıdere Göleti, Kurtdere Göleti, Şeytandere Göleti ve Bayraktar Göleti nde salma sulama yapılmaktadır. Sulama yapılan alanda birlik mevcuttur ve sulamadan dönen sular drene edilmemektedir. İlimizde kullanılan sulama göletleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. 42

Çizelge B.9 Kocaeli İli Sulama Göletleri ve Salma Sulama Alanları (DSİ,2013) 43

miktarı B.4.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su Kocaeli Valiliği İl Özel İdaresi tarafından sebze ve mısır üretiminde bilinçli damla sulama projesi kapsamında Kandıra köylerinde gerçekleştirilen Damla Sulama Demonstrasyonları sayesinde damlama sulama yaparak su tasarrufu sağlanabilmektedir. Sulama kooperatifi sadece Tahtalı köyünde bulunmaktadır. Tahtalı göleti kooperatifleri; SS Çavuşlu, Tahtalı Himmetli Cumaköy köyleri sulama kooperatifinden oluşmaktadır. Arıklar Göleti ve Kızderbent Göleti nde borulu sulama yapılmaktadır. Sulama yapılan alanda birlik mevcuttur ve sulamadan dönen sular drene edilmemektedir. B.4.3. Endüstriyel Su Temini Kocaeli ili genelinde sanayi kuruluşlarının kullandığı suyu kaynaklarına göre dağılımı ve miktarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. KSUB (Kuyu suyu) 12.960.197 m 3 54% Şebeke suyu 11.100.853 m 3 46% Grafik B.3. Kocaeli ilinde 2013 Yılında Endüstrinin Kullandığı Suyun Kaynaklara Göre Dağılımı (İSU, 2013) Endüstriyel amaçlı yeraltı suyu kullanan sanayideki KSUB (kuyu suyu) aboneleri atıksularını kendilerinin işlettiği atıksu arıtma tesislerinde arıttıktan sonra alıcı ortamlara vermektedirler. İSU Genel Müdürlüğü tarafından bu atıksular Gebze, Kandıra ve Cebeci Atıksu Arıtma Tesislerinde tamamlanan ve Körfez, Plajyolu, Kullar Atıksu Arıtma tesislerinde yapımı devam eden geri kazanım tesisleri sayesinde yeşil alan sulama ve sanayide proses suyu olarak kullanımı sağlanmış olacaktır. B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı İlimizde Kamu Kuruluşları eli ile yapılan HES bulunmamaktadır. Yuvacık Barajı menbaından EPDK tarafından bir müteşebbise (Kızkalesi) küçük çaplı HES izni verilmiştir. Kirazdere regülatörü ve HES projesi ile ilgili olarak ta su kullanım anlaşması tamamlanmıştır. Tesisler ile ilgili teknik bilgiler çizelgede yer almaktadır. 44

Çizelge B.10 Kocaeli Hidroelektrik Enerji Projeleri (DSİ 15. Şube Müdürlüğü, 2013) SIRA NO PROJE ADI İLİ AKARSU HAVZASI ENERJİ KURULU GÜÇ ( MW ) FAYDASI ÜRETİLEN ENERJİ ( Gwh/yıl ) AÇIKLAMALAR 1 Kızkalesi HES Projesi Kocaeli Marmara 0,40 2,57 İşletmede 2 Kirazdere Regülatörü ve HES Projesi Kocaeli Marmara 1,81 5,73 (planlanan) Su kullanım anlaşması tamamlanmıştır. KOCAELİ İLİ TÜZEL KİŞİLER TARAFINDAN GELİŞTİRİLEN VE İŞLETMEDE OLAN SANTRAL PROJELERİ LİSTESİ 2,21 8,30 B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı Kocaeli genelinde rekreasyonel (park, yeşil alanlar) amaçlı kullanılan içmesuyu şebekesi ve KSUB (kuyu suyu) su miktarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Su Kaynağı Kullanım Miktarı (m 3 ) Şebeke Suyu 4.016.058 KSUB (Kuyu Suyu) 83.548 B.5. Çevresel Altyapı B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Hizmeti Alan Nüfus İlimizde Kentsel kanalizasyon sistemi 1.676.202 kişiye hizmet vermektedir. 45

100 90 80 70 60 50 40 30 20 Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen belediye sayısı Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki oranı (%) 10 0 1994 1998 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Grafik B.4- Kocaeli İlinde 2013 Yılı Kanalizasyon Hizmeti Verilen Nüfusun Belediye Nüfusuna Oranı (TUİK, 2013) 100 90 80 70 60 50 40 30 Atıksu Arıtma Tesisi ile Hizmet Veren Belediye Sayısı - Arıtma Tesisine Bağlı Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (%) - 20 10 0 1994 1998 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Grafik B.5 Kocaeli İlinde 2013 Yılı Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Edilen Nüfusun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (TUİK, 2013) 46

2013 Yılında TÜBİTAK-MAM Enerji Enstitüsü tarafından yapılan atıksu arıtma tesisleri çamur analiz sonuçları aşağıda tablodaki gibidir. GEBZE ATIKSU ARITMA TESİSİ KÖRFEZ ATIKSU ARITMA TESİSİ PLAJYOLU ATIKSU ARITMA TESİSİ KARAMÜRSEL ATIKSU ARITMA TESİSİ Analizler Birim Çamur Analiz Sonuçları Çamur Analiz Sonuçları Çamur Analiz Sonuçları Çamur Analiz Sonuçları Orijinal Bazda Havada Kuru Bazda Kuru Bazda Orijinal Bazda Havada Kuru Bazda Kuru Bazda Orijinal Bazda Havada Kuru Bazda Kuru Bazda Orijinal Bazda Havada Kuru Bazda Kuru Bazda Nem % ağ 81,35 3,31-81,66 5,36-80,73 6,05-81,79 4,12 - Kül % ağ 6,17 32,02 33,11 4,82 24,89 26,3 4,75 23,17 24,66 5,37 26,27 29,48 Uçucu Madde % ağ 11,07 57,38 59,34 11,72 60,48 63,91 12,53 61,09 65,02 11,26 59,31 61,86 Sabit Karbon % ağ 1,41 7,31 7,55 1,8 9,27 9,6 1,99 9,7 10,32 1,58 8,31 8,67 Toplam Kükürt % ağ 0,25 1,28 1,33 0,2 1,06 1,12 0,2 0,98 1,04 0,21 1,11 1,16 Alt Isıl Değer cal/g 178 3228 3357 239 3523 3754 313 3659 3930 210 3458 3630 Üst Isıl Değer cal/g 670 3472 3591 735 3793 4008 808 3938 4191 706 3717 3877 C ( Karbon ) % ağ - - 34,6 - - 38,69 - - 39,95 - - 37,21 H ( Hidrojen ) % ağ - - 4,63 - - 5,07 - - 5,42 - - 4,9 N ( Azot ) % ağ - - 5,37 - - 6,41 - - 6,56 - - 6,03 S ( Kükürt ) % ağ - - 1,33 - - 1,12 - - 1,04 - - 1,16 Kül % ağ - - 33,11 - - 26,3 - - 24,66 - - 29,48 O ( Oksijen ) % ağ - - 20,96 - - 22,41 - - 22,37 - - 21,22 42 EVLER ATIKSU ARITMA TESİSİ KULLAR ATIKSU ARITMA TESİSİ YENİKÖY ATIKSU ARITMA TESİSİ Analizler Birim Çamur Analiz Sonuçları Çamur Analiz Sonuçları Çamur Analiz Sonuçları Orijinal Bazda Havada Kuru Bazda Kuru Bazda Orijinal Bazda Havada Kuru Bazda Kuru Bazda Orijinal Bazda Havada Kuru Bazda Kuru Bazda Nem % ağ 77,98 2,06-81,07 4,8-79,88 3,24 - Kül % ağ 8,31 36,98 37,75 5,62 28,24 29,66 5,38 25,88 26,74 Uçucu Madde % ağ 13,19 58,68 59,91 11,96 60,15 63,17 12,97 62,38 64,47 Sabit Karbon % ağ 0,51 2,29 2,33 1,36 6,82 7,16 1,77 8,51 8,79 Toplam Kükürt % ağ 0,57 2,52 2,58 0,19 0,94 0,99 0,3 1,43 1,48 Alt Isıl Değer cal/g 248 3003 3078 237 3412 3611 337 3717 3860 Üst Isıl Değer cal/g 729 3243 3311 731 3677 3862 829 3986 4120 C ( Karbon ) % ağ - - 33,47 - - 37,18 - - 38,82 H ( Hidrojen ) % ağ - - 4,13 - - 4,97 - - 5,24 N ( Azot ) % ağ - - 4,61 - - 6,02 - - 6,26 S ( Kükürt ) % ağ - - 2,58 - - 0,99 - - 1,48 Kül % ağ - - 37,75 - - 29,66 - - 26,74 O ( Oksijen ) % ağ - - 17,46 - - 21,18 - - 21,46 47

Çizelge B.11. Kocaeli ilinde 2013 Yılı Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu (İSU, 2013) Sıra No Atık Su Arıtma Tesisinin Adı Bulunduğu İlçenin Adı Atık Su Arıtma Tesisi/ Deniz Deşarjı Olup Olmadığı Var İnşa/plan aşamasında Atık Su Arıtma Tesisi Türü Yok Fiziksel Biyolojik İleri Mevcut Kapasitesi (m3/gün) Arıtılan/Deşarj Edilen Atık Su Miktarı (m3/gün) Deşarj Noktası Koordinatları Deniz Deşarjı Hizmet Verdiği Nüfus Oluşan AAT Çamur Miktarı (ton/gün) 1 42 EVLER A.A.T. İzmit X X 42,000 20,394 Nüfus>100.000 24 2 AKMEŞE M.A.A.T. Kartepe X X 360 300 2000<Nüfus>10.000 0.39 3 BAĞIRGANLI M.A.A.T. Kandıra X X 600 362 2000<Nüfus>10.000 0.47 4 BALÇIK DOĞAL A.A.T. Gebze X X 604 400 2000<Nüfus>10.000 5 ÇAVUŞLU(KARAGÖLLÜ) M.A.A.T. Derince X X 1,440 600 2000<Nüfus>10.000 0.42 6 GEBZE A.A.T. Darıca X X 144,000 72,418 X Nüfus>100.000 48 7 HAKKANİYE8KULMAHMUT) M.A.A.T. İzmit X X 360 300 2000<Nüfus>10.000 0.35 8 KARAMÜRSEL A.A.T. Karamürsel X X 29,112 19,645 X Nüfus>100.000 11 9 KÖRFEZ A.A.T. Körfez X X 91,624 54,993 Nüfus>100.000 31 10 KULLAR A.A.T. Başiskele X X 93,000 45,145 Nüfus>100.000 28 11 MUTLUKENT A.A.T. Gebze X X 3,600 3,000 10.000<Nüfus<100.000 1.08 12 PLAJYOLU A.A.T. İzmit X X 99,120 64,543 X Nüfus>100.000 37 13 VALİDEKÖPRÜ M.A.A.T. Karamürsel X X 720 240 2000<Nüfus>10.000 0.41 14 YENİKÖY A.A.T. Başiskele X X 80,616 56,539 Nüfus>100.000 21 15 KANDIRA MERKEZ A.A.T. Kandıra X X 6,000 16 KANDIRA-CEBECİ A.A.T. Kandıra X X 9,000 3.535 ( 2013 Yılı Son 4 Aylık Ort.) 2.516 ( 2013 Yılı Son 4 Aylık Ort. ) X 10.000<Nüfus<100.000 10.000<Nüfus<100.000 17 TAVŞANCIL M.A.A.T. Dilovası X X 2,000 1,000 10.000<Nüfus<100.000 0.76 48

B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri Çizelge B.12. Kocaeli ilinde 2013 Yılı OSB lerde Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu (OSB Müdürlükleri, 2013) OSB Adı Gebze Güzeller OSB TAYSAD OSB Dilovası OSB Mevcut Durumu Kapasitesi (ton/gün) AAT Türü AAT Çamuru Miktarı (ton/gün) Devrede 1500 Biyolojik + Kesikli Kimyasal 0,09 Devrede 4440 Devrede 11000 (m 3 /gün) Fiziksel+ Kimyasal+Biyolojik 1,5 Deşarj Ortamı Alıcı ortam (Yumrukaya Deresi) Alıcı ortam (kuru dere yatağı) Fiziksel+Kimyasal+Biyolojik 5,8 Dil Deresi Deşarj Koordinatları 40 51 31,85 Enlem, 29 24 22,28 Boylam 40 47' 17,89'' K 29 31' 47,18'' D Gebze Plastikçiler OSB Gebze OSB Devrede 1500 Biyolojik 0,1 Devrede 6400 Fiziksel+Kimyasal+Biyolojik 0,16 Alıcı ortam (Yumrukaya Deresi) Yumrukaya Deresi 40.833769, 29.428224 GEBKİM OSB Devrede 1500 Biyolojik+Kimyasal - Saka Deresi 40.80848, 29.56021 B.5.3. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisleri İlimiz genelinde oluşan belediye atıkları (evsel nitelikli katı atık); Solaklar Köyü Mevkii (İzmit) ve Çiçektepe Mevkiinde (Dilovası) bulunan Katı Atık Bertaraf Tesislerinde ulusal mevzuatımızdaki Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in teknik esaslarına bağlı olarak bertaraf edilmekte olup, bu tesislerdeki iş ve işlemler İZAYDAŞ tarafından yürütülmektedir. Katı Atık Bertaraf Tesisleri nde 2013 yılında toplam 551.745,30 ton (ortalama 1.533 ton/gün) belediye atığı bertaraf edilmiştir. B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması Gebze, Kandıra ve Cebeci atıksu arıtma tesislerinde gerekli dizaynlar gerçekleştirilmiş olup, bu tesislerden çıkan atık sular park ve bahçe sulama amaçlı olarak yeniden - 49 -

kullanılabilmektedir. Normal bir atık su arıtma tesisinde arıtılan atık suyun yeşil alan sulamaları veya tarımsal sulamada kullanılması birçok sakınca içerebilir. Çevre ve insan sağlığı açısından risk oluşturma potansiyeli sebebiyle atık sular sadece özel olarak dizayn edilmiş prosesler ile arıtılarak yeniden kullanılabilir hale getirilebilir. Bu kapsamda; Cebeci İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi ne 9.000 m3/gün, Kandıra İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi ne 6.000 m3/gün, Gebze İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi ne 1.200 m3/gün kapasiteli Atık Su Geri Kazanım Sistemi kurulmuştur. Kullar ve Plajyolu Atıksu Arıtma Tesislerimizden arıtılan suların yeniden kullanımına yönelik 10.000 'er m3/gün kapasiteli geri kazanım tesislerinin inşaat çalışmaları tamamlanarak devreye alma aşamasına getirilmiştir. Bu tesislerimizden elde edilen Geri Kazanım Suyu sanayi tesislerinde ve yeşil alan sulanmasında kullanılacaktır. Yapımı devam etmekte olan Dilovası İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi nde 20.000 m3/gün kapasiteli geri kazanım ünitesi ile bölgedeki sanayinin proses suyu ihtiyacı karşılanılması hedeflenmektedir. Ayrıca Körfez Atıksu Arıtma Tesisi'ne kurulacak olan 45.000 m3/gün kapasiteli geri kazanım sistemi ile Türkiye Petrol Rafineleri A.Ş. (TÜPRAŞ) 'nin proses suyu ihtiyacının büyük bölümü karşılanacaktır. Türkiye Petrol Rafineleri A.Ş. için yapılacak olan geri kazanım suyu projesi sayesinde Türkiye'nin en büyük çevre projelerinden biri gerçekleştirilmiş olacaktır. Atıksu geri kazanım yöntemleri, tarımda sulama maksatlı, yeşil alanların sulamasında, endüstriyel geri kazanım, yeraltına enjeksiyon, dinlenme maksatlı kullanılan bölgelerde (göller vb) geri kazanım, direkt olmayan (yangın suyu, tuvaletlerde vb) geri kazanım ve direkt (içme suyu olarak) geri kazanım sayılabilir. Eğer mevcut ise ilde bu kapsamda yapılan çalışmalara değinilmelidir. B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü B.6.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar Çizelge B.13 İlimizde 2013 Yılı Tespit Edilen Noktasal Kaynaklı Toprak Kirliliğine İlişkin Veriler (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2013) Var Yok Varsa Ne/Neler Olduğunu Belirtiniz Potansiyel kirletici faaliyetler var mı? x - - 50 -

Tespit Edilmiş Kirlenmiş Sahanın Yeri Tespit Edilmiş Kirlenmenin Nedeni Kirlenmiş sahaların temizlenmesi ile ilgili çalışma var mı? Var İL ÇEVRE DURUM RAPORU Kirlenmiş sahaların temizlenmesi ile ilgili çalışmalarda ne tür temizleme faaliyetleri * yapılıyor? (Aşağıdaki temizleme yöntemleri dikkate alınmalıdır) 1. x - 2. x - Yok * Noktasal Kaynaklı Toprak Kirliliği Temizleme Yöntemleri Biyoremediasyon Fitoremediasyon Parsel arıtımı Buharlaştırma Biyo havalandırma Elektrokinetik arıtma Yerinde oksidasyon Solvent ekstraksiyonu Hava ile dağıtma (Air sparging) Buharlaştırma Termal arıtma Reaktif Barrier teknolojisi Yerinde yıkama (In-situ Flushing) B.6.2.Arıtma Çamurlarının toprakta kullanımı Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik (EKAÇTKDY) kapsamında mevcut herhangi bir çalışma yürütülmemektedir. Çamur Kurutma Havuzlarında Bekletilen 2% Düzenli Depolama 13% Yakma 85% Grafik B.6. Kocaeli ilinde 2013 Yılında Belediyelerden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun Yönetimi (İSU, 2013 ) - 51 -

Tesiste Bekletilen; 3; 0% Çimento Fabrikalarına; 3051; 33% Bertaraf / Geri Kaznım; 6080; 67% Grafik B.7- Kocaeli ilinde 2013 Yılında Sanayiden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun Yönetimi (KÇŞİLM, 2013) B.6.3.Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar Madencilik faaliyetleri ile bozulmuş 87,2 Ha lık (872.299 m2) ormanlık alanda 12 adet plan yapılmış olup 5 adet (26,1 Ha) plan tamamlanmış olup 7 adet plan (61,1 Ha) devam etmektedir. B.6.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği Pestisitler; bitki hastalıkları, zararlı böcekler ve yabancı otlar gibi tarımsal ürünlerin azalmasına sebep olabilecek çeşitli etmenlere karşı kullanılan kimyasal bileşiklerin hepsine birden verilen genel bir isimdir. Pestisit kelimesi latincede hastalık öldürücü anlamına gelmektedir. Tam olarak tanımlamak gerekirse pestisitler; besin maddelerinin üretimi, tüketimi ve depolanmaları sırasında, besin değerini bozan ve bitkilere zarar veren böcekleri, mikroorganizmaları ve diğer zararlıları yok etmek için kullanılan kimyasal maddelerdir. 2013 yılı itibari ile İlimizde 65 adet Tarımsal Kalkınma, 2 adet Tarımsal Sulama ve 10 adet Su Ürünleri Kooperatifi bulunmaktadır. - 52 -

Çizelge B.14 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin Maddesi Bazında ve Yıllık Tüketim Miktarları (Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2013) Bitki Besin Maddesi (N,P,K olarak) Bitki Besin Maddesi Bazında Kullanılan Miktar (ton) İlde Ticari Gübre Kullanılarak Tarım Yapılan Toplam Alan (ha) Azot 21.291 - Fosfor 7.015 - Potas 725 - TOPLAM 29.031 85834 Çizelge B.15 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler Haricindeki Diğer Kimyasal Maddeleri (Tarımsal İlaçlar vb) (Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2013) Kimyasal Maddenin Adı İnsekdisitler Herbisitler Kullanım Amacı Zararlı böceklere karşı Yabancı ve zararlı otlara karşı Miktarı (ton) 26,2 6,8 Fungisitler Rodentisitler Mantarlara karşı Kemirgenlere karşı 38,9 0.001 Nematositler Nematodlara karşı Akarlara karşı (bir eklem bacaklı 5,108 - Akarisitler.. cinsi) TOPLAM 77 Çizelge B.16 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Topraktaki Pestisit vb Tarım İlacı Birikimini Tespit Etmek Amacıyla Yapılmış Analizin Sonuçları (Tarım, Gıda ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2013) Analizi Yapan Kurum/Kuruluş Analiz Yapılan Yer (İlçe, Köy, Mevkii, Koordinatları) Analiz Tarihi Analiz Edilen Madde Tespit Edilen Birikim Miktarı (μg/kg- fırın kuru toprak) - - - - - - 53 -

İlimizde 2013 yılında topraktaki pestisit vb. tarım ilacı birikimini tespit etmek amacıyla analiz yapılmamıştır. Gübre Kullanımı 2013 yılında İlimizde 16.073,05 ton kimyevi gübre tüketilmiştir. Tarımsal Mücadele İlaçları: İlimizde 40 adet tarımsal mücadele ilaç bayii mevcuttur. B.7. Sonuç ve Değerlendirme İlimizin su kaynaklarından biri Sapanca Gölü, İlimizin ikinci su kaynağı Yuvacık- Kirazdere Barajıdır. İlimizde DSİ I. Bölge 15. Şube Müdürlüğünce inşa edilmiş olan 7 adet sulama Göleti ve 3 adet Selkapanı mevcuttur. İlimiz sınırları içinde kalan ve hidrojeolojik etüdü yapılmış olan ovalar yeraltı suyu açısından zengindir. İlin kıyılarında 2 adet plaj (Karamürsel Altın Kemer Plajı ve Kandıra-Cebeci Plajı) mavi bayrak ödülü almaya hak kazanmıştır. İlde bulunan organize sanayi bölgelerinin bir kısmına ait arıtma tesisi bulunmaktadır. Tesis bilgileri;gebze Güzeller OSB arıtma tesisi 1500 ton/gün kapasiteyle çalışıp arıtılan su Yumrukaya deresine, TAYSAD OSB 4440 ton/gün kapasiteyle kurudere yatağına, Dilovası OSB 11000m 3 /gün kapasiteyle Dilderesine, Gebze Plastikçiler OSB 1500 ton/gün kapasiteyle Yumrukaya Deresine, Gebze OSB 6400 ton/gün kapasiteyle Yumrukaya Deresine, GEBKİM 1500 kapasiteyle Saka Deresine deşarj yapmaktadır. Diğer sanayi kuruluşlarının atıksuları Kocaeli Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki İSU kanalizasyon ağına verilerek arıtma tesislerinde arıtılmaktadır. Fabrikaların, atık su debilerine göre kategorize edilip yönetmeliğe uygun bir şekilde belirli aralıklarla kontrolü gerçekleştirilmiştir. İlimizde, içme ve kullanma suyu kaynaklarımıza evsel kirlilik yükü bakımından hiçbir şekilde baskı söz konusu değildir. İşletilmekte bulunan 4 adedi ileri biyolojik olmak üzere toplam 18 adet biyolojik atıksu arıtma tesislerimizden 2013 yılında toplam 122.519.659 m3 atıksu arıtılarak alıcı ortama deşarj edilmiştir. İçme suyu temin edilen kaynaklarımızın başında Yuvacık Barajı, Sapanca Gölü ve Namazgah Barajı gelmektedir. Kocaeli ilinde Yuvacık Barajı İçme Suyu Arıtma Tesisi hariç İSU Genel Müdürlüğüne bağlı işletilmekte bulunan 3 adet büyük ve 6 adet modüler içme suyu arıtma tesisi olmak üzere toplamda 9 adet içme suyu arıtma tesisi mevcuttur. Kocaeli nde 2013 yılında İSU Genel Müdürlüğü toplam 7.994 km içmesuyu şebeke hattını işletilerek ve abonelerine dünya standartlarında sağlıklı, temiz içme ve kullanma suyu ulaştırmıştır. İSU Genel Müdürlüğü Kocaeli ilinin 12 ilçesinde toplam 1.676.202 nüfusun tamamına (2013 yılı TÜİK verisi) su hizmeti vermiştir. İlimizde Kamu Kuruluşları eli ile yapılan HES bulunmamaktadır. Yuvacık Barajı menbaından EPDK tarafından bir müteşebbise (Kızkalesi) küçük çaplı HES izni verilmiştir. Kirazdere regülatörü ve HES projesi ile ilgili olarak ta su kullanım anlaşması tamamlanmıştır - 54 -

Kaynaklar -Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, -DSİ 15. Şube Müdürlüğü -Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve bağlı kuruluşlar. - 55 -

C. ATIK C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri) Ülkemizde katı atıkların toplanması, taşınması ve geri kazanılması ile çevre ve insan sağlığına olumsuz etki yapmadan nihai bertarafına ilişkin yükümlülük, yetki ve sorumluluklar 5393 Sayılı Belediye Kanunu'nun 14 ve 15'inci maddeleri ile Belediyelere ve 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 7'inci maddesi ile Büyükşehir Belediyelerine verilmiştir. Kocaeli ilinde de katı atık toplanması taşınması ve geri kazanılması işlemleri belediyeler tarafından yapılmaktadır. İlimiz genelinde oluşan belediye atıkları (evsel nitelikli katı atık); Solaklar Köyü Mevkii (İzmit) ve Çiçektepe Mevkiinde (Dilovası) bulunan Katı Atık Bertaraf Tesislerinde ulusal mevzuatımızdaki Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in teknik esaslarına bağlı olarak bertaraf edilmekte olup, bu tesislerdeki iş ve işlemler İZAYDAŞ tarafından yürütülmektedir. İlde Birliklerce Yürütülen Katı Atıkların toplanması ve bertarafı söz konusu değildir. Katı Atık Bertaraf Tesisleri nde 2013 yılında toplam 551.745,30 ton (ortalama 1.533 ton/gün) belediye atığı bertaraf edilmiştir. Harita C.1- Kocaeli İlindeki Bertaraf Tesisleri - 56 -

Mutfak atıkları 48% Kağıt 8% Karton 1% Hacimli karton 2% Plastik 8% Cam 4% Kül (toz, kum, taş dahil)* 4% Diğer yanabilir hacimli atıklar 1% Diğer yanabilenler 18% Tehlikeli atık 2% Park ve bahçe atıkları 1% Metal 1% Grafik C.1- Kocaeli İlinde 2013 Yılı Atık Kompozisyonu (KBB, 2013) KOCAELİ GENEL ATIK DAĞILIMI / 2013-GENEL.ORT.(%) Katı atık bileşenleri DÜŞÜK ORTA YÜKSEK ÇARŞI ORT. Mutfak atıkları 47,27 49,00 47,61 48,20 48,35 Kağıt 6,52 7,36 8,89 10,53 8,22 Karton 1,09 0,74 1,26 1,88 1,19 Hacimli karton 2,96 2,83 1,61 2,28 2,38 Plastik 7,00 8,59 8,70 9,92 8,32 Cam 4,12 3,71 5,11 5,59 4,45 Metal 1,43 1,31 1,38 1,14 1,25 Hacimli metal 0,02 0,27 0,14 0,59 0,23 Atık elektrik ve elektronik ekipman 0,27 0,49 0,43 0,27 0,38 Tehlikeli atık 1,14 1,99 1,80 1,39 1,58 Park ve bahçe atıkları 0,65 0,93 0,62 1,31 0,86 Diğer yanmayanlar 0,00 0,00 0,94 0,00 0,27 Diğer yanabilenler 19,64 16,82 18,98 15,76 17,86 Diğer yanabilir hacimli atıklar 0,59 1,77 0,54 0,63 0,91 Diğer yanmayan hacimli atıklar 0,00 0,00 0,08 0,00 0,02 Diğerleri 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Kül (toz, kum, taş dahil)* 7,28 4,20 1,91 0,53 3,75 TOPLAM 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00-57 -

Çizelge C.1- Kocaeli ilinde 2013 Yılı İçin İl/İlçe Belediyelerince Toplanan ve Birliklerce Yönetilen Katı Atık Miktar ve Kompozisyonu(KBB,2013) İlçe Belediye Adı Nüfus* Toplanan Ortalama Katı Atık Miktarı (ton/gün) Geri Kazanılan Ortalama Atık Miktarı (ton/gün) Kişi Başına Üretilen Ortalama Katı Atık Miktarı (kg/gün) Atık Kompozisyonu* (yıllık ortalama, %) Yaz Kış Yaz Kış Yaz Kış Organik Kağıt Cam Metal Plastik Kül BAŞİSKELE 76.605 10.594 13.812 303 369 0,92 0,86 ÇAYIROVA 103.536 12.886 18.019 584 897 0,83 0,83 DARICA 164.385 20.663 25.902 667 886 0,84 0,75 DERİNCE 130.657 17.358 22.067 828 1.090 0,89 0,80 DİLOVASI 45.610 5.431 7.672 129 261 0,79 0,80 GEBZE 329.195 43.501 57.531 2.192 2.867 0,88 0,83 GÖLCÜK 145.805 19.473 24.873 803 964 0,89 0,81 İZMİT 332.754 53.588 70.901 3.340 4.480 1,07 1,01 KANDIRA 50.046 6.671 9.228 146 178 0,89 0,88 KARAMÜRSEL 53.033 17.179 19.852 407 480 2,16 1,78 KARTEPE 101.692 5.329 4.299 1.290 2.380 0,35 0,20 KÖRFEZ 142.884 18.190 22.787 783 986 0,85 0,76 Orman Köyleri* 11.193 12.746 İl Geneli 1.676.202 242.056 309.689 11.471 15.839 0,96 0,88 *Nüfus: 2013 yılına ait TUİK tarafından yapılan ADNKS'den alınmıştır. Yaz, Kış, Kentsel, Kırsal ayrımı bulunmamaktadır. *Orman Köylerinden toplanan belediye atığı (evsel katı atık) miktarlarıdır. Köy Nüfusları İlçe Belediyesi toplam nüfusunun içerisindedir. *Atık Kompozisyonu: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın 2007/10 sayılı "Katı Atık Karakterizasyonu" Genelgesi kapsamında 16 atık çeşidi üzerinden yapılmaktadır. Yapılan bu çalışmanın detayları yukarıdaki grafik ve çizelgede verilmiştir. - 58 -

Çizelge C.2- (Kocaeli ) ilinde 2013 Yılında Birliklerce Yürütülen Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf İşlemlerine İlişkin Bilgi (KBB,2013) Mevcut Birlik adı Bertaraf Hangi Atıklar Toplanıyor?(ton/yıl) Yöntemi ve Tesis Kapasitesi/Birimi KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Evsel * X Tıbbi X Diğer (Ambalaj atıklar Ambalaj E-Atık Atık pil Bitkisel Atık Yağ Transfer İstasyonu varsa sayısı 4 Düzenli Depolama Kompost Yakma Diğer (Belirtiniz) II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisleri Solaklar Mevkii/ İZMİT 264.842 m 2 Çiçektepe Mevkii / DİLOVASI: 66.000 m 2 Tehlikeli ve Klinik Atık Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi: 8 ton/gün I. Sınıf Düzenli Depolama Yakma Tesisi: 52.500 ton/yıl atık işleme kapasiteli Tesisi Solaklar Mevkii / İZMİT 98.165 m 2 alanda kurulmuştur. - 59 -

C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıkları Çevre ve Orman Bakanlığı nın 20.05.2008 tarihli ve 882 sayılı 2008/6 Genelgesiyle Belediyemize verilen İdari Yaptırım Kararı Verme yetkisi verilmiştir. İlimiz Gebze İlçesi, İstanbul ili Anadolu yakası semtleri ile komşu olması ve buralarda hafriyat faaliyetlerinin yoğunluğu ilimizde ciddi baskılara yol açmaktadır. Bu baskılar bir rant kavgası haline gelerek, çevresel sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu amaçla Kocaeli Büyükşehir Belediyesi 2011 yılında İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı bünyesinde Hafriyat Denetim Şube Müdürlüğü kurulmuştur. Müdürlük Görevleri; 1- Depolama Sahaları ve Rekreasyon Alanları Oluşturmak 2- Geri Kazanım ve Geri Dönüşümü Sağlamak 3- Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Taşıma İzin Belgesi Düzenlemek 4- Hafriyat Toprağı, İnşaat Yıkıntı Atıkları Bertaraf Bedellerini Belirlemek 5- Denetim Faaliyetlerini yürütmek 6- İdari Yaptırım Uygulamak 7- Koordinasyon Toplantıları Tertip Etmek 8- Kanun ve Yönetmelikler Çerçevesindeki Diğer Görevler 2013-2013 Yılı Faaliyete Açılan ve Faaliyeti Devam Eden Alanlar No Adı İşleten İlçesi 1 Pelitli (Madeks) Rehabilitiye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı İZAYDAŞ Gebze 2 Kadıllı Rehabilite ve Dolgu Alanı 3A Geri Dönüşüm Gebze 3 Karaabdülbaki Köyü Rehabilite ve Dolgu Alanı İZAYDAŞ Kartepe 4 Doğantepe Rekreasyon Alanı İZAYDAŞ Başiskele 5 Sepetçiler Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı İZAYDAŞ İzmit 6 Üçtepeler Mezarlık Düzenleme Çalışması İZAYDAŞ İzmit 7 Gökdağ Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı İZAYDAŞ Kandıra 8 Sarısu Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı İZAYDAŞ Kandıra 9 Gölcük Rekreasyon Alanı M.Erenkaya Gölcük 10 Çınarlı Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı İZAYDAŞ Derince - 60 -

Faaliyeti Biten Depolama Sahaları ve Rekreasyon Alanları No Adı İlçesi Durumu 1 Muallimköy Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı (soyak) 2 3 Muallimköy Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı (far) Muallimköy Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı (gyte) Gebze Dolgu çalışması tamamlanmış, rehabilitesi devam etmektedir. 4 Pelitli Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı (Kipsaş) 5 Tavşanlı Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı 6 Çağdaşkent Rekreasyon Alanı Çayırova Dolgu çalışması tamamlanmış, ağaçlandırma çalışması devam etmektedir. 7 Çınarlı Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı Derince Dolgu çalışması tamamlanmış, 8 İzmit Tuana Evleri Yanı Rekreasyon Alanı İzmit rehabilitesi devam etmektedir. 9 Maşukiye Rekreasyon Alanı Kartepe 10 Ketenceler Rehabilite Amaçlı Dolgu Alanı (1.kısım) 11 Yeniköy Rehabilite Amaçlı Dolgu Alanı Başiskele 12 Yuvacık Rekreasyon Alanı 13 Ketenciler Rehabilite ve Dolgu Alanı Kartepe Dolgu işlemi bitmiş olup rehabilite işlemi devam etmektedir. Dolgu çalışması bitmiş olup, alan ağaçlandırılarak kent yaşamına kazandırılmıştır. Dolgu işlemi bitmiş olup rehabilite işlemi devam etmektedir. - 61 -

2013 yılı içerisinde ilimiz genelinde bertaraf edilen hafriyat miktarları Rehabiliyete Hazırlık Maksatlı Dolgu Alanı 8.494.212 ton Rekreasyon Alanı İstanbul Anadolu Yakası GENEL TOPLAM 6.132.334 ton 14.626.546 ton Hafriyat Değerlendirme Kurulu Kazı veya yıkımlardan çıkan bitkisel toprak ile nitelikli malzemenin kullanılması ve geçici depolanması amacıyla hazırlanan Başkanlık Tebliği 29/09/2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu tebliğ gereği HAFDEK Hafriyat Değerlendirme Kurulu kurulmuştur. Geri kullanım taleplerinin Hafriyat Denetim Şube Müdürlüğü tarafından ön incelemesi yapılarak (mülkiyet, plan esasları, ruhsat, harita, proje vb) uygun bulunanlar; Hafriyat Denetim Şube Müdürü ve Müdürlük Şefi olmak üzere 2 üye, Zabıta Daire Başkanlığından 1 üye, ilgili İlçe Belediyesinden 1 üye, Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Dairesi Başkanlığından 1 üye olmak üzere toplam 5 üyeden oluşan HAFDEK Komisyonunca alınan kararlar İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanı tarafından onaylanmaktadır. İl genelinde kazı ve yıkım çalışmaları sonrasında ortaya çıkan nitelikli malzemenin, öncelikle Belediyemiz ve Kamu Yararına yapılan projeli işlerde kullanılarak, depolama sahalarının uzun süreli kullanımı sağlanmış, yatırımlarda düşük maliyetli malzeme temin edilmiş, milli kayıp önlenmiş, düzen sağlanmış ve Belediyemize gelir elde edilmiştir. Denetim Faaliyetleri Tüm Kocaeli genelinde; a- Depolama Sahaları ve Rekreasyon Alanlarının Denetimleri b- HAFDEK Kurulunca izin verilmiş ve izin verilmemiş alanların denetimi c- Hafriyat faaliyeti yapan araçlarda belge kontrolü d- Ruhsatlı inşaat çalışmalarında yapılan kontroller e- Tüm alt yapı ve üst yapı çalışmalarından çıkan hafriyatın kontrolü Denetimler a-uydu Takibi ile b-elektronik Takip Sistemi ile, c)uçakla, d)mobil Takiple hafta içi ve hafta sonu gece-gündüz yapılmaktadır. - 62 -

C.3. Ambalaj Atıkları Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı tarafından koordine edilen ambalaj atıklarının (kâğıtkarton, plastik, metal, cam vb.) kaynağında ayrı toplanması çalışmaları, İlçe Belediye Başkanlıkları ile lisanslı toplama ayırma tesisleri arasında imzalanan protokoller dâhilinde il sınırlarını kapsayacak şekilde 2009 yılı ikinci yarısından itibaren yürütülmektedir. İlçe Belediye Başkanlıklarınca hazırlanan ve Bakanlık tarafından onaylanan Ambalaj Atıklarının Yönetimi Uygulama Planları kapsamında yürütülen çalışmalarda belirlenen bölgelere yerleştirilen toplam 6.520 adet konteynerde biriktirilen ambalaj atıkları, lisanslı firmalara ait toplam 33 adet toplama aracı ile toplanarak ayırma tesislerinde kategorilerine göre ayrıştırılmakta ve buradan da lisanslı geri dönüşüm tesislerine nakledilmektedir. Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yapılan çalışmalar neticesinde ambalaj cinsi plastik, metal, kağıt, karton, kompozit, cam olmak üzere kategorilere ayrılmış olup toplam üretilen ambalaj miktarı 301.380.196 kg dır. Piyasaya sürülen 263.315.500 kg ambalajın da 2,92 unun geri kazanıldığı tespit edilmiştir. İlin yıl içerisinde elde ettiği ambalaj ve ambalaj atıkları istatistik sonuçları Çizelge C.4 te yer almaktadır. Çizelge C.3- Kocaeli ilinde 2013 Yılı Ambalaj ve Ambalaj Atıkları İstatistik Sonuçları (Ambalaj Beyan Sistemi,2013) Ambalaj Cinsi Üretilen Ambalaj Miktarı (kg) Piyasaya Sürülen Ambalaj Miktarı (kg) Geri Kazanım Oranları (%) Geri Kazanılması Gereken Miktar (kg) Geri Kazanılan Miktar (kg) Gerçekleşen Geri Kazanım Oranı (%) Plastik 207.383.717 176.456.806 42 74.111.858 493.180 0,665 Metal 55.854.783 52.416.473 42 22.014.918 90.520 0,411 Kompozit 139.251 139.251 42 58.485 - - Kağıt 25.006.227 21.377.552 42 8.978.571 28.167 28,167 Karton Cam - - - - - Ahşap - - - - Toplam 301.380.196 263.315.500 110.592.510 3.237.115 2,92 İlimizde 2013 yılında 119 u piyasaya süren, 9 u ambalaj üreticisi, 2 si tedarikçi,4 ü ambalaj üreticisi-piyasaya süren, 2 si piyasaya süren- tedarikçi ve 1 i ambalaj üreticisi-piyasaya süren -tedarikçi olmak üzere toplamda kayıt altına alınan 137 firma bulunmaktadır. - 63 -

15.121 15.192 Kayıtlı Ekonomik İşletmeler 8.922 6.874 5.048 350 926 1.722 2.341 2003 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 (ilk üç ay) Grafik C.2- Kocaeli ilinde Kayıtlı Ambalaj Üreticisi Ekonomik İşletmeler C.4. Tehlikeli Atıklar Kocaeli ilinde Türkiye nin ilk atık yakma ve bertaraf tesisi olan İZAYDAŞ yer almaktadır. Tehlikeli atıkların bertarafında atıkların bertaraf tesisine ulaşım maliyeti önemlidir. Kocaeli ilinde yer alan sanayiciler için söz konusu ulaşım maliyetlerinin düşük olması çok önemli bir avantaj oluşturmaktadır. Kocaeli nde 72 adet lisanslı tehlikeli atık taşıma firması vardır. Bazı firmaların birden fazla lisanslı aracı olduğu için Kocaeli ili sınırları dâhilinde 478 adet lisanlı atık taşıma aracı vardır. Atığını bertaraf etmek isteyen atık üreticileri hem Kocaeli ilindeki hem de herhangi bir ildeki lisanslı bir firmanın araçlarını atıklarının bertaraf tesislerine taşınması için kullanabilir. Atık üreticileri için bertaraf tesislerine atıklarını ulaştırmaktaki en önemli maliyetin yakıt olduğu göz önüne alındığında Kocaeli ilindeki lisanslı taşıyıcıların sayısının büyüklüğü önemlidir. - 64 -

Çizelge C.4 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Sanayi Tesislerinde Oluşan Tehlikeli Atıklarla İlgili Veriler (2013, TABS) AKTİVİTE KODU ATIK MİKTARI (KG) GERİ KAZANIM/ BERTARAF YÖNTEMİ 03 21.416 D10,R12,R13,R1 04 2.940 D10,R12,R13,R1 05 5.334.937 D10,R12,R13,R1,R2,R9 06 494.343 D10,R12,R13,R1,R2,R5 07 6.741.102 D10,R12,R13,R1,R2,R5 08 7.420.253 D10,D5,R12,R13,R1,R2,R5 09 9.602 R4,R12 10 57.437.883 D10,D5,R4,R12,R13,R1 11 11.468.859 D10,D5,R4,R12,R13 12 5.170.363 D10,D5,R4,R12,R13,R9 13 9.907.259 D10,D5,R4,R12,R13,R9,R1 14 615.525 D10,D5,R4,R12,R13,R9,R1 15 24.746.198 D10,D5,R4,R12,R13,R9,R3,R7,R1 16 6.690.794 D10,D5,R4,R12,R13,R9,R3,R7,R2 17 261.082.667 D10,D5,R4,R12,R13,R9,R3,R3 18 1.213.869 D9,D5,D8,D10,R13 19 23.991.457 D5,D10,R12,R13,R1 20 265.066 D10,D15,D5,R7,R11,R12,R13,R4 03 21.416 D10,R12,R13,R1 04 2.940 D10,R12,R13,R1-65 -

C.5. Atık Madeni Yağlar Kocaeli ilinde 2013 yılında 3.702,807 ton atık yağ toplanmıştır bunun 3.647,604 tonu geri kazanıma, 55,203 tonu da nihai bertarafa gönderilmiştir. Çizelge C.5 Kocaeli ilinde Atık Yağ Geri Kazanım ve Bertaraf Miktarları (Atık Beyan Formları-2013) Yıl Geri kazanım (ton) İlave yakıt (ton) Nihai bertaraf (ton) 2013 3.647,604 55,203 Çizelge C.6 (Kocaeli) ilinde 2013 Yılı İçin Atık Madeni Yağlarla İlgili Veriler (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Atık Madeni Yağ Üreten Resmi ve Özel Kurum/ Kuruluş Sayısı Toplanan Atık Yağ Beyan Form Sayısı Toplam Atık Madeni Yağ Miktarı (ton/yıl) Atık Motor Yağ Atık Sanayi Yağ Atık Madeni Yağ Taşımak Üzere Lisans Alan Toplam Firma Sayısı Toplam Araç Sayısı Lisanslı 844 1887 4 Geri Kazanım Tesisi Sayısı Lisanssız Yok C.6. Atık Pil ve Akümülatörler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2005 yılından itibaren yürürlükte olan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği uygulamaları çerçevesinde atık akümülatörlerin kaynakta ayrı toplanmasını ve geri kazanımını sağlamaktadır. Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde akümülatör üreticisi sorumluluğunda toplanan atık akümülatörler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisanslandırılan atık akü geri kazanım tesislerinde ekonomiye geri kazandırılmaktadır. (Akümülatör: Elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depolayan, istenildiğinde bunu elektrik enerjisi olarak veren cihaz, akımtoplar; TDK) Kocaeli ili genelinde atık akümülatör geçici depolama izni alan 9 adet firma mevcuttur. Burada atık aküler bertaraf tesislerine nakledilmek üzere biriktirilmektedir. Atık akümülatörlerin toplandıkları yerden geçici depolama veya bertaraf tesislerine karayolu ile taşınması, Valilikten taşıma lisansı almış gerçek ve tüzel kişilerce, atık türüne göre uygun araçla yapılır. Tablo 23 te yıllara göre ülke geneli ve Kocaeli ilinde toplanan atık akü miktarları (kg) verilmiştir. Kocaeli de 2012 yılında toplanan akü miktarı 2010 yılına göre %87'lik bir artış oranı ile 569.631 kg. olmuştur. 2012 yılında Türkiye genelinde toplanan atık akü miktarının %5,38 ini Kocaeli ili oluşturmuştur. - 66 -

Çizelge C.7 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Oluşan Akümülatörlerle İlgili Veriler (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) APA Taşıyan Lisanslı Araç Sayısı Atık Akümülatör Geçici Depolama İzni Verilen Depo Sayısı 9 ATIK AKÜMÜLATÖRLER Toplanan Atık İldeki Akümülatör Atık Akümülatör Geri Miktarı Kazanım Tesisleri (ton) Kapasitesi (ton) Sayı Kapasite (ton/yıl) Geri kazanım Tesislerinde İşlenen Atık Akümülatör Miktarı Miktarı (ton) % Çizelge C.8 Kocaeli ilinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Akü Miktarı (Kg) (Atık Envanteri 2013) 2009 2010 2011 2012 2013-239193 360113 569631 Çizelge C.9- Kocaeli ilinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Pil Miktarı (Kg) (Atık Envanteri 2013) 2011 2012 2013 17892 17456 18 Ocak 2013 tarih ve 28532 sayılı Atıkların Karayolunda Taşınmasına İlişkin Tebliğ gereğince bütün atık kodlarını taşıyan araçlara (tıbbi atık taşıma aracı lisansı hariç) tek bir ad altında Atık Taşıma Lisansı verilmeye başlanmıştır. C.7. Bitkisel Atık Yağlar Bitkisel yağlar, zeytin, ayçiçeği, mısır, pamuk, soya, kanola ve aspir gibi yağlı bitki tohumlarından elde edilen yağların genel adıdır. Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında belirlenen atık üreticilerinde (otel, lokanta, yemek fabrikaları, sanayi mutfakları vb.) oluşan ve kaynağında ayrı toplanan kullanılmış kızartmalık yağlar, Bakanlıktan lisanslı toplayıcı firmalar tarafından toplanmakta ve geri kazanım tesislerine nakledilmektedir. Bununla birlikte, hanelerde oluşan kullanılmış kızartmalık yağların kaynağında ayrı toplama çalışmaları da Büyükşehir Belediyesi, İlçe Belediyeleri ve lisanslı toplayıcı firmalar ile birlikte yürütülmektedir. Kocaeli ilinde 2010 yılından itibaren toplanan kullanılmış kızartmalık yağ miktarı artış göstermektedir. Özellikle sitelerde belirli noktalara, okullara ve muhtarlıklara yerleştirilen atık yağ bidonları ile hanelerden toplanan atık yağ miktarı artış göstermiştir. - 67 -

Çizelge C.10 Kocaeli İlinde 2013 Yılı İçin Atık Bitkisel Yağlarla İlgili Veriler (Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, 2013) YIL HANELERDEN TOPLANAN BİTKİSEL ATIK YAĞ MİKTARI (KG) İŞLETMELERDEN TOPLANAN BİTKİSEL ATIK YAĞ MİKTARI (KG) 2008 111 176.795 2009 364 206.893 2010 3.164 341.077 2011 16.462 413.596 2012 17.596 504.295 2013 30.367 693.775 2013 yılında toplanan bitkisel atık yağ miktarı : 30.367 kg Geri kazanılan miktar : 663.775 kg Çizelge C.11 Kocaeli ilinde 2013 Yılı İçin Atık Bitkisel Yağlarla İlgili Veriler (ÇBS, 2013) Bitkisel Atık Yağlar İçin Geçici Depolama İzni Verilen Toplam Depo Sayısı - Kapasitesi (ton) Toplanan Bitkisel Atık Yağ Miktarı (ton) Kullanılmış Kızartmalık Yağ Diğer (Belirtiniz) Bitkisel Atık Yağ Taşımak Üzere Lisans Alan Toplam Firma Sayısı Toplam Araç Sayısı Lisans Alan Geri Kazanım Tesisi Sayısı Kapasitesi (ton/yıl) - 4 54 2 21000 Çizelge C.12- Kocaeli ilinde 2009-2013 Yılları Arasında Bitkisel Atık Yağ Taşıma Lisanslı Araç Sayısı (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) 2009 2010 2011 2012 2013 Lisanslı Araç Sayısı - 45 19 - - - 68 -

C.8. Poliklorlu Bifeniller ve Poliklorlu Terfeniller 12 Kalıcı Organik Kirleticilerden biri olan PCB ler bir grup aromatik klorlu bileşik olan poliklorlu bifenillere verilen genel isimdir. PCB lerin zararlı etkileri, bu maddelerle kirletilmiş gıda ve içecekler tüketildiğinde veya bu maddeler teneffüs edildiğinde, yutulduğunda ya da deriyle temas ettiğinde ortaya çıkmaktadır. PCB ler bertaraf veya başka herhangi bir amaçla yakıldıklarında tam bir yanma meydana gelmezse, çok daha zararlı etkilere sahip furanlar (PCDF) ve dioksinler (PCDD) yan ürün olarak ortaya çıkmaktadır. C.9. Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL) İlimizde 3 adet lisanslı tesis bulunmaktadır. Çizelge C.13 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Oluşan Ömrünü Tamamlamış Lastikler İle İlgili Veriler (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) ÖTL Geçici Depolama Alanı Hacmi Sayısı (m 3 ) Geçici Depolama Alanlarındaki ÖTL Miktarı (ton) ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER (ÖTL) ÖTL Geri Kazanım Tesisi Sayısı Kapasitesi (ton/yıl) Geri Kazanılan ÖTL Miktarı (ton) ÖTL Bertaraf Tesisi Sayısı Kapasitesi (ton/yıl) 2 3 - - Bertaraf Edilen ÖTL Miktarı (ton) C.10. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE) Avrupa Birliği nin 2002/96/EC sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi ile elektrikli ve elektronik eşyaların üretiminde kullanılan tehlikeli maddelerin kullanılmasını yasaklayan 2002/95/EC sayılı elektrikli ve elektronik eşyalarda bazı zararlı maddelerin kullanımının sınırlanmasına ilişkin direktiflerin ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılması çalışmaları kapsamında Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği hazırlanarak 22.05.2012 tarih ve 28300 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik büyük ev eşyaları, küçük ev aletleri, bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları, tüketici ekipmanları, aydınlatma ekipmanları, elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri hariç olmak üzere),oyuncaklar, eğlence ve spor aletleri, tıbbi cihazlar (emplantasyon ürünleri ve hastalık bulaşıcı temaslarda bulunan ürünler hariç), izleme ve kontrol aletleri ve otomat sınıflarına dâhil olan elektrikli ve elektronik eşyalar ile elektrik ampulleri ve evsel amaçlı kullanılan aydınlatma gereçlerini kapsamaktadır. - 69 -

Yapılan bu çalışmalar kapsamında; okullar, muhtarlıklar, işyerleri/ticarethaneler vb. yerler ile belirlenen pilot bölgelerde hane halkına yönelik bilgilendirme çalışmaları gerçekleştirilmiş ve uygun alanlara e-atık biriktirme kutuları/ konteynerleri konulmuştur. 2010 yılından itibaren toplanan e-atık miktarı artış göstermektedir. E-atıkların alınmasına yönelik hane halkından gelen talepler değerlendirilmekte ve firma ile yapılan program doğrultusunda toplanmaktadır. Özellikle okullarda yapılan bilgilendirme çalışmaları toplanan atık miktarının artışında etkili olmuştur. Çizelge C.14 Kocaeli ilinde 2013 Yılı AEEE Toplanan ve İşlenen Miktarlar (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Belediyeler Tarafından Oluşturulan AEEE Getirme Merkezleri Sayısı Hacmi (m 3 ) Sayısı - AEEE lerin Toplanması Amacıyla Oluşturulan Aktarma Merkezleri Hacmi (m 3 ) - Getirme Merkezlerinde ve Aktarma Merkezlerinde Biriken AEEE Miktarı (ton) AEEE İşleme Tesisi Sayısı Kapasitesi (ton/yıl) İşlenen AEEE Miktarı (ton) 6 24367 5289,37 C.11. Ömrünü Tamamlamış (Hurda) Araçlar Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik kapsamında İlde gerçekleştirilen çalışmalar Çizelge C.15 te yer almaktadır. Çizelge C.15 - Kocaeli ilinde 2013 Yılı Hurdaya Ayrılan Araç Sayısı (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Oluşturulan ÖTA Teslim yerleri Sayısı ÖTA Geçici Depolama Alanı Sayısı Kapasitesi (ton/yıl) ÖTA İşleme Tesisi Sayısı Kapasitesi (ton/yıl) İşlenen ÖTA Miktarı (ton) 7 3 1-70 -

C.12. Tehlikesiz Atıklar Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik 05 Temmuz 2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik ile atıkların oluşumlarından bertaraflarına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetimlerinin sağlanmasına yönelik genel esaslar belirlenmiştir. Aynı zamanda Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile Avrupa Birliği mevzuatının ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılması sağlanmıştır. Yönetmelikte atık, üretici, sahip, yönetim, toplama, bertaraf ve geri kazanım tanımları yapılmakta, atık yönetimi ilkeleri sıralanmakta, geri kazanım ve bertaraf faaliyetlerini yapan işletmeler için lisans ve kayıt tutma zorunluluğu getirilmekte, atık yönetim maliyetinin finansmanı ile ilgili hükümlere yer verilmektedir. Ayrıca atık kategorileri, atık bertaraf ve geri kazanım faaliyetleri ile 839 atık türü liste olarak verilmiştir. Söz konusu 839 atık türünden 434 tanesi tehlikesiz atık özelliğindedir. Bu atıklardan tehlikeli atıklar, ambalaj ve evsel atıklar gibi atık türlerinin yönetimine ilişkin usul ve esaslar ilgili Yönetmeliklerle belirlenmiştir. Ancak, üretimden kaynaklanan bazı tehlikesiz atıkların yönetimi boşlukta kalmıştır. Bu aşamada bazı tehlikesiz atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden geri kazanım faaliyetlerinin yönetilebilmesi amacıyla Bakanlığımızca Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği hazırlanmış ve 17 Haziran 2011 tarih ve 27967 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tehlikesiz atıkların düzenli depolama faaliyetleri, 26 Mart 2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik kapsamında yürütülmektedir. Yönetmeliğin Ek-2 kapsamında yapılan analiz sonuçlarına göre atıklar, I. Sınıf, II. Sınıf ya da III. Sınıfı Düzenli Depolama Sahalarında bertarafı sağlanmaktadır. Türkiye de tehlikesiz atık statüsünde olan ve miktar olarak oldukça fazla olan demir çelik sektöründen kaynaklanan, cüruf atıkları; Termik santrallerden kaynaklanan, kül atıkları ve daha çok biyolojik arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamurları bu atık grubunda değerlendirilmektedir. Tehlikesiz atıklarla ilgili Bakanlık veri tabanı henüz oluşturulmadığından güncel sağlıklı verilere ulaşılamamıştır. - 71 -

C.12.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar, 05 Temmuz 2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik in Atık Listesinde; 10 02 koduyla, Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar olarak belirtilen başlık altında yer almaktadır. Söz konusu atık sınıflandırılması Çizelge 16 da gösterilmektedir. Çizelge C.16 Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar Listesi ATIK KODU ISIL İŞLEMDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR KATEGORİ 10 02 Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar 10 02 01 Cüruf işleme atıkları 10 02 02 İşlenmemiş cüruf 10 02 07* Tehlikeli maddeler içeren gazların arıtımı sonucu ortaya çıkan katı atıklar M 10 02 08 10 02 07 dışında gaz arıtımı sonucu ortaya çıkan katı atıklar 10 02 10 Haddehane tufalı 10 02 11* Soğutma suyunun arıtılmasından kaynaklanan yağ içerikli atıklar M 10 02 12 10 02 11 dışındaki soğutma suyu arıtma atıkları 10 02 13* Gaz arıtımı sonucu oluşan ve tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri M 10 02 14 10 02 13 dışındaki gaz arıtımı sonucu oluşan çamurlar ve filtre kekleri 10 02 15 Diğer çamurlar ve filtre kekleri 10 02 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar Çizelge C.17 Kocaeli ilinde 2013 Yılı için İldeki Demir ve Çelik Üreticileri Üretim Kapasiteleri, Cüruf ve Bertaraf Yöntemi (Demir Çelik Fabrikaları, 2013) Tesis Adı Kullanılan Hammadde Miktarı (ton/yıl) Cüruf Miktarı (ton/yıl) Bertaraf Yöntemi Çolakoğlu Metalürji 2.675.027 375.721 Çimento fabrikası hammaddesi A.Ş Kroman Çelik A.Ş 1.460.273 267.808 Düzenli Depolama Diler Demir Çelik A.Ş 1.559.746 271.273 Düzenli Depolama-Geri Kazanım TOPLAM 5.695.046 914.802 C.12.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül Çizelge C.18 Kocaeli ilinde 2013 Yılı Termik Santrallerde Kullanılan Kömür Miktarı Ve Oluşan Cüruf-Uçucu Kül Miktarı (Fabrika Verileri, 2013) Termik Santralin Adı Kullanılan Kömür Miktarı (ton/yıl) Oluşan Cüruf-Uçucu Kül Miktarı (ton/yıl) Çolakoğlu termik santrali 55.836.300 534.437.273 TOPLAM 55.836.300 534.437.273-72 -

Resim C.1 Çolakoğlu Termik Santrali (Fabrika verileri, 2013) Çizelge C.19 Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğe göre Termik Santral Atıkları ATIK ISIL İŞLEMDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR KATEGORİ KODU 10 01 Enerji Santrallerinden ve Diğer Yakma Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar (19 Hariç) 10 01 01 (10 01 04 ün altındaki kazan tozu hariç) dip külü, cüruf ve kazan tozu 10 01 02 Uçucu kömür külü 10 01 03 Turba ve işlenmenmiş odundan kaynaklanan uçucu kül 10 01 04* Uçucu yağ külü ve kazan tozu A 10 01 05 Baca gazı kükürt giderme işleminden (desülfrizasyon) çıkan kalsiyum bazlı katı atıklar 10 01 07 Baca gazı kükürt giderme işleminden (desülfrizasyon) çıkan kalsiyum bazlı çamurlar 10 01 09* Sülfürik asit A 10 01 13* Yakıt olarak kullanılan emülsifiye hidrokarbonların uçucu külleri A 10 01 14* Atıkların birlikte yakılmasından (co-incineration) kaynaklanan ve M tehlikeli maddeler içeren dip külü, cüruf ve kazan tozu 10 01 15 10 01 14 dışındaki birlikte yakılmadan (co-incineration) kaynaklanan dip külü, cüruf ve kazan tozu 10 01 16* Atıkların birlikte yakılmasından (co-incineration) kaynaklanan ve M tehlikeli maddeler içeren uçucu kül 10 01 17 10 01 16 dışındaki birlikte yakılmadan (co-incineration) kaynaklanan uçucu kül 10 01 18* Tehlikeli maddeler içeren gaz temizleme atıkları M 10 01 19 10 01 05, 10 01 07 ve 10 01 18 dışındaki gaz temizleme atıkları 10 01 20* Saha içi atıksu arıtımından kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren M çamurlar 10 01 21 10 01 20 dışındaki saha içi atıksu arıtımından kaynaklanan çamurlar 10 01 22* Kazan temizlemesi sonucu çıkan tehlikeli maddeler içeren sulu çamurlar M 10 01 23 10 01 22 dışındaki kazan temizlemesi sonucu çıkan sulu çamurlar 10 01 24 Akışkan yatak kumları 10 01 25 Termik santrallerin yakıt depolama ve hazırlama işlemlerinden çıkan atıklar 10 01 26 Soğutma suyu işlemlerinden çıkan atıklar 10 01 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar - 73 -

C.12.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları İzmit Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından işletilen 8 adet arıtma tesisi ile Körfez e giden atık suların tamamı arıtılmaktadır. Bunlar ile ilgili bilgiler Çizelge C.20 de yer almaktadır. Çizelge C.20 Kocaeli İli Genelinde Atıksu Arıtma Tesisleri ve Kapasiteleri (İSU Genel Müdürlüğü, 2013) 2010 2011 2012 KARAMÜRSEL ATIKSU ARITMA TESİSİ ALTINOVA ATIKSU ARITMA TESİSİ* YENİKÖY ATIKSU ARITMA TESİSİ KULLAR ATIKSU ARITMA TESİSİ 42 EVLER ATIKSU ARITMA TESİSİ PLAJYOLU ATIKSU ARITMA TESİSİ KÖRFEZ ATIKSU ARITMA TESİSİ GEBZE ATIKSU ARITMA TESİSİ KANDIRA MERKEZ ATIKSU ARITMA TESİSİ KANDIRA CEBECİ ATIKSU ARITMA TESİSİ DEBİ (m³/yıl) ÇAMUR (kg/yıl) ELEKTRİK (kwh/yıl) DEBİ (m³/yıl) ÇAMUR (kg/yıl) ELEKTRİK (kwh/yıl) DEBİ (m³/yıl) ÇAMUR (kg/yıl) ELEKTRİK (kwh/yıl) 6.708.390 1.642.960 1.862.286 6.401.390 2.532.510 1.502.464 5.997.996 2.258.410 1.122.311 3.253.520 287.500 725.968 1.396.510 111.000 294.706 22.238.170 10.064.610 4.154.483 21.233.340 6.802.440 4.108.317 22.269.820 6.810.510 4.001.832 19.331.358 8.223.460 6.399.779 17.134.665 8.881.380 5.462.918 15.514.409 7.067.400 6.156.545 9.764.200 11.853.950 3.761.751 8.743.800 10.308.120 3.456.409 9.061.003 6.477.850 3.284.312 24.279.555 11.358.860 4.028.063 22.690.255 9.901.840 3.902.563 23.155.330 9.040.140 3.717.747 18.845.190 6.574.430 4.450.284 19.399.250 6.783.760 4.864.510 20.617.775 7.690.120 5.234.215 2.964.030 6.648.189 1.966.890 2.527.952 24.920.051 8.582.890 7.781.534 Ağustos 2013' de Devreye Alındı** Ağustos 2013' de Devreye Alındı** TOPLAM YILLIK 104.420.383 52.969.800 25.382.614 103.647.399 47.287.940 26.119.839 115.538.388 45.668.910 30.176.183 GÜNLÜK ORTALAMA 286.083 137.002 69.541 283.965 129.556 71.561 332.976 131.308 85.749 Sanayileşmeyi sistemli ve planlı hale getirmekte önemli bir araç olan OSB ler, Kocaeli ilinin ülkemizin sanayi üssü konumunun önemli aktörleridir. Çizelge C.21 de Kocaeli ilinde ki OSB lerin kendi ürettikleri ve çevrelerinde üretilen atıksuların arıtılmasına yönelik sahip oldukları tesislerin debi, çamur ve elektrik kapasiteleri mevcuttur. Dilovası Organize Sanayi Bölgesi gerek debi ve çamur gerekse elektrik kapasitesi ile önemli bir arıtma tesisi büyüklüğüne sahiptir. - 74 -

Çizelge C.21 2012 yılı Kocaeli İli OSB lerinde Bulunan Atıksu Arıtma Tesisleri ve Kapasiteleri (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) OSB ADI Debi (m 3 /gün) Çamur (ton/yıl) Elektrik (kwh/yıl) TOSB 4.400 200 67.910 DOSB 10.000-11.000 2.400 22.265.709 GOSB 6.400 72 1.157.194 GEBZE GÜZELLER 2.000 57 106.027 GEPOSB 1.500 36 477.385 GEBKİM 150 12 210.000 C.13. Tıbbi Atıklar Sağlık kurum/kuruluşlarında oluşan enfeksiyöz, patolojik ve kesici-delici atıklar olarak tanımlanan tıbbi atıklar; lisanslı tıbbi atık taşıma araçları ile toplanmakta ve İZAYDAŞ sahası içerisinde yer alan sterilizasyon tesisine nakledilmektedir. Yüksek sıcaklık ve basınçta buhar ile temas edilerek sterilizasyonu sağlanan atıkların, nihai olarak bertarafı sağlanmaktadır. 2013 yılı toplanan toplam tıbbi atık miktarı : 1.758.089 kg/yıl Bertaraf oranları : 1.733.086 kg/yıl (sterilizasyon işlemine tabi tutulan) : 25.003 kg/yıl (yakılarak bertaraf edilmiştir.) Bertaraf tesisi sayısı : 1 adet Sterilizasyon tesisi, : 1 adet Atık yakma ve beraber yakma, düzenli depolama tesisi mevcuttur. - 75 -

KOCAELİ Sterilizasyon Kocaeli Var Yok Özel Kamu Özel Kamu ton/gün Yakma Sterilizasyon Belediyenin Yetkili Firmanın Tesisin Bulunduğu İl Tıbbi Atık Yönetim Planı Tıbbi Atıkların Taşınması Tıbbi Atık Taşıma Aracı Sayısı (adet) Toplanan Tıbbi Atık Miktarı Bertaraf Yöntemi Bertaraf Tesisi Sterilizasyon/ Yakma İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge C.22-2013 Yılında Kocaeli Sınırları İçinde Toplanan Tıbbi Atıklar (Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, 2013) İl Belediyesi nin Adı 8 4.81 7 (patolo jik atıklar için) Çizelge C.23-2013 Yılında Kocaeli'de Yıllara Göre Tıbbi Atık Miktarı (Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, 2013) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Tıbbi Atık Miktarı (ton) 949 1.232 1362 1.351 1.573 1.756 1.758 C.14. Maden Atıkları Çizelge C.24 Maden Atıklarının Sınıflandırılması Atık Kodu Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar Kategori 01 01 Maden kazılarından kaynaklanan atıklar 01 03 Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal Olarak İşlenmesinden Kaynaklanan Atıklar 01 04 Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar 01 05 Sondaj Çamurları ve Diğer Sondaj Atıkları - 76 -

C.15. Sonuç ve Değerlendirme Kocaeli ilinde de katı atık toplanması taşınması ve geri kazanılması işlemleri belediyeler tarafından yapılmaktadır. Katı Atık Bertaraf Tesisleri nde 2013 yılında toplam 551.745,30 ton (ortalama 1.533 ton/gün) belediye atığı bertaraf edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı tarafından koordine edilen ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması çalışmaları, İlçe Belediye Başkanlıkları ile lisanslı toplama ayırma tesisleri arasında imzalanan protokoller dâhilinde il sınırlarını kapsayacak şekilde 2009 yılı ikinci yarısından itibaren yürütülmektedir. Toplam üretilen ambalaj miktarı 301.380.196 kg dır. Piyasaya sürülen 263.315.500 kg ambalajın da 2,92 unun geri kazanıldığı tespit edilmiştir. Kocaeli ilinde Türkiye nin ilk atık yakma ve bertaraf tesisi olan İZAYDAŞ yer almaktadır. Kocaeli nde 72 adet lisanslı tehlikeli atık taşıma firması vardır. Bazı firmaların birden fazla lisanslı aracı olduğu için Kocaeli ili sınırları dâhilinde 478 adet lisanlı atık taşıma aracı vardır. Kocaeli ilinde 2013 yılında 3.702,807 ton atık yağ toplanmıştır bunun 3.647,604 tonu geri kazanıma, 55,203 tonu da nihai bertarafa gönderilmiştir. Kocaeli ilinde 2010 yılından itibaren toplanan kullanılmış kızartmalık yağ miktarı artış göstermektedir. Özellikle sitelerde belirli noktalara, okullara ve muhtarlıklara yerleştirilen atık yağ bidonları ile hanelerden toplanan atık yağ miktarı artış göstermiştir. 2013 yılında toplanan bitkisel atık yağ miktarı 30.367 kg, Geri kazanılan miktar ise 663.775 kg dır. Kocaeli ili genelinde atık akümülatör geçici depolama izni alan 9 adet firma mevcuttur. Kocaeli de 2012 yılında toplanan akü miktarı 2010 yılına göre %87'lik bir artış oranı ile 569.631 kg. olmuştur. 2012 yılında Türkiye genelinde toplanan atık akü miktarının %5,38 ini Kocaeli ili oluşturmuştur. Kocaeli ilinde Ömrünü Tamamlamış Lastikler için 3 adet lisanslı tesis bulunmaktadır. 2010 yılından itibaren toplanan e-atık miktarı artış göstermektedir. E-atıkların alınmasına yönelik hane halkından gelen talepler değerlendirilmekte ve firma ile yapılan program doğrultusunda toplanmaktadır. Özellikle okullarda yapılan bilgilendirme çalışmaları toplanan atık miktarının artışında etkili olmuştur. Kocaeli İlinde ömrünü tamamlamış araç teslim yerleri 7 adet, ömrünü tamamlamış araç geçici depolama alanı 3 adet, ömrünü tamamlamış araç işleme tesisi ise 1 tanedir. Tehlikesiz atıkların düzenli depolama faaliyetleri, 26 Mart 2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik kapsamında yürütülmektedir. Yönetmeliğin Ek-2 kapsamında yapılan analiz sonuçlarına göre atıklar, I. Sınıf, II. Sınıf ya da III. Sınıfı Düzenli Depolama Sahalarında bertarafı sağlanmaktadır. Sağlık kurum/kuruluşlarında oluşan enfeksiyöz, patolojik ve kesici-delici atıklar olarak tanımlanan tıbbi atıklar; lisanslı tıbbi atık taşıma araçları ile toplanmakta ve İZAYDAŞ sahası içerisinde yer alan sterilizasyon tesisine nakledilmektedir. Yüksek sıcaklık ve basınçta buhar ile temas edilerek sterilizasyonu sağlanan atıkların, nihai olarak bertarafı - 77 -

sağlanmaktadır. 2013 yılı toplanan toplam tıbbi atık miktarı 1.758.089 kg/yıl, Bertaraf oranları incelendiğinde, 1.733.086 kg/yıl sterilizasyon işlemine tabi tutulan, 25.003 kg/yıl ise yakılarak bertaraf edilmiştir. Kaynaklar - Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü - Kocaeli Büyükşehir Belediyesi - TABS - ÇBS - İSU Genel Müdürlüğü - Ambalaj Beyan Sistemi - Atık Beyan Formları - Atık Envanteri - Demir Çelik Fabrikaları - Çolakoğlu Metalurji A.Ş. - 78 -

Ç. KİMYASALLARIN YÖNETİMİ Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar Dünya genelinde ve Avrupa da gerçekleşen endüstriyel kazalar sonucu ciddi çevresel, sosyal ve ekonomik olumsuzluklar ortaya çıktı. 1976 yılında İtalya nın Seveso kentinde gerçekleşen kazadan 30.000 kişi etkilendi, 1800 hektar alan zehirlendi, 75.000 hayvan itlaf edildi. 1984 de Hindistan ın Bhopal şehrinde gerçekleşen kazada, özellikle gaz yayılımı sonucu kaza anında 2000, ve takip eden zaman içerisinde 20.000 üzerinde ölüm gerçekleşti. Endüstriyel kazaların olumsuz sonuçlarını azaltmak için 1982 yılında Seveso Direktifi çıkarıldı, zaman içerisinde direktif güncellenerek başta arazi kullanımı olmak üzere yeni önleme ve koruma araçları eklendi. Çizelge Ç.1 Kocaeli İlindeki 2013 Yılı SEVESO Kuruluşlarının Sayısı (ÇŞİM,2013) KURULUŞ SAYISI Alt Seviye 46 Üst Seviye 54 TOPLAM 100 Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme İlimizde Seveso Direktifi kapsamında çalışmalar devam etmektedir. Kaynaklar -Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Md.lüğü - 79 -

D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK D.1. Ormanlar ve Milli Parklar İL ÇEVRE DURUM RAPORU Kocaeli 3.505 km2 lik yüzölçümüne sahiptir. Kocaeli nde dağlar toplam alanın %18,8 ini kapsar. Samanlı Dağları, batı-doğu uzantısında, 130 km uzunlukta ve 30 km genişliktedir. % 6,6 sını sulak alanlar; göl, körfez, çok sayıda çay ve dereler ve bunların çevresindeki sulak alanlardan oluşmaktadır. Platolar ise il genelinin %74,6 oranında alanını kaplamaktadır. Daha çok aşınım düzlüğü niteliğinde olup, çok sayıda çay ve küçük derelerin oluşturduğu vadilerle yırtılmıştır. Kuzeyden güneye inildikçe Karadeniz e (Avrupa-Sibirya) özgü bitki toplulukları, Kara (İran-Turan) bitkileri ve Akdeniz bitkileri buluşmaya başlar. Samanlı Dağları ile Karadeniz kıyısı ardındaki alanlar sık ve nemli ormanlarla kaplıdır. Kocaeli ilinin %42,1 si ormanlık alan olup, ormanlarının %93,3 ü doğal ormanlardan oluşur. İlin %36 sı tarım arazilerinden oluşmaktadır. %3 ü çayır mera alanıdır. Kocaeli ili, 1,5 milyonu aşan nüfusu ile, Türkiye nin gayrisafi milli hasılasında ikinci il konumundadır. Ülkenin hem sanayi, hem bankacılık hem de teknoloji araştırma-geliştirme üssüdür. Endüstriyelleşmenin ve gelişmenin bu büyüklüğüne rağmen, biyoçeşitlilik ve doğal ekosistem alanlarında da bu büyüklükte olması, Kocaeli ni ülkemizde farklı ve kendine özgü bir il kılmaktadır. İlimizde tescil edilmiş Milli Park mevcut değildir. Çizelge D.1 Kocaeli ilinde Ormanlık Saha Durumu (Gölcük Orman İşletme Müdürlüğü,2013) ŞEFLİĞİ KORU KORUYA TAHVİL (BALTALIK'TAN) NORMAL BOZUK TOPLAM NORMAL BOZUK TOPLAM ORMANLIK SAHA AÇIKLIK SAHA TOPLAM ORMANLIK ALAN YÜZDESİ (%) GÖLCÜK 2711,0 615,5 3326,5 4058,0-4058,0 7384,5 5061,5 12446,0 %59,33 KARAMÜRSEL 2977,5 1903,0 4880,5 6203,0-6203,0 11083,0 14267,5 25350,5 %43,72 SUADİYE 9675,6 857,4 10533,0 - - 10533,0 8523,0 19056,0 %55,27 YUVACIK 6212,0 1257,5 7469,5 78,0-78,0 7547,5 4891,5 12439,0 %60,68 KADIRGA 5210,0 651,0 5861,5 1598,5-1598,5 7460,0 6050,0 13510,0 %55,22 TOPLAM 26786,6 5284,4 32071,0 11937,5 0,0 11937,5 44008,5 38793,5 82802,0 %53,15 Çizelge D.2 Kocaeli ilinde Ormanlık Alan Dağılımı (İzmit Orman İşletme Müdürlüğü,2013) Birim(Hektar) Birim(%) Ormansız Alan 183033,3 56 Ormanlık Alan 144754,9 44 Genel Alan 327878,2 100-80 -

Kocaeli İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge D.3 İlçelere Göre Ormanlık Alan (Gölcük Orman İşletme Müdürlüğü,2013) İ L İ İLÇESİ NORMA L KORU KORUYA TAHVİL ORMANL IK BOZUK TOPLA NORM BOZ TOPLA ALAN M AL UK M Ha. AÇIKLI K ALAN Ha. GENEL ALAN Ha. ORMANL IK ALAN Ha.% VERİ MLİ ALA N % Başiskele 8.107,40 1.754,00 9.861,40 407,50 407,50 10.268,90 9.787,30 Gölcük 6.761,50 996,50 7.758,00 5.356,50 5.356,50 13.114,50 7.863,00 20.056,2 0 51,20% 20.977,5 0 62,52% 82,92 % 92,40 % Karamür sel 2.982,00 1.857,00 4.839,00 6.173,50 6.173,50 11.012,50 14.198,5 0 25.211,0 0 43,68% 83,14 % Kartepe 8.915,00 676,90 9.591,90 9.591,90 6.693,90 16.285,8 0 58,90% 92,94 % Sapanca 20,70 20,70 20,70 250,80 271,50 7,62% 100,00 % TOPLA M 26.786,60 5.284,40 32.071,0 0 11.937,5 0 11.937,5 0 44.008,50 38.793,5 0 82.802,0 0 54,07% 87,85 % D.2. Çayır ve Mera Kocaeli ilinin %42,1 si ormanlık alan olup, ormanlarının %93,3 ü doğal ormanlardan oluşur. İlin %36 sı tarım arazilerinden oluşmaktadır. %3 ü çayır mera alanıdır. Çizelge D.4 Kocaeli İlindeki Çayır ve Meralar (Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü,2013) S.N. İLİ İLÇESİ KÖY ADI TAPU ALANI (m 2 ) Orman İçi Orman Bitişiği Orman Dışı AÇIKLAMA 1 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 80.320 80.320 Parselin bazı kısımları bitişiğindeki ormanla aynı yapıda 2 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 27.680 27.680 Parselin bazı kısımları bitişiğindeki ormanla aynı yapıda 3 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 16.000 16.000 4 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 15.975 15.975 5 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 12.000 12.000 6 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 11.580 11.580 Yaklaşık 3.000 m2.si ormanla örtülü Parselin bazı kısımları bitişiğindeki ormanla aynı yapıda 7 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 6.225 6.225 8 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 6.212 6.212 9 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 4.120 4.120 10 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 3.680 3.680 11 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 2.080 2.080 12 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 2.000 2.000-81 -

13 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 2.000 2.000 Parselin tamamı bitişiğindeki ormanla aynı yapıda 14 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 1.375 1.375 15 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 1.180 1.180 16 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 950 950 17 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 938 938 18 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 888 888 19 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 520 520 20 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 280 280 21 KOCAELİ DERİNCE Çavuşlu 175 175 22 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 5.060 5.060 23 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 4.080 4.080 24 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 2.675 2.675 25 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 2.620 2.620 26 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 2.480 2.480 Ağaçlık 27 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 1.350 1.350 28 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 908 908 Yaklaşık 300 m2.si ormanla örtülü 29 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 520 520 30 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 412 412 31 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 275 275 32 KOCAELİ DERİNCE Geredeli 250 250 33 KOCAELİ DERİNCE Karagöllü 40.000 18.424 21.576 34 KOCAELİ DERİNCE Karagöllü 11.040 11.040 35 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 19.120 19.120 36 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 16.660 16.660 37 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 14.720 14.720 38 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 6.020 6.020 39 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 4.480 4.480 40 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 3.740 3.740 41 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 2.980 2.980 42 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 2.375 2.375 43 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 2.320 2.320 44 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 2.250 2.250 45 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 1.640 1.640 46 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 925 925 47 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 860 860 48 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 700 700 49 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 625 625 50 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 625 625 51 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 560 560 52 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 540 540 53 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 480 480-82 -

54 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 475 475 55 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 440 440 56 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 438 438 57 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 325 325 58 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 300 300 59 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 278 278 60 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 200 200 61 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 200 200 62 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 175 175 63 KOCAELİ DERİNCE Kaşıkçı 100 100 64 KOCAELİ DERİNCE Tahtalı 9.160 9.160 65 KOCAELİ DERİNCE Tahtalı 7.080 7.080 66 KOCAELİ DERİNCE Tahtalı 2.078 2.078 67 KOCAELİ DERİNCE Tahtalı 600 600 68 KOCAELİ DERİNCE Tahtalı 260 260 69 KOCAELİ DERİNCE Tahtalı 225 225 70 KOCAELİ GEBZE Balçık 212.500 212.500 71 KOCAELİ GEBZE Balçık 146.340 146.340 72 KOCAELİ GEBZE Balçık 38.600 38.600 73 KOCAELİ GEBZE Balçık 30.380 30.380 74 KOCAELİ GEBZE Cumaköy 18.624 18.624 75 KOCAELİ GEBZE Duraklı 10.800 10.800 76 KOCAELİ GEBZE Duraklı 10.800 10.800 77 KOCAELİ GEBZE Tavşanlı 89.870 89.870 78 KOCAELİ GEBZE Tavşanlı 23.330 23.330 79 KOCAELİ GEBZE Tavşanlı 7.980 7.980 80 KOCAELİ GEBZE Tavşanlı 4.680 4.680 81 KOCAELİ İZMİT Akmeşe 402.366 402.366 82 KOCAELİ İZMİT Akmeşe 56.935 56.935 Yaklaşık 12.000 m2.si ormanla kaplı 83 KOCAELİ İZMİT Akmeşe 11.260 11.260 84 KOCAELİ İZMİT Akmeşe 4.860 4.860 85 KOCAELİ İZMİT Akmeşe Sultaniye 31.225 31.225 Yaklaşık 7.800 m2.si ormanla kaplı 86 KOCAELİ İZMİT Akmeşe Sultaniye 20.400 20.400 87 KOCAELİ İZMİT Akmeşe Sultaniye 20.175 20.175 Orman örtüsüyle kaplı 88 KOCAELİ İZMİT Akmeşe Sultaniye 19.850 19.850 Yaklaşık 1.500 m2.si ormanla kaplı - 83 -

89 KOCAELİ İZMİT Akmeşe Sultaniye 16.800 16.800 Parselin bir kısmı orman örtüsüyle kaplı, bir kısmı tarla vasfında 90 KOCAELİ İZMİT 91 KOCAELİ İZMİT Akmeşe Sultaniye Akmeşe Sultaniye 11.525 11.525 Yaklaşık 7.000 m2.si ormanla kaplı 11.000 11.000 Orman örtüsüyle kaplı 92 KOCAELİ İZMİT Akmeşe Sultaniye 7.900 7.900 Parselin yarısı orman örtüsüyle kaplı 93 KOCAELİ İZMİT 94 KOCAELİ İZMİT 95 KOCAELİ İZMİT Akmeşe Sultaniye Akmeşe Sultaniye Akmeşe Sultaniye 6.400 6.400 1.200 1.200 Orman örtüsüyle kaplı 1.068 1.068 96 KOCAELİ İZMİT Ambarcı 6.700 6.700 97 KOCAELİ İZMİT Arızlı 387 91 296 Parselin tamamı ormanla kaplı 98 KOCAELİ İZMİT Arpalık İhsaniye 17.360 17.360 Yer yer orman örtüsüyle kaplı 99 KOCAELİ İZMİT Bağlıca 3.440 3.440 100 KOCAELİ İZMİT Çağırgan 9.925 9.925 101 KOCAELİ İZMİT Çayırköy 387 387 Parselin 2/3 ü orman örtüsüyle kaplı 102 KOCAELİ İZMİT Deretepe 6.480 6.480 103 KOCAELİ İZMİT Deretepe 4.220 4.220 104 KOCAELİ İZMİT Durhasan 6.080 6.080 105 KOCAELİ İZMİT Durhasan 600 600 106 KOCAELİ İZMİT Emirhan 4.420 4.420 107 KOCAELİ İZMİT Emirhan 1.106 1.106 108 KOCAELİ İZMİT Gedikli 11.280 11.280 109 KOCAELİ İZMİT Gedikli 6.991 6.991 3.000 m2.si ormanla kaplı 110 KOCAELİ İZMİT Gedikli 5.241 5.241 111 KOCAELİ İZMİT Gedikli 1.800 1.030 770 1.030 m2.si ormanla kaplı KOCAELİ İZMİT Gökçeviran - KOCAELİ İZMİT Gökçeviran - KOCAELİ İZMİT Gökçeviran - KOCAELİ İZMİT Gökçeviran - KOCAELİ İZMİT Gökçeviran - KOCAELİ İZMİT Gökçeviran - KOCAELİ İZMİT Gökçeviran - 119 KOCAELİ İZMİT Hakkaniye 14.238 14.238 Parsel ormanla örtülü 120 KOCAELİ İZMİT Karaabdülbaki 82.540 82.540 121 KOCAELİ İZMİT Karaabdülbaki 69.000 69.000 Yaklaşık 25.000 m2.si ormanla kaplı - 84 -

122 KOCAELİ İZMİT Karaabdülbaki 43.840 43.840 Yaklaşık 30.000 m2.si ormanla kaplı 123 KOCAELİ İZMİT Karaabdülbaki 2.100 2.100 124 KOCAELİ İZMİT Kaynarca 24.120 24.120 125 KOCAELİ İZMİT Kaynarca 4.840 4.840 126 KOCAELİ İZMİT Kulmahmut 16.988 16.988 Parselin 2/3 ü orman örtüsüyle kaplı 127 KOCAELİ İZMİT Kulmahmut 5.013 5.013 128 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 42.320 42.320 129 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 41.720 41.720 130 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 38.880 13.500 25.380 13.500 m2.si ormanla kaplı 131 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 36.800 36.800 Tamamı ormanla kaplı 132 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 20.480 20.480 133 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 14.680 14.680 134 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 11.400 11.400 Yaklaşık 6.000 m2.si ormanla kaplı 135 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 9.850 9.850 Tamamı ormanla kaplı 136 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 7.649 7.649 137 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 5.440 5.440 Tamamı ormanla kaplı 138 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 2.960 2.960 Tamamı ormanla kaplı 139 KOCAELİ İZMİT Kurtdere 960 960 140 KOCAELİ İZMİT Mecidiye 15.050 15.050 141 KOCAELİ İZMİT Nebihocalar 113.600 113.600 142 KOCAELİ İZMİT Nebihocalar 10.200 10.200 143 KOCAELİ İZMİT Nebihocalar 5.314 5.314 144 KOCAELİ İZMİT Orhaniye 94.720 94.720 145 KOCAELİ İZMİT Orhaniye 66.160 66.160 146 KOCAELİ İZMİT Orhaniye 5.106 5.106 147 KOCAELİ İZMİT Orhaniye 3.200 3.200 148 KOCAELİ İZMİT Ortaburun 72.040 72.040 Yaklaşık 12.500 m2.si ormanla kaplı 149 KOCAELİ İZMİT Ortaburun 29.840 29.840 150 KOCAELİ İZMİT Ortaburun 12.920 12.920 151 KOCAELİ İZMİT Ortaburun 8.640 8.640 152 KOCAELİ İZMİT Ortaburun 7.720 7.720 153 KOCAELİ İZMİT Ortaburun 2.964 2.964 154 KOCAELİ İZMİT Sapakpınar 20.940 20.940 155 KOCAELİ İZMİT Sapakpınar 17.200 17.200 Yaklaşık 10.000 m2.si ormanla kaplı 156 KOCAELİ İZMİT Sapakpınar 7.600 111 7.489 157 KOCAELİ İZMİT Sapakpınar 3.240 3.240 158 KOCAELİ İZMİT Sarışeyh 454.900 454.900 159 KOCAELİ İZMİT Sarışeyh 29.380 29.380-85 -

160 KOCAELİ İZMİT Sarışeyh 28.880 28.880 Yaklaşık 7.000 m2.si ormanla kaplı 161 KOCAELİ İZMİT Sarışeyh 11.580 11.580 162 KOCAELİ İZMİT Sarışeyh 11.580 11.580 163 KOCAELİ İZMİT Sarışeyh 11.180 11.180 164 KOCAELİ İZMİT Sarışeyh 10.800 10.800 165 KOCAELİ İZMİT Sarışeyh 7.240 7.240 166 KOCAELİ İZMİT Şahinler 29.225 29.225 167 KOCAELİ İZMİT Şahinler 17.700 17.700 Yaklaşık 5.200 m2.si ormanla örtülü 168 KOCAELİ İZMİT Şahinler 15.120 15.120 169 KOCAELİ İZMİT Şahinler 7.600 7.600 170 KOCAELİ İZMİT Şahinler 3.760 3.760 171 KOCAELİ İZMİT Yenice 10.980 10.980 172 KOCAELİ İZMİT Yenice 7.320 7.320 173 KOCAELİ İZMİT Yenice 1.392 1.392 174 KOCAELİ İZMİT Zeytinburnu 19.508 19.508 175 KOCAELİ İZMİT Zeytinburnu 17.200 17.200 176 KOCAELİ İZMİT Zeytinburnu 4.240 4.240 177 KOCAELİ KANDIRA Ballar 2.900 178 KOCAELİ KANDIRA Çakırcaali 11.580 11.580 179 KOCAELİ KANDIRA Çakırcaali 8.920 8.920 Yaklaşık 4.200 m2.si ormanla örtülü Yaklaşık 1.600 m2.si ormanla örtülü 180 KOCAELİ KANDIRA Çakırcaali 3.280 3.280 181 KOCAELİ KANDIRA Çalköy 28.144 182 KOCAELİ KANDIRA Çalköy 12.690 183 KOCAELİ KANDIRA Çalköy 4.100 184 KOCAELİ KANDIRA Çalköy 2.600 185 KOCAELİ KANDIRA Çalköy 1.730 186 KOCAELİ KANDIRA Çalköy 1.096 187 KOCAELİ KANDIRA Çalköy 600 188 KOCAELİ KANDIRA Çerçili 9.880 9.880 189 KOCAELİ KANDIRA Dalca 11.340 190 KOCAELİ KANDIRA Dalca 2.680 191 KOCAELİ KANDIRA Dalca 2.500 192 KOCAELİ KANDIRA Dalca 1.300 193 KOCAELİ KANDIRA Elmacık 6.120 6.120 194 KOCAELİ KANDIRA Elmacık 4.280 4.280 195 KOCAELİ KANDIRA Elmacık 3.450 3.450 196 KOCAELİ KANDIRA Elmacık 3.440 3.440 197 KOCAELİ KANDIRA Elmacık 1.500 1.500 198 KOCAELİ KANDIRA Elmacık 748 748-86 -

199 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 26.900 26.900 200 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 25.850 25.850 201 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 19.660 19.660 202 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 11.404 11.404 203 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 10.422 10.422 204 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 6.813 6.813 205 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 5.934 5.934 206 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 4.340 4.340 207 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 1.956 1.956 208 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 1.858 1.858 209 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 580 580 210 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 300 300 211 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 180 180 212 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 86 86 213 KOCAELİ KANDIRA Kocakaymaz 72 72 214 KOCAELİ KANDIRA Safalı 3.500 3.500 215 KOCAELİ KANDIRA Safalı 1.410 1.410 216 KOCAELİ KANDIRA Safalı 1.170 1.170 217 KOCAELİ KANDIRA Teksen 45.327 45.327 Yaklaşık 6.800 m2.si ormanla örtülü 218 KOCAELİ KANDIRA Teksen 5.138 5.138 219 KOCAELİ KANDIRA Terziler 59.350 24.671 6.552 Yaklaşık 19.000 m2.si ormanla örtülü 220 KOCAELİ KANDIRA Terziler 7.625 7.625 221 KOCAELİ KANDIRA Terziler 3.725 3.725 222 KOCAELİ KANDIRA Üğümce 18.000 18.000 223 KOCAELİ KANDIRA Üğümce 7.568 7.568 Bitişiğindeki ormanla aynı yapıya sahip 224 KOCAELİ KANDIRA Üğümce 2.906 2.906 225 KOCAELİ KANDIRA Üğümce 2.156 2.156 226 KOCAELİ KANDIRA Üğümce 906 906 227 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 47.200 47.200 228 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 41.720 41.720 229 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 35.400 35.400 230 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 30.000 30.000 Yaklaşık 9.000 m2.si ormanla kaplı 231 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 25.650 25.650 232 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 21.610 21.610 233 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 19.560 19.560 Yaklaşık 3.000 m2.si ormanla kaplı 234 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 17.600 17.600 235 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 17.200 17.200 236 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 14.480 14.480-87 -

237 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 11.880 11.880 238 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 11.160 11.160 239 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 10.720 10.720 240 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 10.680 10.680 241 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 9.240 9.240 242 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 9.200 9.200 243 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 8.800 8.800 244 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 6.962 6.962 245 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 6.640 6.640 246 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 6.560 6.560 247 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 6.540 6.540 248 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 5.960 5.960 249 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 4.880 4.880 250 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 4.596 4.596 251 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 4.520 4.520 252 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 4.120 4.120 253 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 3.640 3.640 254 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 3.590 3.590 255 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 1.964 1.964 Ağaçlık 256 KOCAELİ KARTEPE Avluburun 410 410 257 KOCAELİ KARTEPE Eski Eşme 28.907 28.907 258 KOCAELİ KARTEPE Eski Eşme 1.274 1.274 259 KOCAELİ KARTEPE Eski Eşme 56.300 56.300 260 KOCAELİ KARTEPE Eski Eşme 15.395 15.395 261 KOCAELİ KARTEPE Eski Eşme 2.312 2.312 262 KOCAELİ KARTEPE Eski Eşme 4.463 4.463 263 KOCAELİ KARTEPE Eski Eşme 14.332 14.332 264 KOCAELİ KARTEPE Eski Eşme 1.643 1.643 265 KOCAELİ KARTEPE 266 KOCAELİ KARTEPE 267 KOCAELİ KARTEPE 268 KOCAELİ KARTEPE 269 KOCAELİ KARTEPE Eşme Ahmediye Eşme Ahmediye Eşme Ahmediye Eşme Ahmediye Eşme Ahmediye 270 KOCAELİ KARTEPE Ketenciler 135.937 271 KOCAELİ KARTEPE Ketenciler 24.170 272 KOCAELİ KARTEPE Ketenciler 15.740 273 KOCAELİ KARTEPE Ketenciler 7.650 274 KOCAELİ KARTEPE Ketenciler 6.025 275 KOCAELİ KARTEPE Ketenciler 3.100 276 KOCAELİ KARTEPE Ketenciler 2.660 277 KOCAELİ KARTEPE Ketenciler 1.940 278 KOCAELİ KARTEPE Nusretiye 30.060 14.800 14.800 8.160 8.160 7.520 7.520 2/B 3.720 3.720 880 880-88 -

279 KOCAELİ KARTEPE Tepetarla 32.440 32.440 280 KOCAELİ KARTEPE Tepetarla 26.850 26.850 281 KOCAELİ KARTEPE Tepetarla 9.800 9.800 282 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 113.396 45.385 68.011 Yaklaşık 41.000 m2.si ormanlık alan 283 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 7.602 7.602 284 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 1.329 1.329 285 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 62.354 62.354 286 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 5.835 5.835 287 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 1.451 1.451 288 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 1.259 1.259 289 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 1.215 1.215 290 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 24.759 24.759 291 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 22.561 4.082 18.479 Yaklaşık 13.000 m2.si ormanlık alan 292 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 117.376 117.376 293 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 7.464 7.464 294 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 5.624 5.624 295 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 3.428 3.428 296 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 2.607 2.607 297 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 2.583 2.583 298 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 1.292 1.292 299 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 1.192 1.192 300 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 1.119 1.119 301 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 664 664 302 KOCAELİ KARTEPE Yeni Eşme 2.392 2.392 303 KOCAELİ KÖRFEZ Cuma 4.185 4.185 304 KOCAELİ KÖRFEZ Cuma 9.990 9.990 305 KOCAELİ KÖRFEZ Çıraklı 12.060 12.060 306 KOCAELİ KÖRFEZ Çıraklı 7.970 7.970 307 KOCAELİ KÖRFEZ Çıraklı 2.550 2.550 308 KOCAELİ KÖRFEZ Çıraklı 2.000 2.000 309 KOCAELİ KÖRFEZ Çıraklı 1.330 1.330 310 KOCAELİ KÖRFEZ Çıraklı 880 880 311 KOCAELİ KÖRFEZ Çıraklı 320 320 312 KOCAELİ KÖRFEZ Hereke 153.984 153.984 313 KOCAELİ KÖRFEZ Hereke 125.440 125.440 314 KOCAELİ KÖRFEZ Hereke 47.856 47.856 315 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 12.385 12.385 316 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 7.763 7.763 317 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 5.280 5.280 318 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 2.740 2.740 319 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 2.220 2.220-89 -

320 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 2.220 2.220 321 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 1.920 1.920 322 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 1.375 1.375 323 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 1.340 1.340 324 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 1.340 1.340 325 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 1.040 1.040 326 KOCAELİ KÖRFEZ Himmetli 500 500 327 KOCAELİ KÖRFEZ Kutluca 44.880 44.880 328 KOCAELİ KÖRFEZ Kutluca 3.100 3.100 329 KOCAELİ KÖRFEZ Osmanlı 12.020 12.020 330 KOCAELİ KÖRFEZ Sevindikli 3.000 3.000 331 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 16.875 16.875 332 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 12.600 12.600 333 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 12.400 12.400 334 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 11.240 11.240 335 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 10.700 10.700 336 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 7.160 7.160 337 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 3.410 3.410 338 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 1.940 1.940 339 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 1.770 1.770 340 KOCAELİ KÖRFEZ Sipahiler 800 800 D.3. Sulak Alanlar İzmit Körfezi Sulak Alanı Gölcük Sahil yolu üzerinde; batıdan vapur iskelesi yolundan başlayarak sahili takiben doğuya fuar alanının arkasından sarı dereye (beton kanal) buradan sahili takiben Outlet Center AVM nin arkasından Gölcük yolunun sağından ve solundan bataklık bölgeyi de kapsayacak şekilde güneye doğru takip ederek son bulmaktadır. Alan kuş göç yolu üzerinde önemli bir istasyon niteliğindedir. İzmit Körfezi Sulak Alanı 05.12.2006 tarihinde tescil edilmiştir. Alanın büyüklüğü 42,35 Ha. dır. Envanter Bilgileri: Son 6 yılda İzmit Körfez Sulak Alanında gözlemlenerek kayıt altına alınan kuş türü sayısı 164 dür. Bunlar arasında doğada nesli tükenme riski çok yüksek olan ve küresel ölçekte koruma altında olan kuş türleri mevcuttur. 102 si sulak alan kuşu ve yarısından fazlası göçmen kuş türleridir. İzmit Körfezi Sulak Alanı nda tatlı su ve tuzlu suyun karıştığı kıyı kesimi ve adacıklarda yüzlerce türden ördek beslenir ve barınır. İzmit Körfezi nesli tehlike altında olan dikkuyruk ördeği (oxyuraleococephala) ve küçük karabatak (phalacrocoraxpygmeus) için üreme sonrası beslenme ve konaklama alanıdır. Bu iki kuş Ülkemizin taraf olduğu Bern Sözleşmesi EK II (Kesin Korunması Gereken Tür) listesinde yer almaktadır. - 90 -

Alanda 1 adet kuş gözetleme kulesi bulunmaktadır. Ayrıca alana 10 adet yapay kuş yuvası yerleştirilmiştir. D.4. Flora Ballıkayalar Tabiat Parkı Florası: Tabiat Parkı nın florası,avrupa-sibirya ve Akdeniz elemanlarının ilginç bir karışımını yansıtmaktadır. Söz konusu tabiat parkında 79 familya ya ait 315 cins ve bu cinslere toplam 531 takson tespit edilmiştir. Bu taksonlarda 109 u (%20,5)Akdeniz fitocoğrafya bölgesinin,44 ü (%8,3 ) Doğu Akdeniz fitocoğrafya bölgesinin, 58 i (%10,9) Avrupa-Sibirya fitocoğrafya Bölgesinin,5 i (%0,9) İran-Turan fitocoğrafya bölgesinin ve 3 ü (0,6) ise Öksin elementidir. Geri kalan 312 takson (58,8) ise çok bölgeli yada herhangi bir fitocoğrafya bölgesine ait değildir. Tabiat Parkı içerisinde en geniş alana yayılmış olan, başta mazı meşesi olmak üzere Macar meşesi ve kermes meşeleri,diğer yapraklı tür ağaçcık ve çalılarla birlikte alanı kaplamaktadır. Beşkayalar Tabiat Parkı Florası: Yapraklarını döken çeşitli ağaçlardan oluşan en önemli türü, doğu kayınıdır. Ağaç yetişmesi mümkün olmayan kayalıklar, orman içi açıklıklar ile ziraat alanı hariç bütün Tabiat parkı alanı orman örtüsü ile kaplıdır. Ormanlık alanların tamamı koru ormanı niteliğindedir. Kayın yanında gürgen, kestane, akçaağaç, dişbudak, ıhlamur, meşe, porsuk, sarıçam, göknar, kızılağaç, söğüt, çınar ağaç türleri bulunmaktadır. Kuzuyayla Tabiat Parkı Florası:Burada ağaç, ağaçcık ve otsu bitkilerde oluşan vejatasyon sayısı fazladır. Yörede; karaçam, göknar kayın,meşe, gürgen, akçaağaç,kestane,çınar,eğrelti, 0Defne,orman sarmaşığı,ayı üzüm,böğürtlen,türüflora bulunmaktadır.düşük rakımlı yerlerde kestane ve meşe türleri karışım yapmaktadır. Çoğunlukla saf kayın ormanı mevcuttur. Eriklitepe Tabiat Parkı Florası: Burada ağaç,ağaçcık ve otsu bitkilerden oluşan vejatasyon sayısı çok fazladır. Yörede kayın,ardıç,kocayemiş,böğürtlen,laden,çayırotları türü flora bulunmaktadır.saf kayın ormanları ile çevrilmiş alanlara gelindiğinde temiz havanın ve vahşi doğanın birbiriyle kaynaştığı görülür. Uzuntarla Tabiat Parkı Florası: Saha geneli,boylu,çok sık ve ince çaplı meşe ağaçları ile kaplıdır.üst tabakada meşe(quercus pedinculata ve Q.sessiliflora), gürgen (Carpinus betulus), kayın (Fagus orientalis) ağaçlarından oluşan bu meşcerede asli tür meşedir. Alt tabakada,kocayemiş(arbutusunedo),funda(ericaarborea),yemişen(crateegusspp.),muşmula(mespilu sgermenica),böğürtlen(rubus frueticosus),kızılcık(cornusmas) ve değişik çayır otları mevcuttur. Suadiye Tabiat Parkı Florası: Karaçam, göknar, kayın, kestane gürgen, meşe, çınar, böğürtlen, meşe, defne florası dikkat çekmektedir. Çoğunlukla saf kayın ormanı mevcuttur. Düşük rakımlı yerlerde kestane ve meşe türleri karışım yapmaktadır. - 91 -

D.5. Fauna Ballıkayalar Tabiat Parkı Faunası: Atmaca, alaca karga, hüthüt,tarla kuşu,bülbül kuşu populasyonunu oluşturmaktadır. Çakal, tiki, tavşan, domuz, köstebeğe tabiat parkı içerisinde rastlanılmıştır. Beşkayalar Tabiat Parkı Faunası :Yöre yaban hayatı bakımından oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. Bölgede kurt, ayı, çakal, tavşan, domuz gibi hayvanlar dikkati çekmektedir. Kuzuyayla Tabiat Parkı Faunası: Atmaca, alaca karga, tarla kuşu, bülbül kuşu populasyonunu oluşturmaktadır. Çakal, tiki, tavşan,,köstebeğe tabiat parkı içerisinde rastlanılmıştır Eriklitepe Tabiat Parkı Faunası: Tosbağa, kertenkele, kurt, kunduz, sincap ve karga serçe atmaca, doğan, kartal gibi kuş türlerine tabiat parkında rastlanılmıştır. Uzuntarla Tabiat Park Faunası: Kertenkele, kurt, kunduz, sincap ve karga serçe atmaca,doğan,kartal gibi kuş türlerine tabiat parkında rastlanılmıştır. Suadiye Tabiat Parkı Faunası: Kertenkele, kunduz, sincap ve karga serçe atmaca,doğan,kartal gibi kuş türlerine tabiat parkında rastlanılmıştır. D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları Ballıkayalar Tabiat Parkı: Kocaeli İli Gebze İlçesi sınırları içerisinde yer alan Ballıkayalar Tabiat Parkı 6 Eylül 1995 tarih ve 22396 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 21 Temmuz 1995 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Tabiat Parkı ilan edilmiştir. Alanın büyüklüğü 1603 Ha. dır. Ballıkayalar Tabiat Parkı nın 1/25000 ölçekli Uzun Devreli Gelişme Planı yapılmıştır. Uzun Devreli Gelişme Planı gereğince hazırlanan Koruma Amaçlı İmar Planı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü nde onay aşamasındadır. Koruma Amaçlı İmar Planı onaylanmadan alanda herhangi bir yapılaşmaya izin verilmemektedir. Ballıkayalar Tabiat Parkı değişik noktalarda farklı peyzaj özellikleri göstermektedir. Bunlardan ana kaynak değeri niteliğindeki, park alanın güneyinde yer alan Ballıkayalar vadisi derin kanyon tipi özellik gösterir. Kanyon duvarları ile birlikte, vadi içerisindeki akarsuyun kireçtaşlarını eritmesi ve aşındırması sonucunda oluşan oyuklar, kovuklar, dev kazanları ile bunları çevreleyen doğal bitki örtüsü tabiat parkının en önemli doğal peyzaj değerlerindendir. Alanın çevre temizliğinden alanın işletmecisi olan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi sorumludur. Yapılan denetimler sonucu çevre temizliği ile ilgili herhangi bir olumsuzlukla karşılaşıldığında - 92 -

işletmeci uyarılmaktadır. Alanın temizliğini sağlamak, halkı bilinçlendirmek amacıyla bilgilendirici ve uyarıcı tabelalar tabiat parkı içerisine yerleştirilmiştir. Suadiye Tabiat Parkı: Kocaeli İli Kartepe İlçesi sınırları içerisinde yer alan Suadiye Tabiat Parkı 11.07.2011 tarih ve 903 sayılı Bakanlar Kurulu Oluru tabiat parkı olarak ilan edilmiştir. Alanın büyüklüğü 36,98 Ha. dır. Suadiye Tabiat Parkı, zengin doğal bitki örtüsü, iklimi, ulaşım kolaylığı, günübirlik piknik ve konaklama olanakları ile zengin bir rekreasyon potansiyele sahiptir. Ayrıca Kartepe turizm merkezine yakın olması nedeni ile doğa turizmi açısından daha da önemli hale gelmiştir. Tabiat Parkı na ait Uzun Devreli Gelişme Planı yapım aşamasındadır. Alanın temizliğini sağlamak, halkı bilinçlendirmek amacıyla bilgilendirici ve uyarıcı tabelalar tabiat parkı içerisine yerleştirilmiştir. Kuzuyayla Tabiat Parkı: Kocaeli İli Kartepe İlçesi sınırları içerisinde yer alan Kuzuyayla Tabiat Parkı 11.07.2011 tarih ve 903 sayılı Bakanlar Kurulu Oluru ile tabiat parkı olarak ilan edilmiştir. Alanın büyüklüğü 109,7 Ha. dır. Kuzuyayla Tabiat Parkı nın tamamı devlet ormanıdır. Tabiat Parkı na ait Uzun Devreli Gelişme Planı işletmeci tarafından hazırlanarak Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün onayına sunulmuştur. Yapılan denetimler sonucu çevre temizliği ile ilgili herhangi bir olumsuzlukla karşılaşıldığında işletmeci uyarılmaktadır. Alanın temizliğini sağlamak, halkı bilinçlendirmek amacıyla bilgilendirici ve uyarıcı tabelalar tabiat parkı içerisine yerleştirilmiştir. Uzuntarla Tabiat Parkı: Kocaeli İli Kartepe İlçesi sınırları içerisinde yer alan Uzuntarla Tabiat Parkı, Bakanlık Makamının 11.07.2011 tarih 903 sayılı Olur ları ile mesire yeri statüsü iptal edilerek 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 3. maddesine göre tabiat parkı olarak ilan edilmiştir. 35,2 Ha. Olan alan büyüklüğü 11/07/2013 tarih ve 1518 sayılı Bakanlık oluru ile alanı 189 Ha olmuştur. Rekreasyonel kullanıma uygun topoğrafik yapısı, tam kapalı ve boylu meşe ağaçlarıyla kaplı yeşil dokusu, Sapanca Gölü ne doğru güzel manzara açılımları ile günübirlik piknik yapmaya son derece uygun bir alandır. Uzun Devreli Gelişme Planı yapım aşamasındadır. Uzun Devreli Gelişme Planı nın Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafında onaylanmasına müteakip alanın işletmecisi olan Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile beraber bazı yaban hayvanlarının içinde barınabileceği doğal yaşam parkı yapılması planlanmaktadır. Alanın çevre temizliğinden alanın işletmecisi olan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi sorumludur. Yapılan denetimler sonucu çevre temizliği ile ilgili herhangi bir olumsuzlukla karşılaşıldığında işletmeci uyarılmaktadır. Alanın temizliğini sağlamak, halkı bilinçlendirmek amacıyla bilgilendirici ve uyarıcı tabelalar tabiat parkı içerisine yerleştirilmiştir. - 93 -

Beşkayalar Tabiat Parkı: Kocaeli İli Başiskele İlçesi sınırları içerisinde yer alan Beşkayalar Tabiat Parkı 27 Şubat 1998 tarih ve 1920 sayılı Bakan Oluru ile Milli Parklar Kanunu nun 3.Maddesi uyarınca Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir. Alanın büyüklüğü 1099 Ha. dır. Doğa yürüyüşleri tabiat parkı içerisinde bireysel olarak oluşturulabilecek alternatifleri dışarıda bırakılacak olursa esas itibari ile zorluk derecesi kullanıcının performansına bağlı olan 2 ana yürüyüş parkuru bulunmaktadır. Doğa yürüyüşü dışında kamp ve günübirlik kullanım alanları, mağaracılık ve kaya tırmanışları açısından alternatif oluşturmaktadır. Beşkayalar Tabiat Parkı nın 1/25000 ölçekli Uzun Devreli Gelişme Planı yapılmıştır. Ancak tabiat parkının yeni alanına göre uzun Devreli Gelişme Planı revize edilecek olup, Uzun Devreli Gelişme Planı onaylanmadan herhangi bir yapılaşmaya izin verilmemektedir. Alanın çevre temizliğinden alanın işletmecisi olan sorumludur. Yapılan denetimler sonucu çevre temizliği ile ilgili herhangi bir olumsuzlukla karşılaşıldığında işletmeci uyarılmaktadır. Alanın temizliğini sağlamak, halkı bilinçlendirmek amacıyla bilgilendirici ve uyarıcı tabelalar tabiat parkı içerisine yerleştirilmiştir. Eriklitepe Tabiat Parkı: Kocaeli İli Gölcük İlçesi sınırları içerisinde yer alan Eriklitepe Tabiat Parkı 11/07/2011 tarih ve 903 sayılı Bakanlar Kurulu Oluru ile tabiat parkı olarak ilan edilmiştir. 33,32 Ha olan Eriklitepe Tabiat Parkı nın alan büyüklüğü, Bakanlık Makamının 27/05/2013 tarih ve 1172 sayılı olurları ile 33,32 Ha. dan 63 Ha. a çıkarılmıştır. Piknik amaçlı kullanılan sahanın dışındaki alanlar tamamen sık bakir koruluğu niteliğinde ve korunması gereken özelliğe sahiptir. Uzun Devreli Gelişme Planı alanın işletmecisi olan Gölcük Belediyesi tarafından yapım aşamasındadır. Alanın çevre temizliğinden işletmeci sorumludur. Yapılan denetimler sonucu çevre temizliği ile ilgili herhangi bir olumsuzlukla karşılaşıldığında işletmeci uyarılmaktadır. Alanın temizliğini sağlamak, halkı bilinçlendirmek amacıyla bilgilendirici ve uyarıcı tabelalar tabiat parkı içerisine yerleştirilmiştir. Gaziler Dağı Tabiat Parkı: Kocaeli İli Gebze İlçesi sınırları içerisinde yer alan Gaziler Dağı Tabiat Parkı 25 Temmuz 2013 tarih ve 1601 sayılı Bakan Oluru ile Milli Parklar Kanununun 3. maddesi uyarınca Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir. Alan doğal bitki örtüsü, iklimi, ulaşım kolaylığı, doğal karaçam ormanları, içerisinde barındırdığı flora ve fauna örnekleri ile her türlü tabii güzelliklere ve rekreasyon potansiyeline de sahip bulunmaktadır. Alanın çevre temizliğinden alanın işletmecisi olan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi sorumludur. Yapılan denetimler sonucu çevre temizliği ile ilgili herhangi bir olumsuzlukla karşılaşıldığında işletmeci uyarılmaktadır. Alanın temizliğini sağlamak, halkı bilinçlendirmek amacıyla bilgilendirici ve uyarıcı tabelalar tabiat parkı içerisine yerleştirilmiştir. - 94 -

D.7. Sonuç ve Değerlendirme Kocaeli ilinin %42,1 si ormanlık alan olup, ormanlarının %93,3 ü doğal ormanlardan oluşur. İlin %36 sı tarım arazilerinden oluşmaktadır. %3 ü çayır mera alanıdır. Kaynaklar -Kocaeli Orman ve Su İşleri İl Md. -Adapazarı Orman İşletme Md. -İzmit Orman İşletme Md. -Gölcük Orman İşletme Md. - 95 -

E. ARAZİ KULLANIMI E.1. Arazi Kullanım Verileri Kocaeli İlinin arazi varlığı, arazi dağılımı ile ilgili bilgiler tablo ve grafikle verilmiştir. 4 53,00 Tarım arazileri Çayır ve Meralar 28 14,00 Ormanlar Yerleşim Yeri,yol ve Diğer 1,00 Göl ve Baraj Grafik E.1 Kocaeli ilinde 2013 Yılı Arazi Kullanım Durumu (Gölcük Orman İşletme Müdürlüğü, 2013) Çizelge E.1 2013 Yılı için Kocaeli ilinde Arazilerin Kullanımına Göre Arazi Sınıflandırılması (Gölcük Orman İşletme Müdürlüğü, 2013) Arazi SINIFI Alanı (ha) (%) 1. Sınıf Araziler (Tarım Arazi) 23 126.0 28 2. Sınıf Araziler(Çayır vemera) 3456.7 4 3. Sınıf Araziler(Orman) 44 008.5 53 4. Sınıf Araziler(Yerleşim yerl 12 048.3 14 eri,yol ve Diğer) 5. Sınıf Araziler(Göl ve Baraj) 162.5 1 TOPLAM 82 802.0 100-96 -

E.2. Mekânsal Planlama E.2.1. Çevre Düzeni Planı Resim E.1. Kocaeli Çevre Düzeni Planı(Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı) - 97 -

Resim E.2. Kocaeli Çevre Düzeni Planı Gösterimi (Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı,2013) - 98 -

Resim E.3. Başiskele-Gölcük 1/50000 ölçekli planı (Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı,2013) - 99 -

Resim E.4. Kandıra 1/50000 ölçekli planı (Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı,2013) E.3. Sonuç ve Değerlendirme İlimizde çevre düzeni ve nazım imar planı doğrultusunda yapılaşma devam etmektedir. Kaynaklar - Gölcük Orman İşletme Müdürlüğü - 100 -

F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ F.1. ÇED İşlemleri Yıl içerisinde Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında ÇŞİM tarafından verilen Ek-1 Listesi ÇED Olumlu ve Ek-2 Listesi ÇED Gerekli Değildir Kararları, bunların sektörel dağılımları aşağıdaki tablo ve grafiklerde verilmiştir. Çizelge F.1 Kocaeli ilinde Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından 2013 Yılı İçerisinde Alınan ÇED Gerekli Değildir ve ÇED Olumlu Kararlarının Sektörel Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) Karar Maden Enerji Sanayi Tarım- Gıda Atık-Kimya Ulaşım- Kıyı Turizm- Konut TOPLAM ÇED Gerekli Değildir 1 1 15 3 23 1 7 51 ÇED Olumlu Kararı 1 4 3 8 Ulaşım-Kıyı; 1; 2% Turizm-Konut; 7; 14% Maden; 1; 2% Enerji; 1; 2% Sanayi; 15; 29% Atık-Kimya; 23; 45% Tarım-Gıda; 3; 6% Grafik F.1 Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) - 101 -

Maden; 1; 12% Ulaşım-Kıyı; 3; 38% Atık-Kimya; 4; 50% Grafik F.2 Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇED Olumlu Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri Yönetmelik kapsamında verilen geçici faaliyet belgeleri, ret edilen geçici faaliyet başvuruları, çevre izni ve çevre izni ve lisansı belgeleri, ret edilen çevre izni/lisansı başvuru sayıları aşağıdaki tablo ve grafiklerde verilmektedir. Çizelge F.2 Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Tarafından Verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi Sayıları (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) EK-1 EK-2 TOPLAM Geçici Faaliyet Belgesi 43 198 241 Çevre İzni Belgesi 36 155 191 Çevre İzni ve Lisans Belgesi 27 5 32 TOPLAM 106 358 464-102 -

Gıda,tarım,hayvanc ılık; 5; 2% Atık yönetimi; 32; 10% Depolama,doldurm a; 22; 7% Diğer; 17; 5% Ağaç-kağıt; 36; 11% Enerji; 48; 15% Yüzey kaplama; 21; 6% Kimya,petrokimya; 56; 17% Metal; 64; 20% Madencilik; 23; 7% Grafik F.3 Kocaeli ilinde 2013 Yılında Verilen Çevre İzni veya Çevre İzni ve Lisans Belgelerinin Sektörlere Göre Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013 Bertaraf; 1; 2% İşleme; 17; 41% Geri Kazanım; 23; 55% Ara Depolama; 1; 2% Grafik F.4- Kocaeli ilinde 2013 Yılında Verilen Lisansların Konuları (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) F.3. Sonuç ve Değerlendirme İlimizde Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliği ve ÇED Yönetmeliği kapsamında denetim, izin ve lisans işlemleri sürdürülmektedir. Kaynaklar -Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü - 103 -

G. ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI G.1. Çevre Denetimleri Bu rapor kapsamında denetim faaliyetleri değerlendirilirken, gerçekleştirilen denetimler planlı (rutin) ve ani (plansız-rutin olmayan) denetimler olarak ikiye ayrılmıştır. Planlı denetimler, bir ya da çok yıllık bir program çerçevesinde il müdürlüğümüz tarafından haberli veya habersiz olarak gerçekleştirilen denetimlerdir. Plansız denetimler ise; a) izin yenileme prosedürünün bir parçası olarak, b) yeni izin alma prosedürünün bir parçası olarak, c) kaza ve olaylar sonrasında (yangın ve aniden ortaya çıkan kirlilikler gibi), d) mevzuata uygunsuzluğun fark edildiği durumlarda, e) Bakanlık ya da ÇŞİM tarafından gerek görülen durumlarda, f) ihbar veya şikâyet sonrasında ani olarak gerçekleşen ve herhangi bir programa bağlı kalınmaksızın ÇŞİM tarafından yapılan denetimlerdir. Çizelge G.1 - Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Tarafından Gerçekleştirilen Denetimlerin Sayısı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013) Denetimler Planlı denetimler Ani (plansız) denetimler Genel toplam Birleşik Hava Su Atık Gürültü Çed Egzoz KÖMÜR Toplam 93 41 134 1060 272 638 205 446 31 2652 93 1060 272 638 41 205 446 31 2786 Planlı denetimler Gürültü; 41; 31% Birleşik; 93; 69% Birleşik Gürültü Grafik G.1 - Kocaeli ilinde ÇŞİM Tarafından 2013 Yılında Gerçekleştirilen Planlı Denetimlerin Konularına Göre Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) - 104 -

Ani (plansız) denetimler Egzoz; 446; 17% KÖMÜR; 31; 1% Çed; 205; 8% Atık; 638; 24% Su; 272; 10% Hava; 1060; 40% Hava Su Atık Çed Egzoz KÖMÜR Grafik G.2 Kocaeli ilinde ÇŞİM Tarafından 2013 Yılında Gerçekleştirilen Plansız Denetimlerin Konularına Göre Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) Planlı Denetimler; 134; 5% Plansız Denetimler Planlı Denetimler Plansız Denetimler; 2652; 95% Grafik G.3 Kocaeli ilinde ÇŞİM Tarafından 2013 Yılında Gerçekleştirilen Planlı ve Ani Çevre Denetimlerinin Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) - 105 -

Denetimler KÖMÜR; 31; 1% Birleşik; 93; 3% Çed; 205; 7% Egzoz; 446; 16% Hava; 1060; 38% Birleşik Hava Su Gürültü; 41; 2% Atık; 638; 23% Su; 272; 10% Atık Gürültü Çed Egzoz KÖMÜR Grafik G.4 Kocaeli ilinde ÇŞİM Tarafından 2013 Yılında Gerçekleştirilen Tüm Denetimlerin Konularına Göre Dağılımı (Çevre Ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi Gürültü konusunda Bakanlığımızca Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve İlçe belediyelerine yetki devri yapıldığından söz konusu şikâyetler ilgili Belediyelere iletilmektedir. Çizelge G.2 Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM e Gelen Tüm Şikâyetler ve Bunların Değerlendirilme Durumları (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) Şikâyetler Hava Su Atık Gürültü ÇED TOPLAM Şikâyet sayısı 223 135 143 59 4 564 Denetimle sonuçlanan şikâyet sayısı 223 135 143-4 505 Şikâyetleri denetimle sonuçlanma (%) 100 100 100-100 89,53-106 -

Gürültü; 59; 10% ÇED; 4; 1% Atık; 143; 25% Su; 135; 24% Hava; 223; 40% Hava Su Atık Gürültü ÇED Grafik G.5 Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Gelen Şikâyetlerin Konulara Göre Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) G.3. İdari Yaptırımlar Çizelge G.3 Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan Ceza Miktarları ve Sayısı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) Hava Su Atık Gürültü ÇED Diğer TOPLAM Ceza Miktarı (TL) Uygulanan Ceza Sayısı 2.140.823,00 766.204,00 6.168.421,00 81.268,00 96.431,96 18.464,00 9.271.611,96 49 15 54 4 11 22 155-107 -

Uygulanan Ceza Sayısı Gürültü; 4; 2% ÇED; 11; 7% Diğer; 22; 14% Atık; 54; 35% Hava; 49; 32% Hava Su Atık Gürültü ÇED Su; 15; 10% Diğer Grafik G.6 Kocaeli ilinde 2013 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan İdari Para Cezalarının Konulara Göre Dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013) G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları İlimizde 2013 yılı içerisinde Sanayi Sektöründe 7 tesiste, Atık Kimya sektöründe 5 tesiste; Madencilik sektöründe 1, Ulaşım-Kıyı sektöründe 1 tesiste olmak üzere toplam 14 tesiste; 5491 sayılı yasa ile değişik 2872 Sayılı Çevre Kanunu nun Faaliyetlerin Durdurulması başlıklı 15. Maddesi gereğince faaliyeti durdurma işlemi gerçekleştirilmiştir. G.5. Sonuç ve Değerlendirme İlimizde, İl Müdürlüğümüz teknik elemanlarınca rutin denetimleri dışında, ALO 181, Bimer vb. kurumlardan gelen şikayetler kapsamında denetimler yapılmaktadır. Çevre Kanunu kapsamında gerekli idari yaptırımlar uygulanmaktadır. Kaynaklar -Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Md. - 108 -

H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ 5 Haziran Dünya Çevre Günü ve Haftası Etkinlikleri ilimizde ve tüm ilçelerimizde her yıl çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Kutlamalar çerçevesinde merkez ve tüm ilçelerimizde törenler, çeşitli yarışmalar, çevre doğa ve izci yürüyüşleri, bisiklet turu, çevre temizliği, su altı temizliği, sergiler, çevre gezileri, konferans, fidan dikimi, ödül törenleri yapılmıştır. Seka Park Uçurtma Tepesinde gerçekleştirilen etkinlik kapsamında, halkı ve öğrencileri bilgilendirmek amacıyla İlimizde faaliyet gösteren atık geri dönüşüm firmaları tarafından (evlerimizden ve sanayiden kaynaklanan atıkların nasıl değerlendirildiği konusunda) standlar kurulmuş, ayrıca halk oyunları gösterisi, protokol konuşmaları, atık pil toplama yarışması ödül töreni, müzik dinletisi, standların ziyareti ve ikramlar gerçekleştirilmiştir. 1-9 Haziran haftası tüm ilçelerimizde çeşitli etkinlikler düzenlenerek devam etmiştir. Etkinliklerden ve resim yarışmalarından fotoğraflardan bazıları aşağıda paylaşılmıştır. Ayrıca 2013 yılı içerisinde ilimizdeki ilköğretim kurumlarında çevre konulu eğitimler verilmeye devam edilmiştir. - 109 -

Kaynak: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,2013-110 -

I. İL BAZINDA ÇEVRESEL GÖSTERGELER I. İL BAZINDA ÇEVRESEL GÖSTERGELER NÜFUS 1. GENEL 1.1. NÜFUS GÖSTERGE: Nüfus artış hızı TANIM: Belirli bir dönemde, İl için nüfus büyüklüğünün ortalama yıllık artışıdır. Önerilen Kaynak: TÜİK Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: 1990-2013 dönemi İl nüfus artış hızı ( ), Nüfus yoğunluğu (kişi/km 2 ) Durum ve eğilimler; 1927 yılından 2000 yılına kadar olan veriler Genel Nüfus Sayımlarından elde edilmiştir. 2007 ve sonraki yıllara ait veriler Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'nden elde edilmiştir. Nüfus Sayım yılı (1) Türkiye Kocaeli (2) 1927 13.648.270 299.093 1935 16.158.018 335.292 1940 17.820.950 375.530 1945 18.790.174 416.058 1950 20.947.188 474.644 1955 24.064.763 253.174 1960 27.754.820 297.463 1965 31.391.421 335.518 1970 35.605.176 385.408 1975 40.347.719 477.736 1980 44.736.957 596.899 1985 50.664.458 742.245 1990 56.473.035 936.163 2000 67.803.927 1.206.085 2007 70.586.256 1.437.926 2008 71.517.100 1.490.358 2009 72.561.312 1.522.408 2010 73.722.988 1.560.138 2011 74.724.269 1.601.720 2012 2013 75.627.384 76.667.864 1.634.691 1.676.202-111 -

Yıllık nüfus artış hızı ( ) Sayım yılı (1) Türkiye Kocaeli (2) 1935 21,10 14,28 1940 17,03 (3) 22,67 1945 10,59 20,50 1950 21,73 26,35 1955 27,75 33,08 1960 28,53 32,24 1965 24,63 24,08 1970 25,19 27,73 1975 25,01 42,95 1980 20,65 44,54 1985 24,88 43,59 1990 21,71 46,42 2000 18,28 25,33 2008 13,10 35,81 2009 14,50 21,28 2010 15,88 24,48 2011 13,49 26,30 2012 12,01 20,38 2013 13,58 25,08 Yıllar 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2001 2002 2003 Nüfus (Milyon Kişi) 936.16 3 - - - - 1.206.08 5 - - - Nüfus Artış Hızı (Binde) 46,42 - - - - 25,33 - - - Yıllar 2004-2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Nüfus (Milyon Kişi) - - 1.437.92 6 1.490.358 1.522.40 8 1.560.13 8 1.601.72 0 1.634.69 1 1.676.20 2 Nüfus Artış Hızı (Binde) - - - 35,81 21,28 24,48 26,3 20,38 25,08 Kaynak: TÜİK, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar Türkiye de nüfus artış hızı 1990 yılında 17 iken, 2005 yılında 12,3 e gerilemiştir. Ancak toplam nüfus artmaya devam etmiştir. 2008 yılı verilerine göre toplam nüfus 71.079.000 kişi, nüfus artış hızı ise 11,5 tir. Toplam nüfus artmaya devam etmektedir. Nüfusun kentsel alanlarda yoğunlaşması, bu alanlarda çevre üzerinde baskının artması anlamına gelmektedir. NÜFUS GÖSTERGE: Kentsel nüfus oranı TANIM: Belirli bir tarihte kentsel alan olarak tanımlanmış 20.001 ve üzeri nüfusa sahip yerleşim yerlerinde yaşayan nüfusun toplam nüfus içindeki oranıdır. Önerilen Kaynak: TÜİK Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: 1190-2013 dönemi yıllık (1927, 1950 ve 1980 yılları da olacak şekilde) - 112 -

kırsal ve kentsel nüfus oranı (%),Türkiye geneli oranlarıyla karşılaştırılması Durum ve eğilimler: 1927 1950 1980 1990 2000 2010 2011 2012 2013 Kaynak: TÜİK, 2013 İl ve İlçe Merkezleri (%) Belde ve Köyler (%) - - 21,86 78,14 53,28 46,72 62,23 37,77 61,53 38,47 93,57 6,43 93,65 6,35 93,44 6,56 100 0,00 Değerlendirme ve Sonuçlar Ülkemizde 1990 yılında %51,32 olan kentsel nüfus oranı 2000 yılında %59,25 e yükselmiştir. Hızlı kentleşme ile birlikte sosyal, ekonomik, demografik ve çevresel sorunlar ortaya çıkmıştır. Plansız kentleşme ve gecekondulaşma ile hizmet sunumu bakımından sorunlu kentler oluşmuş ve çevre sorunları hızla büyümüştür. Ülkemizde artan kentsel nüfus oranına paralel olarak kentlerde yaşanan çevre sorunlarının da artması olasılığı vardır. - 113 -

SANAYİ 1.2 SANAYİ GÖSTERGE: Sanayi Bölgeleri TANIM: Sanayinin belli alanlarda yapılanmasını sağlamak, kentleşmeyi yönlendirmek, çevre sorunlarını önlemek gibi amaçlarla mal ve hizmet üretim bölgeleri olarak hizmet sunmayı amaçlayan organize sanayi bölgeleri vb. sanayi bölgelerinin sayısının, toplam alanlarının ve ildeki planlı sanayileşme oranının zaman serisinde ifade edilmesidir. Önerilen Kaynak: Sanayi İl Müdürlükleri, İl Sanayi Odası Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: İlde bulunan sanayi kuruluşlarının sayısı, sektörlerine göre sanayi bölgelerinin (Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri, Endüstri İhtisas Bölgesi ilan edilmiş alanlar, Büyük Sanayi Siteleri vb.) sayısı, kapasitesi, alanı (ha), OSB ve diğer sanayi alanlarında yer alan sanayi kuruluşlarının sayısının ildeki tüm sanayi kuruluşları sayısına oranı (%) Durum ve eğilimler; Sayısı Üretime geçen tesis Sayısı OSB ve diğer sanayi alanlarında yer alan sanayi kuruluşlarının sayısının ildeki tüm sanayi kuruluşları sayısına oranı (%) sanayi kuruluşları (*) 1826 1826 34 OSB (1) 13 722 13 KSS (1) 6 2512 46 Teknoloji Bölgesi (1) 4 238 4 Serbest Bölge (1) 2 169 3 Toplam 5467 100 Kaynak: (*)Kocaeli Sanayi Odasi ve (1) Bilim Sanayi İl Müdürlüğü, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar. Kocaeli, Avrupa yı Anadolu ya ve Ortadoğu ya bağlayan önemli kara, deniz ve demiryolu ulaşım ağlarının merkezinde bulunmaktadır. İlin büyük metropollere yakınlığı ile Karadeniz ve Marmara bağlantısının bulunması; sanayi, ticaret, ulaşım ve lojistik merkezi olarak gelişmesinde etken olmuştur. Asya yı Avrupa ya bağlayan D-100 ve TEM otoyolu bağlantıları yanı sıra demiryolu ulaşımının da bulunduğu Kocaeli, Uluslararası İstanbul Havalimanı 90 km, Uluslararası Sabiha Gökçen Havalimanı na ise 50 km. mesafede olup, Cengiz Topel Havalimanına sahiptir. Kocaeli; sayısı 34 e ulaşan limanları ve ulaşım olanakları ile hinterlandına da hizmet vermektedir. Kocaeli, Türkiye imalat sanayinden %13 pay sahibidir. 2013 yılı Şubat ayı itibariyle, Kocaeli nde 247 si yabancı sermayeli olmak üzere yaklaşık 2.350 önemli sanayi yatırımı bulunmaktadır. - 114 -

İlimizde, 7 si aktif 13 adet organize sanayi bölgesi, 2 adet serbest bölge ve 4 teknopark bulunmaktadır. Bölgemizde bulunan KOSBAŞ Serbest Bölgesi ise, deniz taşıtları ve yat sanayisi ile gelişmiştir. Yatırımlar; Organize Sanayi Bölgeleri, Teknopark ve Serbest Bölgelerde teşvik edilmektedir. Bölgede baraj, doğalgaz, iletişim, elektrik, atık yakma tesisleri gibi alt yapı olanakları gelişmiştir. SANAYİ GÖSTERGE: Madencilik TANIM: Bu gösterge, İlde yer alan farklı ruhsatlandırma grubuna göre verilen bir yılda kayıt altına alınmış maden ocakları, zenginleştirme tesisleri ve depolama alanlarının miktarının yıllara göre değişimini gösterir. Tesislerin isim bazında listelenmesine gerek olmayıp, farklı ruhsatlandırma grubuna göre sayı ve alanların değişiminin belirtilmesi gerekmektedir. Önerilen Kaynak: İl Özel İdare, MİGEM Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Türlerine göre maden ocağı ve tesisi sayısı, alanları (ha) ve yıllara göre değişimleri (%), Durum ve eğilimler; Kocaeli İlinde bulunan 2013 yılına ait Maden Ruhsatlı sahaların dökümü; I b Grubu İşletme Ruhsatları 19 adet, II. Grup (aramalar 81, işletmeler 96) Ruhsatların toplamı 177 adet, IV. Grup (arama 15, işletme 6) Ruhsatların toplamı 21 adet, Maden (arama 2, işletme 6) Ruhsatların toplamı 8 adet, hammadde üretim izinleri 31 adet olmak üzere toplam 256 adettir. Derince İlçesinde 3, Gebze İlçesinde 54, Darıca İlçesinde 3, Dilovası İlçesinde 25, Gölcük İlçesinde 17, Kandıra İlçesinde 34, Karamürsel İlçesinde 13, Körfez İlçesinde 76, İzmit İlçesinde 17, Kartepe İlçesinde 11 ve Başiskele İlçesinde 3 olmak üzere toplam ocak sayısı 256 adettir. Tesisi Bulunan İşletmeler: 1- Kibsaş Karadeniz İnşaat ve Beton Sanayi A.Ş. 2-Aytaş Ayhanlar Mad. San ve Tic A.Ş. 3- Madeks Madencilik Sanayi Ticaret A.Ş. 4-Destebaşı Grup İnş. San. Ve Tic. A.Ş. (Demtaş Mad. Ve Akçansa) 5-Hereke Mıcır Beton Üretim ve Pazarlama Ltd. Şti. 6-Kancataş İnş. Mad. Taah Tic. Ltd.Şti. 7-Örgüç Mad. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 8-Özkalker Mad. İnş. San Ve Tic. Ltd. Şti. 9-Hereke Mad. İşletmeleri A.Ş. 10-Simge Kocafalt Asfalt İnş. Mad. San. Tic. A.Ş. 11-Soylukar Mad. Ltd. Şti. 12-Sitaş Mad. İnş. Turz. Nak. Tic. Ltd. Şti. - 115 -

13-Aselmaslar Nak. Harf. İnş. Hayv. Taah. Ltd. Şti. 14-Tarmac Agrega Mad. Ve Yapı San. Tic. A.Ş.(B.Ergünler Yol Yapı Taah. A.Ş.) 15-Küçükkaya Taş Ocağı İşletmesi Nakl. Taah. İnş. San. Tic. Ltd. Şti. 16-Maden Yapı Beton Mad. San. Tic. A.Ş. 17-TCT İnş. Mad. San. Tic. Ltd. Şti. 18- Aksad Madencilik İnş. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 19- Aslan Çimento A.Ş. 20- Cantaş gıda İth. Madde Mad. San. Tic. Ltd. Şti. 21- Tenocak Mad. Nakl. Tic. Ltd. Şti. 22- Karaca Isı Mad. Taş Mermer Hafr. Nakl. İnş. San. Tic. Ltd. Şti. 23- Nuh Çimento San. A.Ş. 24- İsmail Halezeroğlu (Dağıstan) 25- Yavuz Genç Çakır (Hatipoğlu Mad. San. Ve Dış Tic. Ltd. Şti.) Eski sedef Kireç 26- Osman Gürbüz (Kil Ocağı) Kaynak: Yukarıda önerilen kurumlardan gelen 2013 yılına ait bilgiler. Değerlendirme ve Sonuçlar. İlimizde taş Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi olarak 30 adet işletme bulunmaktadır. Ruhsatlı çalışılan saha miktarı 3742,68 hektardır. Ayrıca 28 adet ruhsatlı, faal olmayan ocak bulunmaktadır. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 2. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ GÖSTERGE: Sıcaklık TANIM: Gösterge, ildeki yıllık ortalama sıcaklık değişimi ve Türkiye ortalamalarıyla karşılaştırılmasını ifade etmektedir. Önerilen Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: İl için 1970-2012 yılları arası yıllık ortalama sıcaklık değerleri (⁰C), Türkiye Ortalama Değerleri - 116 -

Durum ve eğilimler; Uzun yıllar içinde gerçekleşen ortalama değerler ( C) Ocak şubat mart Nisan mayıs haziran temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Türkiye ort. sıcaklık 24.9 26.0 30.2 34.7 36.6 38.7 44.1 41.6 37.8 36.2 29.1 27.4 İlin ort. sıcaklık Kaynak: Meteoroloji İl Müdürlüğü,2013 Değerlendirme ve Sonuçlar 6.1 6.6 8.5 13.0 17.5 21.8 23.7 23.6 20.3 16.0 11.8 8.4 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ GÖSTERGE: Yağış TANIM: Birim alana düşen ortalama yağış miktarının zaman serisinde ifade edilmesidir. Önerilen Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: İl için 1970-2012 yılları arası yıllık ortalama yağış miktarları (kg/m2) Durum ve eğilimler; Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1960-2012) Oca k şub at mar t Nisa n mayı s hazir an temm uz Ağust os Eyl ül Eki m Kası m Aralı k ortalama (kg/m 2 ) 91.8 73.0 72.8 54.8 45.0 50.4 36.7 44.7 53.2 89.2 84.9 112.4 Kaynak: Meteoroloji İl Müdürlüğü, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar - 117 -

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ GÖSTERGE: Deniz suyu yüzey sıcaklığı TANIM: Bu gösterge, deniz suyu yüzey sıcaklığının 1975 ten bu yana yıllık değişimini ifade eder. Önerilen Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Denize kıyısı olan iller için 1975 ten bu yana uzun yıllar ortalama deniz suyu yüzey sıcaklığı değerleri (⁰C) Durum ve eğilimler; Veri Bulunamamıştır. Değerlendirme ve Sonuçlar 3.HAVA KALİTESİ HAVA KALİTESİ GÖSTERGE: Hava Kirleticileri TANIM: Bu gösterge; havadaki SO 2 ve PM 10 konsantrasyon miktarını göstermektedir. (SO 2 yakıtların doğal olarak yapısında bulunan kükürt bileşiklerinin yanma esnasında açığa çıkmasıyla oluşan kirletici, boğucu, renksiz ve asidik gazdır. Partikül maddeler, gaz halindeki emisyonların kimyasal dönüşümü ve yığın halinde şekillenmesi ile oluşur. 5-10 mikrometre çaplı partiküler, asılı partikül olarak tanımlanır. Genel olarak heterojen karışımları içerir ve karakteristikleri bir yerden bir başka yere önemli değişiklik gösterir. Çapı 10 mikrometre altındaki partiküler maddelere PM 10 denir.) Önerilen Kaynak: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: İlde oluşan SO 2 ve PM 10 miktarları ortalamalarının yıllara göre değişimi ve yıllık olarak aşım gün sayısı değişimi (İldeki ölçüm istasyonlarının kurulma tarihinden itibaren) Durum ve eğilimler; SO 2 ve PM 10 konsantrasyon miktarı Çizelge A.8 ve Çizelge A.9 da yer almaktadır. Değerlendirme ve Sonuçlar SU-ATIKSU 4. SU-ATIKSU GÖSTERGE: Su Kullanımı TANIM: Bu gösterge belediye, sulama, içme ve kullanma, sanayi olmak üzere sektörel bazda kaynaklardan çekilen toplam su miktarını gösterir. - 118 -

Önerilen Kaynak: İSU Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Durum ve eğilimler; 1990 2004 2008 2012 2013 2030 m 3 % m 3 % m 3 % m 3 % m 3 % m 3 % Toplam 69.709.663 84.162.918 89.926.844 Sulama 2.616.833 3,8 3.615.013 4,3 4.016.058 4,5 İçme-Kullanma 58.020.102 83,2 70.257.643 83,5 74.809.933 83,2 Sanayi 9.072.728 13,0 10.290.262 12,2 11.100.853 12,3 Kaynak: İSU Abone İşleri Daire Başkanlığı, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar SU-ATIKSU GÖSTERGE: Belediye İçme Kullanma Suyu Kaynakları TANIM: Belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu temin edilen baraj, kuyu, doğal kaynak, göl ve gölet olmak üzere çekilen suyun kaynaklarına göre oranını ifade etmektedir. Önerilen Kaynak: TÜİK Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: İlde 1994 ve sonrasında, baraj, kuyu, doğal kaynak, göl ve göletlerden çekilen su miktarı, toplam çekilen su miktarı, (%) Durum ve eğilimler; Belediye İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi İçin Kaynaklara Göre Çekilen Su (bin m3/yıl) Göl- Baraj Kuyu Kaynak Akarsu Gölet Toplam 1994 1.756 6.098 39.131 1.795-48.780 1995-8.942 54.154 3.884 1.135 68.115 1996-9.745 54.584 5.583 52 69.964 1997 473 13.008 59.667 5.605-78.753 1998 1.097 9.348 46.175 5.816-62.437 2001 112.569 2.368 17.690 1.986-134.613 2002 111.848 367 10.457 10.151-132.822 2003 101.785 875 9.681 10.540-122.881 2004 111.047 514 19.978 - - 131.539 2006 128.736 1.964 43.722 - - 174.422 2008 108.994-9.532 3.424-121.950 2010 117.077-16.649-1.031 134.757 2012 118.410-9.201 3.636 8.849 140.095-119 -

Belediye İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi İçin Kaynaklara Göre Çekilen Su (%) Baraj Kuyu Kaynak Akarsu Göl-Gölet Toplam 1994 3,60 12,50 80,22 3,68-100 1995-13,13 79,50 5,70 1,67 100 1996-13,93 78,02 7,98 0,07 100 1997 0,60 16,52 75,76 7,12-100 1998 1,76 14,97 73,95 9,31-100 2001 83,62 1,76 13,14 1,48-100 2002 84,21 0,28 7,87 7,64-100 2003 82,83 0,71 7,88 8,58-100 2004 84,42 0,39 15,19 - - 100 2006 73,81 1,13 25,07 - - 100 2008 89,38-7,82 2,81-100 2010 86,88-12,35-0,77 100 2012 84,52-6,57-6,32 97 Kaynak: TÜİK,2013 Değerlendirme ve Sonuçlar SU-ATIKSU GÖSTERGE: Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Veren Belediyeler TANIM: Bu gösterge atıksu arıtma tesisi ile hizmet veren belediye sayısını ve atıksu arıtma tesislerine bağlı nüfusun yüzdelik oranını ifade eder. Önerilen Kaynak: TÜİK, Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: İldeki 1994 yılı ve sonrası atıksu arıtma tesislerine bağlı nüfus, tüm il nüfusu, oranları (%) Durum ve eğilimler; YILLAR 1994 1998 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Atıksu Arıtma Tesisi ile Hizmet Veren - 3 16 31 31 31 13 13 Belediye Sayısı Arıtma Tesisine Bağlı Belediye Nüfusunun - 22 44 85 58 95 90 93 Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (%) Kaynak: TÜİK,2013 Değerlendirme ve Sonuçlar - 120 -

SU-ATIKSU GÖSTERGE: Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen belediye sayıları ve nüfusu TANIM: Bu gösterge 1994 yılı ve sonrası kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen belediye sayısı ve bağlı nüfus, Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki oranı (%) Önerilen Kaynak: TÜİK, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: İldeki 1994 yılı ve sonrası kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen belediye sayısı ve bağlı nüfus, Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki oranı (%) Durum ve eğilimler; YILLAR 1994 1998 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen 27 27 40 42 43 44 13 13 belediye sayısı Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen nüfusun belediye 75 74 94 96 94 95 90 93 nüfusu içindeki oranı (%) Kaynak: TÜİK,2013 Değerlendirme ve Sonuçlar SU-ATIKSU GÖSTERGE: Sanayiden Kaynaklanan Atıksu ve Bertarafı TANIM: Bu gösterge yıllar itibariyle sanayi faaliyetlerinden kaynaklanan atıksu miktarları, atıksu arıtma tesisi ile hizmet veren sanayi bölgeleri ve oluşan atıksuyun arıtılma oranını ifade eder. Önerilen Kaynak: TÜİK Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllara göre, ildeki sanayi bölgelerinden ve diğer sanayiden kaynaklanan atıksu miktarı, arıtma tesisi sayısı ve arıtılan atıksuyun kısmının toplam atıksu miktarına oranı (%) Durum ve eğilimler; İSU, Atık Suların Kanalizasyona Deşarj Yönetmeliği ile Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinde belirtilen hususlara uygunluğun sağlanabilmesi amacıyla endüstriyel atık su kaynaklarının tespit, denetim ve ruhsatlandırma çalışmalarını gerçekleştirmektedir. 2012 yılında dağıtılan toplam 99.161.740 m 3 lük su miktarı nın 25.289.084 m 3 ü Sanayi kuruluşlarında dağıtımı ve kullanımı gerçekleşmiştir. Kaynak: TÜİK,2013-121 -

Değerlendirme ve Sonuçlar 5. ARAZİ KULLANIMI ARAZİ KULLANIMI GÖSTERGE: Arazi Kullanımı TANIM: Bu gösterge CORINE Arazi Örtüsü kategorilerine göre göreceli arazi örtüsü dağılımını gösterir. Önerilen Kaynak: Orman ve Su İşleri Bakanlığı Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi:1990, 2000 ve 2006 yılları arazi kullanımlarının miktarı (ha) ve değişim oranı (%). Durum ve eğilimler; Arazi Dağılımı Yüzölçümü (Ha) Yüzde (% ) Tarım Alanı (ha) 104556 31 Çayır ve Mera (ha) 11859 3 Orman ve Fundalık (ha) 147429 43 Tarım Dışı Arazi (ha) 78003 23 Toplam 341847 100 Kaynak: İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar 6. TARIM TARIM GÖSTERGE: Kişi Başına Tarım Alanı TANIM: Toplam ekilebilir tarım arazisinin, toplam nüfusa oranı olarak ifade edilir. Önerilen Kaynak: Tarım Müd. Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ekilebilir arazi toplamı (ha) ve toplam nüfus (kişi), kişi başına tarım arazisi (ha/kişi) - 122 -

Durum ve eğilimler; Yıl Ekilebilir arazi toplamı (ha) Toplam nüfus (kişi) Kişi başına tarım arazisi (ha/kişi) 2013 104.556 1.676.202 0.062 Kaynak: İl Tarım Gıda ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar TARIM GÖSTERGE: Kimyasal Gübre Tüketimi TANIM: Tarımsal alanlarda kullanılan gübre miktarını ve hektar başına kullanılan mineral azot, fosfor ve potas miktarını gösterir. Önerilen Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllık toplam gübre tüketimi (ton), toplam tarımsal alan (ha), hektar başına kullanılan gübre ve mineral azot, fosfor ve potas miktarı (ton/ha) ve yıllar itibariyle değişimi Durum ve eğilimler; İldeki toplam tarım alanı 104556 ha dır. 2013 yılında 16.073.050 Ton kimyevi gübre; 21.291 ton azot, 7.015 ton fosfor, 725 ton potasyum tüketilmiştir. 2013 Yılı Toplam Tarımsal Alan (ha) Yıllık toplam gübre tüketimi (ton) 16.073.050 104556 hektar başına kullanılan gübre, miktarı (ton/ha) hektar başına kullanılan mineral azot, miktarı (ton/ha) hektar başına kullanılan fosfor miktarı (ton/ha) hektar başına kullanılan potasyum miktarı (ton/ha) 153,72-0,20-0,06-0,006 - - 123 -

Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar - 124 -

TARIM GÖSTERGE: Tarım İlacı Kullanımı TANIM: Toplam tarım ilacı kullanımını (ton birimiyle aktif bileşen) ve hektar başına düşen tarım ilacı miktarıdır. Önerilen Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri, TÜİK Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllık toplam tarım ilacı tüketimi (ton), toplam tarımsal alan (ha), hektar başına düşen tarım ilacı (ton/ha) ve yıllar itibariyle değişimi Durum ve eğilimler; Yıl Toplam tarım ilacı tüketimi (ton/yıl) İlaçlanan tarım alan (ha) Ha başına düşen tarım ilacı ton/yıl 2013 77,033 43,323 1,77 Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar TARIM GÖSTERGE: Organik Tarım TANIM: Toplam kullanılan tarımsal alanın oranı olarak organik tarım alanı (organik olarak ekilen mevcut alanların ve organik tarıma geçiş sürecinde olan alanların toplamı) payıdır. Önerilen Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Organik alanların toplam alanı (ha), Toplam tarım alanına oranı (%), Türkiye toplam organik tarım alanı içerisindeki oranı (%), Organik Tarım Alanında Toplam Üretim Miktarı (ton) Durum ve eğilimler; Toplam üretim Üretim miktarı Yıllar Artış* Artış* Alan (ha) Miktar (ton) (%) (%) 2002 - - 2003 -- -- 2004 - - 2005 - - 2006 2,5 100 2,5 100 2007 2,5 0 2,5 25 2008 2,5 0 2,5 25 2009 7,5 150 7,5 300 2010 23,0 900 23,0 500 2011 44,0 1.800 44,0 500-125 -

2012 47,0 1.900 47,0 1.100 2013 84,0 3.400 84,0 1.200 *Artışlar 2002 yılı baz alınarak hesaplanmıştır. Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar ORMAN 7. ORMAN GÖSTERGE: Ormanlık Alanlar TANIM: Orman alanlarının toplam büyüklüğünü ve yıllara göre değişimini ifade eder. Önerilen Kaynak: Orman Bölge Müdürlükleri Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: İldeki toplam orman alanı (ha), yıllık değişimi (ha/yıl), Orman vasfına göre dağılımı (%), ağaç türleri, sayıları ve oranları (sayı, %) Durum ve eğilimler; Toplam ORMAN ALANI = 147.199,20 ha Verimli ORMAN ALANI = 118.021,60 ha Bozuk ORMAN ALANI = 29.177,60 ha Ağaç Türleri ve Oranları Meşe = % 43,0 Kayın = % 27,4 Kestane = % 8,8 Karaçam = % 6,6 Sahil Çamı = % 8,8 Diğer Yapraklı = % 4,1 Gürgen = % 2,1 Diğer İbreliı = % 1,4 Göknar = % 0,4 Özel Orman = % 1,8 Kaynak: Adapazarı Orman Bölge Md.lüğü, 2013-126 -

Değerlendirme ve Sonuçlar 8. BALIKÇILIK BALIKÇILIK GÖSTERGE: Balıkçılık TANIM: Her yıl, denizlerde avcılığı yapılan balıklar (denize kıyısı olan iller için), kabuklu deniz ürünleri ve yumuşakçalar ile iç sularda avlanan tatlı su ürünleri ile yetiştiricilik ürünleri olmak üzere üretilen balık miktarını gösterir. Üretime ilişkin veri yakalandığı zamanki ağırlığı olan canlı ağırlık ile ifade edilir. Önerilen Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Kıyı şeridi uzunluğu (km), deniz alanı ve iç su alanı (ha), Su ürünleri üretimi (bin ton) ve yıllara göre değişimi (%), Balık türlerinin dağılımı (%) Durum ve eğilimler; YILLAR 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 İçsu Avcılığı (ton) Deniz Balıkları Avcılığı (ton) Diğer Deniz Ürünleri Avcılığı (ton) Yetiştiricilik Ürünleri (ton) Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2013 302,9 1.078,7 5,0 - Değerlendirme ve Sonuçlar - 127 -

9. ALTYAPI VE ULAŞTIRMA ALTYAPI VE ULAŞTIRMA GÖSTERGE: Karayolu ve Demiryolu Ağı TANIM: İldeki toplam karayolu (otoyollar, devlet yolları, il yolları) ve demiryolu gelişimi ve uzunluğunu ifade eder. Önerilen Kaynak: Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bölge Müdürlükleri Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllara göre karayolu ve demiryolu uzunlukları (km) Durum ve eğilimler; Karayolu Ağ Uzunluğu (km) Demiryolu Ağ Uzunluğu (km) 2002 2003.... 2008 2009 2010 2011 2012 2013 200,153 200,153 200,153 200,153 200,153 200,153 200,153 200,153 200,153 304,753 Kaynak: Karayolları 1. Bölge, TCDD,2013 484 Değerlendirme ve Sonuçlar ALTYAPI VE ULAŞTIRMA GÖSTERGE: Motorlu Kara Taşıtı Sayısı TANIM: İldeki, Otomobil (arazi taşıtı dahil), Minibüs, Otobüs, Kamyonet, Kamyon, Motosiklet, Özel Amaçlı Taşıtlar, Yol ve İş Makinaları ve Traktör toplamından ibaret motorlu kara taşıt sayısını ifade eder Önerilen Kaynak: TÜİK Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllara göre motorlu kara taşıtı sayısı, taşıt kategorileri ve toplam araç sayısı içerisindeki oranları (%), İldeki kişi başına düşen araç sayısı Durum ve eğilimler; - 128 -

2012 Ocak 2012 Şubat 2012 Mart 2012 Nisan 2012 Mayıs 2012 Haziran 2012 Temmuz 2012 Ağustos 2012 Eylül 2012 Ekim 2012 Kasım 2012 Aralık 2013 Ocak 2013 Şubat 2013 Mart 2013 Nisan 2013 Mayıs 2013 Haziran 2013 Temmuz 2013 Ağustos 2013 Eylül 2013 Ekim 2013 Kasım 2013 Aralık 2014 Ocak 2014 Şubat 260.175 261.020 262.148 263.535 265.270 266.743 268.912 270.587 271.919 273.420 274.985 276.210 278.466 279.471 280.767 282.514 284.253 285.093 287.417 288.782 290.320 291.589 293.204 294.640 296.956 297.640 İL ÇEVRE DURUM RAPORU 310.000 300.000 Yıllara Göre Toplam Motorlu Kara Taşıt Sayısı 290.000 280.000 270.000 260.000 250.000 240.000-129 -

Koaeli ili 2012 yılı Motorlu Kara Taşıtları Dağılımı %0,2 %7,2 %4,8 %6,6 %19,7 %56,6 %2,5 %2,4 Otomobil Minibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Motosiklet Özel Amaçlı Taşıtlar Traktör Kaynak: TÜİK, 2013 Değerlendirme ve Sonuçlar - 130 -