1-15 HAZİRAN 2005 İKV BÜLTENİ AB DIŞİŞLERİ BAKANLARI KONSEYİ UYUM PROTOKOLÜ NÜ ONAYLADI Lüksemburg da toplanan AB Dışişleri Bakanları, Ankara Anlaşması nı G.Kıbrıs ı da kapsayacak şekilde genişleten Protokol ü 13 Haziran da onayladı. Protokol ün imzalanmak üzere Ankara ya gönderildiği belirtiliyor. Dışişleri kaynaklarından yapılan açıklamalara göre, Türkiye, imza aşamasında yayımlayacağı bir deklarasyon ile Protokol de Kıbrıs Cumhuriyeti olarak yer alan Rum Yönetimi ni tanımadığını ilan edecek. Protokol ün imzalanması, 3 Ekim de müzakerelerin başlatılabilmesi için Avrupa Birliği tarafından ön koşul olarak öne sürülmüştü. Türkiye, Avrupa Birliği ile bir süredir müzakerelerini sürdürdüğü Protokol metnine mutabakatını bildiren mektubu 29 Mart tarihinde Brüksel e iletmiş, söz konusu metin, AB üyesi ülkelerin Brüksel deki daimi temsilcilerinden oluşan COREPER tarafından 10 Haziran da kabul edilmişti. Protokol, Avrupa Parlamentosu nun görüşü alındıktan sonra AB Dönem Başkanlığı ve TBMM tarafından onaylanacak. AB ANAYASASI NIN ONAY SÜRECİNE İLİŞKİN GELİŞMELER 1 Haziran da gerçekleştirilen ve %62,8 katılım sağlanan Hollanda daki referandumda %61,6 ret, %38,4 kabul oyu verildi. AB gündeminde Anayasa yı reddeden ülkelerde ikinci tur referandumların yapılıp yapılamayacağı tartışılırken özellikle Hollanda dan Anayasa ya güçlü bir ret gelmesi bu olasılığı zayıflatıyor. Konu, 16-17 Aralık ta gerçekleşecek AB Zirvesi nde görüşülecek. AB Dönem Başkanı Juncker, Avrupa Parlamentosu Başkanı Fontelles ve AB Komisyonu Başkanı Barroso hem Fransa hem Hollanda da yapılan referandum sonuçlarının kesinleşmesinin ardından bir açıklama yaparak Fransa ve Hollanda halklarının Avrupa projesiyle ilgili göndermiş oldukları mesajları dikkate aldıklarını ve bu sonuç üzerinde derin bir analiz yapmak için gereken zamanı ayıracaklarını belirttiler. AB kurumlarının liderleri ayrıca, Anayasa nın Avrupa Birliği ni daha demokratik, daha etkin ve daha güçlü yapacağına inançlarını sürdürdüklerini ve tüm üye devletlerin Anayasa üzerinde fikir beyan etmesi gerektiğini ifade ettiler. İngiltere nin AB Anayasası referandumunu askıya alma kararı, AB liderlerinin onay sürecine devam edilmesi ve tek taraflı tedbirlere yönelinmemesi çağrısına karşın alındı. AB Anayasası nın Fransa ve Hollanda da gerçekleştirilen referandumlarda reddedilmesinin ardından, İngiltere, referandumun gelecek baharda yapılmasına imkan sağlayacak yasa önerisinin bundan sonra izlenecek yol netlik kazanana kadar askıya alındığını açıkladı. İngiliz Hükümeti bu kararı, Fransız ve Alman liderlerin onay sürecine devam edilmesi gerektiği açıklamasına ve Avrupa Komisyonu Başkanı nın, 16-17 Haziran Zirvesi ne kadar üye devletlerin tek taraflı tedbirler almamaları yönündeki uyarısına karşın almış bulunuyor. Danimarka ve İrlanda nın da sırasıyla 27 Eylül 2005 ve Ekim-Kasım 2005 te gerçekleştirmeyi planladıkları referandumları ertelemesi bekleniyor. Ancak bu iki ülkenin bu yönde bir adım atmadan önce, önümüzdeki hafta toplanacak ve Anayasa krizine bir çözüm aramaya çalışacak Zirve toplantısından çıkacak sonucu bekleyecekleri tahmin ediliyor. Çek Cumhuriyeti nde ise Anayasa yı ve onay sürecine devam edilmesini destekleyen hükümet ve buna karşı çıkan muhalefet arasında tartışmalar devam ediyor. Çek Cumhuriyeti nde referandumun yapılabilmesi için öncelikle bu konuyla ilgili yeni bir kanun geçirilmesi gerekiyor. Oylama sürecine devam edilmesine karar verilir ve söz konusu kanun geçerse, referandumun bu ay düzenlenecek yerel seçimlerle birlikte yapılması planlanıyor. Ancak son yapılan kamuoyu yoklamaları, gerek Çek Cumhuriyeti gerek Danimarka da hayır oylarının evet oylarının önüne geçtiğini gösteriyor. Bu, iki ülkedeki referandumların da Anayasa nın reddiyle sonuçlanabileceği kaygısını artırıyor. 10 Temmuz 2005 te referandum düzenleyecek Lüksemburg da da son kamuoyu yoklamalarında hayır oylarında artış kaydedildiği gözlemlendi. Tüm bu gelişmelere rağmen, Polonya ise Fransızlar, Hollandalılar ve İngilizlerin Polonyalılar için karar alamayacağının altını çizerek, referandum yapacağını açıkladı. Polonya daki referandumun 9 Ekim 2005 te Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle aynı anda gerçekleştirilmesi öngörülüyor. Öte yandan, Letonya Parlamentosu 2 Haziran da, AB Anayasası nı 71 kabul, 5 ret ve 6 çekimser oyla kabul etti. Böylece Letonya; Almanya, Avusturya, İspanya, İtalya, Litvanya, Macaristan, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan dan sonra AB Anayasası nı kabul eden onuncu üye ülke oldu. 1

YENİ TÜRK CEZA KANUNU YÜRÜRLÜĞE GİRDİ Türk ceza sisteminde köklü değişiklikler getiren Yeni Türk Ceza Kanunu 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girdi. Böylece AB uyum sürecine ilişkin önemli bir adım daha atılmış oldu. Yeni Türk Ceza Kanunu ile getirilen bazı önemli düzenlemeler şunlar: Töre cinayetleri ilk kez Türk Ceza Kanunu na girdi. Buna göre, töre saikiyle işlenen cinayetler nitelikli adam öldürme sayılacak ve ağırlaştırılmış müebbet hapisle cezalandırılacak, Zorla bekaret kontrolü yaptıranın cezası hapis olacak. Bu kontrol, sadece hakim ve savcı tarafından istenebilecek, Kanun, çocukları muzır neşriyattan, cinsel tacizden, uyuşturucudan, suça teşvikten korumaya yönelik düzenlemeler içeriyor. Bu kapsamda, çocukları suç ve para kazanma aracı olarak gören kişilere hapis cezası verilecek. Çocuklarını döven ailelere de yaptırım uygulanabilecek, Organ ve doku nakli konusu da ilk kez Türk Ceza Kanunu içinde yer aldı. Hukuken rızaya dayalı olmadan organ ve doku satın alan ve satan kişiye 15 yıla kadar hapis cezası verilecek, Kapkaç suçu için üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası verilebilecek, Hakaret suçlarının alt sınırı üç aya indirildi, Alkollü araç kullananlara iki yıla kadar hapis cezası verilebilecek, İşkence suçunda cezanın alt sınırı 3 yıl olacak. Bu suçu işleyen kamu görevlisi 3 yıldan 12 yıla kadar hapisle cezalandırılabilecek. Bu ceza, işkencenin ağırlığına göre (hamile kadınlara, çocuklara karşı işlenmesi gibi) 18 yıla çıkabilecek.ölümle sonuçlanan işkence suçlarının cezası ise ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası olacak, "Kanunu bilmemek mazeret sayılmaz" hükmü esnetildi. "Sakınamayacağı bir hata nedeniyle kanunu bilmediği için meşru sanarak bir suç işleyen kimse cezadan sorumlu olmaz" hükmü getirildi. Böylece, artık bir fiilin olası sonuçlarını bildiği halde o eylemi gerçekleştirenler, "ihmalden" değil kasıttan cezalandırılacak. Hatırlanacağı gibi, yeni TCK nın 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülmüş ancak kanunun yürürlüğü iki ay ertelenmişti. Özellikle basın yoluyla işlenen suçlara ilişkin eleştiriler üzerine yeniden ele alınan Kanun da yapılan değişiklikler ise henüz yürürlüğe girmedi. İlgili değişiklikleri içeren Türk Ceza Kanunu nda değişiklik yapılmasına dair Kanun un yayımlanması Cumhurbaşkanı tarafından uygun bulunmayarak kısmen iade edildi. Cumhurbaşkanı, Kanun un 3 ve 29. maddelerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce bir kez daha görüşülmesini istedi. Yeni TCK'yla birlikte Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK), Ceza İnfaz Kanunu (CİK) ve bunların uygulama yasaları ile Adli Sicil Kanunu da 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girdi. Söz konusu kanunların 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülmüş ancak sonra bazı konularda değişiklik yapılması gerektiği gerekçesiyle iki ay ertelenmişti. Bu kanunlarda değişiklik yapılmasına dair Kanunlar, Cumhurbaşkanı tarafından 31 Mayıs 2005 tarihinde onanarak, 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girdi. AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİ TÜRKİYE HAKKINDA ARA KARAR VERDİ Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi (AKBK), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nin (AİHM) Türkiye hakkında 1996-2004 yılları arasında vermiş olduğu 74 kararın uygulanmasına dair kaydedilen ilerlemeler ve mevcut eksikliklere ilişkin bir ara karar verdi. Bu kararların çoğu Türk güvenlik kuvvetleri tarafından işkence, kötü muamele, kaybolma ve mülkiyet hakkına tecavüz suretiyle Sözleşme nin ihlal edildiği yönünde hüküm verilmiş kararlar. AKBK verdiği ara kararda, bu ihlallerin her ne kadar terörle mücadele döneminde meydana gelmiş olsa, Sözleşme ye taraf devletlerin terörle mücadele edilirken dahi Sözleşme den doğan yükümlüklerini yerine getirmesi gereğinin altı çiziliyor. Öte yandan söz konusu kararda, Komite nin 1999 ve 2002 yıllarında vermiş olduğu ara kararlardan bu yana Türkiye de yapılmış olan reformlardan övgüyle söz ediliyor. Özellikle işkence ve kötü muameleye karşı sıfır hoşgörü politikası ile Sözleşme nin ve AİHM kararlarının hukuki statüsüne ilişkin olarak Türk Anayasası nda yapılmış olan değişiklik memnuniyetle karşılanıyor. Ancak AKBK, tüm bu mevzuat değişikliklerinin etkili bir şekilde uygulanması, insan hakları alanında reform sürecinin devam etmesi; güvenlik güçleri, hakimler ve savcıların bu alanda eğitime tabi tutulması; Sözleşme nin Türk hukukundaki üstünlüğü ilkesinin tüm ilgili makamlar tarafından uygulanması ve güvenlik kuvvetleri tarafından işlenen suçların kovuşturulmasına dair idari makamlardan izin 2

alınması şartının artık uygulanmaması konusunda gereken hassasiyetin gösterilmesi gereğinin altını çiziyor. AB İLE ÇİN, TEKSTİL KONUSUNDA ANLAŞMA YA VARDI AB ile Çin, DTÖ nün anlaşmazlıkların müzakere yoluyla çözülmesine ilişkin ilkesine dayanarak, Çin tekstil ürünlerinin 2008 yılına kadar AB ye ihracat artışını düzenleyen bir anlaşma imzaladılar. Söz konusu anlaşma, AB ile Çin arasında kapsamlı ve ileriye dönük ortak bir strateji uygulanmasını öngörüyor. 1 Ocak 2005 te Çin den ithalatı serbestleşmiş olan 35 tekstil ürünü kategorisinden 10 unu içerecek (kazak, erkek pantolonları, bluz, t-shirt, elbise, keten iplik, pamuklu kumaş, yatak örtüsü, masa ve mutfak örtüleri) olan ve tarafların uygulanmasına ilişkin her konuyu görüşmeye hazır olduklarını bildirdikleri anlaşma: - 10 mal kategorisinde Çin den ithalat artışını 2005, 2006 ve 2007 yılları için yılda % 8 ila % 12,5 arasında sınırlandırıyor, - AB nin, belirlenen kategorilerdeki ürünlere ilişkin devam eden soruşturmalarını sonlandırıyor, - Miktar sınırlamalarının 11 Haziran 2005 ten itibaren uygulanmasını sağlıyor (iki taraf da ilk olarak, ithalatlarını üzerinde anlaştıkları seviyede gerçekleştirebilmek için gerekli idari düzenlemelere gidecekler), Anlaşmanın kapsamı dışındaki kategorilerde ve 2008 yılı için AB, Çin in DTÖ ye Katılım Protokolü nün 242. maddesinde belirlenen haklarının uygulanmasına sınırlama getirecek. İSVİÇRE SCHENGEN ANLAŞMASI NI ONAYLADI İsviçre nin, Schengen bölgesine 2008 yılında girmesi öngörülüyor. 5 Haziran 2005 tarihinde yapılan referandum sonucunda İsviçre, AB iç sınırları dahilinde pasaport kontrolünün kaldırılmasını öngören Schengen Anlaşması nı %54.6 lık bir oranla kabul etti. Böylece, AB üyesi olmayan İsviçre, sınırlarını Schengen üyesi ülke vatandaşlarına veya Schengen vizesiyle giriş yapan kişilere açmanın ötesinde, AB ile ilişkilerini de güçlendirmiş oluyor. Ancak, AB-İsviçre sınırlarında malların dolaşımında kontroller devam edecek. Referandumla aynı zamanda AB içerisinde sığınma başvurularının insan haklarına uygun şekilde yapılmasına olanak sağlayan Dublin Anlaşması da onaylandı. İsviçre nin Schengen Bilgi Sistemi nin (SIS II) yürürlüğe gireceği 2008 yılında Schengen bölgesine girmesi öngörülüyor. Söz konusu sistem; kaçak suçlular, sığınma hakkı arayanlar ve çalıntı araçlarla ilgili bilgilere ulaşmayı sağlayan bir veri tabanı işlevi görecek. İsviçre, Mayıs 2004 de AB ye üye olan 10 ülkeye sınırlarını açmak üzere 25 Eylül 2005 tarihinde başka bir referandum düzenleyecek. Yeni üye ülkeler 2007 yılında Schengen sistemine dahil olacaklar. Halihazırda İngiltere ve İrlanda dışındaki eski üye ülkelere ek olarak, Schengen bölgesinde, İzlanda ve Norveç de dahil olmak üzere 15 ülke bulunuyor. AB Komisyonu nun adalet ve içişlerinden sorumlu üyesi ile dışişlerinden sorumlu üyesi, AB ve İsviçre arasındaki bağların güçlenmesi açısından büyük önem taşıyan İsviçre deki referandum sonuçlarını memnuniyetle karşıladıklarını açıkladılar. Bilindiği üzere, Schengen Anlaşması havaalanları dışındaki sınırlarda, kişilerin serbest dolaşımına olanak tanıyor. Ayrıca Schengen vizesiyle, AB vatandaşı olmayan kişiler, ilgili bölge içerisinde seyahat edebiliyor. Dublin Anlaşması na göre ise, üye ülkelerden birinin sınırdışı ettiği mülteci başka bir üye ülkeden iltica talebinde bulunamıyor. Bu tedbirle, İsviçre ye iltica taleplerinin %20 oranında azalacağı öngörülüyor. DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ BAŞKANLIĞINA PASCAL LAMY SEÇİLDİ Dünya Ticaret Örgütü nün (DTÖ), 148 üye ülkenin katılımıyla 26 Mayıs 2005 tarihinde düzenlenen Genel Kurulu nda, AB Komisyonu nun ticaretten sorumlu eski üyesi Pascal Lamy başkan seçildi. 1 Eylül 2005 tarihinde görevi Lamy ye bırakacak ve UNCTAD Genel Sekreterliği ne getirilecek olan Supachai Panitchpakdi de Pascal Lamy nin dünya ticareti konularındaki deneyimi ve kurumsal yönetimdeki başarıları nedeniyle DTÖ deki görev için iyi bir seçim olduğunu belirtti. Kendisini önemli görevlerin beklediğini belirten Lamy, 2001 yılında Doha da başlatılan dünya ticaretinin liberalleştirilmesine ilişkin görüşmelerin tamamlanmasının öncelikli görevi olduğunu bildirdi. Lamy, uluslararası ticaretteki serbestleşmenin kalkınmaya katkıda bulunmasının sağlanması ve gelişmekte olan ülkelerin menfaatlerinin dünya 3

ticaret sisteminin merkezine yerleştirilmesinin önemli öncelikler olduğunu belirtti. AVRUPA BİRLİĞİ YENİ AJANSLAR KURUYOR Avrupa Birliği nin yeni Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolüne İlişkin Avrupa Merkezi, 27 Mayıs 2005 tarihinde Stockholm Nobel Forumu nda yapılan resmi törenle açıldı. AB Komisyonu nun Sağlıktan Sorumlu Üyesi Markos Kyprianou, İsveç Sağlık Bakanı Morgan Johansson ve sağlık merkezinin müdürü Zsuzsanna Jakab ın katıldığı açılış töreninde yapılan konuşmalarda, bulaşıcı hastalıklara karşı Avrupa nın savunmasının desteklenmesinin önemi vurgulandı. Yeni açılan sağlık merkezi ile, Avrupa nın tüm kıtayı kapsayan mevcut hastalık izleme sisteminin desteklenmesi ve geliştirilmesiyle birlikte bulaşıcı hastalıklardan kaynaklanan tehditlere ilişkin geçerli bilimsel tavsiyenin de sağlaması amaçlanıyor. Özellikle SARS, BSE ve Asya daki kuş gribi gibi hastalıkların kontrolünün büyük bir önem taşıdığı biliniyor. Açılış töreninde bu hususun altını çizen Markos Kyprianou, Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü İçin Avrupa Merkezi bünyesinde bir ağ oluşturularak Avrupa çapındaki en önemli hastalık kontrol uzmanlarının tecrübelerinin bir araya getirileceğini belirtti. Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü İçin Avrupa Merkezi nin resmi açılış töreninin yapıldığı 27 Mayıs 2005 tarihinde meydana gelen bir başka önemli gelişme ise Avrupa Parlamentosu tarafından Avrupa temel haklar ajansının oluşturulması yönündeki çalışmaların memnuniyetle karşılanması oldu. Bilindiği üzere, Avrupa Konseyi Aralık 2003 tarihinde, Viyana da yer alan Avrupa Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı İzleme Merkezi nin bir insan hakları ajansına dönüştürülmesine karar vermişti. Temel amacı üye ülkelerin insan hakları ilkelerine uyumunu izlemek ve yasal boşlukları tespit etmek olarak belirlenen ajansın, aynı zamanda Avrupa Birliği ni Kuran Antlaşma nın 7. maddesine dayanarak ciddi ve kalıcı insan hakları ihlalleri durumunda, üye ülkelerin oy haklarının askıya alınmasına ilişkin kararların alınmasında danışman rolü oynaması planlanıyor. Parlamento ya göre kurulacak olan temel haklar ajansının AB Temel Haklar Şartı kapsamında yer alan ırkçılık, kadın erkek eşitliği, insan kaçakçılığı, dil farklılıkları ve ulusal azınlıkların hakları gibi konularda çalışmalarını yoğunlaştırması gerekiyor. Yeni ajansa desteklerini belirten Avrupa Parlamentosu üyeleri, ajansının gerçekleştireceği çalışmaların Avrupa Konseyi nin insan haklarına ilişkin çalışmaları ile çakışmaması gerektiğini vurguluyor. AB KOMİSYONU 2007 Yİ HERKES İÇİN EŞİTLİK AVRUPA YILI OLARAK İLAN ETTİ Avrupa Eşitlik Yılı için 13.6 milyon Euro luk bir bütçe önerildi. 1 Haziran 2005 tarihinde Komisyon tarafından kabul edilen bir bildiri ile belirlenen Avrupa Yılı Birlik içinde ayrımcılığın engellenmesi ve eşitliğin sağlanması üzerine hazırlanan çerçeve stratejinin temel parçasını oluşturuyor. İstihdam, sosyal işler ve eşit fırsatlardan sorumlu Komisyon üyesi Vladimir Spidla, Avrupa nın gerçek eşitlik için somut adımlar atması gerektiğini belirterek Avrupa Eşitlik Yılı ve eşitlik çerçeve stratejisinin ayrımcılığın engellenmesi ile ilgili AB mevzuatının uygulanması konusunda yeni bir ivme sağlayacağını belirtti. Komisyon tarafından önerilen Avrupa Yılı nın dört temel teması şu şekilde açıklandı: - Haklar ayrımcılığın engellenmesi ve eşitlik konusunda bilinçlendirme, - Katılım toplumda az temsil edilen gurupların katılımının arttırılması konusunda tartışmaların desteklenmesi, - Tanıma çeşitliliğin kabullenilmesi ve yüceltilmesi, - Saygı ve hoşgörü daha uyumlu bir toplumun teşvik edilmesi. Önerilen 13.6 milyon Euro luk bütçe ile 2006 yılı içindeki hazırlık çalışmalarının ve 2007 Avrupa Yılı içindeki eylemlerin maliyetinin karşılanması planlanıyor. Avrupa Yılı na ek olarak, eşitlik çerçeve stratejisi kapsamında ayrımcılığın engellenmesi üzerine Topluluk mevzuatının tam olarak uygulanması ve takibinin sağlanması amaçlanıyor. Çerçeve strateji içinde Avrupa Yılı na ek olarak: - Ayrımcılığın engellenmesine yönelik, varolan Topluluk mevzuatına ek olarak düşünülen tedbirler hakkında bir fizibilite çalışması, - Çingeneler dahil olmak üzere azınlıkların emek pazarına girişi ve sosyal olarak entegrasyonunu inceleyecek bir yüksek çalışma gurubunun oluşturulması da yer alıyor. AB KOMİSYONU, BULGARİSTAN VE ROMANYA YI UYARACAĞINI BELİRTTİ Avrupa Komisyonu nun önümüzdeki günlerde Bulgaristan ve Romanya hükümetlerine erken uyarı mektupları göndererek, AB üyesi olmaları öngörülen 1 Haziran 2007 tarihine kadar belirli alanlarda üyelik kriterlerinin yerine getirmeleri için acil önlemler almalarını isteyeceği belirtiliyor. 4

Komisyon un, iki ülkenin, AB üyeliği yolunda yürüttüğü hazırlıklarından genel olarak memnun olduğu, ancak Topluluk müktesebatının bazı bölümlerinin uyarlanması ve uygulamasında gecikmeler olduğu ifade ediliyor. Komisyon un genişlemeden sorumlu üyesi Olli Rehn in basın sözcüsü konuyla ilgili yaptığı açıklamada Fransa ve Hollanda daki referandumlardan AB Anayasası na hayır cevabının çıkmasından sonra Komisyon un aday ülkelerin üyelik kriterlerine uyum sürecini daha yakından takip edeceğini belirtti. Komisyon un genişlemeden sorumlu üyesi Olli Rehn ise 2 Haziran da yaptığı basın açıklamasında, AB nin genişleme politikasının öldüğü söylentilerinin abartılı olduğunu, Komisyon un Avrupa halklarının genişleme sıkıntısını anladığını, bundan böyle genişleme sürecinin katılım kriterlerine son harfine kadar bağlı kalınarak ve genişlemenin ne getirip götürdüğünü vatandaşlara daha iyi anlatarak süreceğini ifade etti. 5