MOTOR DERSİ ÖZETİ ÜNİTE 1: ARACIN VE MOTORUN KISIMLARI Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren araçlara MOTOR denir. Motorlar yakıt sistemlerine göre: 1)BENZİN'li 2)DİZEL Motorlar soğutma sistemlerine göre: 1)HAVA 2)SU Yakıtın yanma yerine göre: 1)İÇTEN YANMALI 2)DIŞTAN YANMALI Araçlarda kullanılan motorlar: İÇTEN YANMALI İçten yanmalı motorlarda: 1)BENZİN 2) MAZOT (MOTORİN) 3)LPG Motorlar çalışma zamanlarına göre: 1)İKİ ZAMANLI 2)DÖRT ZAMANLI Benzinli bir motor; SIKIŞTIRILMIŞ OLAN BENZİN-HAVA KARIŞIMI BUJİ İLE ateşlenir. Buji ile ateşlemeli motorlarda; BENZİN VE LPG kullanılır. Motorlarda dört zamanın oluşum sırası; 1)EMME 2)SIKIŞTIRMA 3)ATEŞLEME 4)EGSOZ Enjektörden püskürtülerek ateşleme yapılan motorlarda; MOTORİN kullanılır. Motorun parçaları: 1)KRANK MİLİ 2)KARBÜRATÖR 3)PİSTON 4)ENJEKTÖR 5)DİSTRİBÜTÖR 6)MARŞ MOTORU 7)BUJİ 8)KAM MİL 9)HAVA FİLTRESİ 10)EKSANTRİK DİŞLİSİ 11)SİLİNDİR BLOĞU 12)SİLİNDİR KAPAĞI 13)KARTER 14)SUBAB 15)MANİFOLD 16)SEGMAN 17)RADYATÖR 18)ENDÜKSİYON BOBİNİ 19)YAĞ POMPASI 20)ALTERNATÖR Motorda SUBAB AYARI yapılır. Silindir bloğunun görevi; KRANK MİLİ VE PİSTONLARA YATAKLIK yapar. Eksantrik (kam) milinin görevi; SUBABLARA HAREKET verir. Krank milinin görevi; PİSTONLARA HAREKET verir. ÜNİTE 2:MOTORUN ÇALIŞMA SİSTEMLERİ VE PRENSİBLERİ ATEŞLEME SİSTEMİ Ateşleme sisteminin parçaları; 1)DİSTRİBÜTÖR 2)BUJİ 3)ENDÜKSİYON BOBİNİ Distribütörün parçaları; 1)PLATİN 2)MEKSEFE 3)TEVZİ MAKARASI Bujinin görevi; ATEŞLEMEYİ SAĞLAMAK. Distribütörün görevi; ATEŞLEME SIRASINA GÖRE BUJİLERE ELEKTRİK DAĞITMAK. Endüksiyon bobinin görevi; AKÜMÜLATÖRÜN VOLTAJINI 15.000 İLE 25.000 VOLT ARASINDA YÜKSELTMEK Bujilere, ateşleme sırasına göre akım dağıtan parça DİSTRİBÜTÖRDÜR. Motor çalışmazken kontak anahtarı ateşleme durumunda açık unutulduğunda ateşleme
sisteminde; 1)PLATİN YANAR 2)ENDÜKSİYON BOBİNİ YANAR. Kullanma klavuzuna göre, belli km. sonunda araçta; 1)BUJİ DEĞİŞİR 2)PLATİN DEĞİŞİR Ateşleme sisteminde yapılan ayarlar; 1)BUJİ AYARI 2)PLATİN AYARI 3)AVANS AYARI Platin, meme yapmış ise; ZIMPARA İLE TEMİZLENİR. Platin, meme yapmış ise; MEKSEFE(KONDANSATÖR) ARIZALANMIŞTIR. Benzinli bir motorda, normal yanma olmamasının sebepleri; 1)BUJİLER NORMAL ATEŞLEME YAPMIYORDUR. 2)PLATİN AYARI BOZUKTUR. 3)BUJİLER KURUM BAĞLAMIŞTIR. Motorun çalışması sarsıntılı ise; BUJİ KABLOLARINDAN BİRİ ÇIKMIŞTIR. Bujiler ayarsız veya aşınmış ise; MOTOR ÇEKİŞTEN DÜŞER. Buji ve platin ayarları yanlış yapılmış bir motorun egsoz dumanı rengi SİYAH çıkar. Dört zamanlı bir dizel motorunda ateşleme; SIKIŞTIRMA ZAMANI SONUNDA SİLİNDİRE YAKIT PÜSKÜRTÜLEREK yapılır. Dört zamanlı bir benzin motorunda bujinin ateşlemesi; SIKIŞTIRMA ZAMANI SONUNDA gerçekleşir. İki zamanlı bir motorlarda ateşleme HER DEVİRDE yapılır. İki zamanlı motorda pistonun 2 hareketinde bir iş elde edilir. Elektronik ateşleme sisteminin avantajları; 1)YAKIT TASARRUFU SAĞLAR 2)BUJİNİN ÇAKMA VOLTAJI YÜKSEKTİR. Elektronik ateşleme sisteminde PLATİN yoktur. YAKIT SİSTEMİ Yakıt sisteminin parçaları: 1)KARBÜRATÖR 2)HAVA FİLTRESİ 3)YAKIT POMPASI Enjeksiyonlu araçlarda ise yakıt sisteminin parçası OKSİJEN SONDASIDIR. Motora gerekli olan benzin-hava karışımını ayarlayan ve bunu 1/15 oranında ayarlayan parça; KARBÜRATÖR. Hava filtresinin görevi; KARBÜRATÖRE GİREN HAVAYI TEMİZLER Hava filtresinin tıkanmasını önlemek için; BASINÇLI HAVA İLE TEMİZLENİR. Hava filtresi tıkanırsa; Motor ZENGİN KARIŞIMLA çalışır.araç FAZLA YAKIT yakar. Motor BOĞULUR. Boğulmuş motoru kurtarabilmek için GAZ PEDALINA basılır. Jigle devresinin görevi; SOĞUK HAVALARDA MOTORUN KOLAY ÇALIŞMASINI SAĞLAR. Jigle kelebeği; KARBÜRATÖRÜN HAVA GİRİŞ DELİĞİ ÖNÜNDE bulunur. Karbüratör; EMME MANİFOLDU üzerinde bulunur. Silindir içerisindeki yanmış gazlar EGSOZ BORUSU İLE atılır. Basınçlı olarak çıkan yanmış gazların sesini azaltan parça EGSOZ SUSTURUCUSUDUR. Araçta yakıt ikmali yapılırken; MOTOR STOP ETTİRİLİR. Yakıt göstergesinin ışığı yanınca ARAÇ 30-50 KM DAHA YOL ALIR. Araç kış şartlarına hazırlanırken; 1)OTOMATİK JİGLE, KIŞLIK POZİSYONA ÇEVRİLİR. 2)HAVA FİLTRESİ KIŞLIK POZİSYONA ÇEVRİLİR. Bir aracın egsoz duman rengi siyah çıkıyorsa; HAVA FİLTRESİNE bakılır. Bir aracın egsoz duman rengi siyah renkte çıkıyorsa sebebi KARIŞIM ORANI BOZULMUŞTUR. Yakıt içerisinde toz,su, pislik varsa motor DÜZENSİZ, TEKLEYEREK çalışır. Araçta egsozdan fazla ses çıkıyorsa EGSOZ SUSTURUCUSU DELİKTİR. Motor ısınınca stop ediyorsa KARBÜRATÖRE bakılır. Yakıt sisteminde yapılan ayarın adı RÖLANTİ AYARI Araç kullanırken yakıt tasarrufu sağlamak için; 1)HAVA FİLTRESİ TEMİZLENİR
2)JİGLE DEVRESİ ÇEKİK UNUTULMAMALIDIR 3)ESKİMİŞ BUJİLER TEMİZLENMELİ VEYA DEĞİŞTİRİLMELİDİR 4)ANİ DURUŞ VE KALKIŞTAN KAÇINMAK 5)LASTİKLERİN HAVASI NORMAL DEĞERİNDE OLMASINA DİKKAT EDİLİR 6)ARACIN HIZINA GÖRE UYGUN VİTESTE GİDİLİR Araçta fazla yakıt sarfiyatının sebebi; 1)FRENLERİN SIKI OLMASI 2)DEBRİYAJ (KAVRAMA) KAÇIRMASI Yeni bir araçta rodaj zamanı (motorun alıştırılması 0_2000 km. arası ) doluncaya kadar; 1)FAZLA SÜRAT YAPILMAZ. 2)ANİ DURUŞ VE KALKIŞ YAPILMAZ. 3)ANİ FREN YAPILMAZ. 4)SÜREKLİ AYNI VİTESLE GİDİLMEZ. Ayak gaz pedalından çekilmiş vaziyette iken karbüratörün RÖLANTİ DEVRESİ çalışır. Katalitik konvektör bulunan araçlarda KURŞUNSUZ BENZİN kullanılır. Yakıt otomatiği (pompası) YAKIT DEPOSUYLA KARBÜRATÖR ARASINDA bulunur. Motor sıcakken jikle çekili unutulursa; FAZLA YAKIT TÜKETİLİR. Rölanti devrinin yüksek olmasının etkisi; YAKIT TÜKETİMİ ARTAR. Yakıt tasarrufuna etki eden ayarlar: 1)BUJİ AYARI 2)PLATİN AYARI 3)AVANS AYARI (3) Aracın belli bir kilometre gideceği kadar yakıtın araç üzerinde bulundurulmasına yarayan güvenli parça YAKIT DEPOSUDUR. Depodaki yakıtın azaldığını sürücüye bildiren gösterge YAKIT GÖSTERGESİDİR. MARŞ SİSTEMİ Marş siteminin parçaları; 1)Akümülatör 2)Marş motoru 3)Kontak anahtarı 4)Volan dişlisi Marş motorunun görevi; MOTORA İLK HAREKET VERMEK. Marş motoru ilk hareketini VOLAN DİŞLİSİNE VERİR. Akümülatörün görevi; MARŞ MOTORUNA İLK HAREKET İÇİN ELEKTRİK VERMEK. Motor çalışmazken akümülatörün görevi; IŞIK VE ÖZEL ALICILARI ÇALIŞTIRMAK. Akümülatörü şarj eden (dolduran) ALTERNATÖR Aracı çalıştırırken marşa basma süresi 10-15 SN. Akümülatörün kutup başlarının oksitleri ILIK SODALI SU İLE temizlenir. Akümülatörün iki kutup başı üzerine birden dokunacak şekilde bir madeni parça değdirirsek; KISA DEVRE OLUR VE PATLAR. Akümülatörün eksi (-) ve artı (+) kutupları arasındaki fark ARTI KUTUP EKSİYE GÖRE DAHA KALINDIR. Akümülatörün bakımında; 1)PLAKALARIN 1 CM. ÜZERİNE KADAR SAF SU KONUR. 2)AKÜMÜLATÖRÜN KUTUP BAŞLARININ OKSİTLERİ TEMİZLENİR. 3)ELEMAN KAPAK DELİKLERİNİN AÇIK OLUP OLMADIĞINA BAKILIR. Akümülatörün elektrolit seviyesi azalmış ise SAF SU ilave edilir. Kışın akünün donmaması için; AKÜMÜLATÖR TAM ŞARJ EDİLİR Akümülatörün kendiliğinden boşalmasının sebebi; 1)AKÜMÜLATÖRÜN ÜST KISMINDA PİSLİK BİRİKMİŞTİR. 2)PLAKALAR ARASINDA KISA DEVRE OLMUŞTUR. 3) 10-15 SANİYEDEN FAZLA MARŞ YAPILIRSA Akümülatörün bakımı HAFTALIK yapılır. Araç üzerinde kısa devreden doğacak yangın durumunda BATARYANIN KUTUP BAŞLARI
ÇIKARTILIR. Akümülatörden kaynaklanan arızalar; 1)MARŞ MOTORU MARŞ DURUMUNDA HİÇ DÖNMÜYORSA 2)MARŞA BASILDIĞINDA MARŞ MOTORU ÇALIŞMAZ KORNADA ÇALIŞMAZ İSE 3)KONTAK ANAHTARINI AÇIP MARŞ YAPILDIĞINDA MARŞ MOTORU ÇALIŞMIYORSA 4)ARACI ÇALIŞTIRMAK İÇİN MARŞ YAPILDIĞINDA MARŞ MOTORU ÇALIŞMIYORSA 5)MARŞA BASILDIĞINDA TIK DİYE SES GELİP MARŞ MOTORU ÇALIŞMIYORSA 6)MARŞ DURUMUNDA MARŞ MOTORU YAVAŞ DÖNÜYORSA Motor çalışırken marş yapılırsa; MARŞ DİŞLİSİ ZARAR GÖRÜR. Marş yapıldığında aracın motoru rahat dönüyor fakat çalışmıyorsa; 1)ATEŞLEME SİSTEMİ 2)YAKIT SİSTEMİ ARIZALIDIR. Marşa basılıp motor çalıştığında; 1)YAĞ LAMBASI 2)ŞARJ LAMBASI kendiliğinden söner. Akümülatör başka bir akümülatörle takviye yapılacaksa PARALEL (+ +) (- -) Dijital göstergeli araçlarda AKÜ TAKVİYESİ YAPILMAZ. Takviye akü ile hareket ARACIN AKÜSÜNE 12 VOLTLUK TAKVİYE AKÜ PARALEL BAĞLANARAK yapılır. Araç iteklenerek motor çalıştırılacak olursa; TRİGER KAYIŞI KOPABİLİR. Seyir halindeki benzin motorlu bir araç, su birikintisine girip ıslanarak stop ederse; ATEŞLEME SİSTEMİNİN PARÇALARI KURUTULARAK ÇALIŞTIRILMALI. YAĞLAMA SİSTEMİ Yağlama sisteminin parçaları; 1)KARTER 2)YAĞ POMPASI Motordaki yağın görevi; 1)SÜRTÜNMEDEN DOLAYI OLUŞAN AŞINMAYI ÖNLEMEK, 2)MOTORUN SOĞUTULMASINA YARDIMCI OLMAK, 3)ÇALIŞAN PARÇALARIN TEMİZLİĞİNİ SAĞLAMAK. Karter in görevi; MOTOR YAĞLAMA YAĞINA DEPOLUK EDER. Motor çalıştığı sürece yağlamanın olup olmadığı MOTOR YAĞ GÖSTERGESİNDEN ANLAŞILIR. Motor çalışırken yağ göstergesinde her hangi bir anormallik görüldüğünde; MOTOR HEMEN DURDURULUR. Motora yağlama yağı SUBAB KAPAĞI ÜZERİNDEN konulur. Araçta motor yağının kontrolü yapılırken yağ, yağ çubuğunun YAĞ ÇUBUĞUNUN İKİ ÇİZGİ ARASINDA OLMALIDIR. Motorun yağ yakmasının sebebi; SİLİNDİRLER AŞINMIŞTIR. Motorun yağlama yağı seviyesi normalin çok altında iken motor çalıştırılacak olursa MOTOR ISINIR VE YANAR. Araçta motor yağının kontrolü GÜNLÜK yapılır. Araçta motor yağı kontrolü yapılırken; 1)ARACIN DÜZ ZEMİNDE OLMASINA DİKKAT EDİLİR 2)KONTAK ANAHTARI KAPATILIR, YAĞIN KARTERE İNMESİ İÇİN 4-5 DAKİKA BEKLENİR VE KONTROL EDİLİR. Motor yağı değiştirileceği zaman MOTORUN SICAK OLMASINA dikkat edilir. Kullanma kılavuzuna göre belli kilometre sonunda araçta; 1)MOTOR YAĞI 2)YAĞ FİLTRESİ Motorda yağ basıncı yoksa sebeplerinden biri FİLTRE TIKANMIŞTIR. Motor yağının eksilmesinin sebebi; KARTER CONTASININ YIRTILMASINDAN kaynaklanır. Yağ pompası hareketini; EKSANTRİK (KAM MİLİ) NDEN alır. Yağ çubuğunun görevi; KARTERDEKİ MOTOR YAĞI SEVİYESİNİ gösterir. SOĞUTMA SİSTEMİ Soğutma sisteminin görevi; YANMA SONUCU MEYDANA GELEN ISIYI ÇALIŞMA SICAKLIĞINDA TUTMAK. Soğutma sisteminin parçaları; 1)Radyatör 2)Termostat 3)Vantilatör 4)Vantilatör kayışı
Radyatörün görevi; SOĞUTMA SUYUNA DEPOLUK EDER. Radyatöre konulacak su İÇİLECEK TEMİZLİKTE OLMALIDIR. Radyatöre konulacak su PETEKLERİN ÜSTÜNDE OLMALIDIR. Motor çok sıcaksa radyatöre ILIK VE KİREÇSİZ SU konulmalıdır. Vantilatörün görevi; RADYATÖRDEKİ SUYU SOĞUTMAK. Vantilatör kayışına parmakla basıldığında 1-1,5 CM. ESNEMELİDİR. Vantilatör kayışı hareketini; KRANK MİLİ KASNAĞINDAN alır. Vantilatör kayışı gevşek veya kopmuş ise; MOTOR HARARET YAPAR. Termostatın görevi; MOTOR SUYUNUN SICAKLIĞINI ÇALIŞMA SICAKLIĞINDA SABİT TUTMAKTIR. Termostat; SİLİNDİR KAPAĞI ÇIKIŞINDA BULUNUR. Termostat sökülürse; MOTOR SOĞUK ÇALIŞIR,GEÇ ISINIR,AŞINMALAR ARTAR. Soğutma sisteminde su azalıyorsa sebebi; 1)SİLİNDİR KAPAK CONTASINDA KAÇAK VARDIR. 2)KALORİFER HORTUMLARINDA KAÇAK VARDIR. Motor bloğundaki su kanallarında çok miktarda paslanma ve kireçlenme olmuşsa MOTOR FAZLA ISINIR. Motor sıcakken radyatöre su ilave etmek gerekirse MOTOR RÖLANTİDE ÇALIŞIRKEN, ILIK SU YAVAŞ YAVAŞ İLAVE EDİLİR. Motor sıcak iken radyatöre soğuk su konulması SİLİNDİR KAPAĞI İLE BLOĞUNUN ÇATLAMASINA SEBEB OLUR. Soğutma sisteminde su yeterli olduğu halde, motorun fazla ısınmasının sebebi; TERMOSTAT ARIZALANMIŞTIR Motorun çok sıcak olarak çalışması MOTORUN ÇEKİŞTEN DÜŞMESİNE SEBEB OLUR. Çok sıcak radyatörün kapağı RADYATÖRÜN HAVA BASINCI ALINDIKTAN SONRA KAPAK AÇILIR. Aracın soğutma su seviyesi GÜNLÜK kontrol edilir. Donmayı önlemek için radyatöre ANTİFİRİZ konulur. Su kaynatarak su seviyesi eksilmiş bir motora konulacak su ILIK SU olmalıdır. Fan soğutuculu bir araçta motor hararet yapıyorsa; 1)FAN MOTORU ELEKTRİK BAĞLANTISI ÇIKMIŞTIR. 2)FAN MOTORU ELEKTRİK MÜŞÜRÜ BOZULMUŞTUR. Motorun hararet yapma nedenleri; 1)VANTİLATÖR KAYIŞI GEVŞEK VEYA KOPMUŞ İSE 2)RADYATÖR PETEKLERİNİN TIKALI OLMASI 3)MOTORUN UYGUN VİTES VE DEVİRDE KULLANILMAMASI 4)RADYATÖR KAPAĞININ BOZULMASI 5)ANİ DURUŞ VE KALKIŞ 6)TERMOSTAT ARIZALI İSE 7)OTOMATİK SOĞUTUCU (FAN ARIZALI) İSE ŞARJ SİSTEMİ Şarj sisteminin parçaları; 1)Alternatör (Şarj Dinamosu) 2)Konjektör (Regülatör) Alternatörün görevi; 1)MEKANİK ENERJİYİ ELEKTRİK ENERJİSİNE ÇEVİRİR. 2)AKÜMÜLATÖRÜ ŞARJ EDER. Vantilatör kayışının koptuğu ilk önce ŞARJ GÖSTERGESİNDEN anlaşılır. Aracın durdurulup kontağının kapatılmasını gerektiren durum ŞARJ LAMBASI YANDIĞI ZAMAN Konjektör (regülatör) ün görevi; ARACIN DEVRİ ARTTIKÇA ALTERNATÖRDEN ÇIKAN AKIM VE VOLTAJI AYARLAYIP TESİSATA VE AKÜYE GÖNDERMEKTİR. Konjektör (regülatör) arızalı olursa; 1)ARACIN AKÜSÜNDE SU KAYBI FAZLA OLUR. 2)ARAÇTA AMPULLER SIKÇA PATLAR Motor çalışırken şarj lambasının yanmasının sebebi;
1)VANTİLATÖR KAYIŞI GEVŞEKTİR 2)ALTERNATÖR KABLO BAĞLANTILARININ GEVŞEK OLMASI 3)ALTERNATÖR KÖMÜRÜNÜN AŞINMIŞ OLMASI Alternatörlü araçta elektrik kaynağı ile tamir yapılacağı zaman AKÜMÜLATÖR KUTUP BAŞI BAĞLANTILARI SÖKÜLÜR. Motor çalışırken şarj göstergesi değer göstermiyorsa; VANTİLATÖR KAYIŞI KOPMUŞTUR. Isı (hararet) göstergesinin görevi; MOTOR ISISINI GÖSTERİR. AYDINLATMA VE İKAZ SİSTEMİ Aydınlatma sisteminin parçaları; 1)Sigorta 2)Lambalar 3)Flaşör 4)Kablolar 5)Korna 6)Fren ve geri vites müşürü Sigortanın görevi; KISA DEVRE OLDUĞUNDA SİSTEMİ KORUMAK Sigortalardan biri atmış ise AYNI AMPERDE SİGORTA kullanılır. Aracın farlarından bir kısmı veya hiçbiri yanmıyorsa SİGORTALAR ATMIŞTIR. Aracın sinyal lambaları yanmıyorsa FLAŞÖR ARIZALIDIR. Aracın farları yanmıyorsa FAR ANAHTARI ARIZALIDIR. Aracın sinyal lambalarından biri yanmıyorsa AMPUL YANMIŞTIR. Fren pedalına basıldığında fren lambalarından biri yanmıyorsa YANMAYAN LAMBANIN AMPULÜ YANMIŞTIR. Aracın farlarından biri sönük yanıyorsa; 1)FAR KABLO BAĞLANTILARI GEVŞEKTİR. 2)FAR KABLO BAĞLANTILARI PASLANMIŞTIR. Farların bakımı yapılırken FAR AYARI yapılır. GÖSTERGELER SİSTEMİ Isı göstergesi çalışmıyorsa; ISI GÖSTERGESİ MÜŞÜRÜ arızalanmıştır. Yağ lambası araç çalışırken yanıyorsa; YAĞ MÜŞÜRÜNÜN KABLOSUNDA KISA DEVRE OLMUŞTUR. Aracın fren lambaları yanmıyorsa; FREN MÜŞÜRÜ arızalıdır. Motor çalışırken şarj göstergesi değer göstermiyorsa; VANTİLATÖR KAYIŞI KOPMUŞTUR. Araçlarda kısa farlar: 25 METRE Araçlarda uzun farlar: 100 METRE Aracın kilometre saati hiçbir değeri göstermiyorsa; TELİ KOPMUŞTUR. Enjeksiyon sistemli araçta kontak anahtarını açtıktan sonra marş yapabilmek için ENJEKSİYON SİSTEM UYARI LAMBASININ sönmesi gerekir. Dizel araçlarda kontak anahtarını açtıktan sonra marş yapabilmek için; KIZDIRMA(ISITMA) BUJİLERİNİN LAMBASININ sönmesi gerekir. Taşıt hareket halinde iken gösterge panosunda sürekli yanan mavi ışığın anlamı UZUN FARLARIN YANDIĞINI bildiriyor. ÜNİTE 3:AKTARMA ORGANLARI Aktarma organı parçaları; 1)Debriyaj (kavrama) 2)Vites kutusu 3)Şaft 4)Diferansiyel 5)Aks Debriyajın görevi; MOTORLA VİTES KUTUSU ARASINDA İRTİBATİ KESEREK VİTES DEĞİŞTİRME İMKANI SAĞLAR. Vites kutusunun görevi; ARACIN HIZINI VE TORKUNU (GÜCÜNÜ) AYARLAR. Şaftın görevi; VİTES KUTUSUNDAN ALMIŞ OLDUĞU HAREKETİ DİFERANSİYELE İLETMEK. Diferansiyelin görevi; 1)ŞAFTTAN ALIMIŞ OLDUĞU HAREKETİ 90 DERECE ÇEVİRİP AKSLARA İLETMEK 2)VİRAJLARDA TEKERLEKLERİN FARKLI AÇILARDA VE HIZLARDA DÖNMESİNİ SAĞLAR. Aks ın görevi;diferansiyelden ALMIŞ OLDUĞU HAREKETİ TEKERLEKLERE İLETMEK. Araç hareket halinde iken debriyaj (kavrama) pedalının üzerinde devamlı durması halinde; DEBRİYAJ (KAVRAMA) BALATASI AŞINIR. Aracın ilk çalıştırılması esnasında bir miktar gaz verildikten sonra DEBRİYAJ PEDALINA BASILIR. Debriyaj (kavrama) kaçırıyorsa; DEBRİYAJ BALATASI YAĞLANMIŞTIR.
Debriyaj balatasının sıyrılarak aşınmasının sebebi ; ANİ VE SERT KALKIŞTAN Debriyaj teli koparsa ARAÇ VİTESE GEÇMEZ Debriyaj bilyasının sık sık bozulmasının sebebi; TAŞIT HAREKET HALİNDE İKEN DEBRİYAJ PEDALINA YARIM BASILIYORDUR. Debriyaj (kavrama) VOLAN İLE VİTES KUTUSU ARASINDA bulunur. Viteslere geçişte zorluk çekiliyorsa DEBRİYAJ (KAVRAMA) AYIRMIYORDUR. Vites değiştirilirken DEBRİYAJ (KAVRAMA) PEDALINA basılır. Vites kutusu (şanzuman) ses yapıyorsa; VİTES KUTUSUNDA YAĞ KALMAMIŞTIR. Vites değiştirilirken ses geliyorsa; DEBRİYAJ PEDALINA TAM BASILMAMIŞTIR. Vites kutusunun bakımı yapılırken YAĞINA bakılır. Araç geri vitese takılmak istendiğinde takılmıyorsa; DEBRİYAJ PEDALINDAN AYAK ÇEKİLİR YENİDEN BASILIR. Vites kutusu ve diferansiyelin yağının azalmasının etkisi; SES VE SÜRTÜNME ARTAR, AŞINMA FAZLA OLUR. Aktarma organlarında DİŞLİ YAĞI kullanılır. Hareketin motordan tekerleklere kadar iletilmesini sağlayan aktarma organlarının çalışma sırası: DEBRİYAJ-VİTES KUTUSU-ŞAFT-DİFERANSİYEL-AKS TEKERLEKLER VE LASTİKLER İç lastiği olanlara ŞAMRİELLİ LASTİK İç lastiği olmayanlara DUBLEX LASTİK Ön düzen (rot) ayarları bozuk olan bir araçta muhtemel arıza ÖN LASTİKLER İÇTEN VE DIŞTAN AŞINIR. Araba lastiği değiştirilmesinde kriko ile kaldırılmasında EL FRENİ ÇEKİLİR. Aracın lastiklerinin havası normalden az olursa; YAKIT TÜKETİMİ FAZLA OLUR. Aracın lastiklerinin havası normalden fazla olursa; 1)DİREKSİYON TİTRER. 2)LASTİKLERDEN ORTADAN AŞINIR. Aracın lastikleri ARACA BİNİLECEĞİ ZAMAN kontrol edilir. Karlı havalarda ÇEKİCİ LASTİKLERİN İKİSİNE zincir takılır. Isıdan dolayı lastiklerin hava basıncı fazlalaşmış ise LASTİKLERİN HAVASI OLDUĞU BASINÇTA BIRAKILIR. Ön lastiklerden biri dublex, diğeri şamrielli lastik, ön lastiklerden birinin havası az diğerinin fazla,ön lastiklerden biri yeni diğeri eski lastik olursa ARAÇ BİR TARAFA ÇEKER. Aracın lastikleri üzerinde bulunan rakamlar LASTİĞİN EBATLARINI bildirir. Bijonların temizliği KURU BEZLE yapılır. ÜNİTE 4: FREN SİSTEMİ Fren sisteminin parçaları; 1)KAMPANA VEYA DİSK 2)BALATA Araçlarda AYAK VE EL FRENİ kullanılır. Ayak freninin görevi; ÖN VE ARKA TEKERLEKLERİN BİRLİKTE DURMASINI SAĞLAR. El freninin görevi; DURAN ARACI SABİTLEMEK. El freni teli kopmuş ise EL FRENİ TUTMAZ. Fren yapılınca aracın hızı azalmıyorsa; 1)HİDROLİLİK KALMAMIŞTIR. 2)FREN SİSTEMİNDE HAVA VARDIR. El freni çekik vaziyette unutulup yola devam edilirse; KAMPANALAR ISINIR FREN TUTMAZ. Soğuk havalarda el freni çekik halde park edilirse; FREN BALATALARI DONARAK YAPIŞIR. Araç çalıştırılıp hareket ettirilmek istendiğinde rahat harekete geçmiyor zorlanıyorsa; EL FRENİ ÇEKİLİDİR. Aracın kampanaları el ile kontrol edildiğinde aşırı ısınmışsa; FREN AYARLARI BOZULMUŞTUR. Fren sisteminde HİDROLİK YAĞI kullanılır. Fren hidrolik kabındaki hidrolik yağının seviyesi GÜNLÜK kontrol edilir. ABS fren sisteminin avantajı; DİREKSİYON HAKİMİYETİ SAĞLAMAK. ASR fren sisteminin avantajı; VİRAJLARDA ARACIN SAVRULMASINI ÖNLEMEK Frenleme esnasında araç bir tarafa savruluyorsa; SAVRULMA YÖNÜNDEKİ FREN AYARI SIKIDIR.
Frenleme esnasında fren pedalının titremesi DİSK VE KAMPANA YÜZEYLERİNİN BOZUK olmasından kaynaklanır. Frene basıldığında etkili bir frenleme olmuyorsa; BALATALARIN VE FREN SİSTEMİNİN AŞIRI ISINMASINDAN kaynaklanırwestinghouse lu fren sisteminin avantajı; FREN YUMUŞATMAKTIR. Westinghouse lu fren sistemi bulunan araçlarda yolda giderken araç stop ettirilirse FREN TUTMAZ. Hidrolik frenlerde westinghouse (hidrovak) vakum hortumu patlak ise FREN PEDALI ÇOK SERTLEŞİR. Motor (kompresyon) frenin etkisi;taşiti YAVAŞLATIR. Diskli fren sisteminin avantajı; BALATA VE DİSK YÜZEYİNİN DAHA KOLAY SOĞUMASIDIR. ÜNİTE 5: ÖN DÜZEN SİSTEMİ Süspansiyon sisteminin parçaları; 1)AMORTİSÖR 2)YAYLAR Yayların görevi; YOLDAN DOLAYI MEYDANA GELEN TİTREŞİM VE DARBELERİ ÜZERİNE ALIR. Amortisörün görevi; YAYLARIN SALINIMINI KONTROL EDER. Aracın ön takımlarının kontrolü yapılırken ROT BAŞLARINA bakılır. Araç düz yolda normal seyrederken çekme yapıyorsa; ÖN LASTİKLERİN HAVA BASINCI EŞİT DEĞİLDİR. Aracın ön tekerleklerinde balanssızlık varsa; DİREKSİYONDA TİTREŞİMLER HİSSEDİLİR. Aracın direksiyon boşluğu fazlalaşmış ise; 1)ROT BAŞLARI AŞINMIŞTIR. 2)DİREKSİYON KUTUSU ARIZALIDIR. Düz yolda normal hızda geçerken araçta titremeler varsa; LASTİKLERDE BALANSSIZLIK VARDIR. Direksiyon sisteminin bakımı yapılırken; DİREKSİYON KUTUSU YAĞINA BAKILIR. Aracın direksiyonu zor dönüyorsa; LASTİKLERİN HAVASI TAVSİYE EDİLEN DEĞERDEN AZDIR. Belirli hız aralıklarında direksiyonda titremeler oluyorsa; LASTİKLER BALANSSIZDIR. Rot ayarının yapılmasının sebebi; LASTİK AŞINTILARINI ÖNLEMEK VE ARACIN DÜZGÜN İSTİKAMET TAKİBİ İÇİN YAPILIR. Ön tekerleklerde düzensiz lastik aşıntısının sebebi; ROT AYARININ BOZUK OLMASINDAN KAYNAKLANIR. ÜNİTE 6:YENİ ARACA İLK BAKIM RODAJ SÜRESİ (0-2000 KM.) 1)FAZLA SÜRAT YAPILMAZ 2)ANİ DURUŞ VE KALKIŞ YAPILMAZ 3)ANİ FREN YAPILMAZ 4)ARAÇ UYGUN VİTES VE DEVRİNDE KULLANILMALI DİZEL NOTLARI Dizel motorlarda yanma; SIKIŞTIRILMIŞ HAVA ÜZERİNE ENJEKTÖRDEN MOTORİN PÜSKÜRTMESİYLE yapılır. Dizel motorlarda yanma ENJEKTÖR ile gerçekleşir. Dizel motorlarda silindirlere SADECE HAVA dolar. Enjeksiyon pompasına basınçlı mazotu gönderen parça BELEME POMPASI. Enjektörlere basınçlı mazotu gönderen parça ENJEKSİYON POMPASI. Dizel motorlarda yakıt sisteminde olmayan parça KARBÜRATÖR Dizel motorlu aracı çalıştıramıyorsanız YAKIT SİSTEMİ HAVA YAPMIŞTIR. Dizel motorlarında yakıt sistemi hava yapmış ise MOTOR ÇALIŞMAZ. Dizel motorlarda egzoz duman rengi çok siyah çıkıyor ise; 1)YAKIT POMPASINA 2)HAVA FİLTRESİNE bakılır. Dizel motorlarında yakıt sisteminin hava yapmasının sebebi; 1)YAKIT FİLTRESİNİN TEMİZLENMESİNDEN 2)YAKIT DEPOSUNDAKİ YAKITIN TAMAMEN BİTMESİ 3)YAKIT BORULARININ SÖKÜLMESİ Dizel motoru özellikle soğuk havalarda kolay çalıştırabilmek için; KIZDIRMA (ISITMA) BUJİLERİ kullanılır. Dizel motorlarda marş yapıldığında marş motoru dönüyor motor çalışmıyorsa YAKIT FİLTRESİ TIKALIDIR.
Yağlı tip hava filtresinin bakımı yapılırken sökülen parçalar GAZ YAĞI İLE temizlenir. Havalı fren sisteminin elemanı KOMPRESÖR. Hava frenli bir araçta hava basıncı çok çabuk düşüyorsa BORULARDA VEYA REKORLARDA KAÇAK VARDIR.