T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MUHASEBE FİNANSMAN ÇEK-SENET 344MV0030 Ankara, 2011
Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir. PARA İLE SATILMAZ.
İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1...2 1- ÇEK VE SENETLER...2 1.1. Çek...2 1.1.1 Çek ile İlgili Kavramlar...3 1.2 Senet (bono)...8 1.2.1 Senedin Şekil Şartları...8 1.2.2 Muhasebe Açısından Senetler...9 1.2.3. Senet İşlemleri...9 1.2.4. Senet İşlemlerine Ait Belgeler...10 UYGULAMA FAALİYETİ...11 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...12 ÖĞRENME FAALİYETİ-2...15 2 ÇEK SENET PROGRAMI...15 2.1 Çek Senet Programlarının Ortak Özellikleri...15 2.2. Paket Program Çek Senet Modülü...16 2.2.1 Program Yapısı...16 2.2.2. Firma Tanımlama İşlemi...18 2.2.3. Ticari Sisteme Giriş...19 2.2.4 Cari Hesap Kartı Açma...20 2.2.5. Cari Devirleri Kaydetme İşlemi...20 2.2.6. Kasayı Tanımlama İşlemi...20 2.2.7. Banka ve Banka Hesap Çeşidi Tanımlama İşlemleri...21 2.2.8. Banka Hesabı Açılış Değerleri Girişi...21 2.2.9 Müşteri Senedi Kayıt İşlemi...21 2.2.10 Müşteri Çeki Giriş Kaydı...22 2.2.11 Çek Giriş Bordrosu...23 2.2.12. Müşteri Senedinin Satıcıya Cirosu....24 2.2.13. Müşteri Senedi Elden Tahsili...25 2.2.14. Müşteri Çekleri Cirosu...26 2.2.15. Firma Çek Çıkışı...27 2.2.16. Firma Senet Çıkışı...28 2.2.17 Banka Hesabına Para Yatırma İşlemi...29 2.2.18 Verilen Çeklerin Banka Hesabımızdan Ödenmesi...29 2.2.19 Firma Senedi Tahsili...30 2.2.20 Cari Hesaplar Bakiye Listesi Alma İşlemi...30 2.2.21 Cari Hesap Ekstrelerinin Ekranda Raporlanması...31 2.2.22 Banka Hesap Ekstresinin Dökümünü Alma İşlemi...32 UYGULAMA FAALİYETİ...33 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...35 MODÜL DEĞERLENDİRME...39 CEVAP ANAHTARLARI...42 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...44 KAYNAKÇA...45 i
KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 344MV0030 Muhasebe Finansman Bilgisayarlı Muhasebe Elemanı ÇEK-SENET SÜRE 40/24 ÖN KOŞUL Bilgisayar kullanımı Program yükleme modülü Cari hesaplar modülü YETERLİK MODÜLÜN AMACI AÇIKLAMALAR Çek ve senet işlemlerini bilgisayar paket programı kullanarak yapabileceği bir öğrenme materyalidir. ÇEK SENET TAKİBİ YAPMAK Genel Amaç: Bu modül ile; öğrenci, çek-senet paket programını çalıştırıp kullanabileceksiniz. Amaçlar: 1- Çek senetleri tanımlayıp, sınıflandırabileceksiniz. 2- Çek ve senetlerin giriş ve çıkışlarını bir paket program kullanarak yapacak, cari hesaplara işleyecek, çek senet raporları düzenleyebileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bilgisayar laboratuarı, Muhasebe paket programları, İnternet. Projeksiyon, Tepegöz, paket program demo cd Her öğrenme faaliyeti sonunda modülde verilen ölçme araçları ile ulaştığınız bilgi düzeyinizi kendi kendinize değerlendirebileceksiniz. Modül sonunda ise, kazandığınız bilgi ve becerileri belirlemek amacıyla öğretmeniniz tarafından hazırlanacak bir ölçme aracıyla değerlendirileceksiniz. İRİŞ ii
GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Önceki modüllerde muhasebe paket programlarının genel özelliklerini, paket program ile nasıl çalışılacağını gördünüz. Stok takibi işlemlerinin nasıl yapılacağını gördünüz. Cari hesapların bilgisayar ile takibini öğrendiniz. Bu modülde çek-senet işlemlerinin bilgisayar ile yapılmasını öğreneceksiniz. Çek nedir? Senet nedir? Çek senet işlemleri nelerdir? Çek ve senet işlemlerinin yapılmasında bilgisayar paket programlarının rolü nasıldır. Ticari hayatta kullanılan ödeme şekilleri arasında çek veya senet önemli bir yer tutar. Kıymetli evrak sayılan çek, senet mevzuata göre düzenlenir, kullanılır. İşletmeye gelen çek ve senetler kurallarına göre kayıt edilmelidir. Kayıt işlemi nasıl yapılacaktır. Çek ve senetler tahsil edildiğinde, ciro edildiğinde, bankalara tahsil edilmesi için verildiğinde neler yapılacaktır. Paket programların sağladığı kolaylıklar nelerdir. Bu modülde verilen yeterlikleri kazandığınızda, muhasebe paket programları kullanma beceriniz artacak, artık, bilgisayarla stok takibi, cari hesap takibi, çek senet takibi yapabilirim diyebileceksiniz. Bu modül, önceden gördüğünüz stok, cari modüllerinde kazandığınız bilgi ve becerilerin pekişmesini, yerleşmesini sağlayacaktır. Başarılı olmak sizin elinizdedir. Uygulama çalışmalarını bilgisayar başında ne kadar çok tekrarlarsanız, program kullanma beceriniz o ölçüde artacaktır. Öğrenme faaliyetleri sonundaki uygulamalı testleri kimsenin yardımı olmadan, bilgisayar başında doğru olarak yapabilecek seviyeye gelinceye kadar çalışmaları tekrarlayınız. 1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile, çek senetleri tanımlayıp, sınıflandırabileceksiniz. ARAŞTIRMA Sevgili öğrenciler, bu öğrenme faaliyeti öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Çek nedir, nasıl düzenlenir, kimler çek kullanır, araştırınız. Çek hangi işletmelerde yoğun ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Senet nedir, nasıl düzenlenir, kimler senet kullanır, araştırınız. 1- ÇEK VE SENETLER Ticari hayatta çeşitli ödeme araçları kullanılır. Alıcıların her zaman aldıkları mal veya hizmetlerin bedelini nakit olarak ödeme güçleri yoktur. Ticari faaliyetin devam etmesi için, alıcı ve satıcıya uygun ödeme araçları geliştirilmiştir. Bu ödeme araçlarından biri de çektir. Çek nedir? Çek ile ilgili olarak hangi işlemler yapılmaktadır. Çek-senet programlarının bu işlemlerde kullanımı nasıldır. 1.1. Çek Çek, hukuki mahiyeti itibariyle bir ödeme aracıdır. Türk Ticaret Kanunu nun 692. maddesinde çekin şekle ait yasal unsurları aşağıdaki gibi belirtilmiştir. Çek kelimesini ve eğer senet Türkçeden başka bir dille yazılmış ise o dilde Çek karşılığı olarak kullanılan kelime, kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedelin ödenmesi için havale, ödeyecek kimsenin muhatabın ad ve soyadı, ödeme yeri, keşide gününü ve yeri, çeki veren kimsenin (keşidecinin) imzası 2
Keşide yeri gösterilmemiş olan çek, keşidecinin ad ve soyadı yanında yazılı olan yerde çekilmiş sayılır. Bu çek karşılığında Hesap No: 62356 Çek No: 022232 62356 023 0714: 02232.778 İŞBANKASI Keşide yerı, tarıhı: Ist, 20 Şubat 200_ TÜRK ANONİM ŞİRKETİ 5411 BAKIRKÖY /İSTANBUL = = 500 == TL 168-573343 62575 KELAYNAK GIDA emrıne yalnız _ beş yüz TL ödeyınız. TAT GIDA DAĞITIM A.Ş Şekil 1.1: Emre yazılı çek. Alacaklı Vade Borçlu Tutar 1.1.1 Çek ile İlgili Kavramlar Çek ile ilgili kavramlar şunlardır: 1.1.1.1. Nama Yazılı Çek Çek yasa gereği emre yazılı senetlerden sayıldığından bir çekin nama düzenlenmesi için sadece lehdarın belirtilmesi (adı, soyadı, tüzel kişi ise ticaret unvanı) yeterli değildir. Belirli bir kimse lehine olan çekin emre olmadığının da ayrıca belirtilmesi gerekir. Örneğin Mehmet Kiremitçiye ödeyiniz (emre yazılı değildir) gibi. Bu kabil çek ancak alacağın temliki yoluyla devredilebilir. Bu devir alacağın temlikinin hukuki neticelerini doğurur. Temlik beyanı İşbu çekten doğan alacağımı.. ye temlik ettim şeklinde olacağı gibi, temlik beyanı ayrı bir kağıda da yazılabilir ancak, bu durumda çekin teslimi de gerekir. 3
1.1.1.2. Bloke Çekler Lehdarlar arasında çeklerin güvenle tedavülünün (dolaşım) sağlanması için çeki alacak kişi yada kuruluş, çekin üzerinde yazan banka şubesinden bu çek karşılığının ilgili hesapta hazır bulunup, bulunmadığı öğrenir. Yani teyit eder. Teyit, teyit edilmiştir, görülmüştür, karşılığı mevcuttur. işbu çek muhteviyatı olan yalnız.tl. bloke edilmiştir gibi muhatap banka tarafından çekin ön yüzüne veya arkasına bir meşruhat yazılmak suretiyle yapılmaktadır. Bankanın teyidi zorunlu unsurları kapsayan çekin ibraz süresinde geçerlidir. İbraz süresi geçtikten sonra bloke edilen para üzerinde rehin, haciz veya tedbir gibi herhangi bir kısıtlama yoksa para hesaba veya keşideciye iade edilir. 1.1.1.3 Ciro Ciro, çeki elinde bulunduran tarafından yapılır ve çeki devralana çek bedelini tahsil, çeki ödeyecek bankaya da ödeme yetkisi verir. Ciro, emre yazılı senetlerde devir kolaylığı sağlar, çekin ön veya arka yüzüne yapılabilir. Çek üzerinde yer kalmaması halinde ciro alonj (çekin arkasında ciro edilecek yer kalmaması durumunda çekin ciro edilmesi için eklenen kağıt) üzerine de yapılabilir. TTK'nun 595. madde hükmüne göre beyaz cironun muteber olması için cironun çekin ön yüzüne değil arkasına veya alonj üzerine yazılması gereklidir. Cironun kayıtsız ve şartsız olması ve TTK'nun 702. maddesi gereğince bir silsile içinde birbirini takip etmesi gerekir. 1.1.1.4. Vade Çek görüldüğünde ödenir. Buna aykırı herhangi bir kayıt (vade) yazılmamış hükmündedir, dolayısıyla geçersizdir. Keşide günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan bir çek ibraz günü ödenir. Karşılığı yok ise arkası yazılır. 1.1.1.5. Ödeme İçin İbraz Müddetleri Çek, keşide edildiği yerde ödenecekse (çekin üzerinde yazılı muhatap banka şubesi ile keşide yeri aynı ise) on gün, keşide edildiği yerden başka bir yerde ödenecekse (çek üzerindeki muhatap banka şubesi ile keşide yeri farklı ise) bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Ödeneceği memleketten başka bir memlekette keşide edilen çek, keşide yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay, keşide yeri ile ödeme yeri ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Keşide yeri ile ödeme yeri ayrı kıtalarda bulunsa dahi her iki yer ülkesinin Akdeniz'de kıyılarının olması halinde ibraz süresi üç ay değil, bir ay olarak kabul edilir. 4
Yukarıda yazılı müddetler, çekte keşide günü olarak gösterilen tarihten (keşide günü hariç) itibaren başlar. Sürenin son günü tatile rastladığı takdirde, süre takip eden ilk işgününe kadar uzar. Aradaki tatil günleri süre hesabına dahildir. 1.1.1.6. Zamanaşımı Hamilin, cirantalara, keşideci ve diğer çek borçlularına karşı haiz olduğu müracaat hakkı ibraz müddetinin bitiminden itibaren altı ay geçince zamanaşımına uğrar. Çek borçlularından birinin diğerine karşı haiz olduğu müracaat hakları bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı dermeyan (ortaya konulduğu) edildiği tarihten itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar. 1.1.1.7. Çek Karnesinin Bankalardan Alınması Resim1.1: Çek karnesi bankalar tarafından bastırılır. Çek karnesi isteminde bulunan firma ya da kişilerin mevduat hesaplarında yeterli bakiye bulundurması, hesap sahibinin ticari ve mali durumunun yeterli ve ahlakının iyi bulunması gerekir. Bankaların kendilerine her başvuran kişiye çek karnesi verme yükümlülüğü yoktur. Çek karneleri, bankalar tarafından basılır veya bastırılır. Bankalar, çek karnesi verdikleri müşterilerinin açık kimlik ve adresleri ile vergi kimlik numaralarını talep ederler. 1.1.1.8. Çekte İbraz ve Ödeme Çek, bedelinin ödenmesi talebiyle muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edilebilir. İbrazın gerçekleşmesi için, çekin hak sahibi hamil tarafından ya da onun vekili veya temsilcisi tarafından muhatap bankaya fiilen verilmesi gerekir. Çekin takas odasına ibraz edilmesi muhatap bankaya ibraz sayılır. Çekle işleyen hesabın bulunduğu banka şubesi, ibraz edildiği anda karşılığı bulunan çeki ödemek zorundadır. Çekin karşılığının kısmen bulunması halinde ise bu miktar ödenir. Muhatap bankanın, hesabın bulunduğu şubesi dışındaki bir şubesine ibraz edilen çek karşılığı provizyon (çekin karşılığının olup olmadığının teyid edilmesi) alınmak suretiyle ödenir. Türk Lirası hesabına bağlı olarak alınmış olan çek karnelerine yabancı para yazılarak çek keşide edilmesi halinde, çekin karşılığının olması halinde ödenmesi gerekir, karşılığının hesapta bulunmaması halinde ise arkasına karşılığı olmadığı yazılır. 5
1.1.1.9 Karşılıksız Çek Muhatap banka yeterli karşılığı olmadığı için çekin ödenmediğini ve hesap sahibi hakkında gereken bilgileri T.C.Merkez Bankası'na bildirir. Bildirme, hesap sahibinin düzeltme hakkı var ise düzeltme hakkı süresinin bitiminden itibaren 10 işgünü içinde düzeltme hakkı yok ise çekin ibraz tarihinden itibaren yapılır. Düzeltme hakkını kullanan veya çek yasaklısı konumuna girmiş kişiler T.C.Merkez Bankası'nca bankalara duyurulur. Çek yasaklısı konumuna girmiş kişilere (hesap sahibi) veya vekil ve mümessillerine T.C.Merkez Bankası'nın duyuru tarihini takip eden 15' inci günün bitiminden itibaren bir yıl süre ile bankalarca çek karnesi verilmez ve çekle işleyen hesap açılmaz. Bir yıllık çek keşide etme yasağı, sürenin bitiminde otomatik olarak ortadan kalkar. Ne T.C. Merkez Bankası'nın ne de bankaların, yasaklılar listesinde yer alan kişileri, sonradan kişilerin başvurusu üzerine kayıtlardan silmek gibi bir görev ve yükümlülüğü bulunmamaktadır. İbraz süresi içinde veya üzerinde yazılı keşide tarihinden önce ibraz edildiğinde, yeterli karşılığı bulunmaması sebebiyle kısmen de olsa ödenmeyen çeki keşide eden kişiler bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar. Mahkeme ayrıca işlenen suçun mahiyetine göre bir yıl ile beş yıl arasında belirleyeceği bir müddet için failin bankalarda çek hesabı açmasının ve çek keşide etmesinin yasaklanmasına karar verir. Yasaklama kararı bütün bankalara duyurulmak üzere TC Merkez Bankasına bildirilir. Bu fiillerinden dolayı takibat yapılması çek hamilinin şikayetine bağlıdır. Şikayet süresi çekin bankaya ibraz tarihinde başlar. Şikayetten vazgeçmekle kamu davasının ve cezanın ortadan kaldırılmasına karar verileceği gibi, keşidecinin çek bedelinin karşılıksız kalan kısmını yüzde 10 tazminatı ve gecikme faizi ile birlikte muhatap bankaya veya herhangi bir şubesine yatırmış bulunması halinde de vazgeçme şartı aranmaksızın kamu davasının ve cezanın ortadan kaldırılmasına karar verilir. Fiili işleyenin düzeltme hakkını kullanmak suretiyle hamilin zararını karşılamış olması veya düzeltme hakkı yoksa, yedi işgünü içinde çek bedelinin karşılıksız kalan kısmını yüzde 10 tazminatı ve gecikme faizi ile birlikte hamil adına muhatap bankaya veya herhangi bir şubesine yatırmış olması halinde şikayet hakkı doğmaz. 1.1.1.10. Muhasebe Açısından Çekler Muhasebe açısından çekler ikiye ayrılır. Müşteri çekleri Müşteri çekleri, alıcılardan olan alacağımıza karşılık aldığımız çeklerdir. Bu çeklere Alınan Çekler, Alacak Çekleri, Müşteri Çekleri gibi isimler verilir. Firma çekleri Firma çekleri, borcumuza karşılık düzenleyip verdiğimiz, bedeli bizim bankadaki hesabımızdan çekilecek olan çeklerdir. Bu çeklere Verilen Çekler, Borç Çekleri, Firma Çekleri gibi isimler verilir. 6
Çalıştığımız firmanın hangi bankalarda hesabı varsa, bu hesaplar üzerine düzenlenmiş (keşide) çekler firma çekidir. 1.1.1.11 Çek İşlemleri Çek işlemleri çeklerin giriş ve çıkış hareketlerinden meydana gelir. Çeklerin durumuna göre iki bölümde incelenebilir. Müşteri çekleri: Alıcılardan alacağımıza karşılık çeşitli miktarlarda çek alabiliriz. Yasal olarak çekte vade olmadığı halde, piyasada taraflar karşılıklı olarak anlaşıp, çeke vade yazmakta ve bu vadeye uymaktadır. Alınan çekler, kimlerden hangi tarihte alındığı, hangi bankalara ait olduğu, vadeleri, değerleri ile kayıt edilmelidir. Alınan çeklerin işlemi çeklerin işletmemize girişi ile başlar. Müşteri çekleri vadelerine kadar işletmede bekletilebilir. İşletmede bekleyen çekler çek cüzdanımızı yani portföyümüzü meydana getirir. Vadesi gelen çek tahsil edilir. İşletmeden çıkar. Vadesi yaklaşan çeklerin ayrılması, bankaya tahsile verilmesi gerekebilir. Müşteri çekleri vadesinin gelmesini beklemeden, borçlu olduğumuz kişi veya kuruluşlara ciro edilebilir. Ciro edilen çek de işletmeden çıkar. Çek portföyünde alacaklının isteğine uygun çek aranması gerekebilir. Ciro ettiğimiz çek, çeki verdiğimiz kişi tarafından tahsil edilemezse, bize geri verilir. Biz de bu çeki aldığımız kişiye geri veririz. Bütün bu giriş, çıkış hareketleri müşteri çeklerine ait işlemlerdir. Firma çekleri: Firma çeki bizim ödeyeceğimiz çeklerdir. Firma çeki işlemi bizim çeki yazmamız ile başlar. Firma çekinin ilk işlemi çekin düzenlenip, alacaklıya verilmesidir. Bu bir çek çıkış işlemidir. Müşteri çeklerinden farklı olarak firma çeklerinde giriş işlemi yoktur. Firma çeklerinde ikinci işlem, çekin bankadaki hesabımızdan çekilmesidir. 1.1.1.12 Çek İşlemlerine Ait Belgeler Küçük işletmelerde müşteri çekleri muhasebe elemanı tarafından paket programa girilir. Her çeke bir numara verilir. Numara çekin arkasına yazılır. Giriş işlemi tamamlanan çekler işletme sahibine teslim edilir. İşletmeden çıkan, ciro edilen, tahsil edilen çekleri de işletme sahibi muhasebe elemanına bildirir, bilgisayardan çıkışı yapılır. Ciddi muhasebe organizasyonlarına sahip, büyük işletmelerde çek hareketleri bu iş için özel olarak düzenlenmiş belgelerle yapılır. Vergi Usul Kanuna göre şekle tabi olmayan bu belgeler değişik isimlerle, değişik biçimlerde olabilir. Kullanılan bilgisayar programı da çek giriş veya çıkışına ait belge düzenleyebilir. 7
1.2 Senet (bono) Vade Vade Tarihi _Türk Lirası _Kuruş No.... İşbu emre muharrer senedimiz mukabilinde tarihinde Bay, veyahut emruhavalesine yukarıda yazılı yalnız ===== Kr======== ödeyeceği... Bedeli ahzolunmuştur. İşbu bono vadesinde ödenmediği takdirde müteakip bonoların da muacceliyet kesbedeceğinden, ihtilaf vukuunda İstanbul mahkemelerinin selahiyetini şimdiden kabul eyleri... ÖDEYECEK:......... KEFİL : ---- Şekil 1.2: Senet çek gibi bir ödeme aracıdır. Bono; borçlunun alacaklısına hitaben düzenlediği borç ödeme vaadinden ibaret, ticari ilişkilerde en fazla kullanılan kambiyo senet çeşitlerinden birisidir.ticari ilişkilerde bono'dan kısa vadeli kredi, ispat ve teminat vasıtası olarak yararlanılmaktadır.bono'da muhatap yoktur ve bonoyu keşide eden kimse, poliçede kabul eden muhatap gibi asıl borçlu durumundadır.vadesinde hamili tarafından genellikle bankalar tarafından borçlusuna ödeme için ibraz edilen bono ciro ile el değiştirebilir ve ödenmeme durumunda protesto yoluyla kanuni işleme konabilir. 1.2.1 Senedin Şekil Şartları TTK'nın 688'inci maddesine göre bono veya emre yazılı senedin üzerinde aşağıdaki unsurların bulunması gerekir: Senet metninde ''bono'' veya ''emre yazılı senet'' kelimesini ve senet Türkçeden başka bir dilde yazılmış ise o dilde bono karşılığı olarak kullanılan kelime, Kayıtsız ve şartsız belirli meblağı ödemek vaadi, Vade Ödeme yeri Kime ve kimin emrine ödenecek ise onun adı ve soyadı Senedin düzenlendiği gün ve yer Senedi düzenleyenin imzası Hamilin keşideciye karşı olan hakları üç yılın geçmesiyle zaman aşımına uğrar. Görüldüğünden belirli bir süre sonra ödenmesi şart olan bonoların, tanzim edene ibraz olunması gerekir. 8
1.2.2 Muhasebe Açısından Senetler Muhasebe açısından senetler ikiye ayrılır. Müşteri Senetleri Müşteri senetleri, alıcılardan olan alacağımıza karşılık aldığımız senetlerdir. Bu senetlere Alınan Senetler, Alacak Senetleri, Müşteri Senetleri gibi isimler verilir. Karşılaştığımız bir senedin müşteri senedi olduğunu anlamak için, borçlusuna bakarız, borçlusu bizim firmamız değilse müşteri senedidir.. Firma Senetleri Firma senetleri, borcumuza karşılık düzenleyip verdiğimiz, bedelini daha sonraki bir zamanda ödeyeceğimiz senetlerdir. Bu senetlere Verilen Senetler, Borç Senetleri, Firma Senetleri gibi isimler verilir. Senedin borçlusuna bakarız, bizim firmamız ise bu tür senetler firma senedidir. 1.2.3. Senet İşlemleri Senet işlemleri senetlerin giriş ve çıkış hareketlerinden meydana gelir. Senetlerin durumuna göre iki bölümde incelenebilir. 1.2.3.1 Müşteri Senetleri: Alıcılardan alacağımıza karşılık çeşitli miktarlarda senet alabiliriz. Alınan senetler, kimlerden hangi tarihte alındığı, vadeleri, değerleri ile kayıt edilmelidir. Alınan senetlerin işlemi senetlerin işletmemize girişi ile başlar. Müşteri senetleri vadelerine kadar işletmede bekletilebilir. İşletmede bekleyen senetler de senet cüzdanımızı yani portföyümüzü meydana getirir. Vadesi gelen senet tahsil edilir. İşletmeden çıkar. Vadesi yaklaşan senetlerin ayrılması, bankaya tahsile verilmesi gerekebilir. Müşteri senetleri vadesinin gelmesini beklemeden, borçlu olduğumuz kişi veya kuruluşlara ciro edilebilir. Ciro edilen senet de işletmeden çıkar. Senet portföyünde alacaklının isteğine uygun senet aranması gerekebilir. Ciro ettiğimiz senet, senedi verdiğimiz kişi tarafından tahsil edilemezse, bize geri verilir. Biz de bu senedi aldığımız kişiye geri veririz. Bütün bu giriş, çıkış hareketleri müşteri senetlerine ait işlemlerdir. 1.2.3.2 Firma Senetleri: Firma senedi bizim ödeyeceğimiz senetlerdir. Firma senedi işlemi bizim senedi yazmamız ile başlar. Firma senedinin ilk işlemi düzenlenip, alacaklıya verilmesidir. Bu bir senet çıkış işlemidir. Müşteri senetlerinden farklı olarak firma senetlerinde giriş işlemi yoktur. Firma senetlerinde ikinci işlem, senedin bankadaki hesabımızdan çekilmesidir. 9
Millet Caddesi no: 125 Aksaray İstanbul Aksaray Vd. 015 001 00 22 Tlf: 554 222 17 (5 hat) Fax: 666 665 66 Otomoto.com.tr/Otom@hotmail.com 23 Aralık 200_ SENET GİRİŞ BORDROSU 333 Sayın: KELAYNAK GIDA TİCARET LTD. ŞTİ. İstanbul Caddesi No: 99 BAKIRKÖY İSTANBUL B.KÖY VD/666 000 66 00 Senet No BORÇLU ŞEHİR VADE TUTAR 1 Taşkın İstanbul 31/12/2007 900.. Turşucu Cari hesabına mahsuben KELAYNAK LTD. den Dokuz yüz _TL lik 1 senet alınmıştır. 1.2.4. Senet İşlemlerine Ait Belgeler Şekil 1.3: Senet bordrosu Küçük işletmelerde müşteri senetleri muhasebe elemanı tarafından paket programa girilir. Her senede ayrı bir numara verilir. Numara çekin arkasına yazılır. Giriş işlemi tamamlanan senetler işletme sahibine teslim edilir. İşletmeden çıkan, ciro edilen, tahsil edilen senetleri de işletme sahibi muhasebe elemanına bildirir, bilgisayardan çıkışı yapılır. Ciddi muhasebe organizasyonlarına sahip, büyük işletmelerde senet hareketleri bu iş için özel olarak düzenlenmiş belgelerle yapılır. Vergi Usül Kanuna göre şekle tabi olmayan bu belgeler değişik isimlerle, değişik biçimlerde olabilir. Kullanılan bilgisayar programı da senet giriş veya çıkışına ait belge düzenleyebilir. ÇEK Çek Giriş Bordosu 10 tarih 08/08/ 2008 İstanbul Caddesi no: 99 Bakırköy İstanbul Bakırköy Vd. 666 000 66 00 = 888 = Sayın, Ova Gıda işletmesinden cari hesabına mahsuben Yalnız Sekiz yüz seksen sekiz _TL lik 2 adet çek alınmıştır.. Banka Hesap No Çek No Vade Tutar Yapı Kredi-B.Köy 412-4 301450 15/11/ 008 500 Yapı Kredi-B.Köy 412-4 301451 15/12/2008 388 Şekil 1.4: Çek giriş bordrosu No: 88
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Çekleri sınıflandırınız. Çeki ödeyecek olanın kim olduğuna bakınız. Çek bizim firmamızın hesabından ödenecek ise firma çeki, verilen çek, borç çekidir. Çekin borçlusu firmamız değilse müşteri çekidir. Senetleri sınıflandırınız. Senedin borçlusuna bakınız. Senedin borçlusu bizim firmamız değilse müşteri senedidir. Senedin borçlusu bizim firmamız ise senet firmamızın senedi, borç senedi, verilen senettir. Çek belgelerini kaydediniz. Müşteri çek giriş belgelerini müşterini hesabına alacak kaydediniz. Müşteri çek çıkış belgelerini, çekleri verdiğimiz firmanın hesabına borç kaydediniz. Senet belgelerini kaydediniz. Müşteri senet giriş belgelerini müşteri hesabına alacak kaydediniz. Müşteri senet çıkış belgelerini karşı firmanın hesabına borç yazınız. 11
ÖLÇME ÖLÇMEVE VE DEĞERLENDİRME 1. Hangi çekin borçlusu bizim firmamız değildir? A) Müşteri Çekleri B) Firma Çekleri C) Verilen Çekler D) Borç Çekleri 2. Hangi çekin borçlusu bizim firmamızdır? A) Müşteri Çekleri B) Firma Çekleri C) Alınan Çekler D) Alacak Çekleri 3. Hangisi alıcılardan aldığımız çek değildir? A) Müşteri Çekleri B) Firma Çekleri C) Alınan Çekler D) Alacak Çekleri 4. Hangisi firmamızın çekidir? A) Verilen Çekler B) Firma Çekleri C) Borç Çeklerimiz D) Hepsi 5. Hangisi ödendikten sonra bizim elimize geçer? A) Müşteri Çekleri B) Müşteri Senetleri C) Firma Senetleri D) Hiçbiri 6. Ön muhasebe işlemleri için kullanılan program modülleri hangileridir? A) SİPARİŞ ve STOK C)İRSALİYE ve FATURA B) ÇEK SENET ve CARİ D)HEPSİ 7. Alonj nedir? A) Çek veya senede eklenen kağıt parçası B) Belirli bir kimse adına yazılmış, emre olmayan çek C) Çek veya senedin bir başkasına devredilmesi D) Çekin ibraz süresinden itibaren altı ay geçmesi 12
8. İbraz süresine ait hangi cümle yanlıştır? A) Banka şubesi ile keşide yeri aynı olan çekler 10 gün içinde B) Banka şubesi ile keşide yeri farklı olan çekler bir ay içinde C) Ödeme yeri ile keşide yeri ayrı kıtalarda olan çekler üç ay içinde D) Hiçbiri 9. İbraz nedir? A) Çek bedelinin banka hesabında bulunmaması B) Çekin tahsil edilmek üzere bankaya sunulması C) Çek veya senedin bir başkasına devredilmesi D) Çek veya senede eklenen kağıt parçası 10. İşletmemiz banka hesabına para yatırdı, aşağıdakilerden hangisi bu işlemin sebebi olamaz? A) Bugün hesaptan çekilecek bir çek var, bankada yeterli para yok B) Satıcının hesabına bankadan havale yapılacak C) Müşteri çeki tahsil edilip, banka hesabımıza işlenecek D) Bu ayın SSK primleri bloke çek ile ödenecek DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı modülün sonundaki cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 13
UYGULAMALI TEST MODÜL ADI: Çek senet takibi UYGULAMA FAALİYETİ: Çek ve senetler ÖĞRENCİNİN ADI SOYADI: SINIF VE NO: AÇIKLAMA: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz. 1. Çekleri sınıflandırabilir misiniz. 2. Senetleri sınıflandırabilir misiniz. Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır 3. Çek işlem belgelerindeki çekleri müşteri çeki, firma çeki olarak ayırabilir misiniz. 4. Senet işlem belgelerindeki senetleri müşteri senedi, firma senedi olarak ayırabilir misiniz. 5. Çek ve senet işlemlerini açıklayabilir misiniz. DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz EVET ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. HAYIR larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız. Hepsi EVET ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 14
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile çek ve senetlerin giriş ve çıkışlarını bir paket program kullanarak yapacak, cari hesaplara işleyecek, çek senet raporları düzenleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA Çek ve senet işlemleri için çevrenizde hangi programlar kullanılmaktadır öğreniniz. Çevrenizde kullanılan çek ve senet programlarının özelliklerini öğreniniz. İnternette ülkemizde kullanılan çek ve senet programlarını araştırınız. 2 ÇEK SENET PROGRAMI Çek ve senet işlemleri günümüzde bilgisayar yardımı ile yapılmaktadır. Yazılım firmaları tarafından çok sayıda çek senet programı geliştirilmiştir. Ortak özellikler taşıyan çek senet programları muhasebe elemanlarının işlemlerini büyük ölçüde kolaylaştırmaktadır. Kullanıcı çek ve senet ayırımını iyi yapabilmelidir. Eline aldığı bir çekin, müşteri çeki mi, firma çeki mi olduğunu bilemezse programa kayıt etmesi güçleşecektir. 2.1 Çek Senet Programlarının Ortak Özellikleri Müşteri çek ve senetleri için iki türlü işlem söz konusudur. Müşteri çek ve senetleri alındığında giriş kaydı yapılır. Giriş kaydında her çek veya senet için bir kart program tarafından düzenlenir. Çek senet programı cari programı ile birlikte kullanılır. Alınan çek veya senetler verenin cari hesabına program tarafından işlenir. Bilgisayarda kayıtlı olan müşteri çek veya senetleri tahsil edildiğinde, ciro edildiğinde, listelerden seçilir, çıkış kaydı yapılır. Girişte yazılan bilgiler tekrar yazılmaz. Firma çek ve senetleri firma tarafından düzenlendiği için, giriş kaydı söz konusu değildir. Çıkış kaydı yapılır. Çıkış kaydı yapılan çek veya senet ödendiğinde, listelerden seçilerek ödeme kaydı yapılır. 15
2.2. Paket Program Çek Senet Modülü Çek- Senet işlemleri PAKET PROGRAM ticari programı ile kolayca yapılabilir. Çek- Senet modülünün yapısı, çalışması daha önce gördüğümüz, STOK ve CARİ modüllerindeki Fonksiyon tuşları ile aynıdır. 2.2.1 Program Yapısı PAKET PROGRAM Çek-Senet Programı şu bölümlerden meydana gelmektedir. ÇEK/SENET tıklanınca mönü açılır. Çek senet programında giriş ve çıkış işlemleri Bordrolar menüsünden yapılır. Bordrolar tıklandığında açılan pencerenin altında, işlem türü seçilir. 16
Çek/Senet Bordroları penceresinde Çek giriş, Senet Girişi, Çek Çıkış (Cari Hesaba), Senet Çıkış (Cari Hesaba), Çek Çıkış (Banka Tahsil), Senet Çıkış (Banka Tahsil), Çek Çıkış (Banka Teminat), Senet Çıkış (Banka Teminat), İşlem Bordrosu (Müşteri Çeki), İşlem Bordrosu (Müşteri Senedi) işlemleri yapılabilir. Girişlerde çek veya senede ait bilgiler bordrolara kaydedilir. Bir bordroya birden fazla çek veya senet kaydedilebilir. 17
Bilgisayarda kayıtlı çek veya senetler tahsil edildiğinde, ciro edildiğinde, listeden seçim yapılır. Listeden seçim yaparken yukarıdaki listede Portföy sütunun solundaki kutu tıklanır, Program buraya tik işareti (V) koyar. Bu şekilde işaretlenen çek veya senet çıkış bordrosuna aktarılır, kaydedilir. Kaydedilen çek veya senetlere ait bilgiler program tarafından Cari hesaplara işlenir. 2.2.2. Firma Tanımlama İşlemi 18 Kayıt edilen çek ve senet hareket bilgileri ile çeşitli raporlar alınabilir. PAKET PROGRAM Çek ve Senetlerle ilgili Analizler yapmamızı sağlayan raporlar sunar. Müşteri çek ve senetlerinin durumu, kendi çek ve senetlerimizin durumu hakkında bilgi verir. Özet veya Ayrıntılı bordro dökümleri alabiliriz. PAKET PROGRAM Çek-Senet modülü bilgisayar başında uygulamalı olarak görelim. 1- PAKET PROGRAM SYS simgesini tıklayınız. 2- Açılan küçük pencerede kullanıcıya Paket program yazınız, TAB tuşuna basınız. 3- Şifre satırında Paket Program adını yazınız, ENTER ı tuşlayınız. 4- PAKET PROGRAM Sistem Yönetmeni penceresi açıldı. (Pencere küçükse büyüt) 5- Yönetim sekmesinden, Firmalar satırını tıklayınız 6- Firma Tanımları penceresi, sol alt köşede simgesini tıklayınız (Ekle simgesi) 7- Firma numarası program tarafından verildi. (İsterseniz 1 ile 999 arası, önceden kullanılmamış bir numara verebilirsiniz) 8- Firma numarasını ismine ekleyerek, Adı kutusuna yazınız. (DERYA..999 gibi) 9- Unvanı kutusuna KELAYNAK GIDA yazınız.
10- Detaylar ı tıklayınız. 11- Çalışma bilgileri ni tıklayınız. 12- Bu ekranda Cumartesi ve Pazar günlerinin kutularına tik atınız. 13- Firmaya ait diğer bilgileri, Genel, Mali müşavir, İşveren Bilgilerine yazabilirsin. 14- Kaydediniz, düğmesini tıklayınız, Firma veri dosyaları bulunamadı. Oluşturmak istiyor musunuz? sorusunda Tamam ı tıklayınız, bekleyiniz [Eğer bu soru çıkmazsa firma numarası önceden kullanılmış demektir. Firma ismi üzerinde sağ tıklayınız, Açılan pencerede Dosya oluştur u tıklayınız. Firma dosyaları oluşturulacaktır yazısında tamamı tıklayınız.] 15- Standart Hesap Planı Oluşturmak İstiyor musunuz? sorusunda Tamam ı tıklayınız 16- Standart rapor tasarımlarını oluşturmak istiyor musunuz Sorusunda Tamamı tıklayınız ve Bekleyiniz. 17- Firma satırında çift tıklayınız, Dönemler-Ambarlar eklendi. 18- Dönemler yazısında sağ tıklayınız, Ekle ye tıklayınız, dönemler oluştu. 19- Kaydet i tıklayınız, Döneme ait veri dosyaları bulunamadı Oluşturmak istiyor musunuz. sorusunda Tamamı tıklayınız. Dönem yazısı belirginleşene kadar bekleyiniz. 20- Dönem üzerinde sağ tıklayınız. 21- Standart Kayıt Numaraları Oluştur u tıklayınız 22- Sadece..nolu firmanın 1 numaralı dönemi için. cevabına Tamam ı tıklayınız. 23- Tekrar sağ tıklayınız, Pencereden Veri tabanı araçları oluşturulacaktır ı tıklayınız. 24- Veri tabanı araçlarını oluşturmak istiyor musunuz? cevabında tamamı tıklayınız. Bekleyiniz 25- Veri tabanı araçları oluşturma işlemi tamamlandı yazısında tamamı tıklayınız. 26- Bir daha dönemler üzerinde sağ tıklayınız. Çalışma dönemi olarak işaretle yi tıklayınız 27- Bu dönem aktif hale getirilecektir cevabında Tamamı tıklayınız. 28- Ambar üzerinde çift tıklayınız. Ambar da oldu. 28- Kapatınız, PAKET PROGRAM SYS yi kapatınız. 2.2.3. Ticari Sisteme Giriş 1) PAKET PROGRAMWIN simgesini tıklayınız 19
2) Kullanıcı PAKET PROGRAM ADI yazınız, TAB tuşuna basınız. 3) Şifre: PAKET PROGRAM ADI yazınız, TAB tuşuna basınız. 4) Firma: F10 a basınız, açılan pencereden firmanı seçiniz, iki kez enter tuşuna basınız. 2.2.4 Cari Hesap Kartı Açma Cari Hesaplar B/A Raporu Kodu Unvanı Borcu Alacağı ANG ANA GIDA 5 700 TAG TAT GIDA 4 320 1) Menü, Cari Hesap, Cari Hesaplar 2) Cari Hesaplar penceresinin altında SA(SATICI) YI seçiniz, sonra (ekle) yi tıklayınız 3) Cari Hesap Kartı penceresinde koda ANG yazınız, TAB tuşuna basınız. 4) Ünvanı: ANA GIDA yazınız, Kaydediniz. 5) TAT GIDA için, AL(ALICI) YI seçiniz yi tıklayınız, bilgileri giriniz. Kaydediniz. Kodu: TAG, 6) Cari Hesap kartları penceresini kapatınız 2.2.5. Cari Devirleri Kaydetme İşlemi 1) Menü, Cari Hesap, Cari Hesap Fişleri 2) Pencerenin altından (AÇILIŞ FİŞİ) ni seçiniz, tıklayınız. 3) Cari Hesap Kodunda tıklayınız, pencereden ANG yi seçiniz. 4) Açıklamaya Devir yazınız, TAB tuşuna basarak ilerleyiniz. 5) Alacak: 5 700 yazınız, 6) Tekrar Cari Hesap Koduna gel, TAT GIDA yı seçiniz, 7) Açıklama: Devir yazınız. 8) TAB tuşuna basarak Borç kutusuna geliniz, 4320 yazınız. 9) Kaydediniz, kapatınız. 2.2.6. Kasayı Tanımlama İşlemi 1) Menüden Kasa modülüne gidererek, Kasaları seçiniz. 2) Kasa kartları penceresinde yi tıklayınız. 3) Kodu: MK yazınız 4) Adı: MERKEZ KASA yazınız. 5) Kaydediniz, kapatınız. 6) Kasa menüsünü kapatınız. 20
2.2.7. Banka ve Banka Hesap Çeşidi Tanımlama İşlemleri 1) Banka, Bankalar ve Hesaplar, Banka kartları ekranında yi tıklayınız.. 2) Banka kartı ekranına şu bilgileri yazınız; Banka Kodu: AKB yazınız TAB tuşuna basınız. Banka Adı : AKBANK yazınız, TAB, Şubesi: BAKIRKÖY yazınız, Kaydediniz. Banka kartı açıldı. Banka kartı üzerinde banka hesap türünü tanımlamak için; 1) Kodu üzerinde sağ tıklayınız, açılan pencereden Hesaplar ı tıklayınız 2) Banka Hesapları-AKB penceresi açıldı. tıklayınız. 3) Hesap Kodu: VTM Hesap Adı : Vadesiz Ticari Mevduat Hesap No : 210 yazınız, Kaydediniz, Kapatınız. Banka menüsünü kapatınız. 2.2.8. Banka Hesabı Açılış Değerleri Girişi Banka hesabında 600.TL para olduğu düşünülürse açılış değeri için ; 1- Menü, Banka modülüne giriniz. 2- Banka fişlerini tıklayınız. 3- Banka fişleri penceresinden (05) BANKA AÇILIŞ FİŞİ ni seçiniz 4- Ekleyi tıklayınız 5- Banka hesap kodunu tıklayınız 6- Banka kartlarında çift tıklayınız 7- Vadesiz ticari mevduatı seçiniz. 8- Borç: 600 yazınız, kaydediniz, kapatınız. 2.2.9 Müşteri Senedi Kayıt İşlemi Kelaynak Gıda Ticaret limitet şirketi senet giriş bordrosu No: 21 İstanbul Caddesi No: 99 Bakırköy İstanbul 21 tarih: 07/05/200_ Sayın, Tat Gıda Aşağıda dökümü yazılı 2 adet ve 1 300.00 _TL senetler hesabınıza BORÇ/ALACAK geçirilmiştir. Saygılarımızla, Sıra Borçlu Şehir Vade Tutar No 1 Tat Gıda İstanbul 20/05/200_ 300.00 2 Kumru Pazarlama İstanbul 25/09/200_ 1 000.00
1) Menü, Çek-Senet modülünden, Bordrolara giriniz. 2) Pencerenin alt kısmından, Senet Girişi ni seçiniz, tıklayınız. 3) Bordro tarihini giriniz. 4) C/H Kodu penceresinden TAG I seçiniz. 5) No da sağ tıklayınız, Müşteri Senedi ni seçiniz. 6) 1. senedin vadesini giriniz, 7) Seri no ya 1 yazınız. 8) Ödeme yeri İstanbul yazınız. 9) Tutarına 300 yazınız, kaydediniz. 10) Senet bilgisi satıra yazıldı. Bunun altındaki boş satırda sağ tıklayınız, müşteri senedini seçiniz. 11) Açılan pencerede vadeyi giriniz 12) Seri no ya 2 yazınız. 13) Ödeme yerini yazınız. 14) Borçlu kutusuna KUMRU PAZARLAMA yazınız. 15) Tutar: Yukarıdaki bordroya bakınız, yazınız. 16) Kaydediniz. 17) Senet giriş bordrosunu kaydediniz. Kapatınız. 2.2.10 Müşteri Çeki Giriş Kaydı. 11 Mayıs tarihinde alıcımız Tat Gıda dan aldığımız çeki inceleyiniz. TÜRKİYE İŞ BANKASI 4100 BEYAZIT Keşide Yeri, Tarih İstanbul 30/06/200_ =750.00= Bu ÇEK karşılığında hamiline emrine Yalnız, Yedi yüz elli_tl Türk Lirası Ödeyiniz. 3045 4200 TAT GIDA DAĞITIM A.Ş 2003045 064 4200 00194122 22
1) Menü, Çek ve Senetler modülünden, Bordrolara giriniz. 2) Çek Giriş te tıklayınız. 3) Bordro tarihine 11 Mayıs 200_ giriniz. 4) C/H Kodundan TAG I seçiniz. 5) No da sağ tıklayınız. Müşteri çekini seçiniz. 6) Vade 30/06/200_ olarak giriniz. 7) Seri no: 3045 yazınız. 8) Tutar: Yukarıdaki çeke bak tutarını yazınız. 9) Banka adını giriniz. 10) Şube kodu: 4100 yazınız. 11) Hesap no: 4200 yazınız. 12) Kaydediniz. 13) Çek girişini kaydediniz. 14) Kapatınız. 2.2.11 Çek Giriş Bordrosu Kelaynak Gıda ticaret limitet şirketi tarih: 18/05/200_ çek giriş bordrosu No: 36 İstanbul Caddesi No: 99 Bakırköy İstanbul Sayın, TAT Gıda Aşağıda dökümü yazılı 3 adet ve 1 270 liralık çekler hesabınıza BORÇ/ALACAK geçirilmiştir. Saygılarımızla, No BORÇLU BANKA HESAP NO ÇEK NO VADE TUTAR 2 TAT GIDA İŞB 3045 4251 25/8/200_ 370 3 ÇİĞDEM ÇİLESİZ İŞB 9500 2700 27/8/200_ 400 4 AY MARKET AKB 119 65 20/9/200_ 500 toplam 1 270 1) Menü, Çek ve Senetler, Bordrolar 2) Çek Giriş te tıklayınız. 3) Bordro tarihini giriniz. 4) C/H Kodundan TAG I seçiniz. 5) No da sağ tıklayınız. Müşteri çekini seçiniz. 6) Borçlu, Vade, Seri No, Tutar, Banka bilgilerini giriniz, kaydediniz. (Seri no ya çek numaralarını yazınız. 23
7) Aynı şekilde diğer çekleri de giriniz, kaydediniz. (3 ve 4 numaralı çeklerin borçlularını bordroya bakarak yazınız.) 8) Üç çeki de girince çek bordrosunu kaydediniz. 9) Çek bordrosunu kapatınız. 2.2.12. Müşteri Senedinin Satıcıya Cirosu. ana gıda No...: 40 Senet giriş bordrosu tarih: 19/05/200_ Sayın, KELAYNAK GIDA LTD. ŞTİ Aşağıda dökümü yazılı 1 adet ve 1 000 _TL lik SENET hesabınıza BORÇ/ALACAK geçirilmiştir. Saygılarımızla, Sıra No CİRO EDEN BORÇLU VADE TUTAR 74 Kelaynak Kumru Pazarlama 25/09/200_ 1 000.00 1) Menü, Çek-senet modülü, Bordrolar 2) Bu pencerenin altından, (04) Senet çıkış (Cari Hesaba) seçiniz. 3) tıklayınız. 4) Bordro tarihini giriniz. 5) C/H kodunda ANG yi seçiniz. 6) No da sağ tıklayınız. 7) Ciro yu tıklayınız. 8) Müşteri senetleri penceresinden senetlere bakınız. toplam: 1 000.00 9) 25/09/200_ vadeli senedin solundaki kutuya tik atınız. 10) Aktar, ı tıklayınız. 11) kaydediniz, kapatınız. 24
2.2.13. Müşteri Senedi Elden Tahsili 20 Mayıs vadeli senedin elden tahsili işlemi: 1) Kasa, Kasa İşlemleri, İşlemler (kalem tutan el resmi) 2) Ekle, Çek Senet İşlemleri 3) Senet tahsil 4) Tarihi giriniz, 5) No da sağ tıklayınız 6) Senetler 7) Müşteri senetlerinden 25/02/200_ tarihli senedi seçiniz, solundaki kutuya tik atınız 8) Aktar ı tıklayınız. 9) Kaydediniz. Kapatınız 25
2.2.14. Müşteri Çekleri Cirosu ana gıda çek giriş bordrosu tarih: 21/05/200_ Sıra No Çek No No...: 36 Sayın, KELAYNAK GIDA LTD. ŞTİ Aşağıda dökümü yazılı 2 adet ve 1 120 _TLlik ÇEK hesabınıza ALACAK geçirilmiştir. Saygılarımızla, Tanzim Tarihi CİRO EDEN BORÇLU BANKA VADE TUTAR 94 4200 11/05/2007 KELAYNAK TAT GIDA İŞB 3045 30/06/200_ 750 95 4251 18/05/2007 KELAYNAK TAT GIDA İŞB 3045 25/08/200_ 370 1) Çek-senet modülü, Bordrolar 2) Bu pencerenin altından, (03)Çek çıkış (Cari Hesaba) seçiniz. 3) tıklayınız. 4) Bordro tarihini giriniz. 5) C/H kodunda ANG yi seçiniz. 6) No da sağ tıklayınız. 7) Ciro yu tıklayınız. 8) Müşteri çekleri penceresinden çekleri gör, sol taraflarındaki kutuya tik atınız. 9) Aktar ı tıklayınız, kaydediniz, kapatınız. 1 120 26
2.2.15. Firma Çek Çıkışı ana gıda çek giriş bordrosu tarih: 24/05/200_ Sıra No Çek No No...: 68 Sayın, KELAYNAK GIDA LTD. ŞTİ Aşağıda dökümü yazılı 1 adet ve 1 500 _TLlik ÇEK hesabınıza ALACAK geçirilmiştir. Saygılarımızla, Tanzim Tarihi CİRO EDEN BORÇLU BANKA VADE TUTA R 205 NH540 24/05/200_ KELAYNAK KELAYNAK AKBANK 21/06/200_ 1 500 1 500 1) Çek-senet modülüler, Bordrolar, Çek çıkış (Cari Hesaba) yı seçiniz 2) ekle düğmesini tıklayınız. 3) Bordro tarihini giriniz. 4) C/H kodunda ANG yi seçiniz. 5) No da sağ tıklayınız, Kendi çekimiz i seçiniz 6) Kendi çekimiz penceresinde, Vade, Tutar giriniz, 7) TAB tuşuna basarak Banka Koduna geliniz. 8) Banka kodunu tıkıla, Banka kartları açıldı. 9) Banka kartlarını tıkıla, banka hesapları açıldı, 10) Hesabı seçiniz, Kaydediniz. 11) Bordroyu kaydediniz. 27
2.2.16. Firma Senet Çıkışı ana gıda No...: 57 Senet giriş bordrosu tarih: 25/05/200_ Sayın, KELAYNAK GIDA LTD. ŞTİ Aşağıda dökümü yazılı 2 adet ve 1 700 _TL lik SENET hesabınıza ALACAK geçirilmiştir. Saygılarımızla, Sıra No CİRO BORÇLU VADE TUTAR 66 Kelaynak 25/06/200_ 800 67 Kelaynak 25/07/200_ 900 1- Çek ve Senet, Bordolar 2- Senet Çıkış (Cari Hesaba) 3- ekle yi tıklayınız. 4- Bordro tarihini giriniz. 5- Cari Hesap Kodunda ANG yi seçiniz 6- No da sağ tıklayınız. 7- Borç senedimiz de tıklayınız. 8- Vade: 25/06/200_ yazınız. 9- Tutarı yazınız, kaydediniz. 10- Aynı şekilde No da sağ tıklayınız 2. senedi de giriniz. 11- Bordroyu kaydediniz. 12- Kapatınız. toplam: 1 700 28
2.2.17 Banka Hesabına Para Yatırma İşlemi AKBANK BAKIRKÖY ŞUBESİ MAKBUZ TAHSİL 210 KELAYNAK GIDA TICARET LTD. ŞTİ İSTANBUL CAD. NO: 99 BAKIRKÖY İSTANBUL NAKİT TESLİMATINIZ 210 SAYILI HESABINIZA ALACAK YAZILMIŞTIR. SAYGILARIMIZLA, Tarih: 21/06/200_ Valör: 21/06/200_ Ref: 118 1 000 1- Kasa, Kasa İşlemleri 2- ekleyi tıklayınız 3- Banka İşlemleri, Bankaya Yatırılan satırını tıklayınız. 4- Tarihi giriniz. 5- Banka Hesap kodunda çift tıklayınız. 6- Banka kartlarında çift tıklayınız. 7- Vadesiz ticari mevduat hesabını seçiniz. 8- Tutar yazınız. 9- Açıklama: Yatan yazınız. 10- Kaydediniz. 11- Kapatınız. 12- Kasa menüsünü kapatınız. 2.2.18 Verilen Çeklerin Banka Hesabımızdan Ödenmesi AKBANK BAKIRKÖY ŞUBESİ 210 KELAYNAK GIDA TICARET LTD. ŞTİ İSTANBUL CAD. NO: 2005 BAKIRKÖY İSTANBUL DEKONT TEDİYE Tarih: 21/06/200_ Valör: 20/06/200_ Ref: 118 1 500.00 21/06/200_ Vadeli NH540 sayılı çek bedeli hesabınıza borç yazılmıştır. SAYGILARIMIZLA, 29
1- Çek ve Senetler, Bordrolar 2- Pencerenin altından (11) İşlem Bordrosu (Kendi Çekimiz) i seçiniz. 3- Ekle yi tıklayınız. 4- Açılan pencerede 2.Müşteride Tahsil i seçiniz. 5- Bordro Tarihi ni giriniz. 6- No da sağ tıklayınız. 7- Açılan pencerede Çekler i tıklayınız. 8- Kendi çekimiz penceresinde çekin solundaki kutuya tik atınız. 9- Aktar ı tıklayınız. 10- Kaydediniz. 11- Banka işlemleri penceresinde de kaydet i tıklayınız 12- Kapatınız. 2.2.19 Firma Senedi Tahsili 1- Çek ve Senetler, Bordrolar 2- Pencerenin altından (12) İşlem Bordrosu (Borç Senedimiz) i seçiniz. 3- Ekle yi tıklayınız. 4- Açılan pencerede 2.Müşteride Tahsil i seçiniz. 5- Bordro Tarihi ne 25/06/200_ giriniz. 6- No da sağ tıklayınız. 7- Açılan pencerede Senetler i tıklayınız. 8- Borç senetlerimiz penceresinde 800 TL lik senedin solundaki kutuya tik atınız. 9- Aktar ı tıklayınız. 10- Kaydediniz. 11- Banka işlemleri penceresinde de kaydet i tıklayınız 12- Kapatınız 2.2.20 Cari Hesaplar Bakiye Listesi Alma İşlemi 1) Menü, Cari Hesap, Durum Bilgileri 2) Borç/Alacak Durum Raporu 3) Başlat düğmesini tıklayınız. Ekrandaki raporu, aşağıdaki rapor ile karşılaştırınız 30
2.2.21 Cari Hesap Ekstrelerinin Ekranda Raporlanması 1) Menü, Cari Hesap, Dökümler, Cari Hesap Ekstresi 2) Başlat 3) Ekstreleri aşağıdakilerle karşılaştırınız. ANG / ANA GIDA CARİ HESAP EKSTRESİ TARİH FİŞ NO FİŞ TÜRÜ AÇIKLAMA BORÇ ALACAK BAKİYE 01.01.200_ 00001 AÇILIŞ FİŞİ DEVİR 5 700.00 5 700.00 (A) 19.05.200_ 00001 SENET ÇIKIŞ (Cari hesaba) 1 000.00 4 700,00 (A) 21.05.200_ 00001 ÇEK ÇIKIŞ (Cari hesaba) 1 120.00 3 580.00 (A) 24.05.200_ 00002 ÇEK ÇIKIŞ (Cari hesaba) 1 500.00 2 080.00 (A) 25.05.200_ 00002 SENET ÇIKIŞ (Cari hesaba) 1 700.00 380.00 (A) TOPLAM : 5 320.00 5 700.00 TAG / TAT GIDA TARİH FİŞ NO FİŞ TÜRÜ AÇIKLAMA BORÇ ALACAK BAKİYE 01.01.200_ 00001 AÇILIŞ FİŞİ DEVİR 4 320.00 4 320.00 (B) 07.05.200_ 00002 SENET GİRİŞ 1 320.00 3 020.00 (B) 11.05.200_ 00001 ÇEK GİRİŞ 750.00 2 270.00 (B) 18.05.200_ 00001 ÇEK GİRİŞ 1 270.00 1 000.00 (B) TOPLAM : 4 320.00 3 320.00 31
2.2.22 Banka Hesap Ekstresinin Dökümünü Alma İşlemi 1- Menü, Banka, Dökümler 2- Banka hesap ekstresi 3- Pencerenin üst kısmında Yazıcı sayfasına göre yi tıklayınız. 4- Başlat ı tıklayınız. BANKA HESAP EKSTRESİ HESAP KODU / AÇIKLAMASI : AKB VTM / VADESİZ TİCARİ MEVDUAT ÖZEL KODU : HESAP TÜRÜ : Ticari hesap DÖVİZ TÜRÜ : TL TARİH İŞLEM TÜRÜ H.DET İŞLEM AÇIKLAMASI BORÇ ALACAK BAKİYE 01.01.200_ Açılış İşlemi (CHS) 600.00 600.00 (B) 21.06.200_ Banka işlem f (CHS) hesaba yatan 1 000.00 1 600.00 (B) 21.06.200_ Banka işlem f (ÇEK) Nr: 000001,V: Perşembe 1 500.00 100.00 (B) TOPLAM : 1 600.,00 1.500.00 100.00 (B) 32
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem basamakları Öneriler Çek senet programını çalıştırınız Kısa yol oluşturunuz. Çek senet programına giriniz. Çek senet programı ile cari programı bağlantı ve ayarlarını yapınız Müşteri senet girişleri kaydediniz. Müşteri çek girişlerini kaydediniz. Müşteri senet cirolarını kaydediniz. Müşteri senedi elden tahsil işlemini yapınız. Müşteri çekleri ciro işlemini yapınız. Firma çek çıkış işlemini yapınız. Çek bedeli için bankaya para yatırma işlemini yapınız. Verdiğimiz çekin banka hesabından çekilmesi işlemini yapınız. Entegrasyon bağlantı ayarlarını dikkatlice yapınız. Çek senet programında yapılan işlemlerin cari programına program tarafından işlenip işlenmediğini kontrol ediniz. Senedi verenin kodunu yazarak cari hesap kartını ekrana getiriniz. Senet bilgilerini doğru olarak yazıp kaydediniz. Kullanılan programın girdiğiniz senet için verdiği giriş numarasını senet üzerine yazınız. Çeki verenin kodunu yazarak, cari kartını ekrana getiriniz. Çek bilgilerini doğru olarak yazıp kaydediniz. Kullanılan programın girdiğiniz çek için verdiği portföy numarasını çek üzerine not ediniz. Senedi ciro ettiğiniz karşı firmanın cari hesap kartını ekrana getiriniz. Önceden kaydettiğiniz senet bilgisini ekrana getiriniz. Senedi seçip kaydediniz. Müşteri senedine ait kayıtlı bilgiyi ekrana getiriniz. Tahsilat bilgilerini girip kaydediniz. Çekin verileceği karşı firma hesap kartını ekrana getiriniz. Müşteri çekine ait kayıtlı bilgiyi ekrana getiriniz. Çek ciro işlemini kaydediniz. Firma çeklerine ait banka tanımlarını yapınız. Firma çekinin çıkılacağı cari hesap bilgisini ekrana getiriniz. Firma çek bilgilerini yazıp çeki kaydediniz. Banka hesabına bakınız. Çek tutarı ile banka hesabını karşılaştırınız. Yatırılan parayı kaydediniz. Firma çeki bilgisini ekrana getiriniz. Çıkış kaydını yapınız. 33
Firma senedi tahsil işlemini yapınız. Cari hesap bakiye listesini düzenleyiniz. Cari hesap ekstresi düzenleyiniz. Firma senedi bilgisini ekrana getiriniz. Tahsil kaydını yapınız. Cari hesap programına giriniz. Bakiye listesini ekrana çıkartınız. Borç bakiyesi, alacak bakiyesi, bakiye vermeyen hesapları ayrı ayrı listeleyiniz. Cari hesap programına giriniz. Alıcı firmaların cari hesap ekstrelerini ekrana çıkartınız. Satıcı firmaların cari hesap ekstrelerini ekrana çıkartınız. 34
ÖLÇME ÖLÇMEVE VE DEĞERLENDİRME 1. Bize çek verenlerin çeklerinin durumunu görmek için hangi program kullanılır? A) Stok Programı B) Cari Programı C) Fatura Programı D) Çek-Senet Programı 2. Çek-Senet programında bankalar neden tanımlanır? A) Müşteri çeklerini kaydetmek için B) Müşteri senetlerini kaydetmek için C) Firma çeklerini kaydetmek için D) Firma senetlerini kaydetmek için 3. Müşteri çekinin ilk işlenişinde hangi yol izlenir? A) Çek ve Senet/Bordrolar /Çek giriş B) Çek ve Senet/Cari Hesap Hareketleri/Nakit Tahsil C) Çek ve Senet / Banka Hesap Hareketleri / Virman D) Çek ve Senet / Analizler / Müşteri Çekleri Reeskontu 4. Firma çeki satıcıya veriliyor. İşlemlerin doğru sıralanışı hangisidir? 1. Bordro tarihi girilir. 2. Çek çıkış (Cari hesaba) 3. Ekle ye tıklanır 4. Bordrolar 5. Çek Senet Programına girilir. A) 5,4,1,3,2 B) 5,4,2,3,1 C) 5,3,4,2,1 D) 5,2,3,4,1 5. Çek-Senet Programında firma çekleri ile firma senetleri bölümlerinin ortak yönü nedir? A) Girişleri aynıdır. B) Kayıtları aynıdır. C) Sadece çıkış bölümleri vardır. D) Sadece giriş bölümleri vardır. 35
6. Yanlış cümleyi bulunuz. A) Cari Kartları ALICI, SATICI veya her ikisi olarak belirlenebilir. B) Cari devir değerleri AÇILIŞ FİŞİ ile kaydedilir C) Bir senet giriş bordrosuna en fazla bir senet kaydedilir. D) Banka kartı kaydedilmeden, hesap kartı kaydedilemez. 7. Verdiğimiz çek bankadan çekildiğinde PAKET PROGRAM çek senet programında hangi yol izlenir? A) Çek ve Senet / Bordrolar / Çek Çıkış (Cari hesaba) B) Çek ve Senet / Bordrolar / İşlem Bordrosu (Kendi çekimiz) C) Çek ve Senet / Bordrolar / Çek Giriş (Cari hesaba) D) Çek ve Senet / Bordrolar / Çek Çıkış (Banka Tahsil) 8. Müşteri çekini Çek-Senet Programına girdikten sonra, cari hesaba niçin işlemiyoruz? A) Çek senet programı ile cari programı entegre olduğundan B) Cari hesaba daha önceden işlediğimiz için C) Müşteri çeki cari hesaplara işlenmediğinden D) Müşteri çekini cari hesaba işlediğimizde sonuç değişmediği için. 9. Müşteri çeklerinin listesini kağıda yazdırmak için hangisi yapılmalıdır? A) Rapor ünitesi Ekran seçilir B) Rapor ünitesi Ascii seçilir C) Yazıcı sayfasına göre işaretlenir. D) Rapor ünitesi yazıcı seçilir. 10. Listeden seçtiğimiz çekler, çıkış bordosunda neden gözükmez? A) Seçilen çekler daha önce ciro edilmişlerdir. B) Vadesi gelmeyen çekler seçilmiştir. C) Seçilen çekler işaretlenmemiştir D) Vadesi geçmiş çekler seçilmiştir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız, cevaplarınız doğru değilse faaliyeti tekrar gözden geçiriniz. 36
PERFORMANS TESTİ Aşağıdaki işlemleri bir paket program kullanarak bilgisayarda yapınız. Sonuçlarınızı modül sonundaki cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yapamadığınız işlemler varsa veya sonuçlarınız yanlış ise öğrenme faaliyeti 2 yi tekrarlayınız. 1- Programa girelim 2- Bilgisayar tarihini 1 haziran 200_ olarak değiştirelim. 3- İçinde CARİ ve ÇEK-SENET MODÜLÜ programları bulunan bir şirket açalım. 4- Çek-Senet ve Cari entegrasyon işlemleri yapalım. BANKA KODU: YK YAPI KREDİ BANKASI BEYAZIT ŞB. HESAP NO: 430-1 ÖN TAKI: ZCL ÇEK NO: 254000 CARİ PROGRAM KODU: YK 5- Müşteri senetlerini işleyiniz. 3 haziran Tat Gıda (TG) İncirli Cad. No: 8 Bakırköy İstanbul Devir borcu: 6 650 1. senet: Borçlusu TAT GIDA Vadesi: 15/06/200_ Tutarı: 850 2. senet: Borçlusu ALİ KURU Vade: 25/08/2007_ Tutarı: 1 250 6- Müşteri çeklerini işleyiniz. 9 haziran 1. çek: Borçlusu TAT GIDA İş bankası çek no: 75477 vade: 17/06/200_ tutarı: 1 000 TL 2.çek: Borçlusu TAT GIDA İş b. çek no: 75478 vade: 17/07/200_ çek bedeli 2 750 7- Müşteri çek cirosunu işleyiniz. 12 haziran Elimizdeki bin liralık çeki, satıcımız HAS GIDA ya ciro ettik. Has Gıda (HG) Cumhuriyet cad. 18 Kayseri Devir alacağı: 8 450 8- Müşteri senedinin elden tahsilini işleyiniz. 15 haziran 850 liralık müşteri senedi elden tahsil edildi. 9- Firma çek çıkışını işleyiniz. 17 haziran Satıcımız Has Gıda ya 25/06/200_ vadeli 555 liralık bir çek verildi. 10- Firma senet çıkışını işleyiniz. 22 haziran Satıcımız Has Gıda ya 30/06/200_ vadeli 895 liralık bir senet verildi. 11- Bankaya para yatıralım. 25 haziran Yapı Kredi deki hesaba 64. makbuz ile 375 yatırıldı. Hesap açılışında devir borcu: 200 liradır. 12- Firma çekinin hesaptan çekilmesini işleyelim. 27 haziran 555 liralık 25/6/200_ vadeli çekimiz banka hesabından çekildi. 13- Firma senedinin tahsili (tarafımızdan ödenmesi) işleyelim. 30 haziran 895 _TL senedi ödedik 14- Cari hesap bakiye listesini ekrana yazdıralım. 37