merakediyorum@ googlegroups.com üyeleri için hazırlanmıştır. Benzer çalışmalardan haberdar olmak, öneri, istek ve bu çalışma ile ilgili karşılaştığınız sorun ve hataları lütfen bildirin. http://groups.google.com/group/ merakediyorum E-posta : merakediyorum@googlegroups.com
İLK REKLAM ŞİRKETİ Resmi kayıtlara göre, bilinen en eski reklam şirketi, 1786 yılında, Londra'da kuruldu. Şirketin sahibi William Tayler, özellikle yerel basında sayısız ilan yayınlattı. İlk ilan metinleri, genellikle "duyuru" biçimindeydi. 1809 yılından itibaren reklam ajansları, metinlerde vurucu sloganlara yöneldiler. Bu akımı ilk başlatan metin yazarı ise James White'ın reklam ajansında çalışan Charles Lamb oldu. Lamb' in yazdığı ilk orijinal reklam metninde, bir eşya piyangosunun tanıtımı yapılıyordu. 1880' lerden itibaren gazete ilanlarında, biçim olarak da yaratıcı zekânın ürünleri sergilenmeye başlandı. 1889'da İngiltere'de Thomas Smith, kurduğu reklam ajansını "yaratıcı metin ve mizanpaj kuruluşu" olarak tanımlıyordu. Amerika'da J. Ayer tarafından kurulan reklam ajansı, ilk metin yazarını 1892, ilk grafikeri ise 1898 yılında kadrosuna aldı. Amiral Thomas Cochrane'den, Fransız halkına seslenen bazı bildirilerin dağıtılmasını istediler. Donanma Komutanlığı, söz konusu bildirilerin İngiliz kıyılarında avlanan Fransız balıkçılarına verilmesini ve kendilerinden bu bildirileri yurttaşlarına dağıtmalarının istenmesini öneriyordu. İngiliz Cochrane ise, Fransız balıkçılarının, düşmanları tarafından ellerine zorla tutuşturulan kâğıtları, kendi yurttaşlarına ileteceklerine hiç inanmıyordu. Bu yüzden, teslim edilen emanetleri, Fransa'ya ulaştırmak için başka bir yöntem aramaya başladı. Daha önceki yıllarda, Kraliyet Donanması'ndan "Pallas" adlı geminin güvertesinde uçurduğu dev uçurtmalarla, teknenin hızını artırabilmek için bazı deneyler gerçekleştirmişti. Bu deneyler ona esin kaynağı oldu ve küçük uçurtmalar yaptırttı. Bildiriler, bu uçurtmaların kuyruklarına düğümlendi. Gemi, Fransız sahillerinde dolaşmaya başladı. Belirli aralıklarla, uçurtmaların ipleri bırakıldı ve böylece İngilizlerin bildirileri, Fransız sahillerine ulaşmış oldu. İLK HAVADAN İLAÇLAMA Tarım ürünlerini zararlılardan korumak için ilk havadan ilaçlamayı 3 Ağustos 1921 günü Teğmen John B. Macready ABD'de, Ohio'nun Troy yöresinde gerçekleştirdi. Dünya yükseklik rekorunun da sahibi olan Teğmen Macready, Ohio Tarımsal Deneyler İstasyonu adına, Curtiss JN6 tipi uçağıyla 24 dönümlük bir katalpa ormanını ilaçladı. Yerden yaklaşık 10 metre yüseklikte giden uçaktan boşaltılan 80 kilo toz kurşun arsenatla, 4 bin 815 ağaç ilaçlanmış oldu. Bu ilaçlama işlemi, bir dakikadan bile daha az sürmüştü. İki gün sonra, bu projenin fikir babası olan Ziraat Mühendisi C.R. Nellie, ağaçlar üzerinde bir inceleme yaptı ve katalpa ağaçlarına büyük ölçüde zarar veren böceklerden yalnızca yüzde birinin sağ kaldığını saptadı. Ticari amaçlı ilk tarımsal ilaçlama şirketi ise, ABD'nin Georgia eyaletinde C.E. Woolman tarafından 1925 yılında kuruldu. Daland Dustters İnc. adlı bu şirket, Petrel türü tek uçağı ile boşalttığı kalsiyum arsenat sayesinde, Georgia'daki pamuk tarlalarını büyük ölçüde zararlılardan kurtardı. HAVADAN İLK PROPAGANDA Havadan yapılan ilk propaganda, 1806 yılı Mayıs ayında gerçekleştirildi. İngiliz Donanması'nın komutanları, 10. Dundonald Dükü Dünyanın ilk resimli ilam, 1887 yılında İngiltere'nin Manchester kentinde The Parrot adlı gazetede yayınlandı. İLK RESİMLİ İLAN Basın tarihinde ilk resimli ilan, 11 Kasım 1887 günü İngiltere'nin Manchester kentinde yayınlanan İngiliz "The Parrot" adlı yerel gazetede çıktı. Bu ilanda "Harrison Patent" dikiş makinelerinin tanıtımı yapılıyordu. Siyahbeyaz yarım ton verilerek basılan fotoğraf, Pratt and Co. adlı reklam şirketi tarafından çekilmiş, ilan da aynı şirket tarafından hazırlanmıştı.
KÜRTAJA İZİN VEREN İLK ÜLKE Sovyetler Birliği, kürtaja izin veren ilk ülkedir. Bu ülkede,!920 yılında, çocuk aldırmak yasal olarak serbest bırakıldı. Ancak, tüm kadın-doğum doktorlarına birer genelge gönderilerek, hastalarını, özellikle ilk hamilelikleriyse, ameliyattan vazgeçmeye ikna etmeye çalışmaları istendi. Ancak, hamilelik iki buçuk ayı geçmemişse, doktorun, hastanın arzusuna karşı çıkması olanaksızdı. Yani, son söz annedeydi. Kürtajın serbest bırakılması üzerine, Sovyetler Birliği'nde çocuk aldıran annelerin sayısı hızla arttı. 1934 yılında, yalnızca Rusya Sosyalist Cumhuriyeti'nde 700 bin kürtaj olayı kayıtlara geçti. Bu gelişmeden endişe duyar, yetkililer, 1936 yılında yasada yaptıkları bazı değişikliklerle, kürtaj için bazı koşullar getirdiler. Buna göre, bir annenin çocuğunu aldırabilmesi için, hamilelik nedeniyle yaşamının "ciddi bir tehlike" altında olması ya da bebeğin hastalıklı doğacağına ilişkin bazı belirtiler bulunması gerekiyordu. Bu koşullar, 1955 yılına kadar geçerliliğini korudu. O yıl, Kürtaj Yasası'nda bazı değişiklikler yapıldı. Bugün Sovyetler Birliği'nde, resmi kayıtlara geçen yıllık kürtaj sayısı. 6 milyon civarındadır. Mediko-sosyal nedenlerle, kürtajı yasal hale getiren ilk ülke ise, İzlanda'dır. 28 Ocak 1935 günü kabul edilen 38 sayılı yasaya göre, eğer doğum annenin bedensel ya da ruhsal sağlığı açısından ciddi tehlikeler taşıyorsa ve hamileliğin ilk 28. haftası geçilmemişse, çocuk alınabiliyor. Batı Avrupa'da, yine medikososyal nedenlerle kürtajı yasal hale getiren pek çok ülke, kendilerine İzlanda'daki uygulamayı örnek almıştır. UÇAKLA PROPAGANDA Havadan, uçakla ilk propaganda, 1911-1912 yıllarında, Türk-İtalyan savaşı şırasında gerçekleşti. İtalyan havacılık teşkilatı olan"italian Servizi Aeroriautici", Libya üzerinde iken uçakla Tripolili Araplara seslenen, "Tripoli, 15 Ocak 1912" tarihli ve "Cavena" imzalı bildiriler attılar. Bu bildirilerde, teslim olan herkese bir "Napolyon altını" ile bir çuval buğday ya da arpa vaat ediliyordu. HAVADAN İLK ASKERİ İNDİRME 8 Havadan ilk savaş operasyonları, italyan Ordusu'ndaki havacılık gönüllüleri tarafından yine 1911-1912 yılları arasında Türk-İtalyan savaşı sırasında, Libya üzerinde gerçekleştirildi. Tripoli'ye gönderilen İtalyan hava birliğinde (19 Kasım 1911), 10 subay, 29 er ve 9 uçak vardı (2 Bleriot, 2 Etrich, 2 Henri Farman ve 3 Nieuport). Bu birlik, daha sonra birkaç Deperdussin ve hava gemisi ile takviye edildi. İtalyanların Libya'daki hava kuvvetleri, kısa zamanda bir savaş uçağı taburu, bir hava gemisi taburu (4 Mart 1912'de faaliyete geçti), bakım ve onarım için bir fabrika ve deneysel çalışmalar için bir laboratuvardan oluştu. Havacı gönüllülerin görevleri ise, beş ana noktada odaklanıyordu. Havadan keşif, fotogrametri, topçulara hedef tayin etme, havadan propaganda ve hava saldırıları. Görüldüğü gibi, bu birlik hava kuvvetlerinin günümüzdeki işlevlerinden yalnızca ikisini yerine getiremiyordu: Son derece hafif plan uçaklarla, asker ve cephane nakli mümkün değildi ve havada başka uçaklarla savaş olanaksızdı. Eğer o dönemde Türklerin de savaş uçakları olsaydı, belki bu ikinci olasılık da gerçekleşebilirdi. SAVAŞTA GÖREV YAPAN İLK UÇAK Türk-İtalyan savaşı sırasında, Tripoli'deki İtalyan Hava Kuvvetleri'nin komutanı Binbaşı Piazza, 23 Ekim 1911 günü "Bleriot XI" türü uçağıyla, Aziziye'deki Türk birliklerinin üzerinde bir keşif uçuşu yaptı. Bu, bir savaşta uçak tarafından yerine getirilen ilk görev oldu. SAVAŞTA YARALANAN İLK HAVACI 31 Mart 1912 günü. Tobruk'taki Arap siperlerini bombalayan bir uçağın ikinci pilotu Yüzbaşı Montu, yerden açılan bir ateşle vuruldu. Teğmen Rossi kumandasındaki uçak, yerden 600 metre yükseklikteyken, dört kurşun yarası aldı ve bunlardan biri Yüzbaşı Montu'ya isabet etti. İLK HAVA SALDIRISI 1 Kasım 1911 günü, Teğmen Giulio Gavotti, "Etrich" türü uçağıyla, Tripoli'den havalandıktan sonra, Ain Zara'daki Türk mevzilerinin üzerine, yaklaşık iki kiloluk "Citelli" tipi bir bomba attı. Mevzilerin üzerinde dolaşıp yaptığı tahribatı gördükten sonra, Tagiura üzerine yöneldi ve yanındaki üç bombayı da buraya fırlattı.
Üç gün sonra, Ain Zara'ya düzenlenen ikinci bir hava saldırısı, Türklerin çok şiddetli protestolarına neden oldu. İtalya, Cenevre Konvansiyonu'na aykırı davranmakla suçlandı. Havadan yapılan bombardımanın tahrip gücü, yalnızca Türk ve İtalyan gazetelerinde değil, tüm dünya basınında günün konusu oldu. İLK ESİR PİLOT Libya'daki Türk-İtalyan savaşı sırasında, İtalyan Hava Kuvvetleri'nden ölen olmadı. Ancak, Teğmen Moizo, 11 Eylül 1912 günü Nieuport türü uçağıyla Aziziye yakınlarında zorunlu iniş yapınca, "savaş tarihinde esir olan ilk pilot" unvanını kazandı. Tripoli'ye ilk gelen pilotlardan biri olan Moizo, 11 aylık görev süresi içinde 82 hava saldırısıyla birlikte bir rekor kırmıştı. SAVAŞTA ÖLEN İLK PİLOT Savaş sırasında ölen ilk pilot, Bulgar M. Popoff tur. Reuter's Ajansı'nın Sofya muhabiri, Popoff'un, 3 Kasım 1912 günü Edirne üzerinde bir keşif uçuşu yaparken, yerden açılan ateş sonucu vurularak öldüğünü bildirdi. GEMİ ÜZERİNE İLK HAVA SALDIRISI Bir gemi üzerine düzenlenen ilk hava saldırısı, 1913 yılında gerçekleşti. Ancak, aynı yıl içinde meydana gelen iki olaydan, hangisinin daha önce yaşandığına dair kesin kanıt yok. Birinci Balkan Savaşı'nın sonlarına doğru, Yunan Donanması'nda görevli "Farman" tipi bir uçak, keşif uçuşu yaptığı sırada, Çanakkale Boğazı'nda mevzilenmiş Türk gemilerinin üzerine dört adet el bombası attı. Bu olayın, Mayıs ayından önce meydana geldiği sanılıyor. Aynı yıl içinde bir başka gemi bombalama olayı da, Meksiko'da.General Carranza'nın, General Huerta'ya karşı verdiği savaş sırasında yaşandı. General Carranza'nın emrinde Fransa doğumlu, ancak aslen Amerikalı olan Lidier Masson adlı bir pilot vardı. "Tek kişilik hava kuvveti" olarak bilinen Masson, "Curtiss" tipi uçağıyla Guyamas Körfezi'nde, Huerta'ya bağlı bir savaş gemisini bombaladı. Masson, attığı patlayıcı maddelerin, tekneye büyük ölçüde zarar verdiğini söyledi. 1914 yılında, Fransızlarla İspanyolların Fas üzerinde gerçekleştirdikleri harekâtla, 1913 yılındaki İkinci Balkan Savaşı'nda da uçakların kullanıldığım görüyoruz. İkinci Balkan Savaşı'nın bir özelliği de, savaşan tarafların hepsinin uçak kullanmış olmasıdır. 1914 Nisan'ında, Birinci Dünya Savaşı'nın patlamasından birkaç hafta önce, Meksiko üzerine gerçekleştirdikleri küçük bir harekât sırasında, Amerikalılar da uçaklardan yararlandılar. Curtiss tipi bir deniz uçağı ile iki Curtiss uçan-gemisi, Birmingham ve Mississippi uçak gemileriyle Vera Cruz'a gelerek, gemiden kıyıya keşif uçuşları yaptılar. İLK TELSİZ TELGRAF Irak Posta Direktörü Douglas Gumbley, ilk telsiz telgraf gönderen kişi olarak tarihe geçti. Gumbley, 1933 yılı Şubat ayında, buluşunu Londra'da kendi adına tescil ettirdi. Daha sonra telsiz telgraf, posta amacıyla 15 Temmuz 1933'ten itibaren Irak Postanesi'nde kullanılmaya başlandı. UÇAKLA İLK UÇUŞ Belirli bir güçle çalışan bir uçakla ilk uçuş, Orville Wright tarafından 17 Aralık 1903 günü saat 10.35'te 12 beygir gücündeki "Flyer-I" ile, Kittyhawk'ta, Kil! Devil tepelerinde gerçekleştirildi. Uçak, 12 saniye süren uçuşu sırasında, yerden 4 metre yükseklikte, saatte 35 millik bir hıza ulaştı. Olayın görgü tanıkları, Orville Wrihgt'ın kardeşi ve uçağı birlikte yaptıkları Wilbur Wright ile beş sahil koruma görevlisiydi. Aynı gün, üç uçuş daha yapıldı. Bunların en uzunu 59 saniye sürdü ve Wilbur, 284 metre yol almayı başardı. Ertesi gün basın, insanoğlunun havayla giriştiği bu mücadeleyi "bir hafiflik örneği" olarak nitelendirip vermedi. Olayı tüm İngiltere'ye duyuran, yalnızca Daily Mail gazetesi oldu. UÇAĞA PARAYLA BİNEN İLK YOLCU İngiltere'de 1911 yazında, Keith Prowse and Co. adlı bir şirket, eğlenmek amacıyla uçağa binmek isteyenleri, 2 İngiliz altını karşılığında gezdiriyordu. Belirli bir ücret karşılığında bir yerden bir yere gitmek isteyen ilk yolcuyu ise, 17 Mayıs 1911 günü, J.V. Martin taşıdı. Martin, yolcusunu G.W. Farman tipi uçağıyla, İngiltere' nin Brooklands yöresinden Hendon'a götürdü.
Fırlatmalı pilot koltuklarının, İngiltere'de 1945yılı Ocak ayında yapılan ilk deneylerine, Bernard Lynch adlı pilot, gönüllü olarak katıldı. İLK FIRLATMALI PİLOT KOLTUĞU Bu tür koltukların ilki, sıkıştırılmış hava ile çalışıyordu ve 2 Nisan 1941 günü Rostock- Marienehe seferini yapan Alman Heinkel He 280 jet savaş uçağına takıldı. İlk kullanımı ise 13 Ocak 1942 günü, Almanya'da Rechlin üzerinde oldu. Şiddetli buzlanma nedeniyle uçağın yere çakılacağını anlayan pilot Binbaşı Schenk, 2 bin 625 metre yükseklikte koltuğunu fırlatarak kurtulmayı başardı. "He 280" tipinde tek olan bu uçağın yapımına, daha sonra Messerschmitt tipi jet savaş uçakları tercih edildiği için devam edilmedi. Bir patlayıcı gücüyle havaya fırlayan ilk pilot koltuğu ise, ilk kez 30 Temmuz 1943 günü uçan İsveç yapımı Saab-21 türü uçağa takıldı. Bu koltuk, daha sonraki benzerleri için de ilham kaynağı oldu. Fırlayan pilot koltuklarıyla üretilen ilk uçak ise Heinkel He 162'dir. Bu uçak, ilk uçuşunu 6 Aralık 1944 günü yaptı ve 14 Nisan 1945 günü Alman Luftwaffe Birliği L/JGI'- de hizmete girdi. Toz şarjlı balistik-katapult tipi fırlayan koltuklar, toplam 116 uçağa monte edildi. He 162'den önce geliştirilen Saab 21 ise, 1945 yılı Aralık ayına kadar İsveç Hava Kuvvetleri'nde hizmete konmadı. İLK HAVA SAVAŞI 10 Havada, iki uçak arasında gerçekleşen ilk savaşı, 15 Ağustos 1914 günü Reuter's Ajansı, şu satırlarla dünyaya duyuruyordu: "Dün bir Fransız uçağı, bir Alman uçağı ile karşılaştı. Fransız pilot, Brovming'ini çekerek ateş etmeye başladı ve Alman'ı kovaladı. Alman havacı, karşı koymak yerine kaçmayı tercih etti." Taraflardan birinin ölümüyle sonuçlanan ilk hava çatışması, 5 Ekim 1914'te yaşandı. Fransız Hava Kuvvetleri'nin V 24 savaş birliğinde görevli Joseph Frantz, Voisin tipi uçağıyla düşman mevzileri üzerinde yaptığı keşif uçuşundan dönerken, Almanlara ait bir Aviatik'le karşılaştı. Frantz'ın teknisyeni Quenault, derhal uçağın burnundaki Hatchkiss marka makineli tüfeğin tetiğine sarıldı. Aviatik'teki teknisyenin ise yalnızca tabancası vardı. O, daha nişan alamadan Quenault, Hotchkiss'in tüm mermilerini Aviatik'in üzerine boşalttı ve Alman uçağı, havada parçalanarak Fransız mevzilerinin gerisine düştü. Çatışmayı yerden Fransızlar ve Almanlar da izliyordu. Hepsi de daha iyi görebilmek için mevzilerinden dışarı çıktılar. Havadaki bir çarpışma sırasında ölen ilk havacılar olarak tarihe geçen Almanların adları Wilhelm Sclienting ve Fritz von Zangen'di. Ölü pilotun cebinden, annesine hitaben yazılmış bir mektup çıktı. Bir Fransız uçağı, bu mektubu en yakındaki Alman havaalanına götürdü. Bu davranış, hava savaşının ilk yıllarında bir "gelenek" haline geldi. Zira o yıllarda, göklerde birbirleri ile düello yapan "kahramanlar", insanca bazı erdemlerini yitirmemişlerdi ve düşmanlarından nefret etmiyorlardı. KAÇIRILAN İLK UÇAK Havacılık tarihinde kaçırılan ilk uçak, Cathay Pasifik Havayolları Catalina'ya ait "Miss Macao" adlı uçan-gemidir. 16 Haziran 1948 günü, Hong Kong'a gitmek üzere Macao'dan havalanışından az sonra Wong-yu Man adlı bir toprak işçisinin önderliğindeki bir grup Çinli tarafından ele geçirildi. Korsanlar, yol-
cuları rehin almak istiyorlardı. Ancak, pilot direndi. Korsanlar, silahlarını ateşlediler ve uçak düştü. Kurtulan tek kişi ise, korsanların lideri Wong-yu Man oldu. Önceleri kimse onun korsanların başı olduğunu anlamadı. Uçağın enkazındaki kurşun deliklerini bulan polis, bir adamını Hong-Kong'daki hastanede yatmakta olan \Vong-yu Man'ın yanındaki yatağa yatırdı. Çok geçmeden, Wong-yu Man'ın "çenesi düştü" ve tüm olup biteni yatak komşusu "hasta"ya anlattı. Öyküyü tümüyle barıda alan Hong-Kong polisi de, gerekeni yaptı. Jumo 004 motorlarıyla saatte 540 mil yapabiliyordu. 4 adet MK.10S 30 milimetrelik kısa namlulu silahı vardı. İlk yapılan 13 adet A-I savaş uçakları, Rechfeld ve Rechlin'deki deneme merkezlerine gönderildi. 1944 yılı Mart ve Nisan aylarına kadar gelişimleri sürdürüldü, Mayıs ayında ise seri üretime geçildi. 1944 Haziran'ında, dünyanın "ilk jet savaş uçağı filosu" Erprobungskommando EK 262, Lechfeld'de, Werner Thierfelder'in komutasında hazır bekliyordu. İLK UÇAK ÜRETİM ŞİRKETİ İLK UÇAK YOLCULUĞU İçinde pilottan başka bir yolcuyla havalanan ilk uçak, Wrihgt kardeşlerin "Wright Flyer III" adlı uçakları oldu. 14 Mayıs 1909 günü, Kittyhawk'ta, Wilbur Wright", Charles W. Furnas'ı yanma alarak, 29 saniyede 656 metre uçtu. İLK KADIN UÇAK YOLCUSU Uçağa binen ilk kadın, Fransız yontucusu Bayan Therese Peltier'dir. Bayan Peltier, 8 Temmuz 1908 günü Fransa'da, Voisin yöresinde, Leon Dalagrange tarafından uçağa alınarak çok kısa bir süre gezdirildi. İLK TURBO-JET "Heinkei He-178" kot adıyla üretilen ve merkezkaç akımlı motorla çalışan ilk turbo-jetin planlan Dr. Hans von Ohain tarafından çizildi ve ilk kez 24 Ağustos 1914 şafağında Erich Warsitz kumandasında Almanya'da Rostock- Marienehe arasında uçtu. Üç yıl sonra, daha uzun bir mesafeyi katetti. Dr. Ohain, Heinkel'e, 1936'da katılmıştı. İlk turbo-jet motorunun deneylerini de ertesi yıl yaptı. "He SI" kot adlı bu motorun denemeleri, Alman Havacılık Bakanlığı'ndan habersiz, gizli bir yörede gerçekleştirildi. Alman resmi makamlarının, He-178'den, 1939 Ekim'ine kadar haberi olmadı. İLK TURBO-JET İMALATI Seri olarak üretilen ve savaş uçağı olarak kullanılan ilk turbo-jet, "Messerschmitt Me 262A"dır. Bu uçak, ilk uçuşunu 18 Temmuz 1942 günü gerçekleştirdi. Üzerindeki Junkers Uçak üretmek üzere kurulan ilk şirket, Voisin Freres firmasıdır. 1906 yılı Kasım ayında, 26 yaşındaki Gabriel Voisin ve 24 yaşındaki kardeşi Charles Voisin tarafından Fransa'da "La rue de la Ferme, Billancourt" adresinde faaliyete geçti. Gabriel'in anılarında belirttiğine göre, uçak endüstrisinin temellerini attıkları zaman, bankada birkaç frankları ve ceplerinde de biraz bozuklukları vardı. Yanlarında eski bîr gemi yapımcısı Metayer ve Brost adlı kabin yapımcısı işçi olarak çalışıyordu. İlk siparişlerini 1906 yılı Aralık ayında Mösyö Florencie'den aldılar. Ancak, planlarındaki bazı hatalar nedeniyle uçak yerden kalkmadı. İlk başarılı üretimi de aynı ay içinde gerçekleştirdiler. 50 beygir gücündeki sekiz silindirli "Antoniette" motoruyla hareket eden bu uçağı, Parisli yontucu Leon Delagrange sipariş etmişti. Deneme uçuşunu 30 Mart i907'de bizzat Charles Voisin yaptı. Uçak. aynı gün müşteriye teslim edildi ve bu tarih, dünya havacılık endüstrisinin "doğum günü" olarak kitaplara geçti. SAVAŞAN İLK JET Bir düşman uçağı ile savaşa tutuşan ilk jet, bir "Me 262" tipi uçak oldu. Lechfeid'deki EK 262 filosundan olan bu Me 262, 25 Temmuz 1944 günü Münih üzerinde, İngiliz 544 RDF birliğine ait bir Mosquito ile kapıştı. İngiliz uçağının pilotu Teğmen Wall, Me 262'nin beş kez açtığı ateşten kurtulmayı başardı ve bulutların arasında kayboldu, JETLERARASI İLK HAVA SAVAŞI İki jet savaş uçağı arasındaki ilk çatışma, 8 Kasım 1950 günü Kuzey Kore üzerinde meydana geldi. Amerikan Hava Kuvvetleri'nden Teğmen Russel John Brow, "Lockheed F-80" tipi uçağıyla, bir Sovyet "MİG-15"ini vurarak düşürdü. 11
TELSİZLİ İLK UÇAK Telsiz taşıyan ilk uçak, 27 Ağustos 1910 günü New York'ta, Sheepshead Bay üzerinden uçtu. Kanadalı pilot J.A.D. McCurdy, H.M. Horton kumandasındaki yer istasyonuna şu mesajı gönderdi: "Uçuş halindeki bir uçaktan gönderilen bu ilk mesajla, havacılık çalışmalarıyla ilgili gelişmelerde yepyeni"bir sayfa açılıyor." SAVAŞ SIRASINDA İLK UÇAK MESAJI Savaş sırasında uçaklardaki telsizin ilk kullanımı, 24 Eylül 1934 günü gerçekleşti. İngiliz Hava Kuvvetleri'nden 4. RFC Birliği'ne bağlı Teğmen D.S. Lewis ve Teğmen B.T. James", "1. Aisne Savaşı" sırasında, bir topçu harekâtını yönettiler. Öğleden sonra 04.02'de uçaktan alınan ilk mesaj. "Biraz kısa düşüyor. Ateş!.. Ateş!.." şeklinde idi. Saat 04.42'de alınan son mesajda ise pilotlar, "Artık eve dönüyoruz" dediler. Her iki teğmen de, birkaç gün sonra öldü. UÇAĞA GÖNDERİLEN İLK MESAJ 1916 yılında, Mühendis Binbaşı C.E. Prince, yerden uçağa ilk mesajı göndermeyi başardı. Brooksland Havacılık Merkezi'nde yapılan deneme sırasında, Teğmen J.M. Furnival, saatte 50 mil hızla merkezin üzerinde dolaşıyordu. Birden, uçaktaki alıcıdan Binbaşı Prince' ın sesini duydu: "Selam, Furnie... Şu anda beni duyabiliyorsan, hareket halindeki bir uçağa ilk mesajı iletebildim demektir." Furnival, kanatları üzerinde yatarak mesajı aldığını belirtti. UÇAKLA YAPILAN İLK KEŞİF 12 Uçakla yapılan ilk keşif uçuşu, 9 Haziran 1910 günü, Fransız Ordusu'ndan Yüzbaşı Marconnet ve Teğmen Fequant tarafından, tek kişilik "Henri Farman" tipi bir uçakla gerçekleştirildi. Teğmen Fequant, uçağa kumanda ederken, Yüzbaşı Marconnet de, pilot koltuğu ile motor arasındaki daracık yere sıkışmış, kara ve demiryollarının, kasabaların ve köylerin fotoğrafını çekiyordu. İki korkusuz havacı, o gün iki buçuk saat içinde Camp de Chalons'tan Vincennes'e kadar 145 kilometre uçarak ayrı bir rekor kırdılar. TELSİZLİ İLK SİVİL UÇAK 1919 yılında, Aircraft Transport and Travel şirketi tarafından Londra-Paris arasında çalıştırılan "DH 42 G-EALU", telsiz takılan ilk sivil uçak oldu. AD I/S tipi telsiz, Marconi firması tarafından monte edilmişti. SAVAŞTA İLK KEŞİF UÇUŞU Bu tür bir uçuş, ilk kez 1911-1912 yılları arasında Türk-İtalyan Savaşı sırasında, Tripoli'- deki İtalyan Hava Üssü'nün komutam Yüzbaşı Piazza tarafından gerçekleştirildi. Piazza, 23 Ekim 1911 günü "Bleriot XI" tipi uçağıyla Tripoli'den havalanarak Aziziye'deki Türk mevzilerinin üzerinde uçtu. Bu, aynı zamanda bir uçağın savaş sırasında ilk kez kullanılışıydı. Üç gün sonra, Yüzbaşı Piazza ve Teğmen Gavotti, Türk hatları üzerinde bir başka keşif uçuşu yaptılar ve Sciara-Sciat muharebeleri sırasında savaş gemisi "Carlo Alberto" ile dağlarda mevzilenmiş İtalyan topçularının atışlarını yönettiler. İLK FOTOĞRAFLI KEŞİF UÇUŞU Fotoğraf makinesi kullanılarak yapılan ilk keşif uçuşu, Tripoli Harekâtı sırasında "Italian Servizi Aeronautici"den Yüzbaşı Piazza tarafından 24 Şubat 1912 günü "Bleriot XI" türü bir uçakla gerçekleştirildi. Kısa bir süre sonra Kumandan Sulsi, ilk sine-kamera ile P. 3. hava gemisine binerek havalandı ve düşman mevzilerinin filmini çekti. HAVAYOLUYLA İLK TURİZM Turizm amaçlı ilk uçak seferleri, 1932 yılında, Londra Politeknik Turing Derneği tarafından düzenlendi. O yıl, İngiliz Hükümeti, bir yıl önce yaşanan mali kriz nedeniyle, yurttaşlarını dış ülkelerde para harcamamaya çağırmıştı. Bu çağrı üzerine "bir uçak kiralayan Politeknik Turing Derneği, tatil yapmak isteyenleri bu uçakla İsviçre'ye götürerek Seeburg'daki kendi tesislerinde ağırladı. Böylece, geziye katılanların ödedikleri ücretin yüzde 95'i, yemden İngiltere'ye dönmüş oldu. Bu şekilde tatile çıkan turistlerin 24 kişilik ilk grubu, Imperial Havayolları'na ait "Heracles" adlı uçakla, Mayıs ayında Croydon'dan Basle'e beş saatte uçtular. İsviçre'de geçirilen bu güzel tatilin ücreti, günlüğü 12 ile 14 İngiliz
Seri üretimi yapılan ve savaşta ilk kullanılan turbo-jet türü 'uçak olan Messerschmitt Me 262A 'nın bir örneği. İLK JET BOMBARDIMAN UÇAĞI İlk jet bombardıman uçağı, Me 262 A-2 Strumvogel (Fırtınakuşu) adı altında geliştirilmek üzere 1944 Haziran'ında, Rheine'daki Kommando Schenk'e gönderildi. İlk jet bombardıman filosu da, 3. Staffel of L/KG 51 adı altında Ağustos ayı içinde Rheims yakınlarındaki Juvincourt'ta kuruldu. Filoda beş tane "Fırtınakuşu" vardı. Bu bombardıman uçakları, planlan gereği böyle bir görev için uygun olmamakla birlikte, Hitler'in kişisel baskısı sonucu üretilmişti. lirası arasında değişiyordu. Yaptığı organizasyonlarla tatilcilerin güvenini kazanan ve onları uçak yolculuğunun güvenli olduğuna inandıran Turing Derneği yöneticileri, aynı yıl yedi Avrupa başkentini içeren "büyük bir tur" düzenlediler. Heracles uçağı ile yola çıkan turistler, 14 gün içinde 2 bin 829 mil uçtular ve Amsterdam, Berlin, Viyana, Budapeşte, Roma ve Paris'i ziyaret ettikten sonra Londra'ya döndüler. 1932 yılında da Londra Politeknik Turing Derneği, 900'ü aşkın turiste Avrupa kıtasını gezdirmişti. UÇAK TAŞIYAN İLK GEMİ Üzerine kurulan uçuş güvertesi ile uçak taşıyan ilk gemi, Amerikan hafif kruvazörü "Birmingham"dır. Pilot Eugene Ely, 14 Kasım 1910 günü,gemi, Chesapeake Körfezi'ne demir atmış durumdayken, 50 beygir gücündeki "Curtiss" tipi uçağıyla Birmingham'dan havalandı ve 2.5 mil uçtuktan sonra, Norfolk yakınlarındaki Willoughby Spit'e indi. Bir geminin güvertesine uçakla ilk inen pilot da, Eugene Ely'dir. Bu pilot, 18 Ocak 1911 günü saat 11.0l'de San Francisco Körfezi'nde bulunan Pennsylvania kruvazörünün 40 metrelik uçuş pistine inmeyi başardı. UÇAKLARDA İLK ÇİFT YÖNLÜ HABERLEŞME Çift yönlü haberleşme sistemine sahip olarak kurulan ilk filo, 141 no'lu Londra'yı Savunma Birliği'dir (RFC). Bu birliğin eğitimini yaptıran telsiz subayı F.S. Mockford, "Mayday" olarak da bilinen acil yardım çağrısını bularak, savaştan sonra dünyanın en ünlü kişileri arasına katıldı. SAVAŞAN İLK UÇAK GEMİLERİ Uçak gemilerinin bir savaşta ilk kez aktif görev üstlenmeleri, 1914 yılı Nisan ayında oldu. O tarihte, ABD savaş gemisi "Mississippi" ile "Birmingham" kruvazörüne, beş Amerikan deniz uçağı ile birlikte Vera Cruz'a gitme emri verildi. Söz konusu uçaklar, gemilerin yan tarafından suya indirildikten sonra, Meksika hatları üzerinde keşif uçuşu yapmak üzere havalandılar. 13
DÜNDEN BUGÜNE ZIRHLAR A Romalılar'da: Deri giysiler üzerine yatay olarak sıralanan demir bandajlar, bronz menteşelerle birbirine bağlanırdı. Demir ya da bronzdan yapılan başlıkların her iki yanında, yanakları da koruyan muhafazalar uzanırdı. B Normandiyalılar'da: Küçük demir halkalardan örülen bir giysi, yüz hariç vücudun tümünü kaplardı. Başa sıkıca oturan başlığın, burun üzerinden ağıta kadar sarkan bir uzantısı vardı. Ayrıca bir de kalkan kullanılırdı. İLK ZIRH Bilinen en eski zırhlar, İ.Ö. 2000 yılında, Mezopotamya'da bronz pullardan yapıldı. Zırh, oradan Doğu'ya yayıldı ve en yaygın örnekleriyle Japon Samuray savaşçılarının üzerlerinde görüldü. Yunanlılar, bronzdan bacak ve göğsü koruyan plakaları geliştirdiler. Romalı generaller de bu tür zırhlar kullanıyorlardı. Romalı lejyon askerlerinin zırhları ise, giysilerinin üzerine takılan demir bantlardan oluşuyordu. İngiliz Kralı William'm süvarileri ise, 1066 14
C Ortaçağ zırhı: Çelik plakalardan oluşan bu zırh, 14. yüzyılda gelişimim tamamladı. Vücudun tüm bölümleri, bu çelik yığını ile gizleniyor, giysiler de bu zırhın altında kalıyordu. Ağırlıkları 30 kiloya kadar çıkanı vardı. D Günümüzde zırh: Güvenlik güçlerinin giydiği emniyet yelekleri, naylon gibi yüksek dirençli liflerin sayısız tabakalar halinde üst üste konması esasıyla yapılır. Hafif başlıklar ve kırılmaz camdan yapılan yüz koruyucuları, bu yelekleri bütünler. yılında metal halkalar takılmış gömlekler giyiyorlardı. 13. yüzyılda zırhlara, vücudun önemli yerlerini koruyan parçalar eklendi. 15. yüzyılda ise zırhlar, tüm vücudu koruyacak biçimdeydi ve ağırlıkları 30 kiloya yaklaşıyordu. Tüm vücudu koruyacak kurşun geçirmez zırhların, taşınamayacak kadar ağır oldukları ortaya çıkınca, 1650 yılından itibaren, yalnızca göğsü ve sırtı korumaya yarayan tabakalar yapıldı. Günümüzde zırhların yapımında, çok hafif olan naylon, plastik ya da fiberglas gibi kurşun geçirmez maddeler kullanılıyor. 15
SEYİRDEKİ GEMİDEN UÇAKLA İLK KALKIŞ Böyle bir kalkışı,dünyada ilk kez Teğmen Samson, "Short S.JB" türü uçağıyla Weymouth'ta 8 Mayıs 1912 günü gerçekleştirdi. O gün, İngiltere Kralı V. George, donanmayı teftiş ediyordu. Teğmen Samson, 10.5 knot hızla seyreden HMS Hermes gemisinden uçağıyla birlikte havalandı. İLK UÇAK GEMİSİ Franklin D. Roosevelt" uçak gemisinden, Teğmen James J. Davidson'un pilotluğunda havalanan XFD-l Phantom, bir uçak gemisinden havalanarak tekrar inen ilk jet uçağı oldu. Geminin pist uzunluğu 153 metreydi. UÇAK GEMİSİNDE İLK JET FİLOSU Dünyada ilk kez bir uçak gemisi üzerine üslenen jet filosu, ABD Hava Kuvvetleri'nden "17-A" adlı birliktir. 16 Phantom uçağından oluşan bu birlik, 5-7 Mayıs 1948 günlerinde, ABD uçak gemisi USS Saipan üzerinde görev yaptı. Dünyada, uçak gemisi olarak inşa edilen ilk savaş gemisi, ilk planları bu amaca uygun olmasa da, İngiliz Donanması'ndan "HMS Ark Royal"dir. 122 metre uzunluğundaki bu gemi, 1914 yılı Eylül ayında Blyth'ta kızağa kondu. Ertesi yıl 9 Aralık'ta denize indirildi. Yapımı sırasında amiralliğin emriyle planlarında bazı değişiklikler yapıldı ve alt güvertesinde 10 deniz uçağı taşıyacak şekilde geliştirildi. Ark Royal, yapımının hemen ardından Çanakkale Boğazı'na gitti ve savunma amaçlı ilk görevini de 17 Şubat 1917 günü Bozcaada'da yaptı, O gün Ark Royal'den havalanan bir uçak, Türk mevzileri üzerinde keşif uçuşu yaparak bilgi topladı. "Tekerlekli uçak" taşımak amacıyla inşa edilen ilk savaş gemisi ise, İngiliz Donanması'ndan "HMS Furious"tur. 1917 yılı Haziran ayında donanmaya katılan bu gemi, hem kruvazör, hem de uçak gemisi özelliklerine sahipti. İlk yapıldığında, üzerinde yalnızca kalkış güvertesi vardı. Taşıdığı altı uçağın havada görevini tamamladıktan sonra karaya inmesi planlanıyordu. Ancak, bunun yeterli olmadığı görüldü ve 1917 Kasım'ında yeniden kızağa çekilerek bir iniş güvertesi monte edildi. Furious'un en önemli özelliklerinden biri, uçağı hangardan uçuş güvertesine çıkaran hidrolik kaldırma sistemiydi. Uçak gemisi olarak planlanan ve o amaçla yapılan ilk gemi, Japonlar tarafından 9 Aralık 1919'da denize indirilen "Hosho"dur. Hosho, ilk görevini 30 Kasım 1922 günü Tateyama açıklarında yerine getirdi. En çok 25 deniz mili yapabilen bu gemi, 21 uçak taşıyordu. UÇAK GEMİSİNDEN KALKAN İNEN İLK JET VE 21 Temmuz 1946 günü Cape Henry açıklarında bulunan ABD Donanması' na ait "USS 16 İLK NÜKLEER UÇAK GEMİSİ Nükleer enerjiyle çalışan ilk uçak gemisi, 72 bin 500 tonluk "USS Enterprise"dır. ABD Donanması'nın bu dev gemisi, 24 Eylül 1960' ta Newport News'ta kızağa kondu. 25 Kasım 1961'de denize indirildi. Sekiz adet su soğutmalı nükleer motoruyla, bugüne dek yapılan tüm savaş gemilerinin en güçlüsü (Yaklaşık 300 bin beygir gücünde), en büyüğü (367 metre) ve en pahalısıdır (445 milyon dolar). Geminin tüm mürettebatı, 440 subay ve 4 bin 160 erden oluşuyordu. 100 uçak taşıyabilen USS Enterprise'ın uçuş güvertesi ise, dört futbol sahası büyüklüğündeydi. İLK YEMEKLİ UÇUŞ Bu yolda ilk girişim, 11 Ekim 1919'da, Londra-Paris arasında çalışan Handley Page Transport tarafından yapıldı. Şirket, önceden hazırlanan kumanyaları, uçuş sırasında yolculara dağıtarak, ekstra bir ücret aldı. İlk sıcak yemek servisi konusunda, değişik havayolu şirketlerinin öncülük iddiaları vardır. Ancak, bunlar içinde en inandırıcı olanı "Air Union" adlı havacılık şirketidir. Bu şirket, beş kap sıcak yemeğin yanı sıra, yolcularına 1925 üretimi şarap servisi de yapıyordu. İLK ERKEK KABİN MEMURU Sivil havacılık tarihinin ilk erkek kabin memuru, İngiliz Jack Sanderson'dur. Bay Sanderson, "Daimler Airways" tarafından Londra-Paris arasında işletilen Havilland 34 tipi uçakta, 2 Nisan 1922'de göreve başladı. Ancak, çok sevdiği mesleğini yalnızca bir yıl sürdürebildi ve 1923'te çalıştığı uçağın düşmesi sonucu hayatını kaybetti.