Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Alanya Kalesi Kazısından Çıkan Bir Duvar Çinisinin Önemi Yrd. Doç. Dr. Z. Kenan Bilici Bugüne kadar Selçuklu tarihi ve döneminin sanat faaliyetleri ile ilgili olarak pek çok şey söylendi ve yazıldı. Oysa biz hâlâ, sözgelişi, bu yıl beşincisi yapılan bu seminerin de gösterdiği gibi, Selçuklu döneminin sanatını bütün yönleriyle ortaya koyabilmek için ne tür sonsuz cabalar içerisinde olduğumuzu ve ne denli problematik bir alanın sözcülüğünü yaptığımızı, her yıl artan ölçülerde göstermekte devam etmekteyiz; aynı dönemin tarihini ele alan bildirilerin yıldan yıla şaşırtıcı bir parametreyle adeta erimesine rağmen. Doğrusu, bütün bu olumlu çabalara karşılık, yine de, bu dönemin her yönüyle aydınlatamadığını söylemek için fazla cesur olmak gerekmiyor. Sözgelişi, bu dönemin en önemli yazılı kaynaklarının, hâlâ günümüz Türkçesine çevrilip yayımlanmayışları kadar, dönemin diğer pek çok tarihî1 kaynağının eksikliği de, ciddi bir problem olarak baş köşede durmaktadır. Fakat kanımca mevcut yazılı kaynakların da, zaten doğrulanabilir bir tarih yazıcılığı için değil, Selçukluların çağdaşı olan diğer kültür çevreleriyle mukayeseli ve denetlenebilir geniş bir perspektif içinde ele alınması, pek çok sebep ve sonuç ilişkisi üzerinde duran çok yönlü yaklaşımları da içermesi ve duygusal ipotekler altında kalınmadan kullanılıp doğru olarak yorumlanması gerekiyor. Bu konuda tarihçilerimiz arasında da ciddi fikir ayrılıkları ve uzlaşmazlıklar olduğu dikkati çekiyor. Kaldı ki, tarihçilerimizden, bu dönemin anıtlarının ve arkeolojik materyalinin, belki de yüzlerce belgenin yazdığından daha çok tarih yazdığını anlamalarını da beklemekteyiz. Öte yandan, bu dönem anıtları üzerinde yürütülen restorasyonların pek iç açısı uygulamalar olmadığını ve mevcut sorunların aydınlatılması şansını çoğu kez bütünüyle ortadan kaldırdığını söylemek durumundayız. Ayrıca, bu döneme yönelik arkeolojik kazıların eksikliğini veya yetersiz oluşunun sıkıntılarını da, şimdi her zamankinden daha çok çekiyoruz. Selçuklu dönemi tarih ve sanat tarihi yazıcılığının bugünkü sorunları hakkında ileri sürebilecek bu ve benzer yaklaşımlardan bahsettiğimiz sürece, her geçen zaman, bu dönem anıtlarının anlatmak istediklerini birer birer örtüp, onları daha da bilinmez yapacak; Selçuklu döneminin fizik-bütün olarak bir panoramasını ortaya koyabilmek, hatta kuramsal restitüsyonlara yönelebilmek ve zaman zaman adeta gerçek-üstü kimlik kazanan tarihini de doğru olarak yorumlayabilmek için, her defasında daha büyük dilbilgisi, tarihi topografya, malzeme bilgisi, çizim ve tasarım ustalıkları gerekecektir. Fakat yine de, gerek müze depolarından ve gerekse bu döneme yönelik arkeolojik kazılardan, bu panoramayı aydınlatmaya ve şekillendirmeye yardımcı olacak pek çok yeni malzemenin çıkacağını umabiliriz. Bu makalede, Alanya Kalesi kazılarından çıkan bu türden bir örneği ele almak istiyorum.
Alanya Kalesinde, 1985 yılında yapılan yüzey araştırması ve rölöve çalışmalarını takiben, 1986 yılında, İçkale'nin güney-doğu bölümünde yer alan ve çeşitli yayınlarda "Selçuklu Sarayı" diye de anılan (2) harabenin aydınlatması amacıyla ilk arkeolojik kazılara başlanmıştı. 1987. yılındaki ikinci.kampanyada, X., XI, XII ve XI J plankarelerini ihtiva eden ve kazısı yapılmadan önce yüzeyden yaklaşık 2,5 3 m. Kadar bir yüksekliğe varan toprak yığını ile dolu durumdaki saha da ele alınmış; kazısı yapıldıktan sonra, burada;yaklaşık 9.15 x 4.80 m. ölçülerinde dikdörtgen planlı bir yapının temel kalıntısı ile söz-konusu yapının mimari elemanlarına ait kalıntılar ortaya çıkartılmış; bu arada, hayli tahrip olmuş bir vaziyette, çoğunluğu sıraltı ve lüster tekniğinde yıldız ve haçvari çiniler olmak üzere, ayrıca düz turkuvaz sırlı dikdörtgen levha çiniler ve daha az sayıda da çini mozaik, fresk, cam ve seramik parçalarından oluşan çeşitli küçük buluntular da ele geçirilmişti(3). Buluntular arasında hiç şüphesiz en dikkati çekici olanı, XI J plan-karesinde, yapının içine dağılmış vaziyetteki tonoza ait göçük kütlelerini örten toprak tabakasının içinde, birbirinden farklı mesafe ve kotlarda ele geçen bir duvar çinisidir. Dört parçadan oluşan çininin bir yarısı, toplu olarak üç kırık parça halinde bulunup birleştirilmiş; tek parçadan oluşan diğer yarısı ise, yazı kuşağındaki kırık nedeniyle bütüne tamamlanamadığı için, bu şekilde koruma altına alınmıştır. Çininin eksik olan diğer parçaları, ne yazık ki, bulunamamıştır. Söz konusu çini parçaları, 2.4 cm. kalınlığından krem renkli gevşek ve gözenekli hamurlu olup, desenler beyaz astar üzerine siyah ve kobalt mavisi renklerle sıraltı tekniğinde işlenmiştir. Ortalama 1 mm. kalınlığındaki şeffaf uçuk yeşil renkli sır, bir hayli çatlayıp yıprandığı gibi, çininin uzun süre toprak altında kalması dolayısıyla tamamıyla yoğun bir oksit tabakası ile de kaplıdır; bu nedenle, sıraltındaki yazı ve desenler rahatlıkla seçilememektedir. Saf alkolle yapılan temizleme işlemleri sonucunda, sırtaltında, ortada daire içine alınmış yıldız kolları şeklindeki geometrik bir kompozisyon ve bunu çeviren sülüs yazı kuşağı ile köşelerde birer palmet motifinden meydana gelen bitkisel bir süslemenin bulunduğu tespit edilmiştir. Söz konusu parçaların "sekiz köşeli yıldız" formundaki bir Selçuklu duvar çinisine ait olduğu ve vaktiyle, yapının güney-doğu duvarındaki "yıldız-haç" kompozisyonlu bir çini kaplamada yer aldığı şüphesizdir(4). Gerek ortadaki geometrik kompozisyon ve gerekse sülüs yazı kuşağındaki ibarelere dayanarak yaptığımız restitüsyon, çininin karşılıklı dış köşelerinin arasındaki uzunluğun 26 cm. olduğunu göstermiştir. Alanya Kalesi kazılarının, kanımca bugüne kadar en önemli buluntusu olarak nitelendirilebilecek bu çini parçalan, birçok bakımdan ilgi çekicidir ve bu haliyle başlı başına ele alınmaya ve anlamlandırılmaya muhtaçtır. Ortadaki daire içine alınmış geometrik kompozisyonu çevreleyen 2.4 cm. kalınlığındaki yazı kuşağında, hâli hazırda, birinci parça üzerinde "...f husrev buthanu's sultanu'l-mu'az..." (Kazı Env. No. 87-XlJ 321 a) (Foto. 2) (Şekil 1) ve ikinci parça üzerinde de;şahu»...zam Alâ'ud-dunyâ ve'd-dîn eb..." (Kazı Env. No. 87-XIJ 321 b, c, d) (Foto 3) (Şekil 2) ibareleri rahatlıkla okunabilmektedir. Yazıya plastik özelliklerine göre değil, fakat lojik boyutluyla yaklaşıldığında, bunun,selçuklu sultanının lâkap ve unvanlarını da ihtiva eden bir kitabeye ait olduğunda şüphe yoktur. Şu hâlde, söz konusu kitabenin eksik olan kısımları nasıl tamamlanabilir ve kitabede lâkap ve ünvanlarıyla birlikte zikredilen bu Selçuklu sultanı kimdir?
Hâl-i hazırda, kitabenin ilk kelimesini teşkil eden "... 'flusrev" ibaresinin, "hı" harfinin, kendinden önce, "ye" olması muhtemel bir harf ile birleşmesine bakılırsa, "Keyhusrev" olarak tamamlandığını ve. bu suretle aynı zamanda.kitabenin de son kelimesi olduğunu kabul etmemek için hiçbir sebep yoktur. Bu durumda sözkonuiükitabe, Burhanu's-sultanu'tl-mu'az... terkibi ile başlamaktadır. Sonraki "mu* az,..»" ibaresinin "muazzam" ve devamla "sâhu...zam" ibaresinin de "şâhensâhu'i-'âzam" olarak tamamlanacağı aşikârdır. Böylelikle kitabenin "Burhanu'ssultanu'l-mu'azzam sâhensahu'l-âzam Alâ'ud-dunyâ ve'd-dth" yazılı kısmı tamamlanabilmektedir. "Alâ'ud-dunyâ ve 'd-dtn" ibaresinden sonra başlayan "elif ve "be" harflerinin "ebû'i-feth" şeklinde tamamlanacağı kolaylıkla tahmin edilebileceğine göre, bundan sonra sultanın isminin zikredilmesi gereken ve fakat hâl-i hazırda eksik olan parça üzerinde ne yazdığının ortaya konulması icab etmektedir. "Ebû'I-feth" ibaresi ile kitabenin son kelimesini» teşkil eden ve muhakkak ki "Keyhusrev" şeklinde tamlanan isim arasındaki boşluk, kitabenin "...KebG'l-feth Keyhusrev" olarak okunmasını imkânsız kıldığı gibi, Selçuklu sultanları arasında lâkabı "Alâ'ud-dunyâ ve'd-dîn olarak zikredilen Keyhusrev olmadığı için de imkansızdır. Kaldı ki, Keyhusrev" ibaresinde, "ye" harfinin üzerindeki "nün" harfine ait yazı parçası da, şecerenin x...bin Keyhusrev" olarak tamamlandığına karine teşkil eder. Öte yandan, "ebû'i-feth" ibaresi ile kitabenin son kelimesi olan "bin Keyhusrev" ibaresi arasındaki eksik kısma, arada kalan boşluğun ölçüsü dikkate alınırsa, birden fazla ismin istiflenmesi de mümkün görülebilmektedir. Bu durumda, eksik kısım üzerinde, "Alâ'ud-dunyâ ve'd-dth" lâkabını kullanan ve "Keyhusrev'in oğlu" olarak zikredilen bir Selçuklu sultanının isminin yazılı olduğu muhakkaktır. Bilindiği üzere, Selçuklu sultanları arasında "Alâ'ud-dunyâ ve'd-dîn" lâkabını kullanan üç sultan vardır(5). Bunlardan 1298-1302 tarihleri arasında Selçuklu tahtında bulunan III. Alâeddin Keykubad'ın babasının Ferâmurz (Fe-ramuz?) olduğu bilindiğine göre, kitabede adı geçen sultanın ya I. Gıyâseddin Keyhusrev'in oğlu olan I. Alâeddin Keykubad ya da II. Gıyâseddin Keyhusrev'in üç oğlundan biri olarak, 1249-1254 tarihleri arasında ülkeyi, kardeşleri II. İzzeddin Keykavus ve IV. Rükneddin Kılıç Arslan ile birlikte yöneten ve 1254 yılında muhtemelen 17 yaşında iken ölen II. Alâeddin Keykubad olması icab eder. Ele aldığımız kitabede adı geçen sultanın II. Alâeddin Keykubad olması herhalde mümkün değildir. Nitekim, kardeşleriyle birlikte, daha 7 yaşında iken Selçuklu tahtına oturan (6), ömrünün son kısmını,önce Moğol Hanı Batu ve ardından Karakurum'daki en büyük Moğol Hanı Mengü ile görüşmek üzere yola çıkan bir elçi heyetiyle birlikte, Anadolu ve Karakurum arasındaki Kıpçak yolunda geçiren ve nasıl öldüğüne tanıklık edecek hiç kimsenin yanında bulunmadığı bir zamanda, çok genç bir yaşta birdenbire ölen II. Alâeddin Keykubad'ın ismine üç kardeşin ortak saltanatı sırasında basılan sikkeler dışında (7), görebildiğimiz kadarıyla, dönemin anıtsal sayılabilecek inşaatlarının hiçbirinde rastlanmamaktadır. Kaldı ki, anılan sultanın saltanata iştiraki bir isimden ibaret kalmış olduğu gibi, kardeşleriyle birlikte sürdürdüğü kısa saltanatı sırasında, ülkedeki belirsiz ve hayli karışık siyasî ortam da, onun tek basma eski bir sarayın çini kaplamasını yeniletmesini veya yaptırmasını imkansız kılmaktadır. Nitekim, ölümünden sonraki bir tarihte ağabeyi IV. Rükneddin Kılıç Arslan'ın, kardeşlerin en büyüğü olan İzzeddin Keykâvus'a yazdığı 7 Kasım 1256 Salı tarihli bir mektupta, o sırada Antalya'da bulunan Keykâvus'un "tekrar asker toplarsa", Moğol askerinin "henüz İntikam kılıcını kınına koymadan Antalya ve Alalye sahillerine" gideceğinden ve "o tarafta mamur kalan birkaç köyün de harap olacağından, tıkara
ve tebaa ile çoluk ve çocuklarının" esir edileceğinden bahsetmesi(8), daha bu tarihten çok önceleri, bu yörenin ve bu arada büyük bir ihtimalle eski pay-ı tahtlardan Alâiye'nin ve dolayısıyla sarayın da metruk bir hale geldiği şeklinde yorumlanabilir. Bu durumda söz konusu kitabede adı geçen sultanın, unvanların terkibine ve kendisinin "dinin ve dünyanın yücesi, fetih babası" anlamına gelen "Alâ'uddunya ve ddîh ebû'i-fethî lâkaplarıyla yüceltümesine bakılırsa, 1. Alâeddin Keykubad olması lâzım gelir ki, bu husus, onun Kalonoros'un fatihi olması ve fethi müteâkib, kenti, adına nisbetle Alâiye diye adlandırarak adeta yeni baştan imar ettirmesiye desteklenebileceği gibi, aynı zamanda inşa ettirdiği görkemli kışlık sarayının yerini de açıklayan bir mahiyet kazanır. Nitekim, kitabenin "Bur-hanu's-sultangul-mu'azzam..; terkibi ile başlaması, bu nedenle kanımca çok anlamlıdır ve bu büyük sultanın varlığının bir nişanesi/kanıtı olarak, sarayının İçkale'de bulunduğun kesin surette ortaya koyar. Bu bağlamda, ele aldığımız kitabenin "Burhanu's-sultanu'l-muazzam Şâhensâhu'lâzam Alâ'ud-dunyâ ve'ddîn Keykubad bin Keyhusrev" şeklinde tamamlanacağı muhakkaktır. Böylelikle Alâeddin Keykubad'ın ismine, unvan ve lâkaplarıyla birlikte bir duvar çinisinde lik kez rastlanmaktadır. Hatırlanacağı üzere, Konya'daki Alâeddin Camisinjde, avlunun kuzey-batı köşesindeki portalde, 1220 tarihli bir çini madalyon üzerindeki kitabede, sultan3,ismi zikredilmeden sadece "Es-sül-tanu'I-mu'azzam Alâ'ud-dunyâ ve'd-dîn" unvan ve lâkabı ile birlikte yer verilmişti(10). Kitabenin, bugüne kadar hiç rastlamadığımız bir sekilide "Burhanu's-sultanu'lmu'azzam" terkibi ile başlaması(11), sadece sultanın sarayının yerini açıklamakla kalmaz; fakat aynı zamanda söz konusu çini üzerinde onun varlığının bir başka kanıtını da aramla»* haklı bir gerekçe oluşturabilir. Başka bir deyişle, çini üzerindeki kitabede, sultanın adı, lâkap ve unvanlarıyla birlikte anılırken, aynı zamanda onun varlığının ve hakimiyet sembolünün de bir şekilde vurgulanması beklenirdi. Nitekim, sözkonusu çini parçalan bütüne tamamlandığında, çininin merkezinde, kitabe kuşağının çevrelediği yaklaşık 10 cm. çapındaki daire içinde ortaya çıkan "onaltı kollu yıldız" veya "dilimli rozet" şeklinde tanımlanabilecek geometrik kompozisyonun(12), böyle bir anlam taşıdığı ve 1. Alâeddin Keykubad'ın saltanat armasını ifade ettiği düşünülebilir. Gerçekten de, sultanın adı, her ne kadar lâkap ve unvanlarıyla birlikte kullanılmışsa da, kitabeyi oluşturan yazı, aslında ancak belli bir mesafeden okunduğunda anlam kazanan bir iletişim aracı fonksiyonu görürken, aynı çiniye uzaktan bakıldığında, önce yazının değil, fakat merkezde kuvvetle vurgulanan geometrik kompozisyonun öne çıkması son derece ilgi çekicidir. Beklentilerin aksine, sözgelişi Çift Başlı Kartal değil de, hayli mütevazı sayılabilecek böylesine bir kompozisyonun, sultanın arması olarak kullanılmış olabileceği yadırgatıcı bulunabilir. Oysa Alanya ile ilgili tarihi kaynakların tetkiki, kentteki anıtlar ve surlar üzerinde bizzat yaptığımız çalışmalar ve nihayet İç-kale'deki sarayda sürdürülen arkeolojik kazılardan elde ettiğimiz veriler de, bu görüşü destekleyebilecek bir mahiylt arzederler. Kısaca değinmek gerekirse, 1. Alâeddin Keykubad'ın Selçuklu tahtına geçer geçmez fetih seferini Kalonoros üzerine düzenlemesine, fethi müteakip kentin adeta yeni baştan imar edilerek sultanın adın nisbetle "Alâiye" olarak anılmaya başlanmasına bakılırsa, sultanın adını taşıyan böyle bir yerde, doğal olarak, onun saltanatını ve hakimiyetini ifade eden ve pek çok
araştırmacı tarafından Selçuklu arması diye nitelendirilen "Çift Başlı Kartal'ın da yer alması, hatta sultanın İçkale'de inşa ettirdiği ve İbn-i Bîbî'nin, Celâleddin Harzemşah'm gönderdiği ikinci sefaret heyetini 1229'da huzuruna kabul etmesiyle ilgili olarak. Elçiler saraya geldiklerinde bütün gurur ve azametlerine rağmen üzerlerine hayret ve dehşet galebe etti. Gayri ihtiyari yüzlerini yere koydular...^ diye şairane bir şekilde tarif ve tasvir ettiği(13) görkemli sarayında da, tıpkı Kubad-Âbâd Sarayı'nda olduğu gibi, bu türden pek çok örneğin ele geçirilmesi beklenirdi. Oysa, sultanın ve halefi II. Gıyâseddin Keyhüsrev'in kışlık başkent olarak pullandıklarını(14) kesin surette bildiğimiz Alanya'da, "Çift Başlı Kartal" veya buna benzer saltanat arması niteliğindeki bir figürlü taş plastiğe rastlanmadığı gibi, İçkale'deki Selçuklu sarayının arkeolojik kazısı neredeyse tamamlandığı halde, bugüne kadar, ne çini ve ne de diğer küçük buluntular üzerinde "Çift Başlı Kartal" temasına tesadüf edilebilmiştir. Buna karşılık, ele aldığımız çinide, bir merkezden ışınsal olarak, çininin bütün köşelerine doğru yayılan ve bu haliyle yıldız veya güneş gibi de yorumlanabilecek bu tür bir kompozisyonun benzerlerine, Alanya'da. Tersane'nin kuzey girişindeki kitabe (1229?)(15) ile çeşitli yayınlarda "Koca Kapı", 'Yukarı Kapı", "Kale Kapısı" ya da "Eski Pazar Kapısı" diye de anılan(16) ve esas kale girişini teşkil eden dış portaldeki H. 628/M. 1230-31 tarihli kitabe üzerinde de rastlanması bir hayli ilgi çekicidir(17). Kaldı ki, bu tür komposizyonlar yalnız kitabelerle sınırlı kalmamakta; benzer sayılabilecek bazı örneklerine çeşitli Selçuklu sikkelerinde de tesadüf edilebilmektedir(18). Ele aldığımız çininin, İçkale'deki sarayın inşa tarihi ile yakından ilişkisi olduğuna şüphe yoktur. Başka bir deyişle, sadece ele aldığımız çini değil, fakat aynı, zamanda bütün çini kaplama da sarayla birlikte aynı tarihler içerisinde yapılmış olmalıdır. Bilindiği üzere, Alanya, 1221 yılının kışında iki aylık bir muhasaranın ardından fethedilmişti (19). Sultanın "...^b" sert kayalar üzerine öyle bir kale yapalım ki, engin ve keskin düşünce onu görmekten şaşkınlığa düşsün, milletlerin seçkinleri padişahların çabaları arasındaki farkı görsün ve kalacak olan o hatırdan bizim bilgimiz ve yeterliliğimiz hakkında bir sonuca varsın, ondan sonra o yerin adı, adımız ve lâkabımızla şeref kazansın.../ şeklinde isteği ve fermanı üzerine, "mahir yapı ustaları, çalışkan ve çevik iş-çiler.eli uz ressamlar" marifetliyle, burada, çok kısa bir zamanda yeni bir kentin kurulduğunu biliyoruz. Nitekim, Alanya'daki en erken tarihli kitabelerin 1226 yılını verdiklerine bakılırsa (20), kentteki ilk anıtların, fethi müteakip beş-altı yıllık bir süre içerisinde tamamlandığı anlaşılmaktadır. Bu husus, İçkale'deki sarayın da 1221 -l226 yıllan arasında ikmal olduğu anlamına gelebilir. Buna karşılık, bu sahada yürütülen arkeolojik kazılardan, kanımca. İçkale'deki bu görkemli binanın, burada daha önce mevcut Bizans döneminden kalma yapı kalıntıları ile sur duvarlarından yararlanılmak ve çevreden toplardan devşirme malzeme kullanılmak suretiyle, büyük bir hızla inşa edilip bitirildiği ve inşaat tekniği ile malzemenin kalitesine bağlı olarak belki de aynı hızla yıkılıp tarih sahnesinden silindiği sonucunu çıkartmak mümkündür. Bu, belki de, Alanya gibi bir saray-kentin de, esasen, tıpkı eşyalar, elbiseler atlar, silahlar ve çadırlar gibi.onu kuran ve adını veren sultanla birlikte varolduğunu ve onsuz sarayında bir fonksiyonu kalmayacağını gösterdiği gibi Selçuklu Sultanları için bir kalıcılık ve yerleşmişlik ifadesi taşımadığı şeklinde de yorumlanabilir. Bu bağlamda, İbn-i Bîbî'nin Alanya'nın fethi ve ardından da gelişen diğer olaylarla ilgili olarak verdiği bilgiler yan yana getirilirse, sultanın, 1223'de "kendisine muhalif ve suikastçı emirleri idam ettirmesinden (21) hemen sonra Alanya'da bulunması,
İçkale'deki sarayın da 1221-1223 yıllan arasında ikmal olduğu anlamına gelebilir. Bu durumda, ele aldığımız kitâbeli çininin de 1221-1223.yılları arasına tarihlendirilmesi kanımca pek yanlış olmayacaktır. (23.5.1995). Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Sanat Tarihi Anabilim Dalı öğretim Üyesi / Alanya Kalesi Kazı ve Onarım Heyeti Üyesi. 1. Alanya Kalesin'deki arkeolojik kazılarda ele geçen bu örneği yayınlamama izin veren kazı başkanı değeri! hocam sayın Prof. Dr. M. Oluş ARIK'a teşekkürü bir borç bilirim. 2. KONYALI, İ.H., Alanya (Alaiyye), İstanbul. 1946. s. 197: LLOYD, S-RICE.D.S.- Alanya (Alâlyya), Ankara. 1989(2), s. 36-37 3. Kazı sahasının planı ve bu bölümde yapılan kazının ayrıntılı raporu için bkz. ARIK, M. O., " Alanya Kalesi 1985 Yılı Kazı Çalışmaları", VIII. Kazı Sonuçlan Toplantısı. II. Ankara. 198^5. 344, Plan. 4; ARIK, M. O., "Alanya Kalesi, \9Sffı\ı Kazı Çalışmaları", XXazı Sonuçlan Toplantısı, II, Ankara. 1989. s., 425-430 4. Öte yandan, 1994 yılında bu sahada sürdürülen arkeolojik kazılar, söz konusu yapının fonksiyonları da büyük ölçüde aydınlatabilmesine imkân sağlamıştır. Buna göre, gerek kitâbeli bir çiniyi ihftiva etmesine gerekse bitişiğindeki taht eyvanı ile olduğu kadar, geride, muhakkak ki, sultanın ikametine tahsis edilmiş bölüm ve kuzeybatı köşede de, kabul salonu olarak kullanılan avlunun yan revakına açılan birer kapı ile irtibatlandırılmış olmasına bakılırsa, söz konusu yapı, kanımca sultanın konuklarını ağırladığı ve büyük bir ihtimalle işret meclisinin kurulduğu bir köşk oda fonksiyonu görüyor olmalıydı. Bu konudaki ayrıntılı rapor. 1994 yılı çalışmalarının ele alınacağı 17. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumunda kazı başkanı Prof. Dr. M. Oluş Arık tarafından sunulacaktır. 5. II. İzzeddin Keykâvus'un oğlu olduğu iddiasıyla. Karamanlılar tarafından ("Sahte") Selçuklu sultanı olarak 1277 Mayısında tahta çıkartılan ve saltanatı ancak 37 gün süren "Alaeddin Siyavuş'u (Cimri) da, bu arada hatırlatmakta yarar vardır, (bkz; TURAN. O.. Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1993 (3). s., 560-567. 6. CAHEN, C.. Osmanlılar'dan Önce Anadolu'da Türkler, Çev: Y. Moran. İstanbul. 1979. s. 265. 7. Anılan sultanın, bunlar dışında sadece kendi adıya darbedilen bir tek gümüş sikkesinin daha bulunduğu söylenmekteyse de bunu ihtiyatla karşılamalarım gelir (bkz; İSMAİL GALİB., Takvîm-l Meskükat-ı Selçukiyye, Ankara, 1971 (İstanbul 1309 tab'ından tıpkıbasım), s. 78. 8. TURAN, O., Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar, Metîfl. Tercüme ve Araştırmalar. Ankara, 1988 (2), s.. 64-6 9. Sözkonusu yıldız çininin l/l ölçülerinde Imitasyonu yapılarak ^tarafımızdan gösterilmiştir. Bu işin gerçekleştirilmesinde yardımlarını gördüğüm Gazi Eğitim Fakültesi Resim-iş Eğitimi Bölümü Seramik Anasanat Dalı Başkanı sayın Yard. Doç. Dr. Sema BİLİCİ ile büyük bir uğraş vererek imitasyon örneği yapan ve seminere yetiştiren aynı Anasanat Dalının genç ve yetenekli hocası sayın Araş. Gör. Enver GÜNER'e burada teşekkür etmek isterim. 10. ORAL, M. Z.. 'Konya'da Alaüddin Camii Ve Türbeleri'. Yıllık Araştırmalar Dergisi, l. Ankara, 1957, s. 59, 22. Şekil. 11. Esasen, kitabenin alışılageldik bir şekilde "Es-sultanu'ul-mu'azzam..." ile başlayıp
"bin Keyhusrev'den sonra da "Burhanu Emîritmümînin terkibi ile tamamlanması beklenirdi. Kitabenin belki de bu niyetle yazılmaya başlandığı ve fakat "Burhan" ibaresinden sonra yer kalmadığı düşüncesiyle bu şekilde tamamlandığı düşünülebilir. Bu durumda, çininin ya şimdiki gibi tasarlandığı ya da kitabenin eksik olduğu halde bilerek y^da bilmeyerek duvar kaplamasında kullanıldığı akla geliyor. 12. Mevcut parçalar, ortadaki daire içinde yer alan geometrik kompozisyonun, çininin merkezine doğru gittikçe daralan bir düzende işlendiğini ortaya koyar. Sivri köseli olarak nihayetlenen kollar halinde uzanan kompozisyonun, çininin her bir kösesinde ikişer adet olmak üzere toplam onaltı kol halinde merkezden dışa doğru açıldığı muhakkaktır. Buna göre, kompozisyonu oluşturan her bir kolun merkezdeki birleşme noktası tespit edilerek, çininin dış köşelerine ikişer kolun uzandığı dikkate alınmış ve kompozisyon bu şekilde bütüne tamamlanmıştır. 13. Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi (İbni Bibinin Farsça Muhtasar Selçuknâmesinden), Cev: M. N. Gençosman, Notlar: F.N. Uzluk, Ankara. 1941. s. 146. 14. İçkale'de inşa edilen sarayın, büyük bir ihtimalle. 13. yüzyıl içerisinde ya büyük ölçüde kullanılamaz bir duruma geldiğini ya da yıkılarak ortadan kalkıp 14. yüzyılda hafızalardan tümüyle silinmiş olabileceğine bir çalışmamızda değinmiştik (Bkz; BİLİCİ, Z. K.. Seyahatnamelerde Alanya", Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı. Konya. 1993. s. 30jj). Tarihi (kaynaklardan, I. Alâeddin Keykubad'ın oğlu ve halefi II. Gıyâseddin Keyhüsrev'in muhtemelen-l245-46 yılında Alanya'da birdenbire öldüğü anlaşılıyor. (Tartışma için bkz; TURAN, O., Selçuklular Zamanında... s. 454), Bu tarihten sonra, sarayın akıbeti konusu tam bir muamma olduğu gibi, dönemin tarihçisi ibn-i BtbTden de. Alanya'daki sarayın hiç bir Selçuklu sultanı tarafından kullanılmadığı sonucu çıkartılabilir. 15. KONYALI, İ.H., A.g.e, S.;2I2-2I3; LLOYD, S-R1CE, D.S., A.g.,e, s. 61 16. KONYALI, İ,H., A.g.e, s., 181-182; LLOYD, S-RICE, D.S., A.g.e, s., 64-65 17. Tophanenin kuzey cephesinde duvara gömülü bir sütun üzerindeki "Es- sultan" yazısının ortasında görülen kompozisyon da. bu türden bir örnek olmalıdır. (Foto. için bkz ; LLOYD, S-RICE, D.S., A.g.e, Lev. Vb.) 18. Örnekler için bkz; Doğu.Batı Arası Bir Gökkuşağı,Selçuklu Sikkeleri, Yay. Haz; Ş. Aydın. Yapı Kredi Sikke Koleksiyonu, 2, İstanbul. 1994, s. 26-27-,47, 52-53 v.d. Bunların, yalnızca astral veya alelade birer süsleme öğesi olarak mı fonksiyon gördüklerini ya da gerçekten heraldik bir ansını ve mesaj mı taşıdıklarını, ileride yapılacak yeni çalışmaların ve elde edilecek yeni verilerin bütün yönleriyle ortaya koyacağını tahmin ve umut edebiliriz.