KURUMLARDAN ELDE ED LEN KAR PAYLARININ VERG LEND R LMES VE BEYANI Necati PERÇ N Gelirler Baflkontrolörü I.- G R fi T ürk Gelir Vergisi Sisteminde, menkul sermaye iratlar n n ve özellikle de flirketlerce da t lan kar paylar n n vergilendirilmesinde 1980 y l ndan bu yana 2361 say l yasa ile kabul edilen vergi alaca denilen bir sistem geçerli olmufltur. Ancak, 09.04.2003 tarihinde kabul edilen 4842 say l Kanunla, tam mükellef kurumlar taraf ndan tam mükellef gerçek kiflilere da t lan kâr paylar üzerindeki vergi yükünü hafifleterek, di er gelir unsurlar üzerindeki vergi yüküne yak n bir seviyeye indirmek amac yla baz düzenlemeler yap lm flt r. Yap lan bu düzenlemelerle asl nda kar paylar n n vergilendirilmesinde esasl de ifliklikler yap larak vergi alaca yöntemi terk edilmifl, ortaklarca elde edilen kar pay n n yar s n n istisna kapsam na al nmas ve flirketlerce ödenen stopaj n tamam n n mahsubu suretiyle asl nda yar m beyan esas na geçilmifltir. Yap lan düzenlemeler sonucunda fon pay kald r lm fl, stopaj oran düflürülmüfl ve kâr paylar na iliflkin beyan ve vergileme rejimi tamamen de ifltirilmifltir. 09.04.2003 tarih ve 4842 say l Kanun ile kar paylar n n vergilendirilmesinde vergi alaca sisteminden yar m beyan sistemine geçiflin nedenleri an lan yasan n gerekçesinde aç klanm flt r. Bu makalemizde kar da t m konusunda baz bilgiler verilerek konu aç klanmaya ve özetlenmeye çal fl lm flt r. II.- KÂR PAYLARINA L fik N YEN STOPAJ S STEM VE GEÇ fi DÖNE- M NE L fik N KURALLAR: Gelir Vergisi Kanunu (G.V.K.) nun 4842 say l Kanunla de iflik 94 üncü maddesinin birinci f kras n n (b) alt bendi ile, G.V.K na 4842 say l Kanunla eklenen geçici 61 ve 62 nci maddelerine göre, kâr paylar na iliflkin stopaj konusundaki 24.04.2003 tarihinden itibaren geçerli olan kurallar, özetle flöyledir : - Kurumlar vergisinden istisna edilmifl kazançlarda, kazanc n da t l p da t lmad na bak lmaks z n (yani kazanç da t lmam fl olsa bile) istisna kullan - m na ba l olarak yap lmakta olan stopaj uygulamas na son verilmifltir. Bundan böyle (24.04.2003 ten itibaren) kurum kazançlar ndan, istisna kaynakl
olsun veya olmas n, sadece kazanc n da t lmas aflamas nda stopaj yap lacakt r. - Tam mükellef kurumlara ve yabanc kurum flubelerine da t lan kâr paylar ndan stopaj yap lmayacakt r. Stopaj, tam veya dar mükellef gerçek kiflilere, dar mükellef kurumlara, gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara veya bu vergilerden muaf olan kifli ve kurulufllara, kâr pay da t ld anda yap lacakt r. - Yap lacak stopaj oran yönünden halka aç k olan ve olmayan kurumlar aras ndaki ay r m kald r lm flt r. Bundan böyle (24.04.2003 ten itibaren) bütün kurumlar, da tacaklar kâr paylar ndan ayn oranda gelir vergisi stopaj yapacaklard r. Bu oran, 2003/5390 say l BKK uyar nca, 24.04.2003 tarihinden geçerli olmak üzere, %10 dur. (2003 y l sonuna kadar yap lacak da t mlarda ayr ca stopaj n %10 u oran nda fon pay hesaplanacak, 01.01.2004 ten itibaren fon pay kendili inden yürürlükten kalkacakt r.) - 31.12.1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen, gerek kurumlar vergisine tâbi tutulmufl olan ve gerekse kurumlar vergisinden istisna edilmifl bulunan kurum kazançlar n n 24.04.2003 tarihinden itibaren da - t lmalar halinde, bunlar üzerinden stopaj yap lmayacakt r (Geç Md:62/1-a). - 1999, 2000, 2001 ve 2002 y llar nda elde edilen ve kurumlar vergisinden istisna edilmifl bulunan kazançlar n, 24.04.2003 tarihinden itibaren da - t lmalar halinde de stopaj yap lmayacak (Geç. Mad:62/1-b), ancak bu y llara (1999-2002) iliflkin kurumlar vergisine tâbi tutulmufl kazançlar n da t lmas halinde yeni hükümlere göre stopaj yap lacakt r. Yap lacak stopaj n oran yukar da belirtildi i üzere %10 dur. - Kurumlar n, 24.04.2003 tarihinden önceki müracaatlar na istinaden al nm fl yat r m teflvik belgeleri kapsam nda bu tarihten itibaren yapacaklar yat r m harcamalar ndan kaynaklanan yat r m indirimi istisnas ile daha önce gerçeklefltirdikleri yat r m harcamalar üzerinden hesaplan p kazanç yetersizli i sebebiyle sonraki dönemlere devreden yat r m indirimi istisnas ndan yararlanm fl kazançlardan da, geçici 61 inci madde uyar nca, kazanç da- t ls n da t lmas n %19,8 oran nda stopaj yap lacak olup, bunlar n da t m aflamas nda ayr ca stopaj yap lmayacakt r (Geç. Mad:62/1- c). Maliye Bakanl nca Gelirler Genel Müdürlü ü sitesinde yay nlanan 15 s - ra no.lu Gelir Vergisi Sirküleri ile Kurumlardan 2003 y l nda elde edilen kar paylar n n vergilendirilmesi ve beyan - na iliflkin aç klamalarda bulunulmufltur. III.-KAR PAYLARINDA STOPAJ 24.04.2003 tarih ve 25088 say l Resmi Gazete de yay nlanan 4842 say l Kanun ile yap lan de ifliklik ile kar paylar n n sadece da t m sonucunda vergilenece i ve % 10 olarak belirlenen ora-
n n halka aç k olan veya olmayan tüm flirketler için uygulanaca hükme ba lanm flt r. Gelir Vergisi Kanunu nun Geçici 61 ve Geçici 62. maddelerinde yap lan düzenlemelere göre; - 24.04.2003 tarihinden önce yap lan müracaatlara istinaden düzenlenen yat r m teflvik belgeleri kapsam nda yat r m indirimi istisnas ndan yararlanan kazançlar ile ayn tarihten önce gerçekleflen yat r mlar üzerinden hesaplanan ve kazanc n yetersiz olmas nedeniyle sonraki dönemlere devreden yat r m indiriminden yararlanan kazançlar üzerinden da - t ls n da t lmas n %19,8 oran nda tevkifat yap lacakt r. - Kurumlar n 31.12.1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlar - n da tmalar halinde tevkifat yap lmayacakt r. - Kurumlar n 01.01.1999-31.12.2002 tarihleri aras nda sona eren hesap dönemlerinde elde edilen ve kurumlar vergisinden istisna edilmifl kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 inci maddesi kapsam nda tevkifata tabi tutulmufl olan yat r m indiriminden yararlanan kazançlar n da t m halinde tevkifat yap lmayacakt r. IV.- KAR PAYLARININ BEYANI Gerçek kiflilerce elde edilen ve 75 inci maddenin ikinci f kras n n (1), (2) ve (3) numaral bentlerinde yaz l kar paylar, beyana tabi baflka gelirlerin bulunmamas, Türkiye de tevkifata tabi tutulmufl olmas ve 103 üncü maddede yaz l tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan 12 milyar liray aflmamas kofluluyla beyan edilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 55 inci maddesi uyar nca menkul k ymet yat - r m fonlar ndan elde edilen kar paylar tutar ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununun 22 nci maddesinin 2 numaral f kras nda; tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylar n n yar s gelir vergisinden istisna edilmifl, kar pay n n beyan halinde, kar n da t m aflamas nda kurum bünyesinde yap lan tevkifat n tamam n n y ll k beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilece i hükme ba lanm flt r. Buna göre, tam mükellef kurumlardan elde edilen 75 inci maddenin ikinci f kras n n (1), (2) ve (3) numaral bentlerinde yaz l kar paylar n n yar s gelir vergisinden istisna oldu undan; kalan tutar 12 milyar liray afl yor ise beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kar n da t m aflamas nda kurum bünyesinde yap lan tevkifat n tamam mahsup edilecektir. Mahsup sonras kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. Kar n sermayeye ilavesi sonucu elde edilen kar paylar için beyanname verilmeyecektir. V.- UYARILAR VE SONUÇ Geçifl dönemi ile ilgili düzenlemelere Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 ve 62 nci maddelerinde yer verilmifltir. Buna göre;
- Kurumlar n 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlar n da tmalar halinde, gerçek kiflilerce elde edilen bu kar paylar, tutar ne olursa olsun y ll k beyanname ile beyan edilmeyecektir. - 01.01.1999-31.12.2002 tarihleri aras nda sona eren hesap dönemlerine iliflkin olup, kurumlar vergisinden istisna edilmifl kazançlar ile Geçici 61 inci madde kapsam nda tevkifata tabi tutulmufl olan yat r m indiriminden yararlanan kazançlar n da t lmas halinde, gerçek kiflilerce elde edilen kar paylar n n net tutar na 1/9 eklendikten sonra bulunan tutar n yar s n n 12 milyar liray aflmas halinde söz konusu kar paylar beyan edilecektir. Beyan edilen tutar n 1/5 lik k sm hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 ve 62 nci maddesi çerçevesinde vergilendirilen kazançlar hakk nda 22 nci maddede yer alan istisna uygulanmayacakt r. - Öte yandan, kurumlar vergisi mükelleflerinin da tt klar söz konusu kar pay n do rudan veya ifltirakleri arac l yla elde etmifl olmalar durumu de ifltirmemektedir. VI. ÖZET TABLO VE SONUÇ 24.04.2003 tarihinden itibaren da t lan kar paylar n n, ilgili oldu u y llara ve kaynaklar na göre kar da t m stopaj ve elde eden gerçek kiflilerce beyan karfl - s ndaki durumu, afla da tablo fleklinde özetlenmifltir. Kar Pay n n Kayna 1998 ve öncesi kazançlar ( stisna kaynakl olan olmayan) 1999-2002 y llar na iliflkin istisna kaynakl kazançlar Kar Da t m Stopaj Yap lmayacak Yap lmayacak Beyan Durumu Gelir Vergisinden müstesna Elde edilen net kâr pay na, bunun 1/9 u eklenecek, bulunan tutar n yar s vergiye tabi gelir olarak dikkate al nacak, haddin afl lmas sebebiyle beyannameye dahil edilmesi durumunda hesaplanan
GVK Geçici 61 kapsam nda yat r m indirimi istisnas ndan yararlanm fl, dolay s yla daha önce %19,8 oran nda stopaja tabi tutulmufl kazançlar GVK Geçici 61 kapsam nda yat r m indirimi istisnas ndan yararlanm fl, dolay s yla daha önce %19,8 oran nda stopaja tabi tutulmufl kazançlar 1999-2002 y llar na iliflkin kurumlar vergisine tabi tutulmufl kazançlar Yap lmayacak Yap lacak (2003/5590 say l B.K.K. na göre stopaj oran %10. 2003 sonuna kadar ayr ca bunun %10 u kadar da fon pay hesaplanacak.) vergiden, beyannameye intikal ettirilen tutar n 1/5 i mahsup Elde edilen net kâr pay na, bunun 1/9 u eklenecek, bulunan tutar n yar s vergiye tabi gelir olarak dikkate al nacak, haddin afl lmas sebebiyle beyannameye dahil edilmesi durumunda hesaplanan vergiden, beyannameye intikal ettirilen tutar n 1/5 i mahsup Elde edilen kar pay n n yap lan stopaj dahil brüt tutar n n yar s vergiye tabi gelir olarak dikkate al nacak, haddin afl lmas sebebiyle beyannameye dahil edilmesi durumunda hesaplanan vergiden, elde edilen kar pay n n tamam üzerinden yap lm fl olan fiili stopaj (istisna edilen k sma isabet eden stopaj dahil) mahsup
2003 ve müteakip y l kazançlar Yap lacak (2003/5590 say l B.K.K. na göre stopaj oran %10. 2003 sonuna kadar ayr ca bunun %10 u kadar da fon pay hesaplanacak.) Elde edilen kar pay n n yap lan stopaj dahil brüt tutar n n yar s vergiye tabi gelir olarak dikkate al nacak, haddin afl lmas sebebiyle beyannameye dahil edilmesi durumunda hesaplanan vergiden, elde edilen kar pay n n tamam üzerinden yap lm fl olan fiili stopaj (istisna edilen k sma isabet eden stopaj dahil) mahsup