Yrd. Doç. Dr. Tahsin DELİÇAY. Dr. Mehmet ERDEM..

Ç. Ü. ilahiyat Fakiliresi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, Ocak-Haziran 2004 İNGİLİZCEDE ZAMANLAR VE ARAPÇA KARŞILIKLARI Yrd. Doç. Dr. Tahsin DELİÇAY. Dr. Mehmet ERDEM.. Abstact Structures of times of any language represent its mentality. Therefore, fust of all, it is important to learn the time system of a language for understanding its mentality. English is very important language in this time for everyone and Arabic is very important for Muslims. In this study, we have designated the essential times of English, then found out equivalents of Arabic Key words: time, English, Arabic, comparison. Giriş: İnsan zamana bağlı bir varlıktır. Canlılar aleminde belki de zaman kavramına sahip tek varlık insandır. insanın en ayırt edici özelliklerinden biri olan dil de onun zamana bağımlılığma paralel olarak teşekkül etmiştir. Bu nedenle bir dilin mantalitesini anlamanın en önemli yollarından birisi, onun zamanlarla ilgili kurallarını tespit etmektir. Günümüzde yaşayan diller arasında yer alan ve dünya dili olma noktasında hayli mesafe almış bulunan İngilizce'nin, gramatik yapısının merkezinde "zaman" kavramı önemli bir yer tutar. Yine dünya dillerinden olan ve İslam'ın kutsal kitabı Kur'an-ı Kerim'in dili olması itibariyle Müslümanlar arasında önemli bir yere sahip bulunan Arapça'da da İngilizce'deki komplike zaman kalıplarına karşılık Ç. Ü. İlahiyar Fak. Arap Dili ve Belagatı Öğretim Üyesi. tahsindelicay@cu.edu.tr F. Ü. ilahiyat Fak. Öğretim Üyesi.

İngilizceele Zamanlar ve Arapça Karşılıkları gelen ifade kalıplarının tespiti, bu iki dilin mantığını kavramak için önemli görünmektedir. İngilizce'deki zamanlarla Arapça'daki zamanları karşılaştırmalı dilbilim açısından tahlil eden müstakil çalışmalar -en azından Türkçe'debulunmamaktadır. Bu konuya dair yaptığımız bir literatür araştırması sonucu, bizzat bu iki dilin zamanlarını karşılaştırmalı olarak ele alan Dr. Kemal Bedri tarafından yazılan "Nizamu'z-zemen fi'l-lugateyni'l-'arabiyyeti ve'l-incilfziyye fi davi't-tektlbuli'l-lugavf" adlı Arapça bir çalışma bulabildik. Bizim de bazı noktalardan faydalandığımız bu çalışma esasında Arapça'yı esas alıp buna tekabül eden İngilizce zamanları tespit etmeyi ve İngilizce konuşanların Arapça öğrenmelerine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Bu nedenle de Arapça'daki zaman kalıplarını I O'la sınırland'ırmış ve bunlara karşılık gelen İngilizce ifade kalıplarını tespit etmeye çalışmıştır. Ancak sözü edilen çalışmada Arapça esas alındığından, müelli:fin bahsettiği 10 zaman içinde İngilizce'deki 12 zamandan sadece 7 tanesinin karşılıklarını bulmak mümkün olmaktadır. Biz bu çalışmamızda İngilizce'deki 12 temel zamanı ve kullanım yerlerini kısaca belideyip bunlara tekabül eden Arapça kalıpları tespit etmeye çalışacağız. Bu çalışmanın amacı, insanın ayrılmaz bir parçası olan zaman kavramının iki ayrı dil ailesinden olan Arapça ve İngilizce'de teşekkülünü tespit etme ve bu dillerin mantalitesinin daha kolay kavranmasına yardımcı olmaktır. Bu çalışmada malum-meçhul, olumlu-olumsuz ve emir-nehiy gibi ayrıntılı konulara girmeyip, özellikle fiilierin zaman ifade eden formlarının karşılıklarını bulmaya çalışacağız. 1. İngilizce'de Zamanlar İngilizce'de zamanlar kampiike bir görüntü vermesine rağmen genel olarak diğer dillerde olduğu gibi temelde past, present ve future olmak üzere üç ana başlıkta ele alınır. Bunlardan her biri kendi içinde dörder kısma ayrılmış böylece İngilizce gramerde zaman kalıpları 12 kısma çıkmıştır. Bu zamanlar kısaca aşağıdaki gibidir: 194

Yrd Doç. Dr. Tahsin Deliçay Dr. Mehmet ERDEM Past Present Future 1. Simple 1. Simple 1. Simple 2. Continuous 2. Continuous 2. Continuous 3. Perfect 3. Perfect 3. Perfect 4. Perfect cont. 4. Perfect cont 4. Perfect cont. 2. Arapça'da Zamanlar Arapça'da da İngilizce'de olduğu gibi temel zamanlar mazi, hal ve istikbal olmak üzere üçe ayrılır. Gramatİk açıdan mazi özel bir kalıba sahipken hal ve istikbal, müzari adı altında ortak bir forma sahiptir. Arapça'da bu üç zaman İngilizce'deki gibi detaylı bir gramatik taksime tabi tutulmamakla beraber İngilizce'deki 12 zaman formunu eksiksiz karşılayacak Arapça yapılar mevcuttur. Şimdi sırasıyla İngilizce'deki bu zaman kalıplarını kullanım yerleriyle beraber tespit edip, onları karşılayan Arapça yapıları görelim: I. PAST (GEÇMİŞ ZAMAN) 1. Past Simple 1 ~\ ~Ll.\ Modem Arap dil bilginleri bu zamanı~~ ~Ll.\ diye ifade ederler 2 İngilizce'de bu zaman kalıbıyla ifade edilen I studied my fesson cümlesinin Arapça'daki karşılığı ı$"".j::ı...:.ı..~.ç>.-1 'dir. Türkçe'ye her iki cümle Dersime çalıştım şeklinde tercüme edilir. Genel olarak past simple'ın basit bir zaman olması 1 Örneklemelerde 1. tekil şahıs zamiri kullanılmıştır. 2 Kemiil Bedri, Nizfımu'z-zemen fi'l-lugateyni'l-'arabiyyeti ve'l-lnciliziyye fi davi't-tekiibuli'l /ugavi, tsz., s.l62; Ahmed Hassani, el-muhft fi kavfı'idi'/-/ugati'l-lngiliziyye, Beyrut, Haleb, tsz., s.272; İzzeddin Muhammed Necib, Merci'uke'd-diiim fi kavii 'idi'l-lugati'l-lnciliziyye, tsz., s.l48. 195

İngilizcede Zamanlar ve Arapça Karşılıkları nedeniyle her iki dilde mevcut olan bu kalıptaki ifadelerin harfi tercümesi mümkündür. a. Geçmişte belirli bir zamanda meydana gelmiş ve konuşma zamanı itibariyle tamamen bitmiş bir eylemi ifade etmek için. He studied his fesson yesterday için. b. Simple present ile ifade edilen bir cümleyi indirekt (makülu'l kavl) yapmak He said "I studied my lesson" <.?'.J::>..::..~\ Lii :J[j cümlesinin indirekt formu şöyledir: : He said that he studied his tesson c. Tekrara delalet eden zarflarla beraber geçmişte devamlı yapılan ve sonradan bırakılmış alışkanlıkları göstermek için. Ha/it often studied his fesson bejare coming this city at the end oj the week -+ tft"" ~~ ~u. l) ~..uı o~ Jl ~ ~.ı....j.:ı J..lı.:,.:. ~~ ı... w~ Bu durumda doğrudan alışkanlık ifade eden "used to" da kullanılır. Yukarıdaki örneği aynı manayı ifade etmek üzere şöyle de söyleyebiliriz. Ha/it used to study his tesson bejare coming this city at the end oj the week -+ C.r.--'~1 ~U.l) ~..til o~ J! ~ ~ 4...-ı.J::> ::>~\ J..l\.:>:.,:ı\.::.ç.\ 196

Yrd. Doç. Dr. Tahsin Deliçay- Dr. Mehmet ERDEM 2. Past Continuous 1 ~ı ~lll was do ing 1...Wi ~ Klasik Arap gramerinde bu zamanı ifade eden kalıp için belli bir isim bulunmamaktadır. Ancak bu kahbın ifade ettiği zamanı karşılayabilecek bir ifade formu mevcut olup modem Arapçacılar bu kahba ~1 ~lll adını verirler 3 İngilizce'de bu zaman kalıbıyla kurulan When Halit came I was studying my fesson cümlesini Arapça'ya ı$" J::ı ~i ı.::-5...\.ll:,:. ~6:- \...ı..:s:. şeklinde çevirebiliriz. Bu cümlenin Türkçe karşılığı kullanılır. "Halit geldiğinde dersime çalışıyordum" dur. a. Geçmişte bir zaman süresinde devam etmiş olan bir eylemi anlatmak için. I was studying my fesson all this afternoon.- ~1..ı...ı ~ ı$" J::ı ~i ı.::-5 b. Geçmişte aynı zamanda devam eden iki ayrı durumu ifade etmek için I was studying my tesson while you were having dinner --+ ı$" )::ı ~i ı.::-5 ~ ı.::-5 ~ c. Geçmişte bir iş bittiğinde devamlılık göstermiş ve konuşma anı itibariyle sona ermiş bir hareketi göstermek için diğer bir geçmiş zaman ile birlikte kullanılır. I w as studying my lesson when the telephone rang --+ ı$" J::ı ~j ı.::-5..._jıj\.j,i 0 J \...ı..:s:. 3 Bedri, Niziimu'z-zemen, s.l71. 197

İngilizce de Zamanlar ve Arapça Karşılıkları 3. Past Perfect /f\.::.!1 ı.?"" lll I had done 1 ı.:..j..,.;.ti ~ Modem Arap dil bilginleri bu zamana f\.::.!1 <.?lll adını verirler 4 eş-şartfuı1 bu. kalıba JSfyı ı.?"" lll demektedir 5 - "1 had studied my tesson a week ago, but I studied again last night" cümlesini Arapça'da ;J.)JI J ~ı.;- ;..r" ı..::.ı--4->.l ~J t_y......i J.i ı.,?.j:j ı..:.ı~l..!.i~ ö.ft"'" ~1 şeklinde ifade edebiliriz. Her ikisi Türkçe'ye; "Bir hafta önce dersime çalışmıştım, ancak geçe1j gece tekrar çalıştım " şeklinde çevrilir. Kullanıldığı Yer le~ a. Geçmişte meydana gelen iki eylemden ilkini ifade etmek için. Bu durumda söz konusu eylemlerden ikincisini ifade etmek için simple past formu kullanılır 6 After I studied my fesson I went the school -+ ı.,?.):j ı..:.ı~l 0i ~ ;;....)..UI Jl ~~ b. Present perfect tense ve simple past ile ifade edilen cümleleri indirekt (makqlu'l kavl) yapmak için past perfect formu kullanılır. He said "I have studied my fesson" (present perfect) _,,"ı.?'.j:j ~l..!.i" : Jli He said that he had studied his fesson ---+- ı.,?.j:j ı..:.ı~l ~.ti.ı.jl Jli He said "I studied my fesson" (simple past)---+- "ı.,?.j:j ı..::.ı--4->.l" He said that he had studied his!essen. -+ ı.,?.j:j ı..::.ı--4->.l ~..!.i.ı.jl Jli c. Şart cümlelerinde If I had studied my fesson I would have be en successfol - \.::...;.,.\,;..:;...;.SJ ı.,?.):j ı..::.ı-4->-\..!.i ~ 01 :Jli 4 Necib, Merci'uke'd-dtiim, s.l46; Hassiini, el-mulıit, s.287. 5 eş-şartün'i, Mebtidiu'l- 'Arabiyye, İstanbul, tsz., IV,IO. 6 Şayet söz konusu iki eylemden hangisinin önce gerçekleştiği açık değilse, her iki fiil simple past kalıbıyla ifade edilebilir. 198

Yrd. Doç. Dr. Tahsin Deliçay- Dr. Mehmet ERDEM 4. Past Perfect Continuous 1 :,...:._ıı rl::ll ~lll ~ I had been doing /~ll ~ı..; ı.:-:5' Modem Arap dil bilginteri bu zamanı :,...:._ıı rl::ll ~lll diye çevirirler 7 eş Şartı1n1 bu kalıba ~l:ji ~ll.ı adını verir 8 Bu isimlendirine farkı, bakış açısı farkından kaynaklanmaktadır.. Birincisi İngilizce'deki kelimeleri olduğu gibi çevirme düşüncesinden, diğeri ise bu kalıpta ifade edilen bir fıilin geçmiş zamanda başlamış olmasına karşın, hal ile ilişkisinin devam ediyor olması sebebiyle tamamlanmamış mazi anlamında ndkıs adını vermiştir. Bir perfect continuous tense kalıbıyla ifade edilen I had heen studying my lesson for two ho ur when my friend came cümlesini Arapça'ya 1.5"' J::ı 1~ ı.:-:5' ; - ~..ı..,.,.,.\..>. ll. ~L Jl_,k şeklinde çevirebiliriz. Her ikisinin manası Arkadaşım geldiğinde iki saattir dersime çalışmaktaydım şeklindedir. Bu kahbın bir öncekinden en önemli farkı, bu kalıpta geçmiş zamanda yapılmış bir eylemin özellikle sürekliliğine vurgu yapılmasıdır. a. Geçmişte meydana gelmiş bir hareket veya durumdan önce meydana gelen fakat devamlılık gösteren bir hareketi göstermek için. cut off. için. I had been studying my fesson for 15 minules when the e/ectric current was --+.,.~~~ ~~ lı. ~:ı 15 Jı_,k ı.,?' J::ı.1p.-i ı.:-:5' b. Geçmiş zamanda gerçekleşmiş bir eylemin tekrarlandığını ifade etmek I had be en studying my tesson to succeed the examination last year. --+ a..ç_..ull Wl t) ıj ~'::ı' 1 t) c:! ':ı ı..::...ıl.r" öj.>:. ı.?' J::ı 1~ ı.:-:5' 7 Necib, Merci'uke'd-dtiim, s. ı48. 8 eş-şartfini, Mebtidiu '[- 'Arabiyye, IV, ı ı. 199

İngilizcede Zamanlar ve Arapça Karşılıkları ll.present 1. Present Simple 1 ~\ t_.jl.all I do 1 j..;i Bu zaman klasik Arapça gramerde muzari kavramıyla karşılanmaktadır. Ancak bu kavram geniş zamanın yanında şimdiki ve gelecek zamanı da ifade ettiği için modern Arapçacılar bu kalıba ~~ t_.jl.all~, ~\ JV..ı 10, ~~ _rpv..ı 11 gibi adlar verirler. Bir present simpje tense kalıbıyla ifade edilen I study my lesson cümlesi Arapça'da ı.?'.j::ı ~i Şeklinde ifade edilebilir. Ancak Arapça'da aksini gösteren bir karine olmadıkça müzariler hale delalet ettiğinden bu cümleyi, İngilizce'deki present simple'ın kullanış yerlerinden süreklilik dikkate alınarak ı.?'.j::ı ~ li i demek daha uygun olacaktır. Bu cümlenin Türkçe karşılığı Dersime çalzşırzm şeklindedir. Kullanıldığı Yerler 12 : a. Genel geçer bir gerçeği açıklamak için. The earth attracts the moon b. Alışkanlık ifadelerinde kullanılır. Genellikle "usually" ve "sometime" gibi zarflar alır. I study my lesson an hour a day c. Cümle sonuna bir time expressian konularak gelecek zaman olarak kullanılır. I study my lesson tomorrow 9 Necib, M ere i 'uke 'd~diiim, s.131. 10 Bedrl, Niziimu'z-zemen, s.173. 11 Hassfuıl, el-muhft, s.234. 12 Hasdemir, Yılmaz, Translation Methods-Çeviri Metotları, İzmir, 1984, s.3. 200

Yrd Doç. Dr. Tahsin Deliçay- Dr. Mehmet ERDEM d. Şimdiki zaman formuyla kullanılmayan fiiller 13 konuşma anında gerçekleştiğinde bu zaman kullanılır. I w ant to study my fesson 2. Present Continuous 1 :,...:_J.ı t_.jwdl I am do ing 1 J.Ji Bu zaman da klasik Arapça'da müzari kavramıyla karşılanır. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi müzari kavramı şimdiki zamanın yanı sıra geniş ve geleceği de içine aldığı için modem Arapçacılar bu kalıba :,...:_J.1 t_.jwdlı 4 ve~\ Jl.;lP adını verirler. Bir present continuous tense kalıbıyla ifade edilen I am studying my lesson cümlesi Arapça'da (L.ı~l) ı.,?'.j:j..lp:-l şeklinde ifade edilir. Her ikisi Türkçe'ye ders çalışıyorum şeklinde çevrilir. Yukarıda ifade ettiğimiz gibi Arapça'da aksini gösteren bir karine olmadıkça müzariler hale delalet ettiğinden parantez içerisindeki L.ı~l kaydı zorunlu değildir. Ayrıca fiili müzariyi şimdiki zamana özel kılan olumlu cümlede lam-ı ibtida, olumsuzcia..r-l ve Lo gibi kelimelerle de onun hale delaleti bilinir. Örneklerden de anlaşıldığı gibi İngilizce'de present simple ile present continuous'un fiil kalıpları arasında açık farklılık vardır. Birincisinde müfred fiil (I do) kullanılırken ikincisinde mürekkep fiil (I am doing) kullanılmaktadır. Halbuki Arapça'da bu iki zaman yapısı da müfred olarak J.ıt.k ile karşılanmakta, hangi zamanın kastedildiği ise karinelerden anlaşılmaktadır. 13 İngilizcede duyu, akli, söz ifade eden fıiller genelde şimdiki zaman formu olan -ing ekini almazlar. Bu tür fiilierin konuşma anında gerçekleşmekte olduğunu ifade için geniş zaman formu olan simple present kullanılır. 14 Neclb, Merci'uke'd-diiim, s. 131. 15 Bedrl, Niziimu'z-zemen, s.l73. 201

İngilizcede Zamanlar ve Arapça Karşılıkları a. Konuşma anında gelişmekte olan bir hareketi açıklamak için. I am studying my tesson now ----+ 0~1 ı,?'.j::ı..ı.p..i b. Geçmişte başlamış, şimdi devam eden ve gelecekte devam edebilecek olan konuşmalarda. I am studying English for succeed the examinations ----+ Cl \.j b..;;... :ı' 1 c.) c 6,Jj ~ #. )' 1 4.it.Lll..ı.p.. i için. c. Cümle sonuna konan bir gelecek zaman ifadesiyle gelecek zamanı ifade I am studying my fesson tomorrow 3. Present Perfect 1 (-\.:.lı t_.jl,.;..ll I have done (just) 1 (~J..::...)..:...W..W Bu zaman, etkisi şimdiye kadar devam etmesi itibariyle present, eylemin geçmiş zamanda başlamış itibariyle de perfect adı verilmiştir. Modem Arapçacılar bu kalıba {-l:.lı t_jl,.;..l\ 16 adını verirler. Klasik Arapça gramerde bu kahbın kullanıldığı pozisyonlar müzari fiille değil, mazi fiile karşılanınaktadır. Bir present perfect tense kalıbıyla ifade edilen I have studied my fesson cümlesi Arapça'da ı,?'.j::ı._::.,..ı.p.-1..ıj(_j) şeklinde ifade edilir. Her ikisi Türkçe'ye dersimi çalıştım (Şu anda dersim hazır) şeklinde çevrilebilir. Görüldüğü gibi İngilizce'de present perfect ile ifade edilen zaman kalıpları Arapça'da mazi sığalarıyla karşılanmaktadır. Nitekim Türkçe'de de bu zamanı yakın geçmiş zaman olarak isimlendirebiliriz. 16 Neclb, Merci 'uke 'd-daim, s. 13 7. 202

Yrd. Doç. Dr. Tahsin Deliçay- Dr. Mehmet ERDEM a. Geçmişte başlamış konuşma anında bitmiş ancak etkisi hiila devam eden eylemler için 17. I have studied my le~son b. Geçmişte belirli bir zamanda başlayıp konuşma anına kadar devam etmiş bir hareke.ti ifade etmek için. I have studied English for a year -7 4.;..., ö..ll. a,ı_r..l:4 'jl.:.ı~\..j.aj Bu cümle daha değişik bir form olan ~ Jlj \... J kalıbıyla da ifade edilebilir. I have studied English for a year ~ 4.;..., ö..ll. a,ı_r..l:4'jl ~i Jı) ')} 4. Present Perfect continuous 1 ~ı r\.::11 tjl,;dl I have been do ing 1 0'11 es>... ö..ll./..\... ~..J.Aj Modem Arap dil bilginleri bu kalıba ~ı r\.::11 CJL,;d\ 18 adını verirler. Bir present perfect continuous tense kahbındaki I have been studying my lesson since. noon cümlesi Arapça'da 0'11 es> pl L '-:?' J~.:.ı~\..J.Aj şeklinde ifade edilir. Her ikisi Türkçe'ye Öğleden beri ders çalışmaktayım (halen de çalışıyorum) şeklinde çevrilebilir. Bu zamanın present perfect tense'den farkı; bu zaman genellikle bir eylemin sürecini sormay1 konu edinen "how long...?" sorusuna cevap olarak gelir. Bu nedenle de bu tür zaman kalıbında genellikle süreç ifadeleri olan "for" ve "since" kullanılır 19 Her ikisinin kullanılabildiği yerler de vardı~ 0 17 Bu durum Arapça'da...:..W.u kalıbıyla ifade edilebilir. Bilindiği gibi Arapça'daki.u edatı mazi fiile dahil olduğunda o fiilin yakın zamanda gerçekleştiğini (takrib) ifade eder. el-ci:'im!, Nuruddin 'Abdurrahman, el-fewiid ez-ziyiiiyye (Şerhu Kafiyeti lbn Hiicib),(thk. Usame Tiiha er-rita'!), İstanbul, tsz., II,375. 18 Necib, Merci 'uke'd-diiim, s.139. 19 Necib, Merci'uke'd-diiim, s. 140. 20 Hassiini, el-mulıft, s.267. 203

İngilizcede Zamanlar ve Arapça Karşılıkları a. Geçmişte bir zaman diliminde başlayıp şimdiye kadar süren ve halen devam eden eylemler için. I have been studying my fesson since noon -+ 0~1 C?" ~1.L r.,?' _);:;..::.>..lf>-1..w b. Geçmişten beri gelen ve yeni bitmiş olan zaman dilimierindeki eylemleri ifade etmek için. I have been waitingfor you sincefive hours -+ :ı...l;ll Js.\...JI,y..!.).j _)ı.:;;l..w Bu cümle Arapça: da isim cümlesi formuyla şöyle de yazılabilir: -+ :ı...l;li Js.Wı cr.!j )ı.:;; i ~1 m. FUTURE (GELECEK ZAMAN) 1. Future Simple 1 ~~ ~~ ı I wili 21 do 1 JJL Modem Arap dil bilginleri bu kalıba ~1 ~1 22 adını verirler. Bir future simple tense kalıbıyla ifade edilen Iwill study my fesson cümlesi Arapça'da..~.p:-L r.,?'.j;:; şeklinde ifade edilir. Bu cümlenin Türkçe'si Dersime çalışacağım'dır. a. Gelecekte yapılacak bir iş için ani karar vermelerde. My examination is not good, I w il! study my lesson -+ ::. ı --L,;;...w:::...:-.-ı.-.u\.:...::..1 ;><.ll::; r.,?' _).,-.- -.. - ':? 1.:..- 21 Will yardımcı fiili, yaygın olarak gelecek zaman kalibının tamamında kullanılır. Ancak formai İngilizcede birinci şahıslar için shall ikinci ve Uçilncü şahışlar için will kullanılır. Shall 2. ve 3. 22 şahışiarda will'in de I. şahışlar için kullanılması vurgu, kararlı,lık ve söz verme anlamları katmakta dır. Necib, M ere i 'uke'd-diiim, s.l49. 204

Yrd. Doç. Dr. Tahsin Deliçay- Dr. Mehmet ERDEM b. Nazik bir istek veya teklif için. Will you study your lesson? 2. Future Continuous 1 ~\ J.i:-1.1 I will be do ing 1 ~\.9 0 _,s"'ı... Modem Arap dil bilginleri' bu kalıba ~~ J.i:-1.1 23 adını verirler. Bir future continuous tense kahbındaki I shall be studying my lesson tomorrow at five hours cümlesi, Arapça'da J...o\3-1 a_ç.l.jı ~ ı.?'.;:l \~ 0ÇL şeklinde ifade edilir. Her ikisi Türkçe'ye Saat beşte ders çalışıyor olacağım şeklinde çevrilebilir. etmek için. a. Gelecekteki bir zaman diliminde devamlılık gösterecek bir hareketi ifade I s hall be studying my fesson tomorrow at five hours -4- J...o\3-1 a_ç.l.jı ~ ı..?".;:l ı~.:ı ÇL b. Daha önce planlanmış ileriye yönelik programları ifade etmek için. The New Shakespeare Company will be s taying only two days in Aleppo -4-.ki; ~ Y- ~ ~ 44 <.) ~ ö~..ı.hl ~L!:. as'_,.:;, 3. Future Perfect/ f\.::.!1 J.:A=.-11 I w iii (shall) have done 1 c.w J.! 0 ÇL Modem Arap dil bilginleri bu kalıba f\.::.!1 J~:... l\ 24 adını perfect tense kalıbıyla verirler. Bir future ifade edilen I shall have been studied my lesson for two hours tomorrow at five hours cümlesi Arapça'da Jiyb ı.?'.;:l..:.ı~\ J.! 0 çt... 23 Necib, Merci'uke'd-dGim, s.l53. 24 Necib, Merci'uke'd-daim, s.l55. 205

İngilizcede Zamanlar ve Arapça Karşılıkları ;ı...\..;ll 4.>:-l..JI ıj ı~ ~L... şeklinde ifade edilir. Her ikisi Türkçe'ye Yarın saat beşte iki saattir ders çalışmış olacağım şeklinde çevrilebilir. etmek için. Gelecekteki belirli bir zamandan önce tamamlanmış olacak bir hareketi ifade I s hall have be en studied my lesson for two hours tomorrow at five hours ~ :ı..._.l;l 1 4.>:-l..JI ıj 1~ ~L... J l_,b ı.,?'.j::...:.ı..ı..p:. 1..\.i u _,s'l 4. Future Perfect continuous /"_r::-11 rl::ll J..A:-ll I will (shall) have been doing 1 JJi u _,s'l İngilizce'de çok az kullanılan bu kalıba Modern Arap dil bilginleri J..A:-ll "_r::-11 rl::l1 25 adını verirler. Bir future perfect continuous tense kalıbıyla ifade edilen I shall have be en studying my lesson for two hours tomorrow at five hours cümlesi Arapça'da :ı..._.\..;ll ~l..ji ıj 1~ ~L... Jı_,b ı.,?'.j::...ı..p:.i u 'L şeklinde ifade edilir. Her ikisi Türkçe'ye Yarın saat beşte iki saattir ders çalışıyor olacağım şeklinde çevrilebilir. Gelecekte belirli bir zamandan önce başlayıp diğer bir zaman veya harekete kadar devam edecek bir eylemi ifade etmek için. Yani yapılacak işin gelecekteki belli bir zamanda mazide kalacağını ifade etmek için. I shall have be en studying my lesson for two hours tomorrow at five hours ~ :ı...\..;ll :u-w ı ıj ı~ ~L... Jı_,b ı..?'.j::...ı..p:.i u 'L 25 Necib, Merci'uke'd-diiim, s. I 55. 206

Yrd DoÇ. Dr. Tahsin Deliçay- Dr. Mehmet ERDEM Genel Karşılaştırma Filozoflar zamanın gerçekliği konusunda değişik göiüşlere sahiptirler. Bu nedenle de zaman kavramını değişik şekillerde tarif etmişlerdir. Zamanın gerçekliği ve zaman kavramı bağlaınındaki felsefi tartışmalar konumuzun amacı itibariyle bizi ilgilendirmernektedir. Ancak biz bir fikir sahibi olmak için bir tarife dikkat çekmek istiyoruz. Bedia Akarsu şöyle tarif eder: "Oluş, gelip geçiş, değişme ve süreklilik biçimi; dönüşü olmayan bir doğrultudabirbiri ardından gitme' 126 Zaman, hareketin belirlediği bir sürel 7 ya da varsayımsal bir uzantıdan ibarettir de denebilir. Nitekim felsefi açıdan zamanın gerçekliği tartışmalı olduğundan felsefeciler de onun, geriye doğru sonsuza kadar uzanan, ileriye doğru da akıp giden bir çizgi olarak tasavvur edilebileceğini ifade ederler 28 Bu felsefi yaklaşımdan mülhem olarak dilbilimde de zaman; geçmiş-şimdiki-gelecek zaman olmak üzere üç kısımda ele alınmıştır. Bu nedenle de hemen bütün dillerde zamanın bu üçlü taksimi söz konusudur. İngilizce ve Arapça gerek köken açısından gerekse biçim açısından iki ayrı dil ailesine rnensuptur. Çünkü İngilizce köken açısından Hind-A vrupa dil ailesine (the Indo-European Family) Arapça ise Hami-Sami dil ailesine (Semitik languages) mensuptur 29 Biçim açısından ise, her ne kadar bu dillerin her ikisi de tasrifli dillerden (inflected languages) iseler de İngilizce gövde bükümlü dillerin, Arapça ise kök bükümlü dillerin tipik ömeklerindendir 30 Bu iki dil arasındaki bu köklü farklılık sebebiyle söz konusu dillerin zaman ifade eden kalıplarda da kendisini göstermiştir. Bu açıdan en dikkat çekici ve karşılaştırmalı dilbilim çalışmalarında göz önünde bulundurulması gereken farklardan birisi şudur: İngilizce'de gerek isim cümlesi gerekse fiil cümlesi olsun bütün cümlelerde zamana delalet eden bir unsur bulunmaktadır. Buna karşılık Arapça'da genellikle isim cümlelerinin sübut veya 26 Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1998, s.203. 27 28 29 Bkz: Kindi, Felsefi Risaleler, (Çev: Mahmut Kaya), İstanbul, 1994, s. 84. Bkz. Akarsu, Felsefe Terimleri Sözlüğü, s.203. Bkz. Erdem, Mehmet, içtihat Felsefesinin Filolojik Temelleri, Elazığ, 2002, s.126-127. 30 Erdem, içtihat Felsefesinin Filolojik Temelleri, s.125. 207

İngilizcede Zamanlar ve Arapça Karşılıkları istimrar ifade ettiği varsayılarak, bir anlamda onların zamandan bağımsızlığı ifade edilmek istenmiştir. Nitekim bu bakış açısı klasik Arapça gramere ait kitapların isiin ve fiil tariflerine yansımıştır. Fiilin tarifinde üç zamandan biriyle irtibatlılığı öne çıkartılırken ismin tarifinde özellikle üç zamandan herhangi birine bağlı olmadığı nazara verilmiştir 31 Bu fark sözgelimi İngilizce'deki simple present'in kullanım yerlerinden bazısının Arapça'da isim cümlesiyle karşılanması sebebiyle bir takım karışıklıklarasebep olabilmektedir. Diğer bir fark da şudur: Arapça' da cümlenin zamanını fiilin siğası belirler. Komplike cümlelerde ise temel cümlenin fiilinin zamanı esas alınır. Bu nedenle mesela İngilizce'de f4ture başlığında ele alınan bazı kalıplar gramatik statüsü itibariyle Arapça'da tamamıyla mazi sayılır. Arapça'da haber kipli fiilierin mazi ve muzari olmak üzere iki kalıbı vardır. Klasik gramer literatüründe bunlardan birincisi jıj, ikincisi ~ kalıbıyla temsil edilir. Nitekim biz de bu çalışmamızda değişik bablara ait farklı mazi ve muzari formlarının tümünü temsil etmek üzere bu iki kalıbı seçtik. İngilizce'de ise bu açıdan fiilierin üç hali vardır. Bunlar present, past ve past participle'dir. Ancak düzenli fiilierde fiilin past formuyla past participle formu tek bir kalıpla (sonunaed ekleyerek) ifade edilirken düzensiz fiilierde (irregular) farklı şekillerde gelebilmektedir. Düzenli fiiller açısından bakılınca İngilizce'deki fiil kalıplarının Arapça'daki fıil kalıplarına benzediği söylenebilir. Onun için İngilizce fiil formlarını anlatabilmek için present için do, past için did, past participle içinse done kalıbı esas alınmıştır. Temel zamanlar sadece fiil ve fliille ifade edilirken ayrıntılı hususlar fiilierin Arapça'da başında gelen edatledatlarla, İngilizce'de ise bağımsız bir kelimeyle bu kamplikasyon karşılanmaktadır. Zamanı edatsız olarak ifade eden fiiliere müfred siğalar, edatlarla yeni bir zaman anlamı kazanan fiiliere ise mürekkep fiiller adı verilmektedir. 31 Bkz İbn Hacib, Kfıjiye, tsz., 1-2. 208

Yrd. Doç. Dr. Tahsin Deliçay- Dr. Mehmet ERDEM Sonuç İngilizce gramere dair yazılan kitaplarda fiilierin zamanları ve kullarnın yerleri üzerinde etraflıca durulmaktadır. Bu durum ilk etapta oldukça karmaşık bir görüntü vermesine rağmen, işin mantığı kavrandığında, diğer dillerde olduğu gibi İngilizce'de de temelde geçmiş, şimdiki ve gelecek olmak üzere üç zamanın esas alındığı görülmektedir. Bu üç zaman, eylemin gerçekleşme zamarn ve şekli itibariyle bazı detaylar dikkate alınarak dörder kısma ayrılmış ve kullanılan zamanlar 12'ye çıkmıştır. Arap gramerinde ise daha çok 3 ana zaman üzerinde durolmuş ve Arapça -en azından- gramatik isimlendirme açısından İngilizce olduğu gibi detaylar dikkate alınarak sistematize edilmemiştir. Ancak çalışmamız sonucu ortaya konduğu gibi Arapça'da İngilizce'deki bütün zaman kalıplarına tekabül eden belli gramatik unsurlar -özel adları olmasa da- mevcuttur. Ne var ki klasik Arapça gramer kitaplarında bu ayrıntılara müstakil isirolerin verilmeyişi 12 zamanı ifade eden İngilizce terimierin Arapça karşılıkları konusunda Arap dilcilerinin ihtilaf ettikleri görülmüştür. Sözgelimi ~ + u IS' kalıbına Kemal Bedrl Past perfect continuous tense'i karşıladığım söylerken, İzzeddin Muhammed Necib aynı kahbın İngilizce'deki Past continuous tense'i karşıladığını söylemektedir 32 Halbuki biz bu çalışmamızda İngilizce'yi esas aldığımız için ve İngilizce'de zamana daha çok ağırlık verildiği için temel zaman kalıpları 12'ye kadar çıkmaktadır. Bu iki önemli dilin zaman kalıplarımn felsefi arka planlarıyla birlikte incelenınesinin ilginç bir bilimsel çalışma olabileceği kanaatini taşıyoruz. 32 Bedri, Niziimu'z-zemen, 185; Neclb, Merci 'uke'd-diiim, s.144. 209

İngilizcede Zamanlar ve Arapça Karşılıkları Kaynaklar Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1998. el-cfunl, Nurudd!n 'Abdurrahman, el-fewiid ez-ziyaiyye (Şerhu Kafiyeri İbn Hacib), (Thk. Usfune Taha er-rita!'), İstanbul, tsz. Erdem, Mehmet, İçtihat Felsefesinin Filolojik Temelleri, Elazığ, 2002. Hasdemir, Yılmaz, Translation Methods-Çeviri Metotları, İzmir, 1984. Hassfuı'i, Ahmed, el-muhft fi kava 'idi 'l-lugati '1-İngiliziyye, Beyrut, Hale b, tsz. İbn Hacib, Kafıye, tsz. Kemal Bedri, Nizamu'z:~zemen fi'l-lugateyni'l-'arabiyyeti ve'l-incil'iziyye fi davi'ttekabuli'l-lugavz, titz. Kindi, Felsefi Risaleler, (Çev: Mahmut Kaya), İstanbul, 1994. Nec'ib, İzzeddm Muhammed, Merciuke'd-daimfi kava'idi'l-lugati'l-inciliziyye, tsz. eş-şartüni, Reşid, Mebtidiu '1- 'Arabiyye, İstanbul, tsz. 210

Ek: Past 1,,...o til (G ) ' Past Past simple I studied my lesson LS"' J~ ı.:..ı~l ~~,s-"til Past continuous I was studying my lesson LS"' J~ ~i ı.::-.s ~~~til Past perfect I had studied my lesson es""' J~ ı.:..ı~l.ı.; ı.:;_s rwi si"til Past perfect continuous ı had been studying my lesson 1.5"' ):;, ~~ ı.::-.s ~~ rwi si"til Present 1 JV-1 (Şimdiki Zaman) Present Present simple ı study my lesson LS"'J:;, ~i ~~rjw.ll Present continuous I am studying my lesson (.J':ı'l) LS"'):;, ~i ~~rjw.ll Present perfeçt I have studied my tesson Gust) (~.!.>-) 'of" J~ ı.:..ı~l J.i(_j) i-wl r Jw.11 P.resent perfect continuous I have been studying my lesson 1.5"' ):;, ı.:.ı~l..lil ~~ i-wı r Jw.11 Future/ J~ lll (Gelecek Zaman) Future si" til JV-1 J~l'l Future simple I will study my lesson LS"'J~ ~L ~~~~ Future continuous I will be studying my lesson LS"" J~ ~~.:.ı_,s-l ~\~1 Future perfect I will have studied my tesson t5""' ):;, ı.:;;~\.ı.;.:.ı _,s-t.. rwi }.A:-11 Future perfect continuous I will have been studying my lesson LS"" J~ ~~.:.ı_,s-l ~lrwi~i