STRES YÖNETİMİ Milli Prodüktivite Merkezi Hazırlayan:İpek İmirlioğlu İÇERİK Stres Stres Nedir? Stresin Nedenleri ve Etkileri 2 STRES 3

Stres; Organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan, kişide fizyolojik ve psikolojik dengesizlikler yaratan, zihinsel ve fiziksel yorgunluk durumudur. 4 STRES; kişi ve çevre arasındaki etkileşim sonucu oluşur hüsran ve çelişki ile aynı anlamı taşıyabilir organizmanın belirli bir durumudur ve bütününü etkiler tehlike söz konusudur ve bu tehlike algılanmalıdır fiziksel, psikolojik ve sosyal bakımdan kendini gösterir. 5 Stresin Nedenleri Nelerdir? Strese yol açan temel düşünme biçimleri Ya hep ya hiç türü düşünme Aşırı genelleme, olumsuz etiketleme Zihinsel süzgeç Hemen bir sonuca varma isteği meli-malı düşünce (kazanmalıyım vb.) 6

Stresin Nedenleri Nelerdir? Strese yol açan temel düşünme biçimleri Bireyin bedenine zarar vermesi; dengesiz beslenme, ilaç, sigara ve alkol kullanımı Bireyin kendini iyi hissetmesini önleyen benlik kavramları Gerçekte olmayan reddedilmenin algılanması Kişilik özellikleri 7 Kişilik Özellikleri A Tipi Kişilik: Hırslı, heyecanlı, duygusal, aceleci, zamana karşı yarışan, saldırgan, çabuk öfkelenen, işleri hemen bitirme eğiliminde olan, işine aşırı bağlı, hareketleri ve konuşma tarzı hızlı, bir güne çok iş sığdıran, dinlemeyi sevmeyen, çabuk sıkılan, kişisel ve sosyal yaşantıya zaman ayırmayan B Tipi Kişilik: İş konusunda rahat olan, zaman ve başarı ile pek ilgilenmeyen, başkalarıyla yarışmayan, kendisinden emin, sağlığına düşkün, boş vakit yaratan, sosyal yaşamı seven, her şeyi olduğu gibi kabul eden, herkesle dostluk içinde olan 8 Stresin Nedenleri Nelerdir? Yaşamımızın temel stres kaynakları Herhangi bir şekilde değişiklikler yaşama Rol belirsizliği Rol çatışması Sorumluluk İş yükü 9

Stresin Nedenleri Nelerdir? Yaşamımızın temel stres kaynakları Kalabalık Fiziksel çevre (soğuk, sıcak, gürültü vs.) Küçük sorunların birikmesi ile oluşan gizli gerilimler (trafik, para,hastalık vs.) 10 Stresin Etkileri Stresin Yararlı Etkileri Motivasyonu, sevk ve idareyi artırmaktadır. Uyanıklığı ve canlılığı sağlamaktadır. Yüksek bir enerji hissi vermektedir. Heyecan hissi vermektedir. Amaç ve hedef duygusu sağlamaktadır. Stresin Etkileri Stresin Zararlı Etkileri Vücutta; Yüksek kan basıncı, hızlı kalp atışı Kaslarda gerilim ve titreme Uykusuzluk Midede ağrı, kramp Baş ağrısı, baş dönmesi Göz seğirmesi Ağız kuruması Zor nefes almak Dişlerin sıkılması Bağırsak bozulması Aşırı yorgunluk, bitkinlik Mide bulantısı Göğüs ağrısı

Stresin Etkileri Düşünmede; Konsantrasyonda zorluk Kendine güven kaybı Hafıza kaybı Kararsızlık Baskı altında olunduğu hissi 13 Stresin Etkileri Duygularda; Kızgınlık, öfke ve sinirlilik Umutsuzluk, kaygı, panik ve depresyon Huysuzluk Suçluluk Korku İnkar 14 Stresin Etkileri Davranışlarda; İçki ve sigara tüketiminde artış Sürekli konuşmak, yerinde duramamak İçe kapanıklık, durgunluk Duygusal patlamalar Şüphecilik Rahatlayamamak 15

Stres Sırasında Bedende Meydana Gelen Değişiklikler Depolanmış yağ ve şeker kana karışır Solunum sayısı artar Kanda alyuvarlar artar Kalp vurum sayısı artar ve kan basıncı yükselir Kas gerilimi artar Kan pıhtılaşma mekanizması harekete geçer Sindirim yavaşlar ve durur Gözbebekleri büyür Bütün duyumlar artar Hipofiz bezi uyarılır 16 Genel Uyum Belirtisi Stresin dengeyi bozması neticesinde, bozulan dengenin yeniden kurulması için, yeni duruma uyum sağlanması gerekir. Bu nedenle stres tepkisi Genel Uyum Belirtisi (General Adaptation Syndrome- GAS) olarak bilinir. Üç basamağı vardır; *Alarm Dönemi *Direnç Dönemi *Tükenme Dönemi 17 STRESLE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ 18

Kendinizi rahatlatmak için hangi yöntemleri uyguluyorsunuz? 19 A-Etkisiz yollar a) Uygun olmayan davranışlar: Kaçmak, saldırganlık, içe kapanmak, alkol ve sigara kullanmak, kötü beslenmek b) Kendini aldatmaya yönelik davranışlar: Durumu görmezlikten gelmek, suçlamak, bastırmak 20 B- Etkili yollar Dört başlık altında incelenebilir: 1- Çevreye Yönelik 2- Zihne Yönelik 3- Bedene Yönelik 4- Çok Yönlü 1- Çevreye Yönelik Teknikler: a) Etkili zaman planlaması yapmak: Düzenli olmak, Yazılı planlar yapmak, İş bölümü yapmak 21

b) Problem çözme teknikleri: Problemi saptamak Seçenek belirlemek Seçenekleri gözden geçirmek Uygun olan seçeneği saptamak Uygulamaya koymak Sonuçları değerlendirmek 22 Stres Kaynağınız ve Çözümü Stres kaynağınız nedir?... Başka birisi sizin yerinize çözümleyebilir mi? Evet ise, kim?... Çözüm yolu seçeneklerden mi oluşuyor? Evet ise, seçenekleri sıralayın... Ertelemek mümkün mü? Ne kadar zamanınız var?... Uygulayacağım çözüm... 23 2-Zihne Yönelik Olanlar: a) Olumlu diyalog kurmak Kendinizi sevin İyimser ve rahat olun İyi dinleyici olun Empati kurun Dikkatli yanıt verin İşbirliğinden kaçınmayın Olduğunuz gibi davranın 24

Dünyaya güzel karakterlerini göstermeyi isteyen eskiler önce, devletlerini bir düzene koymaya çabaladılar. Devletlerini düzenlemek isteyenler önce, evlerine çeki düzen verme gereğini gördüler. Evlerini düzene koymak isteyenler önce, kişiliklerini terbiyeden geçirmeleri gerektiğini anladılar. Konfüçyus 25 b) Etkili iletişim kurmak Karşınızdakini ilgiyle ve ciddi bir şekilde dinleyin. Dikkatinizi karşınızdakinin söylediklerine verin. Araya girmeyin. Anlatacaklarını bitirmesine izin verin. Duygularına saygı gösterin. Sen yerine ben mesajları gönderin. Sorun ve çözüm üzerinde yoğunlaşın. Çözüm için bir konuda söz verdiyseniz, sözünüzü tutun. 26 Karşınızdakine asla, Sinirlenmeyin../Sinirlenmeye ne gerek var.. demeyin. Münakaşa etmeyin/ Tartışmaya girmeyin. Eğer o şaka yapmıyorsa, şaka yapmaya kalkışmayın. Konuyu espiri ile hafifletmeyin. 27

Çalışanlara bir hatırlatma; Unutmayınız! Öfke bulaşıcıdır. Mümkün olduğu ölçüde öfkeyi tırmandırmayın. Sizin göreviniz bu gerilimi azaltmaktır. İnsan olarak göreviniz gereği siz de aşırı yük ve stres altında olabilirsiniz. Siz de sık sık küçük olaylarda bile öfke duyabilirsiniz. Öfkenizi kontrol etmenizin, hem size hem de hizmet verdiğiniz kişilere zincirleme olarak büyük yararı olacaktır. 28 3- Bedene Yönelik Olanlar; Doğru egzersiz Doğru beslenme 4- Çok Yönlü Olanlar; Doğru nefes Sistematik gevşeme Zihinde canlandırma 29 İpek İMİRLİOĞLU/ iimirlioglu@mpm.org.tr MPM Eğitim Bölümü Tel: 0312-467 55 90/ 291