YENİ MEDYA ve SİBER ZORBALIK Doç. Dr. İdil SAYIMER Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi isayimer@kocaeli.edu.tr
Yeni Medya Bilgisayar, İnternet ve mobil teknolojilere dayalı, kullanıcılara zaman ve mekandan bağımsız, etkileşimli iletişim kurma olanağı veren sanal medya ortamları yeni medya olarak ifade edilir.
Yeni Medya Bilgisayar temelli tüm dijital teknolojiler ve İnternet YENİ MEDYA başlığı altında toplanabilir (Bilgisayar, Cep Telefonu, Tablet, Oyun Konsolu ).
Yeni Medya Günümüzde Yeni Medya araçları gündelik yaşamın her alanında yaygın biçimde kullanılmakta, alışkanlıklarımızı dönüştürmekte, bedenin bir parçası/uzantısı haline gelmektedir.
Yeni Medya Yeni medyanın, geleneksel medyadan (gazete, radyo, televizyon, sinema) ayırt edici temel özellikleri etkileşimli ve multimedya biçemine sahip olmasıdır. Çok fazla miktarda enformasyonu aynı anda aktarabilme ve kullanıcının da anında geri bildirimde bulunabilmesi olanağına sahiptirler.
Yeni Medya Yeni Medya ortam ve araçları, özellikle çocukların ve gençlerin gündelik yaşamlarında doğal araçlara, ortamlara dönüşmüştür. İnternet teknolojilerinin içine doğan bu kuşağa Dijital Yerliler denilmektedir. Onların yaşamında geleneksel medyadan daha fazla ve daha güçlü olumlu/olumsuz etkileri bulunmaktadır.
Yeni Medya Yeni medya sadece teknolojik özelliklerden değil, iletişim pratiğine getirilerinden dolayı da yeni dir ; -bireyin diğer bireylerle, medyayla, toplumla ilişkileri değişmekte, -sürekli bağlantılı olma, ağın içinde olma pratiği yerleşmektedir.
Yeni Medya Okuryazarlık değişmekte, düz çizgisel okuryazarlıktan metinlerarası okuryazarlığa geçilmektedir (Haber okurken aynı anda videosunu da izleyebiliyoruz; etiketlere tıkladığımızda haberle ilgili etiketten başka bir etikete geçebiliyoruz. Anlam değişiyor Parçalı okuma pratiğine doğru evriliyoruz).
Yeni Medya Yaşamın her alanında radikal ve küresel etkiler yaratan Yeni Medya, olanaklar kadar riskler de barındırmaktadır (gözetim olgusu, nefret söylemi, siber zorbalık ). Ancak risklerden kurtulmak İnternet e yönelik yasaklar ve denetimle değil, eğitimle mümkündür.
SİBER ZORBALIK
Siber Zorbalık Bilgi iletişim teknolojileri (BİT) aracılığıyla bireylerin birbirlerine Düşmanlık, Korkutma, Tehdit, Sindirme, Taciz amaçlı yazılı, görsel, işitsel iletileri kasıtlı ve düzenli bir şekilde göndermeleri olarak ifade edilebilir.
SİBER ZORBALIK NE ŞEKİLDE KARŞIMIZA ÇIKAR? Akıllı telefon, tablet gibi mobil cihazlar aracılığıyla bir bireyin (kurban) görüntülerini çekip rızası olmadan sosyal ağlarda paylaşmak, Birisine yönelik olarak karalayıcı, aşağılayıcı web sayfası hazırlamak,
SİBER ZORBALIK NE ŞEKİLDE KARŞIMIZA ÇIKAR? E-posta, SMS, whatsapp gibi anlık sohbet programları ile; aşağılayıcı, alay-tehdit-cinsel taciz ya da şiddet içeren mesajlar göndermek, Bir kişinin kişisel bilgilerini haberi ve rızası olmadan sosyal ağlarda paylaşma,
SİBER ZORBALIK NASIL KARŞIMIZA ÇIKAR? Birisi hakkında sanal ortamda asılsız dedikodu, söylenti çıkarmak,
SİBER ZORBALIK NE ŞEKİLDE KARŞIMIZA ÇIKAR? Başkası adına sanal ortamlarda sahte hesap açıp onun kimliğine bürünmek ve ondan habersiz uygunsuz paylaşımlarda bulunmak şeklinde karşımıza çıkmaktadır.
ZORBALIK TÜRLERİ VE GERÇEKLEŞME YOLLARI
SİBER ZORBALIK VAKALARI NEDEN / NASIL ORTAYA ÇIKIYOR? Siber zorbalık, kasıtlı davranışlar olarak tanımlanmakla birlikte, önemli bir bölümünün de sonuçları kestirilemeden yapılan yarı-kasıtlı, hatta kasıtsız davranışlar olduğu görülüyor. Bu davranışların bazıları şakalaşmak ya da eğlenmek amacıyla başlayabiliyor. Ergenler arasında birinin komik, hoş görünmeyen fotoğraflarını paylaşmak, birine isim takmak ya da hakkında dedikodu üretmek bir şaka konusu olarak görülebiliyor.
ERGENLERİ SİBER ZORBALIĞA İTEN SEBEPLER
Temel Sebepler Yakalanma riskinin sanal ortamda daha az olması. Mağdurla yüz yüze iletişim kurmanın ortadan kalkmış olması. Daha önceden siber şiddete maruz kalma. Kimliği bilinmeyen daha güçlü olur psikolojisiyle hareket etme. Özgüvensizlik. Korkutmaya dayalı bir saygınlık kazanma eğilimi. Gerçek hayatta davranışa dökemediği saldırgan davranışları sanal ortamda gerçekleştirebilme.
Okul, bireylere eğitim ve öğretimin yanı sıra akranlarıyla sosyal ilişkiler kurma olanağı da sunmaktadır ve bu yaş grupları içindeki bir ergen için, arkadaşlarının onun hakkında ne düşündüğü büyük önem arz etmektedir.
Arkadaşları tarafından onaylanma ya da popüler olma arzusu, kurbanları siber zorbalık karşısında daha hassas ve dezavantajlı duruma getirebilmektedir.
SİBER ZORBALIĞIN MAĞDUR ÖĞRENCİLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Siber zorbalık, kurban durumundaki öğrencilerin OKUL PERFORMANSLARINI, AKRAN İLİŞKİLERİNİ, FİZİKSEL ve RUHSAL SAĞLIKLARINI tehdit eden bir faktördür.
SİBER ZORBALIĞIN MAĞDUR ÖĞRENCİLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Araştırmalar, internet ortamında taciz ve istismara uğrayan öğrencilerin okul devamsızlığı yaptıklarını, okul başarılarının ve okula bağlılıklarının ise azaldığını ortaya koymaktadır.
SİBER ZORBALIĞA MARUZ KALINDIĞINDA YAŞANANLARDAN ÖRNEKLER Kişilik değişimi(içe kapanma, korku, utanma, kızgınlık, gerginlik, özgüvende düşme), İnternet kullanımı sonrası hüzün veya öfke duygusu, Sık hastalanma ve aşırı uyku gibi fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklar, Kendine fiziksel zarar verme davranışı, Akademik başarıda dalgalanma, Okula gitmeme eğilimi, Aile ile ilişkilerin bozulması,
SİBER ZORBALIĞIN ZORBA ÖĞRENCİLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Mağdurlar sosyal ilişkilerden izole olup yalnızlaşırken, Zorbalar kendileri gibi şiddete yönelimli akranlarıyla geniş bir arkadaşlık ağı kurma yönelimi gösterebilmekterdir.
SİBER ZORBALIĞIN ZORBA ÖĞRENCİLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Sahip oldukları bu ilişki ağı zorbalık yapan öğrencilerin suça karışma ve akademik problemler yaşama riskini arttırabilmektedir.
SİBER ZORBALIĞIN ZORBA ÖĞRENCİLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Zorbalar kurbanlarını internet aracılığı ile istismar ederken, diğer öğrenciler de gerek izleyerek gerekse kurbanla alay ederek siber zorbalığın bir parçası haline gelebilmektedir.
Siber tehdide maruz kalma korkusu nedeniyle insanlar İnternet kullanamaz hale gelebiliyor, Bir kez tehditle karşılaşan kişi, tekrar karşılaşmaktan korktuğu için siber zorbanın her dediğini yapabiliyor. Bu sanal tehdit karşısında, birey-aile-hukukçu-eğitimcikonu uzmanlarının işbirliği yapması gerekmektedir.
SİBER ZORBALIK ARAŞTIRMALARINDAN BULGULAR.. Amerika da 1000 de fazla kişi üzerinde yapılan araştırmaya göre; Siber zorbalık yapma oranı %4.1 ile %21 arasında (Kowalski, Limber, 2007; Williams, Guerra, 2007), siber zorbalık mağduru olma oranı %9 ile %34 arasında değişiyor (Wolak, Mitchell ve Finkelhor, 2007; Ybarra, Diener-West ve Leaf, 2007). Belçika da yapılan bir siber zorbalık araştırması ise, gençlerin %12 sinin siber zorbalık mağduru olduğunu, %18 inin siber zorbalık yaptığını ortaya koyuyor (Vandebosch, Van Cleemput, 2008).
Almanya da yapılan bir araştırma hem siber zorbalık yapma hem de siber zorbalığa maruz kalma oranının %16 civarında olduğunu göstermektedir (Schultze- Krumbholz ve Scheithauer, 2009). Avrupa Çevrimiçi Çocuklar (EU Kids Online, 2010) Araştırması nın bulgularına göre Avrupa çapında çevrimiçi zorbalık yapan çocukların %56 sı aynı zamanda yüz yüze zorbalık yaptıklarını da söylerken, çevrimiçi zorbalık kurbanlarının %55 i de yüz yüze zorbalık mağduru olduklarını belirtmişlerdir. Bu sonuçlar, çevrimiçi ve çevrim dışı zorbalığın birbiriyle ilişkili olduğunu göstermektedir.
Avrupa Çevrimiçi Çocuklar (EU Kids Online) 2014 Araştırması Bulguları: *Gençlerin %12 si siber zorbalık mağduru. *Bu oran kızlar arasında %15. *Erkeklerde %8. Birleşik Krallık genelinde, Ditch the Label isimli organizasyon tarafından, yaşları 13-19 arasında değişen 1843 gencin katılımıyla 2013 te gerçekleştirilen Zorbalık araştırmasında, gençlerin %21 inin sıklıkla siber zorbalığa maruz kaldıkları saptanmıştır. Aynı araştırma 2014 te tekrarlandığında ise bu rakamın %22 ye ulaştığı görülmüştür.
TÜRKİYE DE SİBER ZORBALIK ARAŞTIRMALARI... Türkiye de yapılan çalışmalar siber zorbalığın gençler arasında giderek yaygınlaştığını göstermektedir. Hüseyin Serin in 2012 yılında İstanbul ilindeki 74 ilköğretim okulunun 5., 6., 7. ve 8. sınıflarında eğitim - öğretim gören 4291 öğrenci ile bu okullarda görevli 727 müdür/müdür yardımcısı ve 916 öğretmen ile yürüttüğü araştırma sonucunda, öğrencilerin % 26.52 sinin siber zorbalığa bir şekilde karıştığı görülmüştür.
TÜRKİYE DE SİBER ZORBALIK ARAŞTIRMALARI... Araştırmada öğrencilerin % 9.42 sinin siber zorbalık yaptıkları, % 11.79 unun siber mağdur oldukları ve % 5.31 inin ise hem siber zorba hem de siber mağdur oldukları bulunmuştur.
TÜRKİYE DE SİBER ZORBALIK... 2008 de, 12-19 yaş grubundan 135 kız, 134 erkek öğrenci katılımıyla gerçekleştirilen bir başka araştırmada kız öğrencilerin %10.4 ü, erkek öğrencilerin ise %13.4 ü siber zorbalık mağduru olarak kendilerini tanımlamışlardır (Arıcak vd. 2008). 2010 da yapılan bir araştırmaya göre erkek öğrencilerin kızlardan daha fazla siber zorbalık yaptığı ve aynı şekilde siber zorbalığa maruz kaldıkları görülmüştür (Erdur-Baker, 2010).
SİBER ZORBALIK NASIL ÖNLENEBİLİR? Farkındalık Yaratma Siber zorbalığın okulda öğretmenler, öğrenciler ve aileler arasında açıkça tartışılabileceği ortamlar hazırlanmalıdır. Bu ortamlarda öğrencilerin siber zorbalık deneyimlerini paylaşmalarına fırsat verilmeli, siber zorbalığın olumsuz sonuçlarının ve önleme yollarının tartışılması sağlanmalıdır.
SİBERZORBALIK NASIL ÖNLENİR? Ortak Anlayış Geliştirme Okullarda konuya yönelik ortak bir anlayış geliştirmek için öğretmen-öğrenci-veli katılımıyla siber zorbalıkla mücadele ilkelerinin belirlenmesi, bu ilkelere bağlı hareket edilmesi gerekir. Siber zorbalığı önlemeye ve azaltmaya yönelik kurallar ve yasal önlemlere de açık bir şekilde yer verilmelidir. Belirlenen kurallar siber zorbalığın faili ya da mağdurunun kim olduğuna ya da cinsiyetine bakılmaksızın ve tolerans gösterilmeden uygulanmalıdır.
SİBERZORBALIK NASIL ÖNLENİR? Süpervizyon Aşaması Okullarda ebeveynlerin teknoloji kullanımı konusundaki bilgi ve becerilerini arttırmaya yönelik eğitimler oluşturmak gerekir. Bu eğitimler sayesinde öğrencilere, ebeveynlerinin teknoloji hakkında bilgi sahibi oldukları ve gereksinim duyduklarında ebeveynlerinden destek alabilecekleri mesajını vermek hedeflenmelidir.
SİBERZORBALIK NASIL ÖNLENİR? Program Geliştirme Okulların zorbalıkla mücadele programı geliştirerek, bu programın sınıflarda ders şeklinde uygulanması ve bu derslerde öğrencilere siber zorbalığın hedefi olan ve olumsuz mesajlar alan sınıf arkadaşlarını nasıl fark edebilecekleri öğretilmelidir. Öğrencilere siber zorbalığa seyirci olmamaları, gözledikleri zorbalığı yetişkinlere bildirmeleri ve zorbalara karşı tepki göstermeleri öğretilmelidir.
Kaynaklar Arıcak, T., Siyahhan, S., Uzunhasanoğlu, A., Sarıbeyoğlu, S., Çıplak, S., Yılmaz, N. ve Memmedov, C. (2008). Cyberbullying among Turkish adolescents. CyberPsychology & Behavior, 11, 253-261. Baştürk Akca, E., Sayımer, İ., Balaban Salı, J., Ergün Başak, B. (2014). Okulda Siber Zorbalığın Nedenleri, Türleri ve Medya Okuryazarlığı Eğitiminin Önleyici Çalışmalardaki Yeri. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), Cilt 2, Ağustos Özel Sayısı, 17-30 Kowalski, R. M., Limber, S. P. (2007). Electronic Bullying among Middle School Students, Journal of Adolescent Health. 4 (6), 22-30. EU Kids Online Network (2011). Risks and Safety on the Internet The Perspective of European Children. Serin, H. ( 2012) Ergenlerde Siber Zorbalık. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Schultze-Krumbholz, A., Scheithauer, H. (2009). Social-behavioral correlates of cyberbullying in a German student sample. Zeitschift für Psychologie/Journal of Psychology, 217, 224-226. Topcu, Ç., Erdur-Baker, Ö. ve Çapa-Aydın, Y. (2008). Examination of cyber bullying experiences among Turkish students from different school types. CyberPsychology & Behavior, 11, 644-648. Topcu, Ç., Yıldırım, A. ve Erdur-Baker, Ö. (2010, August). Turkish high school students perception of cyber bullying: A qualitative study. The European Conference on Educational Research (ECER), Helsinki, Finland. Vandebosch, H., Van Cleemput, K. (2009). Cyberbullying among youngsters: Profiles of bullies and victims. New Media & Society, 11, 1349-1371. Ybarra, M. L., Diener-West, M., Leaf, P. J. (2007). Examining the overlap in Internet Harassment and School Bullying: Implications for School Intervention. Journal of Adolescent Health, 41(6), 42-50. Wolak, J., Ybarra, M. L., Mitchell, K., Finkelhor, D. (2007). Current Research Knowledge about Asolescent Victimization via the Internet. Adolescent Medicine, 18, 325-341., The Annual Bullying Survey 2013. Ditch the Label. http://www.ditchthelabel.org/downloads/annual-bullying-survey-2013b.pdf The Annual Bullying Survey 2014. Ditch the Label. http://ditchthelabel.org/downloads/ditch-the-label-annual-bullying-survey-2014.pdf Yeni Medya, İnternet, Sosyal Ağlar ve Dijital Oyunlar https://yenimedya.wordpress.com/ Görseller Google dan alınmıştır.