KAPLICA TEDAVİSİ Uzm.Dr.Fulya Demircioğlu Güneri Ankara Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Sunum Akışı BALNEOTERAPİ VE KAPLICA TEDAVİSİ BALNEOLOJİK SU İLE YAPILAN TIBBİ UYGULAMALAR
Sıcak sularla ilişkimiz düşündüğümüzden daha eskilere dayanıyor olabilir Herşeyin başlangıcında su vardır (Thales) Su evrensel ve bilinen ilk ilaç
Tanım: Balneoterapi Lat. balneum (=banyo) Tedavi amacıyla sıcak mineralli su banyolarının kullanımı anlamını taşımakta Spa Walloon dilinde espa = kaynak 14. yüzyılda termal kaynağın keşfedildiği bir Belçika kasabası Lat. spagere = nemlendirmek, ıslatmak, saçmak Lat. Sanitas Per Aquas (=sudan gelen sağlık)
Tanım: Balneoterapi Balneoterapi; termal ve/veya mineralli suların, peloidlerin ve gazların, yöntem ve dozları belirlenmiş banyo, paket, içme ve inhalasyon uygulamaları şeklinde, belirli zaman aralığında ve düzenli tekrarlarla gerçekleştirilen kür tarzında bir uyarıadaptasyon tedavisidir. Balneoterapi, günümüzde kaplıca ve kür merkezlerinde özgün tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır.
Tanım: Kaplıca Tedavisi Kaplıca tedavisi ya da kaplıca kürü, geleneksel olarak balneolojik kaynaklar (termal ve mineralli sular, çamurlar, gazlar) ile bu kaynakların doğal olarak bulunduğu yerlerde (kaplıca ve ılıcalarda), bazen iklimsel faktörler ile kombine uygulanan tedavi olarak tanımlanabilir. Kaplıca tedavisinde balneoterapi; diğer nonfarmakolojik terapötik yöntemlerle kompleks bir kür programı çerçevesinde kullanılmaktadır.
Masaj Sosyal & Klimatik psikolojik faktörler etkilenme Balneoterapi Ortam değişimi Diğerleri Dinlenme
Tanım Kaplıca tedavisi, dünyada, tüm kıtalarda, daha çok; Güney, Orta ve Doğu Avrupa, Asya (Orta Doğu, Japonya, Çin ve Türki Cumhuriyetler), Güney Amerika (Arjantin, Meksika, Kolombiya) ve Kuzey Afrika (Fas, Tunus) ülkelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemiz gerek kaynak zenginliği ve tesis sayısı, gerekse kullanıcı yoğunluğu ve ziyaret sıklığı açısından, bu alanda dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer almaktadır.
Tanım Asırlarca topraklarında yaşam bulan antik medeniyetlerin ve sonrasında Roma ve Osmanlı kültürlerinin etkisi ile, kaplıcaların sağlık amaçlı kullanımı geleneği, günümüzde modern metod ve tesislerin kullanımı ve kanıta dayalı tıp çerçevesindeki çalışmaların desteğiyle zenginleşmekte ve güçlenmektedir.
Tanım Son yıllarda, genel kamuoyunda tamamlayıcı tıp yöntemlerine yönelimin ortaya çıkması ve kaplıca tedavisine karşı bilimsel çevrelerce sergilenen ön yargılı tutumun azalması, çağdaş kaplıca tıbbına duyulan bilimsel ilgiyi arttırmış ve bu konudaki araştırmaların ilerlemesine yol açmıştır.
Tanım 2010 yılında bilimsel alanın tanımlanması, içerik ve terminolojiye ilişkin konsensus oluşturulması amacıyla, bu alanda söz sahibi bilim adamları, dünya çapında bir tanımlama için öneri metni yayınlamıştır.
Tanım Sağlığın iyileştirilmesi, hastalık prevensiyon, tedavi ve rehabilitasyonu amacıyla, etkinliklerine dair bilimsel kanıt mevcut olan, kaplıcalarda verilen ve kaplıca orjinli tüm medikal aktiviteleri içeren bilim alanının kaplıca tıbbı ya da kaplıcada tıp olarak tanımlanması önerilmiştir.
Tanım Sağlık amaçlı kullanım: Geleneksel-halk tıbbı Çağdaş-bilimsel tıp
Türkiye de banyo kürleri Geleneksel banyo kürleri Hipertermal 39,40,42 0 C 10-15-20 dakika Günde iki kez ve daha fazla Modern banyo kürleri Termal 36,37,38 0 C İzotermal 35 0 C 10-20 dakika Günde bir kez veya günaşırı 8-12 banyo 10-15-20 banyo 7-10-15 gün Termal havuz 15-21-28 gün Termal havuz
Balneolojik Sular Balneoterapide en yaygın kullanılan balneolojik kaynaklar termal ve/veya mineralli sulardır. Yer altında korunmuş bir su kaynağından yeryüzüne doğal olarak kendiliğinden çıkan veya günümüzde yapay olarak sondajla çıkarılan doğal yer altı sularıdır.
Balneolojik Suların Sınıflandırılmasu A.Termal sular Akrototermal sular B.Mineralli sular Termomineral sular C.Özel termomineral sular Karbondioksitli sular Kükürtlü sular Arsenikli sular Radonlu sular Tuzlu sular Tuzlalar İyotlu sular Florürlü sular Demirli sular Radyumlu sular D.Karışık termomineral sular E.Tanımlanamayanlar Akrotopegal sular *Tartışmalı değer **Deniz suları da bu gruba girer. Doğal sıcaklıkları 20 o C nin üzerinde olan sular Doğal sıcaklıkları 20 C nin üzerinde, ancak toplam mineralizasyonu 1g/L nin altında olan balneolojik sular Çözünmüş olarak toplam 1g/L nin üzerinde mineral içeren sular A ve B fıkralarındaki nitelikleri aynı anda taşıyanlar Bazı mineral ve gazları belirli eşik değerin üzerinde içeren sular 1g/L üzerinde çözünmüş serbest CO 2 1 mg/l üzerinde S -2 0,7mg/L üzerinde arsenik* 666Bq/L (=18nCi/L) üzerinde radon ışınımı 1g/L üzerinde NaCl 14g/L üzerinde NaCl** 1mg/L üzerinde I 1mg/L üzerinde Fl 20 mg/l (+2) değerlikli Fe 10-7 mg/l üzerinde radyum Birden fazla mineral ve/veya maddeyi aynı anda içeren sular A, B, C fıkralarındaki niteliklerden herhangi birini taşımayan ama klinik çalışmalarda tedavi edici nitelikleri kanıtlanan sular Toplam mineralizasyonu 1 g/l nin, doğal sıcaklıkları 20 C nin altında olan balneolojik sular
Balneolojik İçme Sularının Sınıflandırılması Sülfatlı sular 800-1200 mg/l ve 3 g/l sülfat içerenler Bikarbonatlı sular 33 meq/l nin üzerinde nötralizasyon kapasitesi olanlar ya da en az 1300 mg/l HCO 3 - içerenler Kalsiyumlu sular 300-500 mg /L Ca 2+ içerenler ya da uygun miktarlarda içilerek günlük 0.5-1 g kalsiyum alımını sağlayanlar Magnezyumlu sular 100-150 mg/l Mg 2+ içerenler ya da uygun miktarlarda içilerek günlük 150-300 mg alımını sağlayanlar Karbondioksitli Sular Tuzlu sular Fluorürlü sular 1-2.5 g/l serbest, çözünmüş karbondioksit içeren sular 1-2 g/l NaCl içeren hipo, izo ve hafif hipertonik olanlar 1-1,5 mg/l F - içerenler ya da uygun miktarlarda içilerek günlük 1,5-4 mg fluorür alımını sağlayanlar İyotlu sular 1mg/L I - içerenler ya da uygun miktarlarda içilmeleri ile günlük 0,05-0,2 mg ve 0,1-0,5 mg iyot alımını sağlayanlar Sodyumlu sular Litrede en az 500 mg Na + içerenler
Balneoterapi Yöntemleri Eksternal uygulamalar Termomineral sular Banyolar Tam banyolar Dörtte üç banyolar Yarım banyo uygulamaları Lokal banyo uygulamaları Duşlar İnternal uygulamalar İçme kürleri İrrigasyon ve lavajlar İnhalasyon
Balneoterapi Yöntemleri Eksternal uygulamalar Termomineral sular Banyolar Kaplıcalarda en yaygın kullanılan uygulama yöntemidir. Banyolar suyun sıcaklığına göre başlıca hipotermal (<34 o C), izotermal (34-35 o C), termal (36-40 o C) ve hipertermal (40-42 o C) olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Banyo süresi genellikle 20 dakikadır. Tam, ¾, yarım ve lokal olarak uygulanabilir.
Balneoterapi Yöntemleri Eksternal uygulamalar Termomineral sular Banyolar Tam banyolar Omuz hizasına kadar suya girme şeklinde uygulanır. Generalize OA gibi hastalığın vücudun bir çok bölgesini tuttuğu veya kaplıcanın genel etkilerinden daha çok yararlanılmasının istendiği durumlarda kullanılırlar. En yaygın uygulama biçimidir. Tam banyo uygulamaları sırasında genellikle hipertermi gelişmektedir.
Balneoterapi Yöntemleri Eksternal uygulamalar Termomineral sular Banyolar Tam banyolar Ülkemizde banyo uygulamasında kullanılan su sıcaklığının yüksek oluşu hastalarda kısa sürede hipertermi gelişmesine yol açmaktadır. Uygulama ortamında nem oranının yüksek olması da terin buharlaşması yoluyla ısı kaybını önlemekte ve hipertermi gelişmesini hızlandırmaktadır. Banyo sonrasında önerilen istirahat döneminde vücut sıcaklığının normale dönmesi amaçlanır.
Balneoterapi Yöntemleri Eksternal uygulamalar Termomineral sular Banyolar Tam banyolar Tam banyo uygulamaları havuz ya da küvetlerde yapılabilir. Ancak karbondioksitli, kükürtlü ve radonlu suların, gazların sudan hızla ayrışıp terapötik konsantrasyonların altına inmesi nedeniyle havuzlardaki kullanımı uygun değildir, sadece küvetlerde uygulanırlar.
Balneoterapi Yöntemleri Eksternal uygulamalar Termomineral sular Banyolar Dörtte Üç Banyo Uygulamaları: Sekizinci kosta hizasına kadar su içine girilerek yapılan banyo uygulamalarıdır. Yarım Banyo Uygulamaları: Kardiyovasküler veya pulmoner sağlık sorunlarının varlığında tam banyoda daha belirgin olan hidrostatik basınca bağlı etkilerden kaçınmak amacıyla göbek veya ksifoid hizasına kadar uygulanan termomineral banyolardır.
Balneoterapi Yöntemleri Eksternal uygulamalar Termomineral sular Banyolar Lokal Banyo Uygulamaları: Ekstremitelere lokal olarak uygulanan banyolardır. Bu banyo uygulamaları için özel olarak geliştirilmiş cihazlar vardır. Lokal banyolarda amaç lokal hastalığı tedavi ederken banyonun genel etkilerinden kaçınmaktır; kimyasal etki daha azdır, hipertermi gelişmez ve kontrendikasyonlar daha azdır.
Balneoterapi Yöntemleri TAM BANYOLAR Birçok ekleme etkili Hipertermi oluşur Kimyasal etki fazla Kontrendikasyonlar daha fazla LOKAL BANYOLAR Tek bölge Hipertermi oluşmaz Kimyasal etki az Kontrendikasyonlar az
Balneoterapi Yöntemleri Eksternal uygulamalar Termomineral sular Duşlar Sıcak mineralli suların belirli bir basınçla vücut yüzeyine uygulanmasıdır. Su içinde veya dışında yapılabilir. Deri dolaşımını arttırıcı, ağrıyı azaltıcı ve spazm çözücü etkileri vardır.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İçme kürleri Balneoterapide termomineral sularla yapılan banyolardan sonra en çok kullanılan yöntem; doğal mineralli suların belirli bir sürede, gün boyu bölünmüş dozlarda ve belirli miktarlarda içilmesi ile yapılan içme kürleri dir. Kullanılan mineralli suyun kimyasal içeriğine göre, sindirim sistemi üzerinde doğrudan, böbrekler ve idrar yolları üzerinde dolaylı etkiler izlenir. Ayrıca organizmada ortaya çıkan genel olumlu etkileri (resorbtif etki) mevcuttur.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İçme kürleri Bu yöntem, suyun mineral içeriğine göre endikasyon kazanır. İçme kürlerinde başlıca sülfatlı, bikarbonatlı, kalsiyumlu, magnezyumlu ve tuzlu sular kullanılmaktadır. Kullanılan su miktarı hedeflenen etkiye göre değişir. Bu miktar hesaplanırken hastanın kaplıca kürü sırasında etkisine maruz kaldığı tüm minerallerin kümülatif etkisi göz önünde tutulmalıdır.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İçme kürleri Günlük içilecek su miktarı genel olarak bazı aktif mineral içeren sular (örneğin demirli sular) dışında, kilogram başına 10ml, diüretik etkili olanlarda 20ml kadardır. İçmenin yemeklerle olan ilişkisi, küristin GİS fonksiyonları değerlendirilerek belirlenir. Kullanılan suyun sıcaklığı genellikle 25 C dir ve kür süresi yaklaşık 3 haftadır.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İçme kürleri Günümüzde klasik balneoterapi yöntemi olarak kullanılan içme kürlerinin, kaplıcalar dışında da, günlük belirli mineral gereksinimin karşılanması, metabolik süreçlerin desteklenmesi, renal ve GİS fonksiyonlarının fizyolojik ve terapötik olarak etkilenmesi amacıyla kullanımı söz konusudur. Bu amaçla şişelenmiş mineralli suların uygun dozlarda içilmesi genel olarak kabul görmektedir.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İrrigasyon ve lavajlar Özel geliştirilmiş aygıtlarla, mukozalı boşlukların termal ve mineralli sularla yıkanması ile gerçekleştirilir. Oral duşlar, ağız ve dişeti hastalıklarında kullanılır. Uygulamaya 35 C sıcaklıkla başlanarak 40 C ye çıkılır. 1-3 atmosferik basınçta, günlük veya gün aşırı olarak, 10-30 dakikalık sürelerle yapılırlar.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İrrigasyon ve lavajlar Bazı kaplıcalarda mineralli sular ile irrigasyon; mide ve duedonuma, kolona, nazofarengeal bölgeye uygulanabilmektedir.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İnhalasyon İnhalasyon mineralli su aerosollerinin solunması yoluyla yapılan balneolojik tedavi biçimidir. Aerosoller çapları 0,001-100μm arasında olan partikülleri içeren gaz oluşumlardır. Kuru (0,1-5mikron), nemli (>5mikron) ve sprey (>20mikron partiküller) diye sınıflandırılırlar.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İnhalasyon İnhalasyon uygulamalarında amaç inhale edilen mineralli su partiküllerinin solunum sisteminin istenilen bölgesine ulaşması, burada depozisyona uğrayarak doğrudan etkili olmasıdır. Oluşan damlacıkların çapına göre solunum sisteminde etkili oldukları yerler değişir.
Balneoterapi Yöntemleri İnternal uygulamalar İnhalasyon Bu uygulama, 28-31 C sıcaklıktaki sularla, günde 2 veya 3 kez 5-15 dakika süreyle, ağız ve/veya burundan solunum yoluyla yapılır. İnhalasyon için genellikle özel inhalatörler kullanılır. Bazı kaplıcalarda ise inhalatoryum adı verilen 22-25 C sıcaklıktaki özel salonlarda, yarım saatlik inhalasyon uygulamaları yapılmaktadır.
TEŞEKKÜRLER.. PAMUKKALE, TÜRKİYE