MALZEMELERİN GERİ KAZANIMI PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ PİL NEDİR? Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürerek bünyesinde depolayan cihazlara PİL denir. Elektrik enerjisi tekrar kimyasal enerjiye çevrilebiliyorsa ve bu suretle uzun sürelerle enerji kullanımı sağlanabiliyorsa pil şarj edilebilir özelliklere sahip bir pildir. Çoğunlukla aynı kimyasal yapıya, ölçülere ve elektrik kapasitelerine sahip piller, tek tek bir araya getirilerek oluşturulan pil gruplarına BATARYA BLOĞU veya BATARYA denilir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ Taşınabilir pil türleri A- Şarj edilmeyen piller: 1- Çinko Karbon (cep fenerleri, radyolar, vs) 2- Alkali Mangan (radyolar, oyuncaklar, kameralar, vs) 3- Lityum (uzaktan kumandalar, hesap makineleri, hafıza devreleri, vs) Çinko Karbon Alkali Mangan Lityum
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ B- Şarj edilebilen piller: 1- Nikel kadmiyum, NiCd (kablosuz motorlu el aletleri, acil aydınlatma sistemleri, alarm cihazları, vs) 2- Nikel metal hidrit, NiMH (telsiz telefonlar, dijital kameralar, vs) 3- Lityum iyon, Li-İon (cep telefonları, dizüstü bilgisayarlar, dijital kameralar, vs) 4- Lityum polimer (cep telefonları, akıllı kartlar, vs) NiCd NiMH Li-İon Li polymer
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ NiMH (Nikel-Metal hidrit) şarjlı piller sıradan pillere göre tercih edilmelidir. * Piyasada NiMh şarjlı piller tanesi yaklaşık 5 YTL' ye satılmaktadır. 1000 kez şarj yapılabilen NiMh pillerin her kullanım için maliyeti en çok 0.5 kuruş olmaktadır. * Piyasada 4 tanesi 1 YTL satılan sıradan pillerden kullanıldığında bir pil 25 kuruşa mal olmaktadır. Ucuz gibi gözüken bu sıradan pillere şarjlı pillerin tam 50 katı para ödediğinin kaç kişi farkındadır acaba? NiMH * Sıradan pil çok kullanıldığı için çevreye de o nispette zarar verilir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ C - Düğme piller: 1- Gümüş oksit (kol saatleri, hesap makineleri, kameralar, vs) 2- Çinko hava (işitme cihazları, vs) 3- Lityum (fotoğraf makineleri, kol saatleri, hafıza koruma devreleri, taşınabilir bilgisayarlar, vs) 4- Alkali mangan (kol saatleri, işitme cihazları, minyatür el fenerleri,vs)
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ PİLLERİN YAPISI
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ Atık pil nedir? Kullanım ömrünü tamamlamış veya uğramış olduğu fiziksel hasar sonucu kullanılmayacak duruma gelmiş pillere, atık pil denir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ Atık Piller niçin toplanmalıdır? Atık pillerin içerisindeki cıva, kurşun, çinko, kadmiyum gibi zararlı maddeler çöp depolama alanlarında yer altı sularına ve toprağa karışarak, çevre kirliliğine ve insan sağlığına zarar verdiği için ayrı toplanmalıdır.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ Atık piller niçin ayrı toplanmalıdır? * Atık piller kesinlikle evsel atıklarla karıştırılmamalı ve çöpe atılmamalıdır. Atık piller çöpe atıldığı zaman dış kapları zamanla delinir ve bünyelerindeki metaller ve kimyasal maddeler toprağa ve suya karışabilir. * Neticede atık piller çevre kirlenmesine yol açtıkları gibi, cıva ve kadmiyum gibi ağır metallerin besin maddelerine bulaşmaları sonucunda insan sağlığına da zarar verebilirler.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ * Kadmiyumlu pil, olimpik havuzun üçte birini doldurmaya yeterli 600 bin litre suyu kirletebilmektedir. * Bu da gelişmiş ülkelerde yaklaşık 11 kişinin yıllık su ihtiyacına karşılık gelmektedir. * 1 Adet kalem pilin 8 ton toprağı kirlettiği ve buna bağlı olarak yer altı sularını olumsuz etkilemektedir. * 1 Adet kalem pil 4m 3 toprağı zehirler.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ ATIK PİLLER KESİNLİKLE ÇÖPE ATILMAMALIDIR. * Ev veya iş yerlerinde kullanılmış (atık) piller evsel çöplerle kesinlikle karıştırılmamalı ve rastgele sokaklara atılmamalıdır. Evsel çöpteki kadmiyumun %50 si pillerdeki kadmiyumdan ileri gelmektedir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ ATIK PİLLER KESİNLİKLE TOPRAĞA GÖMÜLMEMELİDİR
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ ATIK PİLLER KESİNLİKLE TOPRAĞA GÖMÜLMEMELİDİR * Toprakta bulunan gözle görülür, görülmez tüm canlıları yok ederek toprağı verimsiz hale getirir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ ATIK PİLLER KESİNLİKLE AKARSU, DENİZ, GÖLLERE VE KANALİZASYONA BIRAKILMAMALIDIR * İçindeki ağır metaller suyu zehirler ve tüm canlıları yok eder. Buna insan da dahildir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ ATIK PİLLER KESİNLİKLE YAKILMAMALIDIR * Yanan pildeki cıva buharlaşır ve solunum yolu ile vücuda girer. * Cıva hiç bir zaman vücuttan atılamaz ve birikerek zehirler.
DİKKAT * Nikel-kadmiyum pillerinin insan sağlığına zararlı kadmiyum maddesi içerdiği için kullanımda tercih edilmemelidir. * Akmış piller çok tehlikelidir, eldivensiz dokunulmaması ve ellerin mutlaka yıkanması gerektiği unutulmamalıdır. * Cıva oda sıcaklığında buharlaşır. Ağır metaller deri yoluyla kana geçer. Pilleri soğuk ortamda tutmak gerekir.
DİKKAT!!! * Pillerin tehlikeli madde içermesi sebebiyle, dille kontrolü yapılmamalıdır. Doğrudan ağır metallerin vücuda girmesine sebep olur. * Kesinlikle oynaması için çocuklara verilmemelidir. * 0-6 yaş grubu çocuklar kurşun kirliliğine karşı yetişkinlere göre en az 4 kat daha fazla etkilenirler. * Pilleri kolayca çıkabilen pilli oyuncakları almayınız. * Pilli oyuncaklardaki pilleri oynaması için çocuklara kesinlikle vermeyiniz. * Özellikle düğme piller çocuk tarafından yutulabileceği tehlikesine karşı ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜM AŞAMALARI 1- TOPLAMA İŞLEMİ Atık pillerin kaynakta ayrı toplanarak evsel atıklara veya diğer atık ürünlerine karıştırılmadan toplanması gerekir. Bu konuda halk bilinçlendirilmelidir
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜM AŞAMALARI 2- DEPOLAMA İŞLEMİ (TAŞIMA) Toplanan Atık piller, sızdırmazlık şartları sağlanmış uygun vasıtalarla, depolama veya ayrıştırma merkezlerine dikkatlice taşınması gerekir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜM AŞAMALARI 2- DEPOLAMA İŞLEMİ (TAŞIMA) Toplanan Atık piller, sızdırmazlık şartları sağlanmış uygun vasıtalarla, depolama veya ayrıştırma merkezlerine dikkatlice taşınması gerekir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜM 3- AYRIŞTIRMA İŞLEMİ Çöpten ayrı olarak toplanan ve depolanan atık piller, türlerine göre sınıflandırılarak ayrıştırılması yapılır. AŞAMALARI Ayrıştırma işlemi; elle, otomatik veya yarı otomatik sistemlerle yapılabilir. Yavaş hareket eden bir bant üzerinden elle ayrıştırma daha verimlidir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜM 3- AYRIŞTIRMA İŞLEMİ Çok uzun süre depolarda beklemiş, akmış veya çamur haline gelmiş pil atıklarının geri kazanım değeri düşüktür. AŞAMALARI Atık pillerin atık haline geldiği bir yıl içerisinde geri kazanım işlemine tabi tutulmalıdır.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜM AŞAMALARI 4- GERİ KAZANIM İŞLEMİ Ayrıştırılan atık piller, yurt dışındaki geri dönüşüm tesislerine gönderilirler. Belli başlı geri kazanım tesisleri Almanya, Fransa, Hollanda, İsveç, Belçika ve İsviçre de bulunmaktadır.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜM AŞAMALARI 5- BERTARAF İŞLEMİ * Şarj edilemeyen çinkokarbon, alkali-manganez, vs. gibi pillerin atıklarının ekonomik getirisi daha düşüktür ve geri dönüşüm işlemleri, toplama miktarları fazla değilse maliyetlidir. * Bu tür pillerin atıkları bertaraf (yakma veya gömme) işlemine tabi tutulur.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜM AŞAMALARI 5- BERTARAF İŞLEMİ Toplanan atık piller belediyelere ait katı atık depolama alanlarında TAP tarafından özel olarak inşa edilmiş depolar içersine dökülerek, bertaraf edilmektedir.
ATIK PİL TÜRÜNE GÖRE UYGULANAN GERİ KAZANIM YÖNTEMİ PİL TÜRÜ: ALKALİ-MANGAN ve ÇİNKO KARBON PİLLER GERİ KAZANIM YÖNTEMİ: Su ve ısı ile ayrıştırma işlemi sonucunda çinko, demir, ferromangan ve yol yapımında kullanılan cüruf geri kazanılır. Çinko-karbon piller düşük sıcaklıkta ergitilerek, yoğunluk farkından dolayı ergiyin içerisinde çinko metali altta ve diğer maddeler cüruf olarak üstte toplanırlar. Geri kazanım esnasında çıkan gazların çevreyi kirletmemesi için gerekli önlemlerin alınması şarttır.
ATIK PİL TÜRÜNE GÖRE UYGULANAN GERİ KAZANIM YÖNTEMİ
ATIK PİL TÜRÜNE GÖRE UYGULANAN GERİ KAZANIM YÖNTEMİ PİL TÜRÜ: NİKEL-KADMİYUM GERİ KAZANIM YÖNTEMİ: Isıl işlem yöntemleri ile Ni-Cd pil atıklarının kadmiyum (% 99,9 saflıkta) elementi geri kazanılır. Elde edilen kadmiyum, tekrar Ni-Cd pil üretiminde kullanılır. Ayrıca geri kazanım ürünü olarak ferronikel elde edilir.
ATIK PİL TÜRÜNE GÖRE UYGULANAN GERİ KAZANIM YÖNTEMİ PİL TÜRÜ: NİKEL-METALHİDRİT GERİ KAZANIM YÖNTEMİ: Nikel, demir ve diğer metallerin geri kazanımı için işlemler yapılır. Ni-Mh pillerinde potasyum hidroksit eriyiği çok miktarda bulunduğu için geri kazanım esnasında çevreye zarar vermemesi için gerekli arıtma tesislerinin kurulmuş olması gerekir.
ATIK PİL TÜRÜNE GÖRE UYGULANAN GERİ KAZANIM YÖNTEMİ PİL TÜRÜ: LİTYUM-İYON ve LİTYUM-POLİMER GERİ KAZANIM YÖNTEMİ: Kobalt, demir ve diğer metallerin geri kazanımı için işlemler uygulanır. Bu pillerde zehirli ve yanıcı elektrolit maddesinin bulunması nedeniyle geri kazanım esnasında dikkatli olmak gerekir.
ATIK PİL TÜRÜNE GÖRE UYGULANAN GERİ KAZANIM YÖNTEMİ PİL TÜRÜ: DÜĞME PİLLER GERİ KAZANIM YÖNTEMİ: Kol saatlerindeki gümüş oksit piller toplanarak, gümüşün elde edilmesi için geri kazanım işlemine tabi tutulur. Ayrıca diğer düğme pillerden cıva, çinko, ve demir geri kazanımı gerçekleştirilir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ Atık pillerin kontrolü ile ilgili olarak ülkemizde hangi yasalar yürürlüktedir? * Atık pil ve akümülatörlerin ayrı toplanması, taşınması, depolanması, geri dönüşümü veya bertarafını sağlamak üzere Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 31 Ağustos 2004 tarihinde Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği yayımlanmıştır. Bu yönetmeliğin kapsamında pil üretici ve ithalatçılarının belediyelerin pil ürünlerinin dağılımı ve satışını yapan kuruluşların ve tüketicilerin yükümlülükleri ayrı ayrı belirtilmiştir.
PİLLERİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ Atık pillerin ve akümülatörlerin toplanması, taşınması, depolanması, geri dönüşümü veya bertarafı konusunda Türkiye de yetkilendirilmiş kuruluşlar kimlerdir? T.C Çevre ve Orman Bakanlığının bu konuda yetkilendirdiği kuruluşlar şunlardır: Taşınabilir Piller : Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği (TAP) Akümülatörler : Akümülatör ve Geri Kazanım Sanayicileri Derneği (AKÜDER) Tüm Akü İthalatçıları ve Üreticileri Derneği (TÜMAKÜDER)
PİLLERİN GERİ KAZANIMI http://www.tap.org.tr TAŞINABİLİR PİL ÜRETİCİLERİ ve İTHALATÇILARI DERNEĞİ tarafından çeşitli firmalar aracılığıyla atık piller toplanmaktadır.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI * Elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depo eden, ihtiyaç halinde bunu elektrik enerjisi olarak veren cihaza AKÜ/AKÜMÜLATÖR denir. * Taşıt araçlarını çalıştırma, aydınlatma ve ateşleme fonksiyonlarını yerine getiren kurşun-asit esaslı otomotiv aküleridir. Haberleşme sistemleri, lokomotif/vagonlar, sabit güç kaynakları, hava taşıt araçları, elektrikli/hibrit nakil vasıtaları gibi endüstriyel alanlarda kullanılanlara ENDÜSTRİYEL AKÜMÜLATÖR denilir.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI AKÜ TÜRLERİ - Kurşunlu aküler - Gümüş - Çinkolu aküler, - Nikel-Kadmiyumlu aküler KURŞUNLU AKÜLER: Kurşunlu aküler, taşıtlarda yaygın olarak kullanılan akümülatör türüdür. Bu akülerde, %5 oranında antimon içeren kurşun alaşımlarından yapılmış ızgaralar kullanılır. Levhalar kurşun monoksit ve seyreltik sülfürik asit karışımıyla sıvanmıştır.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI AKÜ TÜRLERİ GÜMÜŞ-ÇİNKOLU AKÜLER: * Eksi elektrot, ızgaralı bir gümüş perdenin çevresinde yer alan ve elektrolitin aşındırıcı etkisine direnebilmesi için bir miktar cıva katılan gözenekli saf çinko levhadan oluşur. * Artı elektrot, genellikle elektrokimyasal yollarla gümüş peroksite yükseltgenmiş, gümüş oksitle sıvalı bir perdedir. Levhalar selüloz yapraklarla birbirinden ayrılarak yalıtılmıştır. Bu akümülatör türü hem hafif olduğu, hem de büyük bir enerji üretebildiği için bazı özel uygulamalarda öbür akümülatör türlerine göre tercih edilirler.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI AKÜ TÜRLERİ NİKEL-KADMİYUMLU AKÜLER: Nikel-Kadmiyumlu aküler, potasyum hidroksit çözeltisinden oluşan bir elektrolit, nikel hidroksitten yapılmış bir katot ve kadmiyumdan oluşan bir anot bulunur. Anot ve katot, kadmiyum ve nikel tuzu emdirilmiş ve kimyasal olarak istenen oksitler haline getirilmiş çok gözenekli nikel levhalardır. Bu tür aküler hafif olduğu için, daha çok radyo gibi taşınabilir aygıtlarda kullanılır.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIM AŞAMALARI 1- AKÜLERİN TOPLANMASI * Elinde atık aküsü bulunan nihai kullanıcı/müşteri, atığını perakende akü satış yapan yerlere veya tali bayilere bedelsiz olarak teslim eder. * Perakende akü satışı yapan yerler ve tali bayiiler atık aküyü APAK Yönetmeliği'nin 12. maddesine göre oluşturulmuş geçici depolara (bölge bayileri) ya da aynı Yönetmeliğin 18. maddesine göre oluşturulmuş ve ilgili valilikten geçici depolama izni almış geçici depolara teslim eder.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIM AŞAMALARI 1- AKÜLERİN TOPLANMASI: * Atık akülerin düzenli olarak toplanması, taşıması ve geri kazanılması yüksek maliyet gerektiren bir olaydır. Fakat buna karşılık; atık aküler, getirisi yüksek olan bir geri kazanım maddesidir. * Akü imalatçıları ve ithalatçıları sorumluluklarını yerine getirmek için müşterek çalışma amacıyla bir araya gelmişler ve AKÜDER ve TÜMAKÜDER derneklerini kurmuşlardır.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIM AŞAMALARI 2- AKÜLERİN TAŞINMASI Atık aküleri geçici deposunda maksimum 90 gün tutabilen depolar ise Ulusal Atık Taşıma Formu (UATF) doldurarak valilikten taşıma lisansı almış atık akü taşıma aracı ile Bakanlıktan çevre lisansı almış atık akü geri kazanım tesisine gönderir.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIM AŞAMALARI * Atık akümülatörlerin toplandıkları yerden geçici depolama veya bertaraf tesislerine karayolu ile taşınması, Valilikten taşıma lisansı almış gerçek ve tüzel kişilerce, atık türüne göre uygun araçla yapılır. * Atık akümülatör taşıyacak araçların rengi kırmızı olur, araç kasasında atık akümülatörler için "Atık Akümülatör Taşıma Aracı" yazılması zorunludur.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIM AŞAMALARI 3- AKÜLERİN GERİ DÖNÜŞÜM TESİSİNDE İŞLEME TABİ TUTULMASI Atık aküler, parçalanarak plastik, kurşun, akü asidi ayrıştırılır.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIM AŞAMALARI 3- AKÜLERİN GERİ DÖNÜŞÜM TESİSİNDE İŞLEME TABİ TUTULMASI PLASTİK AKSAM: Plastik aksamlı kapak ve gövde öğütülerek küçük parçalara ayrılır. Sonra plastik topaklara (peletlere) dönüştürülür. Geri kazanılan plastikten yeniden akü bloğu ve kapağı imal edilir.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIM AŞAMALARI 3- AKÜLERİN GERİ DÖNÜŞÜM TESİSİNDE İŞLEME TABİ TUTULMASI KURŞUN AKSAM: Kurşun levhalar ve kutuplar ergitilir. Külçe halinde dökülür. Kurşun külçelerinden tekrar kurşun akü levhası ve kurşun oksit imal edilir. Bu ürünler geri kazanılan yeni akünün imalinde veya balık ağları için kurşun ağırlık yapımında kullanılır.
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIM AŞAMALARI 3- AKÜLERİN GERİ DÖNÜŞÜM TESİSİNDE İŞLEME TABİ TUTULMASI AKÜ ASİDİ: Akü asidi olarak sülfürik asit kullanılır. Bu asit, atık aküden ayrıştırılır. Sülfürik asit, kristal sodyum sülfata dönüştürülür. Sodyum Sülfat, başta deterjan olmak üzere kağıt, cam, tekstil boyama ve çeşitli kimyasal maddelerin üretiminde kullanılmaktadır.
TÜRKİYE DE PİL ve AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI Haber Tarihi: 19 Kasım 2012 Pazartesi İhlas Haber Ajansı 297 Bin 715 Ton Atık Akü, 178 Bin 629 Ton Kurşun'a Dönüştü 'Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği' çerçevesinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2005 yılından 2012 yılına kadarki 7 yılda 297 bin 715 ton atık akü topladı. Toplanan ömrünü tamamlamış akülerden 178 bin 629 ton kurşun elde edilirken, akülerin dönüşümü sayesinde 41 bin megawat saat enerji tasarrufu sağlandı.
TÜRKİYE DE PİL ve AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI AKÜLERİN DÖNÜŞÜMÜNDEKİ BAŞARI RAKAMLARA YANSIDI * Türkiye her yıl yaklaşık 80 bin ton civarında akümülatör piyasaya sürülüyor. * Bu akülerin yaklaşık yüzde 70'i toplanarak ekonomiye geri kazandırılıyor. * Toplanan ve geri kazanılan atık akümülatörler 2005 yılından itibaren Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kayıt altına alınıyor. * 2005 yılında kayıt altına alınan atık akümülatör miktarı yaklaşık 10 bin ton iken, bu rakam 2010 yılında 55 bin tona, 2011 yılında ise 59 bin tona ulaştı.
TÜRKİYE DE PİL ve AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI ATIK AKÜLERDEN KURŞUN ELDE EDİLDİ * Atık akümülatörlerin geri kazanımı sayesinde %60 oranında kurşun elde edildi. 2005 yılından itibaren geri kazanılan toplam 297 bin 715 ton atık akümülatörden ise 178 bin 629 ton kurşun elde edildiği bildirildi. * 7 yıllık süreçte atık akümülatörlerden elde edilen kurşun sayesinde yaklaşık 41 bin megawat saat enerji tasarrufu sağladı. * Toplanan atık akümülatörün geri kazanım tesislerine maliyetinin 565 bin 658 TL olduğu belirtilirken, geri kazanım sonucu elde edilen kurşunun satışından ise yaklaşık 714 bin 516 TL kazanç sağlanıyor. * Ayrıca elde edilen karın ise 148 bin 858 TL olduğu kaydediliyor.
TÜRKİYE DE PİL ve AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM
AKÜ/AKÜMÜLATÖRLERİN GERİ KAZANIMI