Beklenen çıkış yine gelmedi

HABER > ar-ge 100 AR E 1 G 00 Beklenen çıkış yine gelmedi Ar-Ge 100 araştırmamızda ilk 10 hemen hemen değişmedi. Bu senenin de lideri Ford Otosan. Onu yine Vestel ve Arçelik takip etti. İlk 10 a giren iki yeni şirket var: Vestel Beyaz Eşya ve Koza Madencilik. Ar-Ge 100 listemizde yer alan şirketlerin Ar-Ge harcamalarına bakıldığında ise bu sene listede yer alan 100 şirketin toplam Ar-Ge harcamasının bir önceki seneye göre yüzde 12 civarında arttığı görülüyor. Ancak bu 100 şirketin Ar-Ge harcamalarının net satış gelirlerine oranı da bir önceki seneye göre 7 baz puan daralmış durumda. Böylelikle 2007 yılından beri Ar-Ge 100 listesindeki şirketlerin bu rasyosunda yaşanan düşüşün devam ettiği ortaya çıkıyor. Dolayısıyla aşağıda detaylarını bulacağınız bu tablo, Özel sektörün gelecek vizyonuna ilişkin kimi soru işaretlerini de ortaya koyuyor. Gelin İMKB şirketlerinin Ar-Ge karnesine birlikte bakalım... Hazırlayan. Selçuk Oktay selcukoktay@ommedya.com turkishtime 54 AĞUSTOS 2011 AĞUSTOS 2011 55 turkishtime

HABER > ar -ge 100 Dört sene önce bu araştırmaya başladığımızda Türkiye de Ar-Ge çalışmalarını teşvik eden hukuki düzenlemeler yoktu. Yabancı firmalar henüz yeni yeni Türkiye de Ar-Ge merkezi yatırımı yapıyorlardı. Teknokentler ve serbest bölgeler yine dinamikti, ama henüz bu kadar kalabalık değildi ve Başbakan henüz hiçbir firmaya Ar-Ge merkezi belgesi vererek taltif etmemişti. Her sene özel sektörün Ar-Ge yaptığı her alanda bu çalışmaların nabzını ölçmeye gayret gösterdik. Bu sene bu araştırmamızın beşincisini yayınlıyoruz. Zaten bu nostaljik girizgah da ondan. O beş sene içerisinde Türkiye de Ar- Ge ikliminin geliştiği yadsınamaz bir gerçeklik. Ama özel sektörün o yıl içerisinde yaptığı Ar-Ge harcamalarını ortaya koyduğumuz listelerin sonunda yer alan Toplam hanelerine bakınca o iklimde özel sektörün istikrarlı bir şekilde Ar-Ge harcamalarını artırmadığını gözlemledik. Tabii yatırımların uzun soluklu süreçler olduğu dikkate alınırsa bu durumun olumsuz bir tablo oluşturmadığı ifade edilebilir. Ancak dört sene içerisinde istikrarlı bir yükseliş eğiliminin başlamadığını da söylemek mümkün. Dünya ortalamaları yakalanamadı Özel sektörün bu durumu Türkiye nin genel Ar-Ge atmosferinin bir yansıması. Yukarıda bahsettiğimiz gibi bu açıdan bir gelişmeyi inkar etmek mümkün değil. TÜBİTAK ın sunduğu verilere göre, Türkiye de yapılan Ar-Ge harcamalarının GSYİH e oranı 2009 yılında yüzde 0,85 düzeyindeydi. 2006 da bu rakamın yüzde 0,60 seviyesinde olduğu dikkate alınırsa bahsettiğimiz göreli gelişmenin boyutunu idrak edebilmek mümkün. En son açıklanan veriler 2009 a ait olduğu için oradan devam edelim. 2009 yılında Türkiye de yapılan Ar-Ge harcamalarının toplamı 8,49 milyar TL civarındaydı. Harcama rakamları, bir önceki rasyoya göre daha hızlı artış yaşıyor. Ancak Türkiye zenginleşirken halen yalnızca yüzde 0,85 düzeyinde Ar-Ge AR-GE 100 ÜN HIZLILARI* 2010 2009 Şirket Değişim 09-10 (%) 91 100 Nuh Çimento 706,60 90 99 Tat Konserve 465,62 64 88 Emek Elektrik 448,46 75 Deniz Yatırım 389,32 97 98 İdaş 162,00 24 38 Deva Holding 98,22 68 83 Çimsa 91,50 57 69 Yataş 83,86 87 95 Karsu Tekstil 81,63 94 Ata Yatırım 62,80 * Ar-Ge 100 araştırmamızın çıkış yakalayan firmalarının belli bir sektörde yoğunlaşmadığı görülüyor. Bu kadar dramatik çıkışlar yakalayan firmaların üretim hattında da geliştirmeler yaptıklarını dikkate almak gerekiyor. Bunun yanında hızlılar içinde cari olarak en çok yükselen Deva Holding in performansı da ilgi çekici. harcaması yapması dikkate alınması gereken bir veri. Türkiye nin Ar-Ge atmosferini tanımlayan bir başka önemli veri ise Ar-Ge harcamalarında kamu ve özel sektörün payı. Yine aynı veri setine göre Türkiye de Ar- Ge harcamalarının hemen hemen yarısını üniversiteler yapıyor. 2009 da üniversiteler 4 milyarlık Ar-Ge harcaması yaparken, özel sektörün Ar- Ge harcaması 3,39 milyar, kamunun ise 1 milyar düzeyindeydi. İzmir İleri Teknoloji Enstitüsü Eski Rektörü Semra Ülkü İlkay, bu durumun temel nedeninin özel sektörün geri dönüşleri hemen almak istemesi olduğunu söylüyor. Uzun yıllar yönettiği üniversitesi bünyesinde özel sektör temsilcileri ile bu konuda temasta İBRAHİM GEDİKOĞLU Etkin Proje Yönetim Danışmanlık Kurucu Ortağı Halen gelişmiş ülkelerin seviyesine ulaşmış değiliz ancak geçmiş yıllar ile kıyaslama yapıldığında çok belirgin bir artış ve bilinç oluştu. olan yöneticinin gözlemlerine göre özel sektörde Ar-Ge nin halen günlük problemlere çare olması gerektiği inancı var. Bu algı elbette yatırım kararlarını da etkiliyor. Tüm bu veriler dünya ortalamalarına kıyaslandığında Türkiye nin göreli gelişmesinin henüz istenen boyutlara ulaşmadığı da söylenebilir. Zira OECD nin 2010 Bilim, Teknoloji ve Endüstri raporunda, 2008 yılı ortalama verilerine göre Türkiye nin Ar-Ge harcamalarının GSYİH e oranı yüzde 0,73 seviyesinde kalırken OECD düzeyinin yüzde 2,3, Avrupa Birliği nin ortalamasının ise yüzde 1,8 olduğu görülüyor. İlk 100 inişli çıkışlı Bununla birlikte aynı veri setine göre Türkiye nin 1998 den 2008 e yaşadığı gelişmenin de altını çizmek gerekiyor. 1998 e göre yüzde 0,39 luk bir artış yaşayan Türkiye eksiyi gören AB ortalamasını geride bırakıyor. Tüm bu makro fotoğraf en azından çıkışın başladığını gözler önüne seriyor. Ancak aynı istikrarlı çıkışı Ar-Ge 100 şirketlerinin Ar-Ge harcamalarının toplamında görmek mümkün değil. 2006 yılında Ar-Ge 100 listesinde yer alan şirketlerin o yıl için yaptıkları Ar-Ge harcamalarının toplamı 512 milyon TL yi buluyordu. 2008 yılına gelindiğinde ise bu rakam son beş yılın zirvesine yükseldi ve 549 milyon TL oldu. 2009 da düşen bu toplamın 2010 da tekrar yükselişe geçerek 541 milyon TL olması belki de Ar-Ge konusunda özel sektörün istikrarlı bir yükseliş eğiminin içine girdiğini gösterebilirdi. Ancak Ar-Ge harcamalarının net satış gelirlerine oranına bakıldığında Ar-Ge 100 listesi şirketlerinin istikrarlı bir şekilde kan kaybettiği görülüyor. Zira 2006 yılında Ar-Ge 100 şirketlerinin, Ar-Ge harcamalarının net satış gelirlerine oranı yüzde 0,60 iken, 2007 yılında son beş yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 0,69 u gördü. 2007 yılından itibaren Ar-Ge harcamalarının artmasına rağmen bu rasyolarda yaşanan düşüş 2010 yılında da devam etti ve 2010 da Ar-Ge 100 şirketlerinin Ar-Ge harcamalarının net satış gelirlerine oranı yüzde 0,37 oldu. Bu durum, Türkiye de bu çalışmaların ELEKTRİKÇİLER SENEYE ZORLAYACAK Bölge Öngörülen Öngörülen Ar-Ge Yatırımı Toplam Yatırım Başkent 2,119,420 227,382,465 Meram 1,694,056 110,415,132 Dicle 1,426,217 102,002,000 Boğaziçi 1,357,861 121,951,123 Toroslar 1,291,345 84,915,242 Akedaş 1,030,578 26,535,537 Yeşilırmak 1,020,293 94,679,870 Uludağ 976,324 105,079,053 Gediz 937,533 82,991,965 Sakarya 874,937 59,122,433 Aras 868,395 69,836,087 Ayedaş 788,606 96,513,213 Aydem 788,606 69,209,515 Çoruh 773,646 59,454,440 Fırat 657,690 53,765,275 Osmangazi 642,362 71,831,437 Akdeniz 637,120 91,756,235 Vangölü 627,417 26,242,000 Çamlıbel 533,544 50,167,204 Göksu 513,046 28,844,023 Trakya 381,789 40,878,000 Kayseri 359,215 38,359,553 Şu an elektrik dağıtım piyasası Mehmetler yüzünden toz duman. Ama EPDK nın 21 şirketin gelir tablosuna Ar-Ge yatırımları başlığını eklemesi ilgi çekici. Eğer bu hedefler gerçekleşirse denetimden geçmiş rakamlara dayanan Ar-Ge 100 listemizin bir sonraki versiyonunun profili önemli ölçüde değişecek. Kaynak: EPDK şirketler için halen temel faaliyet alanı olmadığını da gözler önüne seriyor. Geçen senelerde Ar-Ge çalışmalarının şirketler için temel faaliyetler olduğu izlenimini edinmiş ve bunlara yazılarımızda yer vermiştik. Ama görülüyor ki bu eğilimin istikrarlı bir şekilde devamı gelmedi. Zira 2010 verilerine göre hazırladığımız Ar-Ge 100 listesine baktığımızda sadece 11 şirketin Ar- Ge harcamalarının net satış gelirlerine oranının yüzde 2 yi geçtiği görülüyor. Yüzde 2 nin altında kalan şirketler arasında ileri teknoloji gerektiren sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin bile yer alması dikkat çekici. SEMRA ÜLKÜ İLKAY İzmir İleri teknoloji Enstitüsü Eski Rektörü Türkiye de asıl Ar-Ge harcamaları özel sektör şirketleri tarafından değil üniversiteler bünyesinde kamu tarafından yapılıyor. turkishtime 56 AĞUSTOS 2011 AĞUSTOS 2011 57 turkishtime

HABER > ar -ge 100 Ar-Ge nin ticarileşmesinde sorunlar var Ar-Ge 100 şirketleri ile ilgili bu gidişatı ortaya çıkaran birkaç temel faktör var. Elbette ki birincisi, makro ekonomik faktörler. 2009 da Ar-Ge harcamalarının gerilemesinin temel nedeni 2008 de yaşanan krizin etkileriydi. 2010 a gelindiğinde özellikle piyasalarda morallerin yükselmesi Ar-Ge verilerine de yansıdı. Bu durum Türkiye de özel sektör tarafından Ar-Ge nin risk anında ilk vazgeçilecek operasyonlardan biri olarak algılandığını gösteriyor. Ar-Ge katma değer yaratacak temel bir faaliyet olarak konumlandırılmış değil henüz. Bu iniş çıkışlı gidişatın bir diğer nedeni Ar-Ge çalışmalarının ticarileşmesinde yaşanan aksaklıklar. Ar-Ge projeleri konusunda danışmanlık veren Etkin Proje Yönetim Danışmanlık Kurucu Ortağı İbrahim Gedikoğlu, bir yıl boyunca Ar-Ge harcaması yapan firmaların sonraki yıllarda bu çalışmaların ürünlerini toplamaya ve ticarileştirmeye çalıştıklarını söylüyor. İnsan kaynakları ve finansal alanlarda yeterince kaynak olmayınca da yıllar bazında iniş çıkışlar yaşanıyor. Ar-Ge 100 listesine bakıldığında bir önceki yıla göre Ar-Ge harcaması yüzde 80 lere varan düşüşler yaşayan şirketlerin olduğu kolaylıkla görülecektir. Şirketler özelindeki bu iniş çıkışların bir diğer nedeni de üretim hattında yapılan geliştirmeler. Şirketler bir sene üretim hattında Ar-Ge çalışması yapıp ciddi AR-GE 100 ÜN TOPLAMI 2007 Yİ YAKALAYAMADI (milyon TL) 560 0,80 540 520 500 480 460 440 2006 2007 2008 2009 2010 Ar-Ge harcamasının net satış gelirine oranı. Ar-Ge 100 listemizde bu sene kimya şirketlerinin çıkışı dikkat çekiyor. Özellikle yeni boya teknolojilerinin geliştirilmesi kimya sektöründe Ar-Ge çalışmalarına hız katıyor. harcamalar yaptıktan sonra ertesi yıl aynı üretim hattı ile faaliyetlerine devam ediyorlar ve Ar-Ge harcamalarını adeta donduruyorlar. Sektör ortalamaları 2010 da da aşağıda Bu tablonun Ar-Ge çalışmalarının doğasında olduğunu iddia etmek mümkün değil. Zira dünyada Ar-Ge açısından başarılı ülkelerin özel sektör temsilcilerine bakıldığında bu tip dramatik denecek iniş çıkışlara pek rastlanmıyor. Bunun yanında sektörel kategoriler kapsamında da dünya ortalamalarının gerisinde kaldığımız bir tablo ile karşı karşıyayız. İngiltere 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Ar-Ge harcaması 350 300 250 200 150 100 Bilim ve İnovasyon Bakanlığı nın her sene hazırladığı Ar-Ge Skor Tahtası 2010 versiyonuna göre, dünyada en çok Ar-Ge harcaması yapan şirketlerin yer aldığı sektörlerde harcamaların satış gelirlerine oranına bakıldığında Türkiye nin geride kaldığı görülüyor. Örneğin, bu listede yer alan otomotiv şirketleri ortalama olarak Ar-Ge harcamalarına net satış gelirlerinin yüzde 4 ünü ayırırken, Türkiye de 2010 da en fazla Ar-Ge harcaması yapan otomotiv şirketi olan Ford Otosan ın Ar-Ge harcamalarına yüzde 1,11 ayırdığı görülüyor. Aynı şekilde elektronikte gelirlerinin yüzde 27 si kadar harcama yapan AR-GE 100 TOPLAMININ YÜZDE 67 Sİ İLK 10 DAN (milyon TL) 0 2006 2007 2008 2009 2010 şirketlere rastlanırken ve dolayısıyla elektronikte bu ortalamalar yüzde 10 lar seviyesindeyken, Türkiye de bu konunun liderlerinin yüzde 1 ler civarında gezindiği görülüyor. İbrahim Gedikoğlu bu durumu şöyle değerlendiriyor: Ülkemizde otomotivin yurt dışına bağımlı olması ve ülkemizdeki ünitelerin Ar-Ge çalışmalarında öncü değil, takipçi rol üstlenmesi asıl neden. Ülkemizdeki yan sanayi, mühendislik ve tasarım şirketleri de çok gelişmiş olmadığı için Ar-Ge çalışmaları daha çok genel merkezlerde yapılıyor. Üniteler bu teknolojileri yerelleştirmekten öteye geçemiyor. Buna algı sorununu da eklemek mümkün. ODTÜ Ar-Ge Topluluğu ndan Yonca Alkan, Ar-Ge inovasyon kavramları konusunda halen yeterli bilincin oluşmadığını, proje yazarken de bazı eksikliklerin devam ettiğini belirtiyor. Bilişim yine zirvede, otomotiv keyifsiz Her ne kadar dünyadaki sektörel ortalamaların altında kalsa da Türkiye nin lokomotif sektörleri Ar-Ge 100 listesinde asli öğeleri ile arz-ı endam ediyor. Ar-Ge 100 listesinin sektörel fotoğrafına baktığımızda üzerinde durulması gereken unsurlar olduğu görülüyor. Ar-Ge 100 listemizin şampiyonu son dört yıldır olduğu gibi 2010 da da otomotiv sektöründen geldi. Ancak bu sene otomotiv sektöründe gerileyen firmalar da oldu. Örneğin Tofaş ın Ar-Ge harcamaları bir önceki yıla göre yüzde 15 düşüş yaşarken, Anadolu Isuzu da bu düşüş yüzde 70 ler seviyesinde gerçekleşti. Tüm bunlara rağmen yine de otomotivin Türkiye nin Ar-Ge lokomotifi olduğunu belirtmek mümkün. Bilişim bu senede net satış gelirleri içerisinde Ar-Ge ye en çok kaynak ayıran sektör oldu. Kimya sektörünün de 2010 un dikkat çekici çıkışına imza attığını söylemek mümkün. Bununla birlikte dayanıklı tüketim ürünleri ve elektronikçilerin de pozisyonlarını 2010 da devam ettirdiği görülüyor. Son olarak kabloculara dikkat çekmek gerekiyor. İki büyük kablocu Sarkuysan ve Prysmian ın Ar-Ge harcamalarının gerilemesi ilgi çekici bir veri niteliği taşıyor. DETAY DÜNYADAKİ TEK TEMSİLCİ KOÇ İngiltere Bilim ve İnovasyon Bakanlığı nın 2010 Ar-Ge Skor Tahtası nın zirvesinde Toyota bulunuyor. Ancak Toyota nın bir önceki yıla göre Ar-Ge harcamalarında yüzde 6 geriye gitmesi ilgi çekici. Toyota gibi dünyanın ilk 10 unda yer alan tüm şirketlerin Ar-Ge harcamalarında gerileme yaşaması da önemli bir gelişme. Raporda global düzeydeki bu firmaların krizin etkilerini hala atamadıkları yönündeki yorumlar bu tabloya açıklık getiriyor. Dünyanın en çok Ar-Ge harcaması yapan 1000 firması içinde orta sıralarda Koç Holding ve Tofaş da yer alıyor. DÜNYANIN EN ÇOK AR-GE HARCAMASI YAPAN ŞİRKETLERİ Sıra Şirket Ülke 2009/2010 Değ. Ar-Ge Ar-Ge (%) Harcaması Harcaması Satışlar (%) 1 Toyota Japonya 6013.74-6 4.4 2 Roche İsviçre 5688.01 9 19.4 3 Microsoft ABD 5396.01-3 13.9 4 Volkswagen Almanya 5144.38-2 5.7 5 Pfizer ABD 4801.54-2 15.5 6 Novartis İsviçre 4581.09 2 16.7 7 Nokia Finlandiya 4439.81-6 12.2 8 Johnson&Johnson ABD 4325.96-8 11.3 9 Sanofi-Aventis Fransa 4059.53 0 15.3 10 Samsung Güney Kore 4007.11 8 5.4 506 Koç Holding Türkiye 105.18-19 0.6 529 Tofaş Türkiye 98.82-19 4.7 Kaynak: İngiltere Bilim ve İnovasyon Bakanlığı 2010 Ar-Ge Skor Tahtası Dikkat çeken şirketlerin röntgeni Sektörlerin temsilcileri olan firmaların Ar-Ge 100 serüvenindeki 2010 bölümüne baktığımızda ise ortaya dikkat çekici sonuçlar çıkıyor. İlki Ford un birinciliğini devam ettirmesi. Ford un ekosisteminde Türkiye deki Ar-Ge merkezinin önemi artıyor. İki rakip Vestel ve Arçelik de kendi pozisyonlarına oturmuş durumdalar. Vestel in agresif Ar-Ge harcamaları 2010 da da devam etmiş gözüküyor. Zirvedekiler ile birlikte bu sene ilk defa ilk 10 a giren Akın İpek in şirketleri İpek Matbaacılık ve Koza Madencilik in performansı da dikkat çekici. Son dönemde Ar-Ge listemizde yükselen bu firmaların Ar-Ge operasyonlarında yaşadıkları konsolidasyon süreci bu ivmeyi getirmiş gözüküyor. Deva Holding de Ar-Ge merkezinin verdiği ivmeyle 2010 da ciddi çıkış yakalayan firmalardan. Şirket Ar- Ge harcamasını bir önceki yıla göre neredeyse ikiye katladı. Bunların karşısında yaşadıkları gerilemelerle dikkat çeken şirketler de var. Bunlardan birisi Türk Telekom. Bir önceki yıla göre gördüğü yüzde 19 luk düşüş söz konusu. Fakat kurumun Ar-Ge konusundaki çözüm ortakları ile Ar-Ge operasyonlarına hız kesmeden devam ettiğini de söylemek gerekiyor. Dünyada otomotivde yaşanan krizden Tofaş ve Anadolu Isuzu nun da nasibini aldığını da belirtmek gerekiyor. turkishtime 58 AĞUSTOS 2011 AĞUSTOS 2011 59 turkishtime

HABER > ar -ge 100 Tırsan Ar-Ge ile büyüyor Ciddi Ar-Ge çalışmaları yapan Türkiye nin taşıyıcı gücü Tırsan da 2012 yılı sonuna kadar cirodan Ar-Ge ye ayrılan payın yüzde 2,5 e çıkarılması öngörülüyor. Sonbaharda Tuzla da ikinci Ar-Ge merkezinin temelleri atılıyor. Haziran sonu itibariyle TAİD (Ağır Ticari Araçlar Derneği) üyeleri arasında yüzde 47 pazar payı ile liderliğini sürdüren Tırsan yaptığı Ar-Ge çalışmaları ile de dikkat çekiyor. TIRSAN Treyler A.Ş. Fabrikalar Genel Müdür YardımcısıAhmet Yılmaz, Ar-Ge çalışmalarını anlattı. Tırsan 2010 da Ar-Ge çalışmalarına ne kadar yatırım yapmıştır? TIRSAN Treyler 2010 yılında Ar-Ge çalışmaları için 2 milyon Euro harcadı. 2011 yılında bu rakamın 3 milyon Euro ve 2012 yılında da 6 milyon Euro olması planlanmaktadır. 2012 yılı sonuna kadar cirodan Ar-Ge ye ayrılan payın yüzde 2,5 e çıkarılması öngörülüyor. Tırsan ın Ar-Ge çalışmalarında odaklandığı temel konular hangileridir? TIRSAN Ar-Ge Merkezi 12 Şubat 2009 da kuruldu.tirsan Ar-Ge merkezi Türkiye nin ilk ve tek treyler Ar-Ge merkezidir. Müşteri odaklı, fonksiyonel, kaliteli ve TIRSAN marka güvencesini temsil edecek araçlar tasarlanmak ana hedeftir. Araştırma ve geliştirmeye yaptığımız yatırımlarla rakiplerimizden ayrışıyoruz ve müşterilerimizin ilk tercihi oluyoruz. TIRSAN olarak kendi teknolojimizi geliştiriyoruz ve bu teknolojiyi araçlarımızda uyguluyoruz. Sonuç olarak da; istek ve ihtiyaçları maksimum seviyede karşılanmış müşterilere sahip oluyoruz. Ar-Ge Merkezimiz çalışmalarında treylerlerimizi müşteri için kazandıran yatırım malları olacak şekilde tasarlıyor. Tırsan treylerler; satın alma maliyeti, kullanım süresince düşük servis ve bakım ihtiyaçları ve satarken elde edilen en yüksek 2.el değeri ile toplam olarak bakıldığında müşterilerimize en düşük sahip olma maliyeti sunmaktadır. 48 ülkeye ihraç edilen treylerlerimiz müşterilerimizin her yol şartına uygun, dayanıklı ve uzun kullanım ömrü ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde tasarlanmakta ve üretilmektedir. Tırsan da Ar-Ge çalışmaları için kaç çalışan görev yapmaktadır? Ar-Ge merkezimizde 55 mühendis çalışmaktadır. Sonbaharda Tuzla da temeli atılacak olan ikinci Ar-Ge merkezimiz ile beraber toplam 120 Ar-Ge mühendisimiz olacaktır. Tırsan çevreci teknolojiler konusunda ne gibi geliştirmeler yapmaktadır? TIRSAN olarak tasarruf ve verimlilik üzerine yoğunlaşarak çevreci özelliklerimizi daha ileri seviyelere götürmek amacındayız. Bu amaçla Ar-Ge miz yoğun araştırmalar yapmaktadır. Çevreci teknolojilerimize bazı örnekler vermek gerekirse şunları sıralayabiliriz. Hafif Treyler Serisi, Tırsan Ar-Ge merkezinin gerçekleştirdiği ilk çalışmadır. Büyük başarı yakalayan Hafif Treyler Serisi 2010 yılında 4.Logitrans Transport Fuarı nda ilk kez düzenlenen Logitrans 2010 ödüllerinde Jüri Özel Ödülünü kazandı. Hafif treyler serisi araçlarımız rakiplerinden 2 ton daha düşük boş ağırlığa sahiptir. Böylece boşken daha fazla yükleme imkanı ve yakıt tasarrufu sağlar ve çevreyi daha az kirletir. Hafif treylerlerimiz yüzde 3 yakıt tüketimi tasarrufu sağlıyorlar. Bir aracın yıllık ortalama 100 bin kilometre yol yaptığı düşünüldüğünde ortaya çıkan yakıt tasarrufu 3 tonu buluyor. Bu da ciddi oranda zararlı gaz emisyonunun ortadan kalkması anlamına gelir. Bir firmanın filosundaki araçların tamamının hafif treylerlerden oluştuğunu düşündüğünüzde ortaya ciddi tasarruf rakamları çıktığı görülür. Bu tasarruf yıllık ortalama 4 bin 500 TL yi bulabilir. Hafif treyler serisinde, hafiflik ve çevreyi daha az etkileme faktörleri düşünülerek, ürünlerin bazı komponentleri alüminyum olarak değiştirildi. Alüminyum komponentlerin kullanılması yol güvenliğini arttırdığı için çevreyi olumlu yönde etkiliyor. Alüminyum sistemler çarpışma esnasında ortaya çıkan enerjinin büyük bir kısmını absorbe ettiği için örneğin araç tamponları alüminyumdan imal edilmeye başlandı. Türkiye de distribütörü olduğumuz DAF araçları da tasarımdan üretime her aşamada çevreci yaklaşımlarla geliştiriliyor ve üretiliyor.. DAF çekicilerin sahip olduğu sessiz ve ekonomik Euro-5 PACCAR motorlar çevreyi en az oranda kirletiyor. Kurum filtresi ve NOx dönüştürücü sayesinde bu motorlar en katı EEV (Geliştirilmiş Çevre dostu Araçlar) standardının bile altında emisyon seviyeleri sağlamayı başarıyor. Verimli sürüş teknikleri sayesinde yakıt harcamalarında önemli tasarruf sağlayan DAF EcoDrive eğitimlerini Temmuz 2009 dan bu yana Türkiye de veriyoruz. Hem teorik hem de pratik olarak verilen EcoDrive eğitimi sayesinde şoförler ortalama yüzde 10 yakıt tasarrufu sağlıyor. Tırsan ın çevreci üretim yaklaşımını tanımlar mısınız? TIRSAN, TS EN ISO 14001:2004 çevre yönetim belgesine sahiptir. Üretimde atıkların ayrıştırılması işlemi gerçekleştiriliyor. Ambalaj atıkları ve tehlikeli atıklar ayrı olarak toplandıktan sonra geri dönüşüme gönderiliyor. Hurdaya ayrılan metal atıklar da geri DETAY TIRSAN DA YALIN DÜŞÜNCE dönüşüme gönderiliyor. Atık tinerler ise arıtma tesisinde arıtılarak tekrar kullanılıyor. Atık su arıtma tesisimiz sayesinde atıkların geri dönüşümünü sağlıyoruz. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilen A Sınıfı Emisyon İzin Belgesi ne sahibiz. Üretimde tüm aşamalarda emisyon değerlerinin yasal sınırlar içinde olmasına maksimum seviyede dikkat ediliyor. Düzenli yapılan çevresel gürültü ölçümlerinde yasal sınırlarda bize tanınandan daha da düşük değerlere sahip olmaktan mutluluk duyuyoruz. Üretim tesislerinde daha az elektrik ve daha az su kullanılmasını sağlayacak teknolojilerimiz sürekli geliştiriyoruz ve doğal kaynakları etkin kullanmayı hedefliyoruz. Üretim süreçlerine yönelik Tırsan da ne gibi geliştirmeler yapılıyor? TIRSAN da üretim Yalın Düşünce sistemi ile yapılmaktadır. 2008 yılı ortasında başlattığımız Yalın yolculukta 2011 yılı ortası itibari ile 124 adet 12 Adımlı Kaizen, 179 öncesi sonrası Kaizen çalışması, 50.000 metrekare kapalı alan 250.000 metrekare açık alanda 5S çalışması yapıldı. Yalın Düşünce, sisteme yük getiren tüm israflardan arınmayı hedef alan bir yaklaşımdır. Yalın Düşüncede amaç müşteriye mükemmel değer sunuyor. Tırsan da üretim süreçleri aşağıda sıralanan Yalın Düşünce Temel Prensipleri çerçevesinde ele alınarak iyileştirilmekte ve geliştirilmektedir. Yalın Düşüncenin Temel Prensipleri: Değer: Müşteriye sunulan fayda Değer Akışı: Değer sunma sürecindeki faaliyetlerin bütünü (değer yaratan veya yaratmayan). Sürekli Akış: Hiç beklemeden bir üret bir ilet ilkesine uyum. Çekme Sistemi: Değer, müşterinin istediği zamanda, istediği ürünler için ve talep ettiği hızda üretilmeli ve akmalıdır. Mükemmellik: Daha iyisi mutlaka vardır prensibi ile hareket etmek. Yalın Düşünceye göre üretim süreçlerinin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi çalışmalarında kullandığımız etkili yöntemler; değer akış haritalama, kanban sistemi, hat dengeleme, yerinde kalite, SMED, pokeyoke, hat yönetimi, takım organizasyonu, yalın kokpit denetim sistemi, standart operasyon form oluşturma, A3 çalışmaları gibi yalın uygulamalardır. turkishtime 60 AĞUSTOS 2011 BU BİR ADVERTORIAL DIR.

HABER > ar -ge 100 2010 2009 Durum Şirket Ar-Ge Harcamaları TL (2010) Ar-Ge Harcamaları TL (2009) Değişim Yüzdesi (09/10) Net Satışlar TL (2010) Ar-Ge Harcamaları Net Satış (%) 2010 2009 Durum Şirket Ar-Ge Harcamaları TL (2010) Ar-Ge Harcamaları TL (2009) Değişim Yüzdesi (09/10) Net Satışlar TL (2010) Ar-Ge Harcamaları Net Satış (%) 1 1 n Ford Otosan 84,729,979 71,610,783 18.32 7,649,411,637 1.11 2 2 n Vestel Elektronik 70,422,000 51,946,000 35.57 5,289,967,000 1.33 3 3 n Arçelik 60,520,000 48,480,000 24.83 6,936,420,000 0.87 4 5 s Aselsan 33,132,162 29,660,494 11.70 1,189,786,590 2.78 5 4 t Şişecam 32,651,405 30,934,846 5.55 4,206,236,303 0.78 6 6 n Türk Telekom 23,633,000 29,332,000-19.43 10,852,470,000 0.22 7 7 n BSH Ev Aletleri 17,721,403 13,638,173 29.94 2,384,507,157 0.74 8 9 s İpek Matbaacılık 14,812,698 10,359,531 42.99 543,289,454 2.73 9 11 s Koza Madencilik 14,624,569 9,975,717 46.60 541,544,967 2.70 10 12 s Vestel Beyaz Eşya 13,742,000 9,934,000 38.33 1,424,256,000 0.96 11 8 t Tofaş 11,435,000 13,562,000-15.68 6,410,219,000 0.18 12 14 s Logo Yazılım 9,357,556 8,864,770 5.56 20,757,121 45.08 13 15 s Brisa 9,160,540 8,191,317 11.83 979,897,971 0.93 14 - - Tüpraş 9,149,000 8,545,000 7.07 26,165,954,000 0.03 15 - - Çalık Holding 9,107,472 7,610,757 19.67 3,190,143,330 0.29 16 18 s Eczacıbaşı Yapı 8,194,852 6,936,967 18.13 538,356,724 1.52 17 16 s Trakya Cam 8,109,299 7,014,638 15.61 1,046,764,123 0.77 18 21 s Otokar 7,186,302 5,171,960 38.95 517,396,494 1.39 19 23 s Dyo 6,836,110 5,100,008 34.04 301,548,976 2.27 20 17 t Bossa 6,746,552 6,989,055-3.47 311,395,636 2.17 21 22 s Karel 6,195,397 5,141,670 20.49 137,314,210 4.51 22 25 s Pınar Süt 4,665,136 3,787,258 23.18 577,076,728 0.81 23 24 s Anadolu Cam 4,515,876 4,181,499 8.00 1,117,272,691 0.40 24 38 s Deva Holding 3,555,826 1,793,908 98.22 385,659,898 0.92 25 28 s Yünsa 3,301,240 3,068,396 7.59 157,156,787 2.10 26 19 t Kordsa 3,301,147 6,207,212-46.82 1,264,097,091 0.26 27 13 t Aksa 3,287,000 9,353,000-64.86 1,304,312,000 0.25 28 27 t Goldaş 3,186,388 3,299,457-3.43 2,500,691,609 0.13 29 31 s Alarko Carrier 3,067,380 2,513,849 22.02 249,486,956 1.23 30 36 s Demirdöküm 2,800,181 2,086,765 34.19 446,844,794 0.63 31 30 t Akın Tekstil 2,783,244 2,723,538 2.19 145,710,490 1.91 32 33 s Kütahya Porselen 2,620,115 2,346,108 11.68 132,870,555 1.97 33 35 s Klimasan 2,429,840 2,087,939 16.38 162,256,812 1.50 34 37 s Türk Traktör 2,175,092 2,063,282 5.42 1,193,396,040 0.18 35 44 s Petkim 2,125,414 1,444,604 47.13 2,909,391,891 0.07 36 32 t Ereğli Demir Çelik 2,065,999 2,365,699-12.67 6,632,827,541 0.03 37 26 t Advansa 1,952,000 3,329,000-41.36 641,108,000 0.30 38 34 t Kent Gıda 1,902,055 2,088,022-8.91 481,021,654 0.40 39 43 s Mutlu Akü 1,837,475 1,553,220 18.30 311,099,667 0.59 40 39 t İş Girişim Sermayesi 1,821,408 1,669,529 9.10 17,137,107 10.63 41 42 s Aygaz 1,806,000 1,554,000 16.22 4,657,688,000 0.04 42 40 t Soda Sanayii 1,794,120 1,655,060 8.40 660,193,700 0.27 43 45 s Marshall 1,615,405 1,377,721 17.25 222,977,126 0.72 44 46 s Desa 1,523,323 1,336,353 13.99 127,417,987 1.20 45 47 s Netaş 1,368,818 1,321,217 3.60 270,985,009 0.51 46 - - Alarko 1,324,812 1,085,739 22.02 1,195,749,899 0.11 47 50 s Ege Seramik 1,323,009 1,219,580 8.48 160,611,872 0.82 48 54 s Bursa Çimento 1,283,498 1,074,039 19.50 413,961,137 0.31 49 51 s Prysmian 1,159,233 1,182,030-1.93 494,348,027 0.23 50 48 t Sarkuysan 1,143,527 1,305,305-12.39 1,516,715,552 0.08 n Değişmedi sçıktı t Düştü * Ar-Ge 100 araştırmamızı şirketlerin Kamuyu Aydınlatma Platformu nda yer alan halka açık mali tablolarından elde ediyoruz. Bu tablolarda yer alan Ar-Ge harcamaları verileri o yıl içerisinde giderleştirilen Ar-Ge harcamalarını gösteriyor. Bu harcamalar içerisinde personel giderlerinden, projelerin finansman maliyetine kadar birçok kalem bulunuyor. Bizim dikkate aldığımız bu harcamalar cari dönem harcamaları yansıtmıyor. Aslında bizim verdiğimiz verilerle cari dönem harcamaları arasında ciddi farklar bulunuyor. Bir şirket üzerinden örneklendirelim. Aselsan Mali İşler Başkanlığı nın ilettiği verilere göre kurumun 51 55 s Ülker 1,012,062 1,053,724-3.95 1,523,518,680 0.07 52 60 s Cemtaş 921,822 792,737 16.28 167,856,930 0.55 53 62 s Pınar Et ve Un 873,614 768,862 13.62 352,800,724 0.25 54 - - İhlas Holding 867,562 817,913 6.07 675,132,906 0.13 55 29 t Anadolu Isuzu 842,030 2,769,450-69.60 339,927,545 0.25 56 61 s Componenta 837,717 788,624 6.23 411,700,540 0.20 57 69 s Yataş 702,676 382,171 83.86 145,976,084 0.48 58 65 s Link Bilgisayar 698,749 728,790-4.12 3,115,440 22.43 59 - - Karsan 685,620 553,947,257 0.12 60 - - Alkim Alkali Kimya 684,569 1,142,573-40.09 162,956,649 0.42 61 63 s Uşak Seramik 634,397 742,726-14.59 78,782,352 0.81 62 41 t Petrol Ofisi 617,890 1,653,750-62.64 16,140,676,155 0.00 63 64 s Ak Enerji 495,575 738,511-32.90 428,354,752 0.12 64 88 s Emek Elektrik 489,087 89,174 448.46 31,414,805 1.56 65 66 s Yazıcılar Holding 465,000 646,000-28.02 1,047,914,000 0.04 66 57 t Alcatel Teletaş 451,118 879,389-48.70 263,459,079 0.17 67 72 s ÇBS Boya 381,647 293,797 29.90 19,136,538 1.99 68 83 s Çimsa 354,055 184,883 91.50 708,480,015 0.05 69 77 s Silverline 314,169 238,349 31.81 87,405,284 0.36 70 78 s İttifak Holding 314,091 212,936 47.50 774,750,388 0.04 71 79 s Anel Telekomünikasyon 308,277 206,632 49.19 154,533,704 0.20 72 68 t Ege Endüstri 300,633 426,838-29.57 77,802,303 0.39 73 73 n Altınyıldız 293,368 277,339 5.78 374,796,220 0.08 74 74 n Tukaş 289,283 268,906 7.58 125,121,721 0.23 75 - - Deniz Yatırım 265,752 54,310 389.32 212,000,311 0.13 76 76 n Bak Ambalaj 264,087 262,201 0.72 122,414,346 0.22 77 71 t Denizli Cam 233,130 294,089-20.73 43,799,573 0.53 78 82 s Dardanel 220,269 189,659 16.14 50,908,726 0.43 79 80 s Parsan 211,018 206,616 2.13 98,238,486 0.21 80 84 s Ünye Çimento 172,598 155,266 11.16 192,780,838 0.09 81 85 s Banvit 161,704 130,710 23.71 1,002,379,302 0.02 82 67 t Tekfen Holding 119,000 473,000-74.84 2,261,704,000 0.01 83 70 t Kerevitaş 115,639 294,267-60.70 177,462,642 0.07 84 87 s Kelebek 100,220 103,450-3.12 34,741,262 0.29 85 90 s Alkim Kağıt 84,419 82,019 2.93 103,746,187 0.08 86 - - Gentaş 82,751 0 83,852,470 0.10 87 95 s Karsu Tekstil 75,189 41,397 81.63 114,242,316 0.07 88 93 s Demisaş 70,529 59,991 17.57 128,779,977 0.05 89 49 t Aslan Çimento 70,398 1,273,187-94.47 126,612,125 0.06 90 99 s Tat Konserve 64,944 11,482 465.62 786,895,468 0.01 91 100 s Nuh Çimento 64,528 8,000 706.60 773,963,850 0.01 92 92 n Kristal Kola 60,473 66,943-9.66 22,368,948 0.27 93 86 t Bolu Çimento 46,421 109,872-57.75 138,578,809 0.03 94 - - Ata Yatırım 42,433 26,065 62.80 2,724,957,771 0.00 95 91 t Birlik Mensucat 38,967 70,014-44.34 34,941,363 0.11 96 96 n Doğusan Boru 38,418 38,586-0.44 1,414,811 2.72 97 98 s İdaş 32,462 12,390 162.00 24,257,850 0.13 98 81 t Eczacıbaşı İlaç 16,000 191,000-91.62 913,212,000 0.00 99 - - Aksen 13,000 797,846-98.37 911,279,485 0.00 100 - - Adel Kalemcilik 7,870 - - 111,384,371 0.01 TOPLAM 541.709.087 481.129.449-146.834.180.671 2010 da dış kaynaklarca finanse edilen Ar-Ge harcamaları 308 milyon TL iken kendi kaynaklarından yapılan Ar-Ge harcamaları ise 55 milyon TL civarındaydı. Toplamda 364 milyon TL lik bir Ar-Ge harcaması görülüyor. Ama bizim listemizde kurumun Ar-Ge rakamı 33 milyon civarında gözüküyor. Biz bu rakamı dikkate alıyoruz. Çünkü araştırmamızı her sene tekrarladığımız için o sene giderleştirilen Ar-Ge harcamalarını dikkate alarak o senenin Ar-Ge harcaması eğilimlerini ortaya koyuyoruz. Bunun yanında bu verilerin bağımsız denetimden geçmiş olması da bu veriyi tercih etmemizin bir başka nedenini oluşturuyor turkishtime 62 AĞUSTOS 2011 AĞUSTOS 2011 63 turkishtime

HABER > ar -ge 100 DETAY Bulutlu günler geliyor 2010 yılında Ar-Ge harcamalarının net satış gelirlerine oranı ile lider konumda olan Logo Business Solutions ın Ar-Ge gündeminin ana maddesi bulut bilişim olarak bilinen hizmetler. Logo da daha önce de bulunmuştuk ama birazdan karşılaşacağımız manzaraya daha önce hiç şahit olmamıştık. Fotoğraf çekimi için bütün Logo Ar-Ge ekibi, binanın amfi tiyatrosunda buluştuğunda gördüğümüz kalabalık gerçekten dikkat çekici bir fotoğraf sunuyor. Bizim için bir anlamda çarpıcı olan bu fotoğraf Logo için doğal bir manzara elbette ki. Çünkü Genel Müdür Buğra Koyuncu nun da belirttiği gibi Ar-Ge faaliyetleri Logo nun ana faaliyetlerini destekleyen değil bizzat ana faaliyetlerini oluşturan nitelikte. Kurumun bu konuda sunduğu rakamlar da bunu gösteriyor. Logo 2006 dan beri Ar-Ge harcamalarını sürekli artırıyor. Ar-Ge çalışmalarına ilişkin Logo da asıl etkileyici rakam ise, 2010 da kurumun satış gelirlerinin yüzde 45 i düzeyinde Ar- Ge harcaması yapması. Zira firma, bu konuda en yakın takipçisini ikiye katlamış durumda. Tabii başta bahsettiğimiz fotoğrafta yer alan Ar-Ge çalışanlarının sayısı da çarpıcı. Buğra Koyuncu nun verdiği rakamlara göre, 168 çalışanın 97 tanesi sadece ürün geliştirme kısmında çalışıyor. İki hatta geliştirme yapılıyor Ar-Ge ye yönelik bu rakamların içeriği ise iki ürün hattı üzerinde yoğunlaşıyor. Bunlardan bir tanesi Windows tabanlı ürünlerin geliştirildiği ürün hattı. Diğerinde ise Java tabanlı çözümler tasarlanıyor. Bu iki ürün hattında yapılan geliştirmelerin çıkış noktası müşteri ihtiyaçları. Genel Müdür Koyuncu, Logo nun en önemli güçlerinden bir tanesi dediği Türkiye genelindeki 500 civarındaki iş ortağıyla yeni ürün geliştirme konusunda sürekli koordinasyon içinde olduklarını söylüyor. Buradan başlayan Ar-Ge çalışmaları, prototip oluşturma, kodlama ve test süreçleri ile devam ediyor. Son zamanlarda firmanın Ar-Ge ekibinin yoğunlaştığı alan ise software as a service yani tam karşılığı olmasa da bulut bilişim hizmetleri. Bu aralar dünyada da çok popüler olan bulut bilişim konusunda Logo nun Ar-Ge çalışmaları artan bir ivmeyle devam ediyor. HER PROJE DİĞERİNİ AŞIYOR * Logo CEO su Ali Güven, kurumun Ar-Ge çalışmalarını şöyle özetliyor: Biz kurulduğumuz günden bu yana, sektöründe ürünlere, hizmetlere, süreçlerine getirdiğimiz yeniliklerle Türk Yazılım Sektörü nün lideri olduk. * Amacımız yazılım sektörünü bir ciddiye alınan bir pazar haline getirmek oldu.. * Yazılım teknolojisinde hızlı değişim sonucunda, Logo Ar-Ge ekibinin başladığı her yeni proje bir öncekine göre kıyaslanamaz büyüklükte gerçekleşiyor. * Bu işin doğasında var. Bizde Ar-Ge çalışmaları; ÜG (Ürün Geliştirme) ve TAU (Teknoloji Araştırma ve Uygulama) Birimleri olmak üzere temel olarak iki ana iş birimi tarafından yürütülüyor. Bunun yanısıra Test Laboratuvarı, Ürün İzleme, Özel Yazılım, Dokümantasyon, Standart ve Süreç Denetim Birimi gibi ekipler de Ar-Ge konusunda diğer fonksiyonları yerine getiriyorlar. Bu artan ivmenin rakamlara yansıması da bekleniyor. Genel Müdür Koyuncu, 2011 senesinin ilk altı ayında da Ar-Ge harcamalarının cirolarına oranının yüzde 50 seviyesinde olacağı tahminini yapıyor. Bu yatırım rakamlarının Logo nun sadece iç pazara değil dış pazara yönelik hamlelerini de zenginleştirdiğini söylemek mümkün. Son dönemde özellikle komşu coğrafyalara odaklanan Logo, geliştirdiği ürünleri bu pazarlardaki ihtiyaçlara göre uyarlayıp piyasaya sürüyor. Temel strateji bu ülkelerde büyüyen bir performans yakalamak. turkishtime 64 AĞUSTOS 2011

HABER > ar-ge 100 turkishtime 66 AĞUSTOS 2011 AĞUSTOS 2011 67 turkishtime

HABER > ar -ge 100 KLİMASAN IN İSTİKRARLI YÜKSELİŞİ (bin TL) 3000 2,5 2500 2000 1500 1000 500 2 1,5 1 0,5 0 2006 2007 2008 2009 2010 0 Ar-Ge harcaması nın net satış gelirine oranı. Ar-Ge harcaması A r-ge harcamalarını istikrarlı ve sağlam adımlarla artıran bir şirket Klimasan. Bu araştırmayı ilk yaptığımızda, yani 2006 Ar-Ge harcamalarını sıraladığımız ilk listemizde 450 bin lira civarında Ar-Ge harcaması ile 68 inci sırada yer alıyordu. Beş sene içinde bu alandaki harcamasını her yıl önemli ölçüde artırdı ve Ar-Ge ye 2,5 milyon yatırım yapan bir imalat firması haline geldi. Tabii sadece Ar-Ge harcaması ile değil Ar-Ge harcamalarının net satış gelirlerine oranında da yıllar içinde düzenli sir ilerleme kaydetti. 2010 da 250 bin satış adedi ile yaklaşık 74 milyon Euro ciro elde eden firmanın Ar-Ge harcamalarını istikrarlı bir şekilde artırmasını arkasında müşteri taleplerini önemli rol oynuyor. Klimasan Ar-Ge ve Teknik İşlerden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Eser Bakioğlu, Ar-Ge çalışmalarının temelinde ağırlıklı olarak içecek ve dondurma firmalarının taleplerinin yer aldığını, bu talepleri karşılamak için yapılan ekipman yatırımının önemli bir paya sahip olduğunu söylüyor. Bu taleplerin devam ettiği bilgisini veren Bakioğlu, bu yıl da Ar-Ge yatırımlarının artacağı bilgisini veriyor. Yüzde 5-10 arası tasarruf Bu artış projeksiyonu Klimasan da Ar-Ge çalışanlarının sayısının artırılması planlarını da gündeme getiriyor. Firmada görsel tasarımcıdan mekanik konstrüksiyoncuya kadar Müşteri taleplerine Ar-Ge ile cevap verdi Klimasan, Ar-Ge harcamalarını 5 yıldır istikrarlı bir şekilde artırıyor. Müşterileri talep ediyor, o araştırıp geliştiriyor. 45 Ar-Ge çalışanı bulunuyor. Bakioğlu, Ar-Ge çalışanlarının sayısının 50 ye yükselmesi için alımlara başladıklarını belirtiyor. Firma tasarım yazılım ve donanımları için de yatırım yapıyor. Ayrıca test ortamları da kurum içi geliştiriliyor. Klimasan ın Ar-Ge çalışmalarında son dönemde öne çıkan birkaç konu var. Bunların başında enerji tasarrufu geliyor. Yine müşteri talepleri doğrultusunda enerji tasarrufu yapan soğutucular geliştiriliyor. Bir diğer önemli başlık olarak soğutuculara elektronik öğeler yerleştiriliyor. Bakioğlu, elektronik termostatlar ve LED ekranlara yönelik talebin arttığını, kendilerinin de bu yönde çalışmalara başladığını söylüyor. Son konu olarak ise, ürünlerin maliyetlerinin düşürülmesi için alternatif malzeme ve tasarımların hayata geçirilmesi geliyor. Bakioğlu, bu çalışmalar sayesinde yüzde 5-10 seviyelerinde tasarruf yaptıklarına dikkat çekiyor. Klimasan ın sırrı müşteri taleplerine Ar-Ge ile cevap vermesi ve bu isteklere hızla adapte olacak Ar-Ge atmosferini yaratması olarak görülüyor. Zira her biri hızlı tüketim alanında dev ölçeklere sahip bu firmaların kendi müşterilerine yönelik özel talepleri bulunuyor. Klimasan için de bu özel taleplerin kurgulandığı şekilde hayata geçebilmesi için Ar-Ge çalışmaları büyük önem taşıyor. turkishtime 68 AĞUSTOS 2011

HABER > ar-ge 100 Netaş Ar-Ge nin hedefi savunma 800 e yakın mühendisiyle Türkiye nin en büyük özel telekom Ar-Ge birimlerinden birine sahip olan Netaş özellikle savunma iletişimi alanında özgün ürünler sunuyor. APCO 25, MOLTU, TASMUS ve Sayısal Sahra Santrali in öne çıkan ürünlerden. Ar-Ge albümü Ar-Ge çalışmaları sadece rakamlardan ve stratejilerden ibaret değil elbette. O çalışmaların asıl amacı kar getirecek ürünleri yakalamak. İşte son dönemde öne çıkan Ar-Ge ile yaratılmış ürünler. Daha net göstersin diye Vestel in geniş kapsamlı Ar-Ge çalışmalarının son dönemlerdeki en çarpıcı sonucu Pixellence serisi oldu. Daha önce uygulanmamış bir model olan Pixellence, İstanbul ve Manisa arasındaki Ar-Ge koordinasyonunun ürünü. Savunmanın Ar-Ge si Büyük Ar-Ge bütçeleri ile çalışan Aselsan ın son zamanlarda Ar-Ge çalışmaları sonucu ortaya çıkan dört önemli projesi bulunuyor. Aselpod Hedefleme Podu, Atlas El Telsizi, Yapay Açıklıklı Radar (SAR) Sistemi ve Sarp Uzaktan Komutalı Silah Sistemi. Laboratuardan temizlik çıktı Marshall, yeni nesil boyalar için birçok geliştirmeler yapıyor. En son örneklerden biri Gümüş İyonlu Hijyen oldu. Bu hijyen teknolojisi sayesinde duvarlar, her türlü küf, mantar ve mikroba karşı 10 bin kat daha fazla korunabiliyor. Petkim den cari açığa Ar-Ge Petkim in son dönemdeki en dikkat çeken Ar-Ge projesi Çapraz Bağlanabilir Polietilen (XLPE). Kablo sektörünün temel hammaddesi olan XLPE, tamamıyla ithalâta bağımlı bir ürün. Yurt içinde yıllık tüketimi 18 ilâ 20 bin ton arasında değişiyor. Çalışmalar yaklaşık 3 yıl sürdü. Arçelik icat çıkardı Her sene listemizin üst sıralarında yer alan Arçelik geliştirdiği yeni ürünlerle dikkat çekiyor. Türkiye den Dünya Fikri Haklar Örgütü ne yapılan uluslararası patent başvurularının üçte birinden fazlasına sahip olan Arçelik in en son buluşları video kaydedici ve indüksiyon ısıtıcılı ocak oldu. Karel in konsolu Ar-Ge den Bir iletişim şirketi için Ar-Ge olmazsa olmaz. Karel için de öyle. Firma yüzlerce ürün geliştirip bunları dünya pazarlarına sunuyor. Firmanın bu ürünler için iki örnek sunuyor. Bunlar; ses, video ve veri trafiğinin tek kaynaktan yönetimini sağlayan DS200 IP serisi ve NT serisi konsol telefonlar. Novo yu baştan yarattılar Anadolu Isuzu nun önemli modellerinden biri olan Novo nun iç ve dış tasarımı yeniden ele alınırken, motoru da daha çevreci bir hale getirildi. Bulunmaz nano kumaşı Listemizde Ar-Ge performansıyla dikkat çeken Altınyıldız ın Ar-Ge çalışmaları kapsamındaki en önemli ürünü nanoteknoloji ile ürettiği kumaşları. Kumaşı kirden ve sudan koruyan teknoloji için firma iki yıl Ar-Ge çalışması yaptı. 130 çalışanı ile Ar-Ge birimi her yıl iki teknolojik ürün yaratıyor. Ressam elinden kombi Alarko Carrier fabrika cirosunun yaklaşık yüzde 3 ünü Ar-Ge ye ayırıyor. Firmada 17 mühendis ve 19 konstrüktör ressam kadrolu olarak Ar-Ge çalışmaları yapıyor. Ekibin geliştirdiği ürünlerin başında 39 HQ Klima Santraları, Rooftop, gaz brülörleri, yüksek verimli dalgıç pompaları ve yoğuşmalı kombiler geliyor. New York un kapısına Ar-Ge ile dayandı Karsan, Hexagon Studio ile yeni ürünler geliştirmek hedefiyle Ar-Ge çalışmalarına ağırlık verdi. Bu çalışmaların ilk meyveleri J10 ve New York Taksi İhalesi için hazırlanan V1. J10 un Euro 4 normlarına uyumlu motoru Karsan ve Hexagon Studio tarafından geliştirildi. Yanmasın diye çalıştılar Prysmian Kablo için Türkiye deki Ar-Ge çalışmalarının büyük önemi bulunuyor. Firmanın bu kapsamda üzerine eğildiği temel konu yangına dayanıklı ürünler yaratmak. Bu çalışmaların en taze sonucu Afumex Gold serisi oldu. turkishtime 70 AĞUSTOS 2011 AĞUSTOS 2011 71 turkishtime

HABER > ar-ge 100 100 değil binlerce Türkiye de Ar-Ge çalışmalarının esas oyun alanı teknokentler. Büyük firmaların büyük projeler tasarladığı bu bölgelerde 2010 da geliştirilen Ar-Ge projesi sayısı 4.102 oldu. Türkiye de Ar-Ge çalışmaları sadece detaylarıyla ortaya koyduğumuz 100 şirket tarafından yapılmıyor elbet. Halka açık faaliyet raporlarında Ar-Ge harcamalarını paylaşmayan Turkcell gibi devlerle birlikte teknokentlerde faaliyet gösteren bağımsız teknoloji geliştirme şirketlerinin de Türkiye nin Ar-Ge ortamı açısından çok büyük önemi bulunuyor. Birazdan tarif etmeye çalışacağımız durum özel sektörün 2010 daki Ar-Ge fotoğrafını tamamlayıcı bir nitelik taşıyor. Türkiye de teknokentlerin sayıları yıllar bazında istikrarlı bir yükselme yaşadı. 2001 de yalnızca iki olan teknokent sayısı 2010 da 39 u buldu. En çok teknokent Ankara da bulunuyor. Altı teknokente sahip başkenti beş teknokent ile İstanbul izliyor. Teknokentlerde faaliyet gösteren firmaların sayısı da elbette ciddi bir artış gördü. 2003 te 169 firma bu bölgelerde faaliyet gösterirken 2010 yılı sonunda bu rakam 1.515 e ulaştı. Bu firmalar içinde yabancı firmaların olması da dikkat çekiyor. 2010 itibariyle Türkiye deki teknokentlerde 54 yabancı firma faaliyet gösteriyordu. 20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Personel Sayısı teknokentler istihdamın da motoru Projeler Teknokent ihracatı 540 milyon dolar Bu bölgelerde yaşanan bu yoğunlaşma doğrudan geliştirilen proje sayıları ve istihdam oranlarına da yansıdı. 2010 yılında bu bölgelerde geliştirilen Ar-Ge projelerinin sayısı 4.102 oldu. Bu projeleri tasarlayan firmaların Ar-Ge istihdamına da katkı sunduğu görülüyor. Özellikle Ar-Ge çalışanı istihdamının teşvik edilmesi düzenlemelerinden sonra bu teknokentlerde çalışanların sayısı yükselişe geçti. 2005 te bu bölgelerde 5.042 kişi çalışırken 2010 yılına gelindiğinde bu rakam 13.397 oldu. Tüm bu rakamsal gelişme teknokentlerde yaratılan katma değerlere ve çıktılara da yansıdı. Türkiye nin büyük firmalarının Ar-Ge merkezleri ile koordinasyon içinde çalışan Ar-Ge ofislerinin yarattığı projelerin hızla ticarileşmesi bu katma değer rakamlarının büyümesine yol açıyor. Bunun yanında bağımsız şekilde patent geliştirip bunları ticarileştiren firmalar da teknokentlerde azımsanamayacak rakamlara imza atıyor. 2010 yılı itibariyle bu teknokentlerde 301 patentin başvurusu yapıldı. Bunların hukuki süreçleri henüz tamamlanmasa da tek başına bu rakamın bile önemli olduğunu söylemek mümkün. Bunun yanında 2010 da teknokentlerden yapılan 540 milyon dolarlık ihracat da bu bölgelerin gelişimi açısından ciddi bir veri niteliği taşıyor. İşte tüm bu hareketliliği yerinde incelemek ve listemizde yer almayan devlerin Ar-Ge çalışmalarını yansıtmak amacıyla yine teknokent yollarına düştük. Birazdan okuyacağınız röportajlar özel sektörün Ar-Ge fotoğrafını tamamlıyor. İstihdam Proje Sayısı 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Ar-Ge nin abisi oldu Turkcell Teknoloji nin Ar-Ge konusunda vereceği çok haber var. Ancak en yenisi Ar-Ge projelerini değerlendiren uluslar arası ITEA2 nin yönetim kuruluna girmesi. Turkcell Teknoloji Genel Müdürü Semih İncedayı ile ilk Ar-Ge 100 araştırmamız için görüştüğümüzde kendisi ve ekibi henüz Gebze ye geçmemişti. Bu yüzden Gebze deki merkezin Turkcell in Ar- Ge çalışmaları için yarattığı ivmeye birebir şahidiz. İlk zamanlarında 250 olan çalışan sayısının 410 kadrolu mühendise ulaşması bu ivmenin temel göstergelerinden sadece biri. Bunun yanında firmaya Ar-Ge outsource u veren çalışanların sayısı da 85 e dayanmış durumda. Sadece çalışan maaşları birkaç milyon dolar Tüm bu çalışmaların büyük bütçelerle gerçekleştiğini tahmin etmek zor değil. Peki Turkcell in Ar-Ge bütçesi ne kadar dediğimizde Semih İncedayı bu rakamların hesaplanmasının kolay olmadığını söylüyor. Turkcell de pazarlama departmanı ile bile Ar-Ge projeleri geliştirdiklerini anlatan İncedayı her aşamada Ar-Ge olabildiği için toplam rakamlara ulaşmanın zor olduğunu söylüyor. Bunun yanında sadece Ar-Ge yapan Turkcell Teknolojinin 410 çalışanının bile maaşlarının birkaç milyon dolar tuttuğunu söyleyen İncedayı ya göre Türkiye de Ar-Ge harcamalarına Turkcell kadar kaynak ayıran bir ikinci firma yok. Katma değerler konusunda da net rakamlar vermek zor. Ama İncedayı nın Turkcell de Ar-Ge çalışmalarının geri dönüşü konusunda dikkate aldığı birkaç kriter var. Bunlardan ilki patent sayıları. Kocaeli patent şampiyonu oldukları bilgisini veren İncedayı nın verdiği rakamlara göre toplamda 80 in üzerinde patent başvuruları var. Uluslararası patent sayısı ise 18. Bunların yanında İncedayı, şu anda uluslararası konsorsiyumlarda çalışmakta oldukları 5 projeye sahip olduklarını da söylüyor. TEYDEB etiketli yerel proje sayısı ise 5. Turkcell Teknoloji bu projelerde 200 den fazla yabancı 10 küsur yerli ortakla çalışıyor. Geri dönüş konusunda bir diğer önemli haber, Turkcell in mayıs ayında uluslararası yazılım konusunda Ar-Ge onayı veren Eureka nın alt yazılım kümesi ITEA2 nin yönetim kuruluna katılması oldu. Siemens, Airbus gibi 14 büyük şirketin olduğu masada yer alan Turkcell önümüzdeki dönemde hangi SEMİH İNCEDAYI Turkcell Teknoloji Genel Müdürü Turkcell in Ar-Ge ekosisteminde 200 den fazla firma var ve her geçen gün de artıyor. projelerin Ar-Ge projesi etiketi alacağını belirleyecek. İncedayı, bu gelişmenin önemli olduğunu çünkü orada Türkiye den de onlarca projenin geldiğini ve bu projelerin orada savunulması gerektiğini söylüyor. Bu gelişme Turkcell in Türkiye den giden Ar-Ge projeleri için bir nevi ağabeylik rolü üstlendiğini gösteriyor. Mobil finansal ödemelerde dünyada bir ilk Son zamanlarda İncedayı nın masasında mobil finansal ödemeler konusu önemli yer tutuyor. Cepte Para olarak ilk lansmanı yapılan bu sistemlerde Turkcell in ciddi hedefleri bulunuyor. NFC sistemlerinin telefon içine daha fazla entegre edilmesi de üzerinde durulan temel konulardan. Dünyada ilk defa bir telefon içerisinde birden fazla kredi kartını barındıracak bir uygulama yaptıklarını söyleyen İncedayı özellikle iphone 5 in NFC li bir telefon olarak çıkacağının anons edilmesinden bu yana herkes bu alanda birbiri ile yarışa girmiş vaziyette olduğunu Turkcell Teknolojinin bunun altyapısını hazırladığını belirtiyor. Tabii NFC yanında T10 ve T20 ile lansmanı ile görüldüğü gibi terminaller de son dönemin flaş konularından. Turkcell Teknoloki henüz donanım üstü bir katman geliştiremese de telefonların uzaktan yönetilebileceği bir altyapıyı geliştirdi. turkishtime 72 AĞUSTOS 2011 AĞUSTOS 2011 73 turkishtime

HABER > ar-ge 100 32 ülkeye servis veriyor Oksijen, Türkiye deki en ilginç Ar-Ge öykülerinden birini yazıyor. Vodafone Grubu için 32 ülkeye servis veriyor. Yeni ürünler için lansmana hazırlanıyor. İTÜ Teknokent e yaptığımız sayısız ziyaretten biri... Oksijen için buradayız. Bu sefer Arı 2 binasına giderken sağda yeni bir inşaat dikkatimizi çekiyor. Arı 2 nin hemen yanı başına Arı 3 binası inşa ediliyor. Bu inşaatı Oksijen in büyüyen Ar-Ge çalışmaları ile özdeşleştirmek mümkün. Zira Oksijen yetkilileri o inşaat bittiği zaman Vodafone Plaza daki çalışanlarını da teknokente alıp, tüm kadro o binada olacakları haberini veriyor. Oksijen in hikayesi malum. Vodafone a katılarak Ar-Ge çalışmalarında ciddi yükseliş kazandılar. Son dönemde bu hikayeye yeni sayfalar ekliyorlar. O yeni sayfalar arasında en dikkat çekici olanı elbette ki Vodafone Grubu Mükemmeliyet Merkezi unvanını almaları. Lafın özü Oksijen, 32 ülkede faaliyet gösteren tüm Vodafone operatörleri için geliştirmeler yapıyor. Oksijen Genel Müdürü Arda Özgün, 32 ülkenin bütün Vodafone operatörlerinin lokasyon hizmetlerini Oksijen in servis verdiğini söylüyor. Bu durumun kendileri için büyük fırsatlar sunduğunu anlatan Özgün, Vodafone operatörlerinin network leri birbirine benzediği için adaptasyon ARDA ÖZGÜN Oksijen Genel Müdürü Yazdığımız bir servisin dünyanın dört bir yanında kullanılması ile büyük bir iş tatmini yaşıyoruz. sorunları yaşamadıklarını, böylelikle yazdıkları bir servisin dünyanın her yerinde kullanılması gibi bir iş tatmini yaşadıklarını anlatıyor. Bunun yanında operatörlerin ihtiyaçlarıyla ilgili onlarla teker teker de konuşmak zorunda kalmadıklarını, gereksindikleri bilgileri Vodafone Grubu nun onlara bir rapor gibi ilettiğini söylüyor. Geniş katma değer Oksijen in Temmuz ayının sonu itibariyle tüm Vodafone Grubu nda çalışan dört ürünü bulunuyor. Bu dört ürün üzerinde 20 büyük proje ve yaklaşık 100 de küçük ölçekli proje olduğu bilgisini veren Özgün, ürünlerinin network te olmasının Oksijen in daha iyi tanınması anlamında fırsatlar yarattığının da altını çiziyor. Arda Özgün, Oksijen in Vodafone Türkiye ye yarattığı katma değerin de oldukça fazla olduğunu, bunu da, yaptıkları servisleri yapmamış olsalar yurt dışından ne kadarlık ürün ve servis alınırdı diye hesap ettiklerinde ortaya çıkan değerden anladıklarını söylüyor. Özgün, Mesela ön ödemeliler için tüm operatörlerin çokça para harcadıkları IN sistemini biz Türkiye de yaptık diyor. Oksijen in 13 patentinden 2 tanesi sonuçlanmış durumda Ekosistem genişleyecek Oksijen de Ar-Ge çalışmaları büyürken çalışan sayısı ve ekosistemin de genişlemesi öngörülüyor. Genel müdür, Oksijen in tam zamanlı çalışan personel sayısının 250 yi aştığını yıl sonunda bu rakamın 270 e çıkacağını belirtiyor. Bu aşamadan sonra belli bir süre ekibi büyütmeyeceklerini ifade eden Özgün, ekibi daha da özelleştireceklerini ve ekosisteme yönelecekleri bilgisini veriyor. Ekosistemlerinde her konuda en az iki ya da üç firmaları olduğunu belirten Özgün, 2011 sonunda 100, 2012 sonunda ise 150 firmanın ekosistemde çalışmasını hedeflediklerini anlatıyor. Bu hedeflerin Oksijen için önemli detaylar olduğu açık. Zira Vodafone Global CEO su Vittorio Colao onların geliştirmelerine bakıyor desek abartmış olmayız. Sadece çip bile yeter Vestel in Ar-Ge ocağı Vestek in sunduğu katma değeri ölçmek zor. Ama sadece geliştirdikleri çiplerden elde ettikleri değer bile kuruma yapılan yıllık yatırımı karşılıyor. G ünün ötesi için Vestek Genel Müdür Yardımcısı Metin Salt, Vestek neden kuruldu? sorusuna bu sözlerle yanıt vermeye başlıyor, Ar-Ge nin ayrı bir mesai olduğuna vurgu yaparak. Vestek in kuruluş amacı yeni ürünler yaratmakla birlikte yeni iş alanlarına da yelken açmak olarak tanımlanmış. Salt, bu alanlara örnek olarak, enerji sektöründe, taşınabilir eğlence araçlarında ve mobil cihazlarda yaptıkları denemeleri gösteriyor. Böyle durumlarda 10 projeden 3 ünün hayata geçmesinin başarı olduğunu söyleyen Salt, bu oranı yakaladıklarını ve bazı dönemlerde geride bıraktıklarını söylüyor. Ürünlere yeni özellikler ekleme konusunda Vestek in en büyük katkısı ise Pixellence. Teknolojinin temelinde bir çip yatıyor ve bu çipin mucidi Vestek. Bu daha önce örneği olmayan bir proje olması ile dikkat çekiyor. Bu nitelikteki örneklerden bir tanesi de bugünlerde Vestek in üzerinde yoğunlaştığı ağa bağlı çevrimiçi televizyonların üzerinde yaşadığı bir portal projesi. Çiplerden 6 milyon dolarlık katkı Metin Salt, bugüne kadar 87 patent başvuruları olduğunu, bunun yanında şirkette 70 civarı patentleri olduğunu söylüyor. Bu patentlerden bazılarının ödüllü olduğunu belirten yönetici, üç boyutlu gelen stereo görüntünün derinliğine yönelik patentin temelinde yatan matematik hesaplamaya dünya çapında değer biçildiğini söylüyor. Patentler yanında Vestek in ürettiği çipler de önemli bir değer yaratıyor. Bu çiplerin sunduğu katma değer firmalarla kurulan ortaklıklara dayanıyor. Örneğin, çip üreticisi Rönesans firması ile yapılan anlaşma gereği, bu firmaya satış lisansı veriliyor. Salt, bunun karşılığında çiplerin ilk üretilmesinde ortaya çıkan LNE denilen geri dönüşü olmayan tek kerelik ödenen ücretleri ödemediklerini vurguluyor. Bunların değerinin 2-3 milyon dolar civarında olduğunu anlatan Salt, böylelikle kendi teknolojilerini de lisanslamış olduklarını belirtiyor. METİN SALT Vestek Genel Müdür Yardımcısı Yaklaşık 50 kişinin çalıştığı Vestek, sunduğu tüm teknolojik katma değerlerin yanında karlı bir operasyon. Karlılığımız yüzde 40 lar civarında. Bunun yanında verilen satış lisansı ile her satış başına belli bir yüzde de alınıyor. Tabii bu lisanslar rakip firmalara belli süre kapalı tutuluyor. Salt, bu çiplerin satışından gelecek gelirin de 3 milyon dolara yakın olacağını öngörüyor. Dolayısıyla bu çipler toplamda 5-6 milyon dolarlık bir katma değer yaratıyor. Yılda 10 milyon lira yatırım Salt, üzerinde çalıştıkları portal projesinin reklam içeriğinden dolayı reklam gelirlerine de sahip olacağını, Vestel e bu yönleriyle de kaynak sağlama potansiyeli olduğunu belirtiyor. Tüm bunların maddi toplamını ölçmek zor. Ama bu katma değerlerin Vestel açısından rekabet avantajı anlamına geliyor. Vestel, kendisi için bu denli katma değerli işler üreten Vestek için ise yılda yaklaşık 10 milyon liralık yatırım yapıyor. Vestel in Ar-Ge çalışmalarının koordinasyonu açısından Vestek önemli bir noktada duruyor. Çoğu zaman geliştirdikleri projeleri Manisa daki Ar- Ge merkezine devrettiklerini anlatan Metin Salt, daha sonra bu çalışmaların Vestel Ar-Ge ekibi tarafından tamamlandığını söylüyor. Ama Vestek in geliştirmeye başlayıp devamını getirdiği projeler de var. TT turkishtime 74 AĞUSTOS 2011 AĞUSTOS 2011 75 turkishtime