G O S B S A N A Y İ C İ L E R İ D E R G İ S İ TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 SAYI: 17 Türk ekonomisinin gelecek iki yılı Ege Cansen GOSB Club Restoran Sanayicinin lezzet durağı Sevgili pazarlamacılar, karşınızda milenyum nesli Adem Ceylan Güzeller Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı
BAŞKAN MESAJI Yavuz Doğan Gebze Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı 3 GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ I NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2009
İÇİNDEKİLER Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri Derneği Yayın Organı Adına İmtiyaz Sahibi: Selçuk Paksoy Yönetim Kurulu Başkanı 3 Başkan Mesajı Yavuz Doğan Gebze Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı 6 Mesajı 14 İlk Müteşebbis Heyet Başkanımız İhsan Dede'yi kaybettik Türk ekonomisinin en büyükler liginde GOSB firmaları yer aldı 16 Görüş Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Tunçer Gömeçli Genel Sekreteri Her şey bana ekonomiyi anlatıyor Editör: Demet Sunar Selçuk Paksoy Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Yayın Kurulu: İsmail Turfanda Şahin Ürgün İbrahim Bayraktaroğlu Tunçer Gömeçli 8 Genel Sekreter Mesajı Tunçer Gömeçli Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri Derneği Genel Sekreteri Ege Cansen 4 İdare Merkezi: Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri Derneği GOSB Yönetim Merkezi ve Sosyal Tesisleri Şahabettin Bilgisu Cad. No: 613 PK: 0072 Gebze 41480 Kocaeli Tel: 0 262 677 11 77 Faks: 0 262 677 11 78 10 GOSB'dan Haberler GOSB'da yönetim değişikliği 12 2009 Futbol Turnuvası 26 Üyelerimizden Lineadecor: Mutfaklardaki Türk imzası Tuğrul Derman Yönetim Kurulu Üyesi Zeynep Ecemiş Lineadecor Dekor Ahşap Ürünleri Sanayi A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
İÇİNDEKİLER 28 İçimizden Biri BASF, Türkiye de büyümeye devam ediyor Cüneyt Dayıcıoğlu BASF Yapı Kimyasalları Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Üyesi 32 GOSB Teknopark Görüntü teknolojisi ile işinizde yeni ufuklar açın Hakan Şakman CMOSVision Genel Müdürü 36 Çevre OSB'ler Güzeller OSB rüzgar enerjisi ile elektrik üretmek istiyor Adem Ceylan Güzeller Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı 40 GOSB'un Renkleri 50 İş Dünyası ve Yaşam İşi ve tatili bir arada yaşayın 52 Makale: Değişim ve Liderlik Değişim yönetimi 56 Müşteri Memnuniyeti Mobil DTE 10 Excel Serisi Hidrolik Yağlar 58 Vizyon: Küresel Ekonomi Küresel sorunlara karşı küresel işbirliği 60 Üyelerden Haberler Kayıp şehir ışıkla yeniden buluşurken 61 Büyük kentlerde güvenlik sorununa Siemens'ten 'akıllı' çözüm Pompa sektöründe eğitime yatırım 62 Lineadecor dan mutfaklara enerji katan iki yeni tasarım Yapım: Mavi Tanıtım ve İletişim Rasim Paşa Cad. Ayrılıkçeşme Sok. No: 122 Kadıköy 34500 İstanbul Tel: 0 216 418 59 31 Faks: 0 216 348 95 22 Baskı: Özgün Ofset Yeşilce Mah. Aytekin Sok. No: 21 4. Levent - İstanbul Tel: 0 212 280 00 09 Yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir. Yayınlanan yazılardan kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. Dergi Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri Derneği tarafından üç ayda bir yayınlanır. Ulusal-Türkçe-İlmi GOSB Club Restoran Sanayicinin lezzet durağı 46 Pazarlama Stratejileri Sevgili pazarlamacılar, karşınızda milenyum nesli 64 Linde Gaz, Uludağ, İTÜ ve Yeditepe Üniversitelerine sponsor oldu 66 Bilişim 500'de rekortmen Bimeks oldu 67 Franke den insana ve çevreye duyarlı Buzdolabı 5 GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ I TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009
MESAJI GOSB'da yeni dönem 6 Selçuk Paksoy Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Değerli Okurlar, İleride kendinden bahsettiğimizde herhalde ekonomik krizle özdeşleşmiş olarak hatırlayacağımız 2009 un, dörtte üçünü geride bırakmış bulunuyoruz. Şimdiye dek özellikle biz sanayiciler, daha az veya daha çok, ekonomik krizden nasibimizi aldık. 2010 yılında hepimizin 2009 un olumsuz etkilerini olumluya çevirebileceğimizi düşünüyor, diliyorum. Bu yıl temmuz başında GOSB için önemli olan ve Müteşebbis Heyet sandalye dağılımını ve dolayısıyla GOSB Yönetimini doğrudan etkileyen GOSB Katılımcıları seçimi yapıldı. Küçük bir hatırlatma yapmanın yararlı olacağını düşünüyorum. Bilindiği gibi, GOSB Yönetimini esas itibarıyla 3 organ meydana getiriyor. 1.Müteşebbis Heyet 2.Yönetim Kurulu 3.Bölge Müdürlüğü 15 kişilik Müteşebbis Heyetimiz GOSB un en üst Yönetim Kademesi olup, aşağıdaki kurumların temsilcilerinden oluşuyor; GOSB Katılımcıları 7 GOSB Sanayicileri Derneği () 2 Kocaeli İl İdaresi 2 Kocaeli Sanayi Odası 1 Kocaeli Ticaret Odası 1 Gebze Ticaret Odası 1 Bilişim Vakfı 1 Toplam 15 TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
2 Temmuz 2009 da 7 kişilik GOSB Katılımcıları için bir secim yapıldı. Bu secimi yeni grup kazandı ve 7 kişilik yeni seçilen heyet üyeleriyle birlikte, diğer kurumlar da yeni temsilcilerini bildirdi. Böylece, 2 yıl süreli yeni GOSB Müteşebbis Heyeti oluştu. Aynı şekilde Müteşebbis Heyet içinden yapılan seçimle 5 kişilik yeni GOSB Yönetim Kurulu seçilerek işbaşı yaptı. Heyetlerin kendi içlerinde yaptıkları seçimlerle; GOSB Müteşebbis Heyeti Başkanlığı na Sayın Ali Sözen (Kocaeli Vali Yardımcısı) GOSB Müteşebbis Heyeti Başkan Yardımcılığı na Sayın Yavuz Doğan GOSB Yönetim Kurulu Başkanlığı na Sayın Yavuz Doğan GOSB Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı na Sayın Turhan Önalan GOSB Yönetim Kurulu Üyeliği ne Sayın Sait Tosyalı GOSB Yönetim Kurulu Üyeliği ne Sayın Tuğrul Derman GOSB Yönetim Kurulu Üyeliği ne Sayın Vahit Yıldırım getirildi. GOSB Yönetim Kurulu, GOSB Müteşebbis Heyeti ne karşı sorumlu olup, aldığı kararları Bölge Müdürlüğü üzerinden yürütüyor. Yeni yönetime başarılar diliyoruz ve yeni yönetimden şunları bekliyoruz: 1- Önceki yönetimden 38.000.000 TL lik bir bütçe devralındı. Bu bütçeye yeni kaynaklar yaratılmalı. 2- Önceki yönetimden devir alınan projeler, işler takip edilmeli, bir yana bırakılmamalı, özellikle önceki Müteşebbis Heyette karara bağlanan GOSB Arıtma Tesisi İhalesinde doğru adımlar atılmalı. 3- Diğer taraftan seçimler öncesi birçok şaibelerin bulunduğu ve haksız arsa kazanımları olduğu gibi çirkin dedikodular üretildi. Şimdi her şey yeni yönetimin elinde olduğuna göre, zaman geçirmeden yeni yönetim hepsinin üzerine gitmeli, varsa hepsini ortaya dökmeli ve tüm GOSB katılımcılarına belgeler sunmalıdır. Bunu ivedilikle bekliyoruz. 4- Biz bunu beklerken, GOSB un mali işlerden sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Sayın Bülent Şevle nin ve GOSB avukatlarından Sayın Ercan Gültekin ın işlerine acilen son verildi ki bunu çok yadırgadığımızı belirtmek zorundayız. Şu anda görülmekte olan kritik davalar ortadayken, bu davaların takipçisi olan bir avukatın işine son verilmesini tasvip etmiyoruz. 5- TIR Parkının devreye sokulmasıyla, GOSB içindeki cadde ve sokakların TIR işgalinden kurtulduğu göz önüne alınarak, TIR Parkının işlevi artırılmalı, gelen tüm Kamyon ve TIR lar oraya yönlendirilmelidir. 6- Her ne kadar seçim öncesi Tembelova sanayicilerimizden herhangi bir katılım bedeli alınmayacağı sözü verilmişse de, yasal olarak mümkün olamayacağı nedeniyle, bunu gerçekçi olmayan bir vaat olarak gördüğümüzü ve bu konuda GOSB 1. Bölge katılımcılarımızın ödemiş bulunduğu katılım payına denk gelecek şekilde, Tembelova katılımcılarımızdan da katılım payının alınmasına başlanmasını bekliyoruz. Bunlar hemen akla gelenler, ama sonuçlarını ivedilikle bekliyoruz. Elbette beklentiler bunların çok ötesinde. Yeni yönetime tekrar başarılar diliyoruz.l Saygılarımla... 7 GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ I TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009
MESAJI Bir önceki sayımızdan bu yana bölgemizde önemli bir değişiklik oldu. Yapılan GOSB Bölge Müdürlüğü Mütevelli Heyeti seçimleri sonrasında oluşan Yönetim Kurulunda yeni isimler yer aldı ve bu nöbet değişimi sonrası GOSB Yönetim Kurulu; Sayın Yavuz Doğan başkanlığında, Sayın Turhan Önalan, Sayın Sait Tosyalı, Sayın Tuğrul Derman ve Sayın Vahit Yıldırım dan oluştu. Yeni yönetimin Bölgemize yeni bir nefes getireceğine inanıyor, kendilerine başarılar diliyoruz. Bu sayımızda çok önemli iki GOSB kuruluşu yer aşıyor. Biri, bir dünya devinin Türkiye deki çok önemli bir kuruluşu, diğeri kendi sektöründe Türkiye lideri. BASF Yapı Kimyasalları Genel Müdürü Sayın Cüneyt Dayıcıoğlu ve Lineadecor firması Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Tuğrul Derman ve Genel Müdür Yardımcısı Sayın Zeynep Ecemiş ile yapmış olduğumuz samimi söyleşilerde sadece bu önemli kuruluşları değil, değerli yöneticilerini de yakından tanımak fırsatı bulduk. Daha önceki sayılarımızda olduğu gibi bu sayımızda da Çevre OSB ler ve Teknopark şirketlerinin tanıtımına devam ediyoruz. Kısa bir süre içinde dikkate değer derecede gelişme gösteren Güzeller Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Adem Ceylan, bölgesini ve kısa sürede başardıklarını anlatıyor. Teknoparkta yer alan Cmosvision, çok özel bir alanda faaliyet gösteren bir kuruluş. Yaptıkları çalışmalar ve geliştirdikleri ürünler son derece ilgi çekici. Katılımcı ve üyelerimize ait haberlere dergimiz her zaman açık. Şirketlerin başarılarını, yeniliklerini ve sosyal sorumluluk projelerini elimizden geldiğince takip etmeye çalışıyoruz ama beklentimiz bize haber ulaştırmanız. Bize yazın, biz de duyuralım. Her yönü ile bölgemizin en iyi restoranı olan GOSB Bölge Müdürlüğü Restoranını ve GOSB Yiyecek İçecek Müdürü Sayın Aylin Kırkaya ile o nefis yemeklerin baş mimarı aşçıbaşımızı daha yakından tanımanızı sağlayacak yazımızı sizler için hazırlamış nefis bir yemek tarifi ile tamamladık. Ağzınızın tadı hiçbir zaman bozulmasın. Saygılarımla.l 8 Tunçer Gömeçli Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri Derneği Genel Sekreteri Değerli Katılımcılar ve Üyelerimiz, Küresel krizin olumsuz etkilerinin azalmakta olduğu genel kabul gören bir saptama, ama Türk ekonomisini önümüzdeki yıllarda nelerin beklediği sorusu pek kolaylıkla yanıtlanabilecek bir soru değil. Bu soruya yanıtı olduğuna inandığımız bir ekonomisti, Sayın Ege Cansen i 7 Ekimde GOSB Konferans Salonu nda hep birlikte dinleyeceğiz. Türk Ekonomisinin Gelecek İki Yılı konferansında değerli konuşmacının konuya ilginç ve farklı bakış açıları getireceğine inanıyoruz. Dergimizde, Sayın Cansen ile yapmış olduğumuz bir söyleşi de yer alıyor. Okuyucularımızın bu söyleşiyi keyifle okuyacaklarınıza eminiz. 12 Ekim de yeni bir faaliyetimiz başlıyor. Futbol Turnuvası 2009. Turnuvada 20 kuruluş yer alıyor. Bölgemizde ilk defa yapılmakta olan bu düzenlemeye gösterilen ilgi bizleri son derece memnun etti. Dileğimiz bu ilginin önümüzdeki yıllarda da sürmesi ve Turnuvanın gelenekselleşmesi. Turnuvada amacımız, çalışanlara spor yaptırmak yanında GOSB bünyesinde yer alan kuruluşlar arasında kaynaşma ve yakınlaşmayı arttırarak birlikteliğe katkıda bulunmak. Sonuçta dostluk ve centilmenliğin kazanacağına inanıyoruz. Turnuvamızın sloganı da o. Dostluk ve Centilmenlik kazanacak. Maçlarla ilgili bilgiler günlük olarak GOSB web sitesinde yayınlanacak. TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
GOSB DAN HABERLER GOSB da Yönetim Değişikliği 10 2Temmuz 2009 Perşembe günü yapılan GOSB Genel Kurul toplantısında GOSB Müteşebbis Heyeti nin yeni üyeleri belirlendi. Seçim sonucunda; Yavuz Doğan, Sait Tosyalı, Tuğrul Derman, Turhan Önalan, Ali Toprak, Vahit Yıldırım ve Ümit Şişmanoğlu Müteşebbis Heyet üyeliğine seçildi. Yapılın atamalarla da; Kocaeli İl İdaresi adına Kocaeli Vali Yardımcısı Ali Sözen ve İrfan Çakmak, Türkiye Bilişim Vakfı adına Tuğrul Tekbulut, GOSB Sanayicileri Derneği adına A. Selçuk Paksoy ve Nejat Hasan Karaağaçlı, Kocaeli Sanayi Odası adına Murat Ayhan (daha sonra istifa etmiş ve yerine Ayhan Zeytinoğlu atanmıştır), Gebze Ticaret Odası adına Nail Çiler, Kocaeli Ticaret Odası adına H. İbrahim Keleş GOSB Müteşebbis Heyeti nde yer aldı. 13 Temmuz 2009 tarihinde yapılan ilk Müteşebbis Heyeti toplantısında, Müteşebbis Heyet Başkanı, Başkan Yardımcısı ile Yönetim ve Denetim Kurulları: Müteşebbis Heyet Başkanı: Ali Sözen Müteşebbis Heyet Başkan Yardımcısı: Yavuz Doğan GOSB Yönetim Kurulu asil üyeleri: Yavuz Doğan, Turhan Önalan, Sait Tosyalı, Tuğrul Derman ve Vahit Yıldırım, GOSB Yönetim Kurulu yedek üyeleri: Ümit Şişmanoğlu, Ali Toprak, Tuğrul Tekbulut, İbrahim Keleş ve Murat Ayhan GOSB Denetim Kurulu asil üyeleri: İrfan Çakmak ve Nail Çiler GOSB Denetim Kurulu yedek üyeleri: Selçuk Paksoy ve Nejat H. Karaağaçlı olarak belirlendi. Aynı gün yapılan ilk Yönetim Kurulu toplantısında GOSB Yönetim Kurulu Başkanlığı na Yavuz Doğan ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı na da Turhan Önalan getirildi. l TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
GOSB DAN HABERLER 2009 Futbol Turnuvası Dostluk ve Centilmenlik Kazanacak Gebze Organize Sanayi Bölgesi bünyesinde yer alan kuruluşlar arasında düzenlenen turnuvanın maçları 12 Ekim tarihinde başlayacak. Çalışanlara spor yaptırmak ve GOSB bünyesinde yer alan kuruluşlar arasında kaynaşma ve yakınlaşmayı arttırarak birlikteliğe katkıda bulunmak amaçlı turnuvaya isimleri aşağıda yazılı 20 takım katılıyor. 1. Arcelor Mittal 2. Arçelik LG 3. Aygaz 4. Bant Boru 5. Belgin Madeni Yağlar 6. Clariant 7. Colgate Palmolive 8. Enka Civata 9. Gea Klima 10. GOSB Bölge Müdürlüğü 11. Grundfos Pompa 12. Hektaş 13. Işık Plastik 14. Kimar 15. Linde Gaz 16. Procter & Gamble 17. Rözmaş 18. Sandoz Grup 19. Sew Eurodrive 20. Tekno Kauçuk 12 Turnuvanın genel işleyişi Maçlar, Hektaş Firmasının çim sahasında Pazartesi, Salı, Çarşamba ve Perşembe akşamları Saat 17.30 da başlayacak ve grup maçları süresince günde üç maç yapılacak. (Maç süreleri; 25+25=50 dakika). Hava muhalefeti veya Organizasyon Komitesince uygun görülen nedenlerle oynanamayan maçlar, aynı haftanın Cuma gününe ertelenecek. Maçlar yedişer kişiden oluşan takımlar arasında oynanacak ve maç süresince 3 oyuncu ve bir kaleci değişimi yapılabilecek. Grup maçları tek devreli lig usulü yapılacak, grup birincileri ile ikincileri çeyrek finale yükselecek. Final turlarında ise tek maç eliminasyon sistemi uygulanacak. Turnuvaya katılan kuruluşların temsilcilerinin katılımı ile 29 Eylül tarihinde yapılan Genel Toplantı da turnuva kuralları kesinleştirildi ve yapılan oylama ile Organizasyon Komitesi belirlendi. Organizasyon Komitesi aşağıda yazılı üyelerden oluşuyor: Tunçer GÖMEÇLİ Genel Sekreteri Eyüp DEVELİ Develi Turizm (Tarafsız Temsilci) Yusuf ÖZ Aygaz Kübra NALÇACI Colgate Palmolive Güngör YILDIRIM Enka İsmail YAZAN GOSB Bölge Müdürlüğü Derya ÇUHA Grundfos Serkan ERGENE Linde Gaz Yavuz VURUŞKAN Sandoz Grup TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
GOSB DAN HABERLER İlk Müteşebbis Heyet Başkanımız İhsan Dede'yi kaybettik Geçirdiği beyin kanaması nedeniyle İstanbul Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi nde tedavi altında bulunan Kocaeli Eski Valisi İhsan Dede hayatını kaybetti. 1931 Bor/Niğde doğumlu olan İhsan Dede, 1960 ile 1961 yılları arasında Borçka da ve 1962 ile 1965 yılları arasında da Sungurlu da kaymakam olarak görev yapmış, daha sonra sırasıyla; 1975 ile 1978 yılları arasında Artvin, 1978 yılında Burdur, 1979 ile 1981 yılları arasında Afyonkarahisar, 1984 ile 1985 yılları arasında Diyarbakır ve 1985 ile 1991 yılları arasında Kocaeli Valisi görevlerini yürütmüştür. 1986 yılında GOSB un kuruluşuna öncülük etmiş ve Müteşebbis Heyeti Başkanlığı görevini yürüterek GOSB un gelişimine önemli katkılar sağlamış olan merhuma Allah tan rahmet, sevenlerine başsağlığı dileriz. l 14 Türk ekonomisinin en büyükler liginde GOSB firmaları yer aldı Yerli ve yabancı firmaların faaliyet gösterdiği Gebze Organize Sanayi Bölgesi nden 15 kuruluş, İstanbul Sanayi Odası nın (İSO) her sene açıkladığı 500 Büyük Firma arasında yer aldı. İstanbul Sanayi Odasının (İSO) Türkiye nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2008 Yılı Raporu nda ilk sırayı, geçmiş yıllarda olduğu gibi yine Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ) aldı. TÜPRAŞ, 2008 yılında 27 milyar 732 milyon 867 bin 295 liralık net üretimden satışla birinci oldu. İstanbul Sanayi Odası tarafından açıklanan 2008 yılı, Türkiye nin İkinci 500 Sanayi Kuruluşu arasında da, GOSB da üretim yapan 14 firma yer aldı. En büyük İkinci 500 firma liginde bulunan GOSB firmaları şöyle sıralandı: Linde Gaz, ZF Sachs, Argon Kimya, Sezon Pirinç, Hektaş, Plastifay Kimya, Üntel Kablo, Farmamak Ambalaj, DSM, Arfesan, Işık Plastik, Plaş Plastik, Corning Kablo, E-Kart. En büyük 500 firma liginde bulunan GOSB firmaları şöyle sıralandı: 10 Aygaz A.Ş. 50 Yücel Boru ve Profil 56 Siemens Sanayi ve Ticaret A.Ş. 78 Arçelik LG Klima 105 Ülker Bisküvi Sanayi A.Ş. 129 Bilim İlaç Sanayi ve Ticaret A.Ş. 148 Autoliv Cankor 149 Betek Boya ve Kimya Sanayi A.Ş. 226 Sarıtaş Çelik San. ve Tic. A.Ş. 278 Keskinkılıç Gıda San. ve Tic. A.Ş. 394 Alarko Carrier 395 İdeal Gıda San. ve Tic. A.Ş. 398 Teklas Kauçuk 454 BASF Yapı Kimyasalları San. A.Ş. 482 Umur Basım ve Kırtasiye TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
GÖRÜŞ Her şey bana ekonomiyi anlatıyor Ege Cansen, uzun yıllar özel teşebbüsün en büyük kuruluşlarında yöneticilik kademelerinde çalışmış deneyimli bir işadamı, aynı zamanda değerli bir iktisat ve işletme uzmanı. 1983 yılından beri Hürriyet te yazdığı yazılarla ekonominin nabzını tutan Ege Cansen ile hayata ekonominin penceresinden bakmayı ve tabii ki Türk ekonomisinin bugününü ve yakın gelecekteki durumunu konuştuk. 16 "Kendi yazılarımı yazarken, hem başkalarının yazılarını okurken yazının fizik düzlemdeki izdüşümünü arıyorum. Eğer izdüşümünü bulamazsam, bana göre o yazı bilimsel değildir. Anlatılan şeyin neye tekabül ettiği önemlidir. Anlatılanın bir yansıması olmalı. Ben hep bu irdelemeyi yapıyorum. Böyle bakınca, her şey bana ekonomiyi anlatıyor." TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
Olaylara ilginç ve farklı bakış açıları getiren birisiniz. Türkiye de veya dünyada yaşanan ekonomik ve politik olayları nasıl analiz ediyorsunuz? Değerlendirmelerinizi nelere dayandırıyorsunuz? Nelerden besleniyorsunuz? Benim dünyayla ilgili olarak bütünsel bir görüşüm var. Bilimlerin özünde tek olduğuna inanıyorum. Dört tane çember çiziyorum. En büyük çember fizik, bunun içindeki küçük çember biyoloji, onun içindeki daha küçük çember psişik ve onun içindeki daha küçük çember de sosyoekonomik. Bu çemberlerin hepsi aynı merkezde. Büyük küme, küçük kümeyi içeriyor. Dolayısıyla her küçük küme aynı zamanda büyük kümenin özelliklerini, her küme de kendisinden önce gelen ve kendisinden daha büyük olan kümelerin özelliklerini taşıyor. Benim işim, sosyoekonomik kümenin ekonomik bölümünü incelemek. Bunu yaparken, buranın sosyal bir küme olduğunu unutmamalıyım. Yani ekonomi aslında toplumsal hayatın kesitlerinden biridir. Ben aslında insanlar topluluğuna ve onların ilişkilerine bakıyorum. Her kümede ya da katmanda kanunlar var. Sosyolojik kanunlar, ekonomik kanunlar, sosyal psikolojik kanunlar gibi Bunların hiçbiri, bu kanunları kapsayan ve daha büyük bir küme olan psişik kümenin kanunlarıyla çelişemez. İnsanı incelemek ve anlamak için insan ruhunu anlamak lazım. Daha ileri gidersek biyolojiyi ve de fiziği anlamak lazım. Ben bütün bunları anladığımı söylemiyorum tabii. Ama ekonomiyle ilgili herhangi bir hüküm vermeden önce bunun sosyal hayatın kendi kanunlarıyla çelişik olup olmadığına bakıyorum. Çünkü önemli olan yaratıcı olmak değil, hata yapmamak. Devamlı yeni ufuklara doğru açılıyoruz, yeni arayışlar içindeyiz. Söyleneni tekrar etmeyeceksek, bizi saçmalama tehlike- Ege Cansen 1938 yılında Ankara da doğan Kemal Ege Cansen, liseyi İzmit Lisesi nde, üniversiteyi ise ODTÜ İdari Bilimler Fakültesi İşletmecilik Bölümü nde tamamladı. 1961 de şeref mezunu olarak tamamladığı üniversite eğitiminin ardından Arçelik te işe başladı. Arçelik ten aldığı bursla gittiği Amerika da, Wharton School dan MBA derecesi aldı. Türk sanayisine yaptığı katkılardan dolayı, 1991 yılında ODTÜ den takdir ödülü alan Cansen, iş hayatında Arçelik te genel müdür muavinliği, Koç Holding te sanayi işleri koordinatörlüğü, Soyer Hafriyat ta müdürlük, Anadolu Endüstri Holding te murahhas azalık gibi görevlerde bulundu. 1987-1999 yılları arasında Marmara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi master ve doktora öğrencilerine İşletme Ekonomisi dersleri veren Ege Cansen, halen yönetim danışmanlığı yapıyor. Cansen, 2001 den beri Koç Üniversitesi mütevelli heyeti üyeliği görevini de sürdürüyor. Ayrıca 1983 yılında, Hürriyet Gazetesi nde, Oyunun Kuralı başlıklı sütunda başladığı yazarlığa devam ediyor. MÜSİAD tarafından 2001 yılında düzenlenen Ekonomi Basını Ödülleri çerçevesinde Yılın Yazarı seçilen Cansen, 2002 de Bursa Sanayici Ve İş Adamları Derneği ve 2003 te Ekonomist dergisi tarafından Yılın Ekonomi Yazarı seçildi. si bekliyor. Peki, kendimizi nasıl kontrol edeceğiz? Birtakım sabiteler bulacağız ve oradan kerteriz alacağız. Bu sabiteler, insan psikolojisi, toplum psikolojisi, biyoloji ve son olarak fizikle ilgili. Bu yüzden hem kendi yazılarımı yazarken, hem başkalarının yazılarını okurken yazının fizik düzlemdeki izdüşümünü arıyorum. Eğer izdüşümünü bulamazsam, bana göre o yazı bilimsel değildir. Anlatılan şeyin neye tekabül ettiği önemlidir. Anlatılanın bir yansıması olmalı. Ben hep bu irdelemeyi yapıyorum. Böyle bakınca, her şey bana ekonomiyi anlatıyor. Yağmur da ekonomiyi anlatıyor bana, koşturan hayvanlar da. 17 GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ I TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009
GÖRÜŞ Çok ilginç. Bunu biraz daha açar mısınız? Dünyaya ekonomi penceresinden bakmak nasıl bir şey? Mesela bir aslanın avlanmasını izlemek çok ilginçtir. Çok kalleşçe avlanır. Çalıların arkasına gizlenir, yavaş yürüyerek avına en yakın mesafeye yaklaşır ve aniden depar atar. İktisatta, başa baş noktası dediğimiz bir kavram var. Aslanın da kafasında bir başa baş noktası vardır. Aslanın, avın büyüklüğüne göre bir kovalama süresi var. Mesela tavşanı 30 saniye kovalar. Geyikleri 1 dakika, boğaları ise 3 dakika. İktisatta en çok kullandığım konulardan birisi de fizikteki termodinamiktir. Termodinamik kısaca, hareket olan yerde ısı olur; ısı olan yerde hareket olur demek. Ben de mantık yürütüyorum; para olan yerde hareket olur, hareket olan yerden para çıkar. Mesela Salı Pazarı na baktığımda; Ne çok hareket var diyorum, sonra da Ne çok para var diye düşünüyorum. O zaman hareketi hızlandıran hadisenin gerisindeki parasal olayları düşünüyorum. Kamyon trafiği onu bana anlatıyor. Büyük bir alışveriş merkezinin içindeki insan trafiğindeki hareketliliğe, havalimanlarına ya da 18 "Peki gelişmişliği nasıl anlamalı? Daha yüksek binalar, asfalt yollar, otobüsler, metrolar, cep telefonları, televizyonlar, buzdolapları, kısacası zenginleşmiş insanlar olarak mı? Aslında bunlar ekonomik gelişme değildir. Bu, ekonomik gelişmeden tarlamıza düşen yağmurdur." Çünkü 3 dakika sonunda alacağı et miktarı daha fazla. O zaman başa baş noktası yukarı çıkıyor. Bu gözle bakınca, aslan birinci sınıf bir işletme ekonomistidir. Avına yaklaşırken çok yavaştır, az enerji sarf eder ve enerjiyi içinde tutar. Avını yakından görünce, bazen değmez ya da ekonomi diliyle maliyetini kurtarmaz der ve vazgeçer. Aslanın sarf ettiği enerji ile elde ettiği arasındaki ilişki, benim kafamda girdi çıktı analizi olarak ekonomik bir çıkarıma oturuyor. demiryollarına bir ekonomik tablo olarak bakıyorum. Bu hareketliliğin içinde termodinamiğin başka bir kanunu daha var. Bu dönüşümler yani ısıdan mekanik enerjiye, harekete dönüşüm, ziyan da yaratıyor. Yani tamamen bir dönüşüm olmuyor. Bir kısmı boşa gidiyor. Boşa giden enerjiye, Yunanca da entropi deniyor. Sistemlerin verimi, entropi ye ne kadar gittiğiyle ters orantılı. Ne kadar az giderse, sistem o kadar verimli; ne kadar çok giderse, o kadar ve- TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
rimsiz. O zaman bu hareketin berekete dönüşmesi halindeki entropiyi yani faydasız enerjiyi yakalamaya çalışıyorum. Baktığım sistemde bu enerji nerede boşa gidiyor? Amerikalı makine mühendisi Frederick Taylor ın endüstriyel verimliliği arttırmak için yaptığı çalışmaları var. Taylor, Vücutla yapacağın hareketi kolla yap der. Yani yapacağın harekete vücudunla yaklaş, ondan sonra kolunu çalıştır. Hatta ona Taylorizm deniyor değil mi? Evet. Sol görüşlülerin eleştirilerine de hedef olmuştur hatta. Mesela bir işçi çok hareket ederse, karnı acıkır, yemek yer. Ya da mesela herhangi bir mekanda insanlara az bilgi verildiğinde, herkes danışmaya gidip sorular sorar, birbirine sorar, bir hareketlilik başlar. Halbuki insan o bilgiye gözüyle ulaşsa hareket etmeyecek. Ben de çok fazla lüzumsuz hareket olduğunu düşünüyorum. Herkes bir yerlere gidiyor, birilerine bir şeyler danışıyor. Bilgi fazlalığı oluşuyor. Demek ki enformasyon teknolojisi müthiş verimlilik arttırıcı bir şey. İşte, hayata ekonomi penceresinden bakmak böyle bir şey. Türk ekonomisinin şu anki durumunu nasıl görüyorsunuz? Türk ekonomisini, Türk insanının zihin yapısından yola çıkarak ele alıyorum. Ekonomi sosyal bir olay. Orada da insan psikolojisi, yani insan beyni, zihni, davranışları ve değer sistemleri var. Türkiye ekonomisi hepimizin çok iyi bildiği gibi devamlı iner, çıkar. Buna yoyo ekonomisi deniyor. Zaten ekonominin içinde yoyo hareketi hep vardır. Yani ekonomi bir dalga hareketidir aslında. Ama bizde daha derin dalgalar oluyor. Sürekli krize giriyoruz, krizden çıkıyoruz. Böyle bir hikayemiz var bizim. Amerikan ekonomisi de krize girebilir, ama bizdeki krizlerin sıklığı ve derinliği fazladır. Türkiye yine bir krize girdi. Kendi krizi değil diyoruz ama aslında Türkiye kendi krizini artı dünya krizini bir arada yaşıyor. Yani küresel kriz çıkmasaydı da Türkiye ekonomisi krize giriyordu. Nitekim büyüme rakamlarını grafiğe oturttuğumuz zaman 2007 den beri aşağı doğru gidişi görüyoruz. Bütün bu krizlerden önceki "Dünyada da bir toparlanma olacak. 2000 li yıllar boyunca yaklaşık 2008 e kadar bütün dünyada coşkulu bir devre yaşandı. Türkiye için de başka ülkeler için de bu dönemin tekrarı yok. 'Yok' iktisatta 'ihtimali düşük' demektir. Bunu da unutmamak gerekir." tablodaki ortak noktayı bulmaya çalışıyorum. Her seferinde aynı şey olmuşsa, o zaman krizle o aynı şey arasında bir nedensellik ilişkisi var demektir. Türk ekonomisine bu gözle baktığımda hep cari açıktan krize girdiğini görüyorum. Bu benim tespitim. Bu yüzden siyasi baskılara karşı Türkiye nin boynu bükük. Dönüp gidemiyor, kimseye kafa tutamıyor, tavizkar oluyor. Türk ekonomisinin hastalığı bana göre cari açığıdır. Cari açığın sebebi de aşağı yukarı 1860 lerden beri yurt dışından borçlanarak geçinme şeklinde kurduğumuz hayat tarzımızdır. Kendi kendimize değer yaratmak yerine borçkolik olmuşuz. Hala borç peşinde koşuyoruz. IMF bize para verirse ekonomiyi doğrultacağız, bütçe açığımızı kapatacağız diye düşünüyoruz. Osmanlı İmparatorluğu nun aldığı ilk borç, askeri borçtur. Donanma yapmak için 1860 larda İngiliz lerden alır. 1860 larda Borç alamazsak harbi yapamayız deniyordu. Ardından Ruslar yardım etmeseydi Kurtuluş Savaşı nı yapamazdık dendi. 1957 de ODTÜ de iktisat okumaya başla- 19 GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ I TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009
GÖRÜŞ 20 dım. O yıl Türkiye ye 300 milyon dolar lazım. Bu parayı bulamazsa ekonomi tepetaklak olacak deniyordu. 2009 a geldik, aradan 52 sene geçti, ben 70 yaşımı geçtim şimdi öğrencilerim bana, Hocam kaç para lazımmış? diye soruyor. IMF den para gelmezse halimiz harap diye düşünüyoruz. Borç, Türkiye için neredeyse uyuşturucu gibi olmuş. Demek ki Türk ekonomisini dışarıdan borç para istemeyen bir ekonomi haline getirmek lazım. Peki gelişmişliği nasıl anlamalı? Daha yüksek binalar, asfalt yollar, otobüsler, metrolar, cep telefonları, televizyonlar, buzdolapları, kısacası zenginleşmiş insanlar olarak mı? Aslında bunlar ekonomik gelişme değildir. Bu, ekonomik gelişmeden tarlamıza düşen yağmurdur. Dünyadaki ülkelerin sıralamasına bakalım. Amerika aşağı yukarı 1880 lerde dünyanın en gelişmiş ekonomisi olmuş. 2009 yılında Amerika hala en gelişmiş ekonomidir. Bu sıralamada 2 basamak çıkan var, 3 basamak düşen var. Bir de sıçrama yapan ya da benim tabirimle lig değiştiren var. İlk lig değiştiren ve büyük bir sıçrama yapan Japonya dır. Japonya nın lig değiştirmesi Pearl Harbor dan öncedir. Bugün lig değiştirmiş diğer ülkeler Güney Kore, Singapur ve Çin dir. Hepsinin kalkınma modeli aynıdır: Cari fazla vererek kalkınma. Petrol zengini ülkeler ayrı bir kategoridir. Çünkü petrol Tanrı nın bir lütfudur. Zaten orada model olacak bir durum da yok. Gelelim lig değiştiremeyen ülkelere Hepsi cari açık veren ve devamlı krizden krize giren ülkeler. Türkiye de bunlardan birisi. Peki, önümüzdeki senelerde ne olacak? Muhtemelen döviz fiyatları düşecek. Bugün de düşük aslında. Ekim 2001 de dolar 1,70 kuruştu, bugün 1,48 kuruş. Türkiye deki TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009 I GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
enflasyonu düşünün, Amerika daki enflasyonu düşünün. Türk lirası aşırı değerli vaziyette. Bu yüzden de ihracatçımız para kazanmıyor. Dünya piyasalarına açılamıyoruz. Sonra ne kalıyor geriye? Türkiye ye döviz gelmesi. Türkiye nin IMF ile anlaşma yapacağını tahmin ediyorum. Oradan bir para gelecek. Oradan para gelince, özel sektör de yurtdışına daha kolay borçlanacak. Türk bankalarına da daha fazla para gidecek. Zaten Türkiye nin kuralı bu: Para içeri, ekonomi yukarı. Para girdiği zaman Türkiye de toparlanma olacak. Bu nedenle 2010 senesinde nispeten hızlı bir toparlanma bekliyorum. 3 yıllık program da açıklandı, Türkiye bir büyüme sürecine girecek. Ama en parlak yıl kümülatif olarak 2007 dir. O noktaya ancak 2012 ye doğru gelebiliriz. Dünyada da bir toparlanma olacak. 2000 li yıllar boyunca yaklaşık 2008 e kadar bütün dünyada coşkulu bir devre yaşandı. Türkiye için de başka ülkeler için de bu dönemin tekrarı yok. Yok iktisatta ihtimali düşük demektir. Bunu da unutmamak gerekir. Dünyada da bir ülkeye gelen nimet sadece o ülkenin becerileriyle değildir. Bir ülkeye yağan yağmurun, o bulutları oraya sürükleyen yüksek basınçla bağlantılı olması gibi. Küresel ekonomide de alçak ve yüksek basınç merkezleri gibi küresel cepheler oluşuyor. Çin ucuz ve kaliteli mal üreten bir merkez. Mal bolluğu var. Amerika da da para bolluğu var. Amerika nın parasıyla Çin in malları Türkiye üzerinde cephe oluşturdu ve Türkiye nin ve birçok ülkenin üzerine bereketli yağmurlar yağdı. Biz dolayısıyla bu son 7 senede, deyim yerindeyse hak etmediğimiz bir refah artışı ve ekonomi gelişimi yaşadık. Dünya da bunu yaşadı. Fakat bunun tekrarlanması mümkün değil. Türkiye açısından değil. Bizim kadar yaşadığı yüksek hayat seviyesini hak etmeyen çok büyük bir ülke daha var, o da Amerika. Amerika para basarak refahı sağlıyor. Peki, yaşadığından daha iyi yaşamayı kim hak ediyor? Çinliler. Çinlilerin de sayısı çok. Şimdi Çinliler Biz de daha iyi yaşayalım demeye başladılar. Daha fazla dedikçe dünyanın hammadde kaynaklarına el koyacaklar, yani parayla istediklerini alacaklar. O zaman birilerinin alamaması lazım. Çünkü ortada sonsuz bir kaynak yok. Kaynak kısıtlı olduğuna göre birisi alacak, birisi alamayacak. Kaynak kısıtlı olunca bir şey daha oluyor; fiyatlar artıyor. Diğerleri hiç alamaz hale geliyorlar. Amerika nın fakirleşip Çin in zenginleşmesi bütün sistemde bir burkulma yaratıyor. Yani dünya sistemi stabilitesini kaybetti. Çin halkının daha iyi, Amerikan halkının da daha kötü yaşaması lazım. Buraya daha birçok ülke koyabiliriz. Daha iyi yaşamayı hak edenler var, daha kötü yaşaması gerekenler var. En tipik örnek Amerika ve Çin dir. Dünyada bugün yaşanan temel sorun, dünya milli gelirinin yeniden dağılımı sorunudur. Bu da burkulmalar yaratıyor. Çünkü kimse geri gitmek istemiyor. l 21 GEBZE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ I TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2009