KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1247 KAHRAMANMARAŞ İLİNİN GENEL MEYVECİLİK DURUMU Mehmet SÜTYEMEZ*- M. Ali GÜNDEŞLİ" Meyvecilik kültürü oldukça eski tarihlere uzanan Anadolu'muz birçok meyve türünün anavatanı bölgesi durumunadır. Buda Anadolu'nun meyvecilik kültürünün çok eskilere dayanan zengin bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. K.Maraş dünya coğrafyasındaki konumu itibariyle 27 C H'-38 C kuzey enlemleri ile, 36 C 15'-37 C 42' doğu boylamları arasında yer almaktadır. 14.327 km 2 lik yüzölçümü ile Türkiye topraklarının %1.7 sini kaplamaktadır. Türkiye'de toprak büyüklüğü bakımından 13. sırada yer almaktadır. Denizden yüksekliği ortalama 700 m olmakla birlikte 550 m ile 3.100 m arasında değişen yüksekliklere rastlanmaktadır (1). K.Maraş Doğu Akdeniz bölgesi içerisinde yer alan bir ilimizdir. Konumu itibariyle güneyinde Akdeniz iklimi, kuzeyinde İç Anadolu kara iklimi hakimdir. İlin genel olarak iklim durumu incelendiğinde bölgenin güney kesimlerinde Akdeniz ikliminin, kuzey kesimlerinde ise İç Anadolu ve Doğu Anadolu ikliminin hakim olduğu görülmektedir. K.Maraş ilinde 2002 yılı iklim verilerine göre sıcaklık -3.4 C (Ocak) ile 42 C (Temmuz) arasında değişirken Sıcaklığın en fazla düştüğü Ocak ayında ortalama sıcaklık 3.5 C Sıcaklığın en çok yükseldiği Temmuz ayında ise ortalama sıcaklık 29 C olarak kaydedilmiştir. İlin ortalama yağış miktarı ise 606 mm olarak belirlenmiştir (2) K.Maraş'in genel arazi yapısı içerisinde tarım yapmaya uygun arazilerin oranı %38 iken tarıma elverişsiz alanların oranı %7, çayır-otlak, koru ve orman alanlarının oranı %52, nadasa bırakılan alan genelde %2 olmakla birlikte yerleşim yerlerinin ve su yüzeylerinin kapladığı alan ise %2 civarında olduğu görülmektedir (Tablo 1). K.Maraş'ın genel arazi yapısı içerisinde tarım yapılmaya uygun alanların oldukça önemli sayılabilecek oranda olduğu rahatlıkla söylenebilir. K.Maraş'ın genel zirai yapısı içerisinde bitki deseni bakımından Tarla bitkileri yetiştiriciliğinin hakim olduğu görülmektedir. Tarım yapılan tüm araziler içerisinde tarla bitkilerinin oranın %86 olduğu görülürken meyveciliğin oranı %11, sebzeciliğin oranının ise %3 civarında olduğu görülmektedir. Ancak pazarlanabilir oran içerisinde meyveciliğin üretim ve alana göre katma değer olarak tarla bitkileri ve sebzeciliğe göre daha yüksek olduğu görülmektedir (Tablo 1). K.Maraş ilinin toprak yapısı incelendiğinde bölgenin güney kesimlerinde alüvuyal topraklar ile kireçsiz kahverengi topraklar ve kırmızı Akdeniz toprak tipleri, doğusunda kırmızı kahverengi Akdeniz topraklan, kuzey ve batı kesimlerinde de kireçsiz kahverengi orman topraklarının hakim olduğu görülür. K.Maraş sahip olduğu verimli topraklar nedeniyle ve iklimlerin geçiş noktalarında bulunduğu için de bu değişik iklimlerin karakteristik meyveleri (örneğin doğu kesimlerde ceviz hakim iken batı kesimlerde incir yanında azda olsa mandarin; güneyde antepfıstığı, kuzeyde elma, kayısı) rahatlıkla yetişmektedir. Bu iklim çeşitliliği zengin bir meyvecilik kültürünün bölgede meydana gelmesine imkan vermiştir Bu yüzden yetiştiriciliği yapılan başta ılıman meyve türleri olmak üzere meyvecilik, bağcılık bölge halkının ekonomik hayatında oldukça önemli bir yere sahiptir (Şekil 1). Bölgede yetiştiriciliği yapılan meyve türleri incelendiğinde bir çok meyve türlerinin K.Maraş * KSÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü ** KSÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü
1248 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU Bölgesinde iklim ve toprak şartlarını kendilerine uygun buldukları her sahaya yayıldıkları görülür. Bölgede yetiştiriciliği yapılan meyve gruplarının 2001 yılı üretim değerleri incelendiğinde en fazla üzümsü meyvelerin (%97 oranın da ve eski bağcılık usulü ile üzüm) yetiştirildiğini, bunu sırasıyla yumuşak çekirdekli meyveler (%86 oranında elma), sert çekirdekli meyveler (%49 oranında kayısı, %34 oranında zeytin) ve sert kabuklu meyveler (%60 oranında ceviz, %36 oranında Antepfısıtığı) takip etmektedir (Tablo 2,3). Meyve türü bazında incelendiğinde bölgede öne çıkan; üzüm, kayısı, zeytin, elma, ceviz, kiraz gibi meyve türlerinin olduğu rahatlıkla söylenebilir. K.Maraş'ın sahip olduğu meyvecilik potansiyeli ve yetiştirilmekte olan meyve gruplarının üretim ve pazarlanabirlik değerleri ve Türkiye meyveciliği içerisindeki yeri ve oranları Tablo 4,5,6, da verilmiştir. Son yıllarda ceviz meyve türü bölgede daha çok tercih edilmeye başlanmıştır. Bunun sebepleri; hiç şüphesiz bu meyve türünün daha uzun yıllar getirişinin yüksek olması, yetiştiricilik tekniğinin diğer bir çok meyveye göre daha kolay olması yanında K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi tarafından yapılan çalışmalardır. K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi ceviz yetiştiriciliğinde Türkiye'de ilk sırada yer alan K.Maraş'ı değil Türkiye'nin Dünyanın ceviz merkezi haline getirmek için çalışmalar yürütmektedir. K.Maraş bölgesinde belli düzeylerde olmak üzere armut, şeftali, incir, erik, ayva, Trabzon hurması, badem, nar gibi çok çeşitli meyve türleri de yetiştirilmektedir. Bölge de son yıllarda bazı meyve türlerinde olmak üzere yeni kurulan bahçeler dışında genelde kapama bahçe sayısı yok denecek kadar azdır. Bunun dışında bölge üreticilerinin genelde bakım, hastalık ve zararlılarla mücadele yanında hasat ve sonrası ve depolamayla ilgili eksik ve yanlış bilgilerden dolayı bir çok problemlerle karşılaşılabilmektedir. Bölgede bir çok meyve türünde tam anlamıyla standart bir yetiştiricilik yapılmadığı için pazarlama konusunda da üreticiler sıkıntı yaşayabilmektedirler. Genel olarak bölgede meyvecilik kültürü açısından son yıllarda değişmekle birlikte hale bilgi eksikliği ve yanlışlığından kaynaklanan problemler kendini göstermektedir. Bölge üreticilerine yönelik olarak gerek modern yetiştirme teknikleri gerekse meyve tür ve çeşitlerinin bölgeye uyumları gibi bir çok konuda K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi araştırmalar sürdürmektedir. Yapılan çalışmaların sonuçları bölge üreticileriyle paylaşılmaktadır. Ayrıca KSÜ Ziraat Fakültesi tarımsal her konuda ilgi duyan üreticilere teknik destek şeklinde yardım sağlamaktadır. Sonuç K.Maraş bölgesi meyvecilik açısından bir çok ile nasip olmayan ekolojik şartlara sahiptir. İlin her bölgesi adeta bir meyve türü yada türleri için özelleşmiş gibi bir yapıya sahiptir. Buda meyvecilik tekniği açısından oldukça önemlidir. Ancak sahip olunan şartlar ne olursa olsun modern üretim teknikleri kullanılarak yapılacak bir yetiştiricilikle kalite ve verim bakımından istenen seviyeye ulaşılacaktır. Böylece de bölge halkının ve dolaysıyla da ülke ekonomisine daha olumlu katkılar sağlanmış olacaktır. Tablo.l.K.Maras'm Arazi Yapısı ve Tarım Alanları Dağılımı
KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1249 Tablo 2. Kahramanmaraş'ta Yetiştiriciliği Yapılan Meyve Grupları *: En Yoğun yetiştirilen meyve türleri Tablo.3. Kahramanmaraş'ta En Çok Yetiştirilen Meyve Türleri Tablo 4. K.Maraş'ta Yetiştiriciliği Yapılan Meyve Gruplarının Üretim ve Pazarlanma Değerleri
1250 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU Tablo 5. Meyve Gruplarının Üretim değerleri Tablo 6. Meyve Gruplarının Pazarlanabilirlik Değerleri KAYNAKLAR 1- Ilgın, M., Küden, A.B., 1996. K.Maraş Bölgesinin Meyvecilik Potansiyeli. Ç,Ü.Z.F. Dergisi, (1): 113-126- Adana 2-Anonymous, 2002. K.Maraş Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü İstatistikleri- K.Maraş 3- Anonymous 2001, Tarımsal Yapı, DİE Yayın No: 2578- Ankara 4- SUTYEMEZ, M., 1998. K.Maraş Bölgesinde Ceviz Seleksiyonu ve Seçilmiş bazı Ceviz Tiplerinin Döllenme Biyolojilerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar (Doktora Tezi- Basılmamış). Ç.Ü. Fen Bil Enst. ADANA
KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1251 Şekil l.k.maraş'ta En Çok Yetiştirilen Meyve Türleri ve Genel OlarakYoğunlaştığı Bölgeler Şekil 2. Cevizin Yoğun Ancak Dağınık Yetiştirildiği Çağlayancerit İlçesinden Görünüm Şekil 3. Modern Ceviz Yetiştiriciliği (KSU SEKAMER
1252 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Tarafından Selekte Edilmilş Ceviz Tipleri (4) MARAŞ- 12 Meyve ağırlığı: 9 g İç Oranı: % 67 İç rengi: Açık sarı SÜTYEMEZ - 1 Meyve ağırlığı: 26 g İç Oranı: % 50 İç rengi: Açık sarı SÜTYEMEZ-2 Meyve ağırlığı: 16 g İc Oranı: % 55 İc renei: MARAŞ - 18 Meyve ağırlığı: 15 g İç Oranı: % 54 İç rengi: Açık