Danimarka'da Yurttaş Olmak

MÜLTECILER, GÖÇMENLER VE ENTEGRASYON BAKANLIĞI Danimarka'da Yurttaş Olmak Yeni yurttaşlar için Danimarka toplumuna yönelik bilgiler Danimarka da Yurttaş Olmak Medborger i Danmark Tyrkisk 04/02/08 13:50:10

Danimarka da Yurttaş Olmak, 18 dilde yayınlanmaktadır: Danimarka dilinde İngilizce Polonya dilinde Rusça Çince Fransızca Arapça İspanyolca Tayland dilinde Türkçe Farsça Sırp-Hırvat dilinde Urdu dilinde Litvanya dilinde Birmanca Swahili dilinde Almanca Filipin dilinde Bu yayını, aşağıdaki adresten satın alabilirsiniz: Schultz Distribution Herstedvang 4 2620 Albertslund Telefon: 43 22 73 00 Faks: 43 63 19 69 E-posta: schultz@schultz.dk Web sitesi: www.schultzboghandel.dk Ayrıca, kitapçılardan satın alabilirsiniz. Fiyatı: KDV dahil 40 kron Kargo ücreti fiyata dahil değildir. Kitabın elektronik versiyonu, Danimarka Mülteciler, Göçmenler ve Entegrasyon Bakanlığı nın web sitesinden alınabilir: www.nyidanmark.dk adresinde belirli dillerde kitabın sesli versiyonu da bulunur. Turkish.indd 2 05/02/08 12:11:13

Turkish.indd 171 05/02/08 12:12:51

Bu el kitabının kullanımı Bu el kitabı, Danimarka toplumu hakkında bilgiler içerir ve Danimarka da yeni bir yurttaş olarak size pratik bilgiler sağlar. Mümkün olduğunca çok sayıda insanın faydalanması amacıyla el kitabı, Danimarka dilinde ve belirli sayıda başka dilde yayınlanacaktır. Danimarka da Yurttaş Olmak, belirli bir konuda bilgiye ihtiyaç duyduğunuzda başvurabileceğiniz bir el kitabıdır. Ancak, yine de kitabı baştan sona okumayı tercih edebilirsiniz. El kitabında aradıklarınızı bulabilmek için ya içindekiler kısmını, ya da kitabın arkasında verilmiş olan anahtar sözcükler listesini kullanabilirsiniz. Belirli sözcükler yıldız işareti* ile işaretlenmiştir. Bu işaret, kitabın arkasında o sözcük ile ilgili daha ayrıntılı bir açıklama bulabileceğiniz anlamına gelir. El kitabı, aranan herşeye yanıt vermez. Ancak, size daha fazla bilgi verebilecek ve aradığınızı bulmanıza yardımcı olabilecek kurumların ve diğer birimlerin web sitelerini başvuru kaynağı olarak gösterir. Kitabın arkasında, oldukça fazla miktarda gündelik pratik bilgi bulacaksınız. Son ola- rak, bu el kitabında, Danimarka da yeni bir yurttaş olarak özellikle işinize yarayabilecek kurum ve kuruluşların bir listesini bulunur. Kanunlar ve yasal düzenlemeler, sürekli bir değişim içindedir. Bu nedenle, burada tam olarak alıntı yapmak yerine, genel hükümlerinden bahsedilmiş ya da ilgili yasaya gönderme yapılmıştır. Bu, haklarınızı ve yükümlülüklerinizi öğrenmekte bu kitabın tek başına yeterli olmayacağı anlamına gelir. Konunun yapısına bağlı olarak, daha fazla bilgi almayı gerekli görebilirsiniz. El kitabının elektronik bir versiyonu www.nyidanmark.dk adresinde bulunmaktadır. Burada ayrıca, belirli dillerde kitabın sesli kaydedilmiş versiyonlarını da bulacaksınız. Bu el kitabı hakkındaki yorumlarınızı medborgeridanmark@ inm.dk adresine gönderebilirsiniz. Birkaç yıl içinde kitap gözden geçirileceği zaman, her tür yorum ve öneriyi dikkate alacağız. Turkish.indd 3 05/02/08 12:11:13

İçindekiler Bu el kitabının kullanımı..................................3 Yeni bir yurttaş olarak Danimarka ya hoşgeldiniz...........6 1 Coğrafya ve Nüfus................................ 8 İnsanların çoğu kentlerde oturur..........................9 2 Ülkenin yönetim biçimi.......................... 12 Temsili demokrasi.......................................13 Hukuk devleti...........................................18 Danimarka ve dünya....................................21 3 Danimarka ya giriş ve oturum................... 24 İstihdam................................................26 Eğitim Amaçlı Oturum..................................27 İltica....................................................28 Aile Birleşimi............................................29 Oturma izninin süresi....................................30 4 Danimarka da yeni yurttaş olmak............... 32 Yeni hayatınız...........................................33 Tercüman desteği.......................................33 Yetişkinler için Danimarka dili ve sosyal çalışmalar........34 Tanıtım programı ve uyum (entegrasyon) sözleşmesi.....37 Danimarka vatandaşları..................................39 5 Yaşayacak bir yer bulmak........................ 42 Kiralama ya da satın alma................................43 Kiralık konut............................................43 Hisseli konutlar (Andelsbolig)............................46 Daireleri başkasına kiralamak ve değişim.................47 Mülk sahibi şahıslara ait meskenler.......................47 Elektrik, yakıt ve su parası................................48 Ortak harcamalar.......................................49 Bina sakinleri demokrasisi................................49 Kiracıların alanları ve ortak odalar........................50 Mesken ve mesken alanı kuralları........................50 Sigortalar...............................................53 Taşınma.................................................53 6 Aile................................................ 54 Aile ve toplum..........................................55 Aile hayatı ve birlikte yaşamak............................55 Çocuk sahibi olmak.....................................58 Çocuklar ve gençler....................................64 Özürlü çocuklar ve yetişkinler...........................68 Yaşlılar için yaşam.......................................69 Hayat sona erdiğinde....................................71 7 Okul ve eğitim................................... 72 Yaşam boyu öğrenim....................................73 Danimarka eğitim sistemi................................74 İlköğretim okulu........................................75 Ders saatleri dışında.....................................83 İlkğretim okulundan sonra...............................84 Yüksek eğitim...........................................91 Yetişkinler için özel kurslar...............................93 Yabancı ülkede edinilen diplomaların tanınması..........96 4 Turkish.indd 4 05/02/08 12:11:13

8 İş hayatı........................................... 98 İnsanların birçoğu çalışır.................................99 İş bulmak...............................................99 Eğer işsiz kalırsanız......................................102 Danimarka işgücü piyasası..............................103 İşyerinde yaşam........................................105 Kendi işyerinizi kurmak.................................107 9 Ekonomi ve tüketim............................110 Kişisel ekonominizi idare etmek.........................111 Kiralama ve krediyle satın alma..........................113 Sigorta.................................................114 Tüketici hakları.........................................115 Danimarka vergi sistemi................................117 10 Kültür ve boş zaman............................120 Çok çeşitli fırsatlar......................................121 Medya ve açık oturumlar...............................122 Boş zamanınızda aktif olmak............................123 Dernek faaliyetleri......................................125 Din....................................................127 Partiler ve sosyal birliktelikler............................129 Çocukların muayenesi ve aşıları.........................135 Hastanede.............................................137 Diş bakımı.............................................139 İlaç....................................................140 Sağlıklı diyet ve egzersiz................................141 Sağlıkla ilgili tavsiyeler..................................142 12 Resmi tatiller ve dini bayramlar.................144 Geleneksel günler ve anma günleri.....................145 13 Kişinin kendi ülkesine geri dönmesi............148 Tavsiye ve mali destek..................................149 Pratik bilgiler...........................................150 Daha fazla bilgi alınabilecek yerler......................153 Yeni yurttaşlara yönelik organizasyonlar ve kurumlar.....155 Siyasi partiler...........................................157 Sözcüklerin açıklamaları................................158 INDEKS................................................165 Yayın bilgileri...........................................170 11 Sağlık ve Hastalık................................130 Danimarka sağlık hizmetleri............................131 Doktorda..............................................132 Psikolojik sorunlar......................................133 Acil doktor hizmeti.....................................134 112 Acil................................................134 5 Turkish.indd 5 05/02/08 12:11:13

Yeni bir yurttaş olarak Danimarka ya hoşgeldiniz Sevgili yeni yurttaş Yeni bir ülkede, yeni bir hayata başlamak, genellikle beraberinde büyük değişimler getirir. Yeni insanlarla ve birşeyleri yapmanın yeni yollarıyla karşı karşıya kalırsınız. Özellikle ilk zamanlarda, çok şeyin üstesinden gelmeniz gerekebilir ve bu biraz bunaltıcı görünebilir. Bu el kitabı, Danimarka daki yeni hayatınıza başlamanıza yardımcı olmayı ve günlük hayatınızı biraz olsun kolaylaştırmayı hedeflemektedir. Kitapta, Danimarka toplumu ana hatlarıyla anlatılmakta ve yeni bir yurttaş olarak Danimarka da ihtiyaç duyabileceğiniz pratik bilgiler sunulmaktadır. Doğal olarak, burada Danimarka toplumunun tam olarak anlatılması mümkün değildir. Birçok ülke gibi, Danimarka da birçok farklı kültürü ve yaşam biçimini içinde barındıran kozmopolit bir toplumdur. Bu konuya değinmişken toplumun, yurttaşların bireysel haklarını korumak amacıyla, belirli temel değerler ve kurallar çerçevesinde uzlaşmış bir yapı olduğunu belirtmek gerekir. Danimarka, hiçbir cinsiyet, ırk, kültürel geçmiş ve yaşam biçimi ayrımı gözetmeksizin, herkese özgürlükler, yükümlülükler ve fırsat eşitliği sağlayan demokratik bir toplumdur. Herkesin düşünme, ifade etme ve ne hissettiğini yazma özgürlüğünün yanı sıra, dernek kurma, kendi dininin gereklerini uygulamak ya da alternatif bir yaşam biçimi sürme özgürlüğü bulunmaktadır. Yalnızca başkalarının özgürlüklerine ve eşitliğine saygı ile sınırlı olan kişisel özgürlükler ve eşitlik, Danimarka toplumunun temel değerleridir. 6 Turkish.indd 6 05/02/08 12:11:13

Diyalog ve kararlara katılım, toplumun her kademesinde önemlidir. Yurttaşlar, örneğin kendi belediyeleri, siyasi bir parti, kendi semti, boş zamanlarla ilgili bir dernek, çocuğunun okulu ya da çocuk yuvası gibi yerlerde demokratik süreçlere katılıma teşvik edilmektedir. Danimarka da herkesin kabiliyetlerinin son sınırına kadar kendini güçlendirmesi, eğitim, istihdam ve vergi ödeme yoluyla topluma katkıda bulunması gerekir. Toplum, vergi sistemi sayesinde belirli görevleri yürütebilir ve yurttaşlarına çok sayıda fayda ve olanak sunabilir. Tüm yurttaşlar, ücretsiz eğitim ve eğitim süreleri boyunca çoğu zaman para yardımı alma hakkına sahiptir. Benzer şekilde, tüm yurttaşlar ücretsiz sağlık ve hastane tedavisi hakkına, yaşlılar ve özürlüler ise gündelik yaşamları içinde özel yardım alma hakkına sahiptir. Çalışabilecek durumda olup iş bulamayan yurttaşlar, mümkün olduğunca çabuk faal yaşama başlangıç sağlayacak olan faal duruma geçme desteği alabilir. Danimarka, modern, gelişmiş bir ekonomiye sahip olup, yetenekler ile yöntem bilgisinin (know-how) gerekli olduğu çevre ve biyoteknoloji, tasarım ve diğer alanlar yönünden öncü bir toplumdur. Danimarka, kendi üzerine düşeni yapmak isteyen herkese çeşitli olanaklar sunan bir ülkedir. Bu, hem yeni hem de yerli Danimarkalı bireylerin ve toplumun özgürlük, ilerleme ve fırsatlar sunan açık bir topluma doğru gelişme ve varolma mücadelesidir. Sizin ve başkalarının ülkeye beraberinde getirdiği çeşitlilik sayesinde, dinamizm ve yenilikçilik artabilir. Artık bir parçası haline geldiğiniz bu topluma aktif katılım sağlayacağınız umudu içinde, içtenlikle Danimarka ya hoşgeldiniz diyoruz. Danimarka daki yeni hayatınızda bol şanslar. 7 Turkish.indd 7 05/02/08 12:11:13

1 COĞRAFYA VE NÜFUS Turkish.indd 8 05/02/08 12:11:13

İnsanların çoğu kentlerde oturur Beş milyon kişi Danimarka nın nüfusu, 5,4 milyonun biraz üzerindedir. Nüfusun, yüzde 85 i şehirlerde yaşar. Yaklaşık 1,6 milyon kişi Kopenhag da ve Kopenhag Büyükşehir bölgesinde yaşar. Yaklaşık 300.000 nüfusu ile Århus, Danimarka nın en büyük ikinci şehridir. Ülke genelinde konuşulan dil, Danimarka dilidir. Yaklaşık 270.000 kişiden oluşan nüfusun %5 i, ağırlıklı olarak İskandinav ülkeleri, diğer Avrupa ülkeleri, Kuzey Amerika, Ortadoğu, Güney Asya ve Afrika dan gelen yabancı uyruklulardır. Çok sayıda ada Danimarka, 406 ada ile birlikte Jutland yarımadasını içine alır. En büyük iki ada, Sjælland ve Fyn dür. Bunların dışındaki adaların birçoğu, üzerinde az kişinin yaşadığı küçük adalardır. İskandinav bölgesinin bir parçası Grönland ve Faroe Adaları, Danimarka Kraliyet Birliğinin* bir parçasıdır, ancak yönetimleri özerktir. Bu, orada yaşayan halkın kendilerine ait demokratik bir meclislerinin bulunmasının yanı sıra, Danimarka Parlamentosu na* temsilciler seçen Danimarka vatandaşları olduğu anlamına gelir. Danimarka, İskandinav bölgesinin bir parçasıdır. Grönland, Faroe Adaları ve Åland özerk yönetim bölgelerini içine alan Danimarka, İsveç, Norveç, Finlandiya ve İzlanda olmak üzere beş ülke, İskandinav ülkeleridir. Danimarka, Avrupa Birliği (AB*) üyesidir. COĞRAFYA VE NÜFUS Başkent Kopenhag, en büyük şehirdir ve Sjælland üzerinde bulunmaktadır. Jylland yarımadası üzerindeki en büyük şehirler, Århus, Aalborg ve Esbjerg dir. Odense, Fyn adasındaki en büyük şehirdir. Danimarka daki birçok yer, deniz kıyısındadır. Danimarka da yaklaşık 7300 kilometre sahil şeridi bulunmaktadır. Danimarka da hiç dağı olmayan bir ülke olup, en yüksek noktası denizden 173 metre yüksektedir. Toprağın çok büyük bir bölümü ekili arazidir. Danimarka, kapsamlı bir karayolu ve demiryolu ağına sahiptir. Trenler ve otobüsler, günün ve gecenin hemen her saatinde bir yerden bir yere yolcu taşır. Adaların birçoğuna, feribot yoluyla ulaşım sağlanır. Köprülerden oluşan bir sistem, Jylland, Fyn ve Sjælland adalarını birbirine bağlar. Ayrıca, Kopenhag ı ve İsveç teki Malmö kentini birbirine bağlayan bir köprü bulunmaktadır. 9 Turkish.indd 9 05/02/08 12:11:16

COĞRAFYA VE NÜFUS Bisikletler diyarı Danimarka, dünyada en çok bisikletçiye sahip ülkelerden biridir. Şehirde, trafiğin en yoğun olduğu saatlerde çok sayıda anne ve babanın işe gidip gelirken, çocuklarını bakıcılara ve çocuk yuvalarına bırakırken bisikletle taşıdıklarını görürsünüz. 10 Turkish.indd 10 05/02/08 12:11:16

COĞRAFYA VE NÜFUS 11 Turkish.indd 11 05/02/08 12:11:17

2 ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ Turkish.indd 12 05/02/08 12:11:19

Temsili demokrasi Danimarka bir temsili demokrasidir*. Önemli kararların birçoğu, Danimarka Parlamentosu na*, bölgesel kurullara* ve belediye meclisine* demokratik yollardan seçilmiş politikacılar tarafından alınır. Yasama, yürütme ve yargı gücü Danimarka da yasama, yürütme ve yargı güçleri birbirinden tamamen bağımsızdır. Danimarka Ulusal Parlamentosu (Folketinget), ülke yasalarını çıkarır. Hükümet, devlet idaresinin desteği ile bu yasaları yürürlüğe koyar. Şehir mahkemeleri, yüksek mahkemeler ve Yargıtay dan oluşan mahkemeler ise yargılama yapıp, hükümler verir. Danimarka da konuşma özgürlüğü, bir insanın hissettiği ve düşündüğü herşeyi yayınlamakta özgür olması anlamına gelir. Ancak, genel olarak mahkeme ve yasaların göz önünde bulundurulması gerekir. Bir insanın onurunu rencide etmek ya da birilerini örneğin dini inançları ve etnik kökeni gibi nedenlerden dolayı tehdit edici ya da aşağılayıcı bir tutumla işaret etmekten dolayı mahkemeye verilebilirsiniz. ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ Demokrasiye, ilk 1849 yılında geçilmiştir Danimarka demokrasisi 1849 Danimarka anayasasına dayanır. Anayasa, yıllar içinde, örneğin 1915 yılında kadınlara seçme seçilme hakkı verildiğinde olduğu gibi, değişimlere uğramıştır. Mevcut anayasa 1953 tarihlidir, ancak ilkelerinin birçoğu orijinalinden farklı değildir. Anayasal haklar Danimarka anayasası, devletin nasıl idare edilmesi gerektiği ile ilgili temel kuralları içerir ve yurttaşlara belirli temel hak ve özgürlüklerin güvencesini verir. Danimarka anayasası, özel mülkiyet hakkı, tüm dinleri yaşama geçirme özgürlüğü, dernek kurma hakkı, gösteri yapma hakkı ve yazılı, sözlü ya da başka herhangi bir biçimde kendini ifade etme özgürlüğünü güvenceye alır. Kraliçe Margrethe II Kraliçe Margrethe II, 1972 yılından bu yana Danimarka kraliçesidir. Danimarka Kraliyet ailesi, halk arasında çok popülerdir. Birçok insan, onun 31 Aralık, saat 18:00 de radyo ve televizyonlarda yayınlanan Yeni Yıl mesajını dinler. 13 Turkish.indd 13 05/02/08 12:11:21

ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ Kraliyet ailesi Dünyanın en eski monarşisi Danimarka monarşisi, dünyadaki en eski monarşidir. Danimarka da krallar, kraliçeler, prensler ve prensesler 1000 yıldan uzun süredir varolmuştur. Kraliyet ailesi hiçbir politik güce sahip değildir, ancak kamu yaşamında çeşitli alanlarda yer almakta ve Danimarka yı yurtdışında temsil etmektedir. Yasama gücü Danimarka Ulusal Parlamentosu Folketinget, Danimarka yasa tasarılarını görüşür ve yasaya dönüştürür. Folketinget, farklı partilerden sesini duyuran 179 üyeden oluşur. Parlamento üyeleri, dört yıllık bir süre boyunca hizmet vermek üzere seçilir. Bununla birlikte Başbakan, dört yıllık sürenin bitiminden önce parlamentoyu dağıtılabilir ve genel seçim çağrısı yapabilir. Folketinget üyelerinin ikisi Grönland dan, ikisi ise Faroe Adaları ndan seçilir. Halka açıktır Parlamentodaki tüm yasa görüşmeleri halka açıktır ve isteyen herhangi biri politikacılar ile temasa geçmekte özgürdür. Yasa görüşmeleri medya tarafından yakından takip edilir ve medyada tartışılır. Yürütme gücü Devlet idaresi Hükümet, bir ya da daha çok siyasi partiden bakanlardan kurulur. Hükümete başbakan tarafından başkanlık edilir. Her bakanın kendi sorumluluk alanı vardır. Bakanlıklar ve bakanlıklara bağlı kurumlar, devleti oluşturur. Devlet, çeşitli bölgeler ve belediyelerle birlikte, devlet idaresi olarak adlandırılan yürütme gücünü kurar. Hükümet ve devlet idaresi, ülkenin hukuk normlarını hazırlar ve uygular. Yargı gücü Bağımsız mahkemeler Danimarka mahkemeleri tam bağımsızdır. Ne hükümet, ne de Parlamento, belirli bir davada mahkemenin nasıl davranacağına karar veremez. Adli sistem, bir Yargıtay, iki yüksek mahkeme ve 24 şehir mahkemesinden oluşur. Bunlara ek olarak, özel alanlarla ilgilenen uzman mahkemeler bulunmaktadır. İş Mahkemesi* ile Danimarka Denizcilik ve Ticaret Mahkemesi* bunun örnekleridir. Şehir mahkemeleri* ve yüksek mahkemeler Genel bir kural olarak, davalar öncelikle şehir mahkemelerinde görüşülür. Şehir mahkemesinin kararını yüksek mahkeme temyiz edebilir. 14 Turkish.indd 14 05/02/08 12:11:21

ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ Yargıtay (Højesteret) Yargıtay ülkenin en üst mahkemesidir. Yargıtay mahkemesi bir temyiz mahkemesidir. Yani, temel işi yüksek mahkemelerden birinden gelen temyiz davalarına bakmaktır. Yargıtay ın kararları temyiz edilemez. Özel Temyiz Mahkemesi (Den Særlige Klageret) Bir ceza davasının yeniden açılmasını isteyen bir kişinin, kararı Özel Temyiz Mahkemesi ne taşıması mümkündür. Bu, kapanmış bir dava ile ilgili yeni kanıtlar ortaya çıkması nedeniyle olabilir. Uyum Kurulu Belediye yetkilileri uyum kurulları kurabilir. Bu kurulların işi, yeni yurttaşların ve etnik azınlıkların yerel topluluğa aktif katılımı konusunda belediye yetkililerine tavsiyelerde bulunmaktır. Belediyenizden, bir uyum kurulu olup olmadığı hakkında bilgi alabilirsiniz. Ayrıca, belediyenizi bir uyum kurulu kurmaya teşvik edebilirsiniz. Yerel uyum kurulu, hükümete tavsiyelerde bulunan ülke genelindeki etnik azınlıklar konseyine temsilciler seçer. www.rem.dk adresine giriş yaparak daha fazlasını bulabilirsiniz. 15 Turkish.indd 15 05/02/08 12:11:21

Bence, ulaşabilecekleri en üst düzeye kadar kararlarda söz sahibi olmak ve bu kişisel deneyimleri faydaya dönüştürmek her göçmenin görevidir. Yerel topluluk düzeyinde söz sahibi olmak için büyük fırsatlar vardır ve geriye yalnızca bu fırsatları kullanmak kalır. Ben, şahsen, 80 lerde aktif oldum, çünkü medyada göçmenler hakkında söylenenlerde söz sahibi olmak istiyordum. Bu deneyim bana çok şey kazandırdı. Çok sayıda insanla tanıştım ve bugün birçok Danimarkalı arkadaşım var. Tartışmalarda aktif rol oynayarak, birçok Danimarkalının göçmenlere bakışını değiştirmeye yardımcı oldum ve Albertslund Belediyesi ndeki uyum girişimlerinde söz sahibi oldum. Ben, kararlarda söz sahibi olmanın görevimiz olduğunu düşünüyorum Perwez Iqbal, memleketi olan Pakistan dan 1970 ayrılıp, Danimarka ya yerleşmiş. Birçok göçmen derneğinin kurucuları arasında yer almaktadır. Ayrıca, Albertslund Belediye sinde hem uyum kurulunun, hem de belediye meclisinin üyesidir. 16 Turkish.indd 16 05/02/08 12:11:23

Belediyeler ve Bölgeler Yurttaşlara yakındır Danimarka, her biri demokratik yöntemlerle seçilmiş belediye meclisleri ve belediye başkanından oluşan 98 belediyeye bölünmüştür. Belediye meclisi seçimleri her dört yılda bir yapılır. Belediye, Parlamento tarafından belirlenmiş ana hatlar çerçevesinde yerel bölgelerde belirli görevleri yürütürler. Örneğin, gündüz bakım merkezleri, okullar, yaşlılar için bakım hizmetleri sağlamak, yol yapmak ve kendi bölgelerinde kültürel faaliyetler için uygun bir çerçeve temin etmek belediyenin görevidir. Belediye ayrıca, mesela Danimarka dili kursları ve Danimarka toplumu hakkında bilgi sağlayarak, Danimarka da yaşayan yabancı uyrukluların buradaki yeni yaşamlarına başlangıç yapmaya da yardımcı olmaktadır. Yeni yurttaşlar için Danimarka dili öğretimi konusunda Bölüm 4, Danimarka da Yeni Yurttaş Olmak başlığı altında daha fazla bilgi bulabilirsiniz. Bölgeler Danimarka, beş bölgeye ayrılır. Her bölge, dört yılda bir demokratik yollarla seçilen bölgesel kurullar* tarafından idare edilir. Her bölge hastanelerden, trafik akışından ve bölgesel kalkınma planlaması yapmaktan sorumludur. Oy Kullanma ve Seçimler Oy kullanma hakkı 18 yaşını doldurmuş herkes, belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına sahiptir. Avrupa Birliği ya da İskandinav bölgesi dışından bir ülkenin vatandaşıysanız, bu kanundan yalnızca seçimden önceki üç yıllık dönem boyunca Danimarka da daimi oturma iznine sahip olmanız halinde yararlanabileceksiniz. Genel seçimler ve ulusal referandumlarda* (halk oylamaları) oy kullanabilmek için Danimarka vatandaşı olmanız gerekir. Danimarka da yaşayan Avrupa Birliği ülkeleri uyruklular, Avrupa Parlamentosu Seçimleri için ister Danimarka da, ister kendi ülkesinde oy kullanabilir. Seçmen kartı Oy kullanma hakkına sahip herkese, genel seçimler ve ulusal referandumlar öncesinde seçmen kartı yollanır. Seçmen kartı, nerede ve ne zaman oy kullanacağınızı gösterir. Oyunuzu kullanarak, Danimarka toplumunu ve Danimarka daki gündelik yaşamı şekillendirmeye yardımcı olursunuz. Danimarka da seçimlere yüksek oranda katılım geleneği görülmektedir. ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ Siyasi partiler Danimarka da, siyasi seçimlerde adaylar gösteren çok sayıda siyasi parti vardır. Aday seçimlerinde söz sahibi olmak istiyorsanız, siyasi bir partinin üyesi olmanız gerekir. Bölgesel seçimler ve belediye seçimlerinde, çapraz parti listeleri ve özel parti dışı halk listeleri* de aday gösterebilir. 17 Turkish.indd 17 05/02/08 12:11:26

Hukuk devleti ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ Danimarka, demokratik bir hukuk devletidir. Bu, hükümet ve polis dahil devlet idaresinin demokratik denetime tabi olduğunu ve mahkemelerin hükümetten bağımsız kararlar aldığı anlamına gelir. Herkes, temel hak ve özgürlüklere sahip olup, yasalara karşı saygılı olmakla yükümlüdür. Bütün halk, idari makamlar ve mahkemeler tarafından adil ve yasalara uygun muamele görme hakkına sahiptir. Gizlilik görevi Kamu çalışanlarının gizlilik görevi bulunmaktadır. Genel bir kural olarak bu, kişisel bilgilerinizin işvereninize ya da doktorunuza ancak sizin önceden alınmış rızanızla gönderilebileceği anlamına gelir. Devlet idaresini şikayet etme konusundaki hak ve olanaklarınız Danimarka Kamu Yönetimi Yasası, kamu makamlarının yurttaşlara nasıl muamelede bulunması gerektiğini gösteren yasaları içerir. Herşeyden önce, Yasa, bir isteğin geri çevrilmesinin haklı bir gerekçeye dayanması gerektiğini ifade eder. Ayrıca Yasa, eğer böyle bir makam varsa, devlet idaresinin sizi alternatif bir makama şikayet etme olanağınızın bulunduğu yönünde uyarması gerektiğini belirtir. İdari kayıtlarına erişim* Kendinize ait idari kayıtlara erişim hakkınız vardır. Olağan durumlarda, idari kayıtlarına erişim için başvuru yaptığınızda, idari kayıtlarınızda hangi bilgilerin bulunduğu size bildirilecektir. Meclis Ombudsmanı Ombudsman, Parlamento tarafından seçilir ve devlet idaresi ile ilgili hata ya da eksikliklerle ilgili sorunlarla ilgilenir. Ombudsman, hükümetten bağımsızdır ve kendi başına soruşturma başlatabilir. İsteyen herhangi biri, bir yetkilinin kuralları ihlal ettiğini ya da idari bir hata yaptığını düşünüyorsa, Ombudsman a başvurabilir. Ancak, bunun öncesinde bütün şikayet yolları tükenmiş olmalıdır. Ombudsman tarafından sunulan hizmetlerin tamamı yurttaşlara ücretsiz verilir. 18 Turkish.indd 18 05/02/08 12:11:26

Suç ve ceza Eğer bir kişinin suç işlediği düşünülüyorsa, vakayı polis inceleyecektir. Davayı açacak kişi ise, devlet savcısıdır. Bir kişinin hüküm giyip giymeyeceğine mahkeme karar verir. 24 saat içinde hakim karşısına çıkarılma gereği Eğer bir suçtan dolayı tutuklanmışsanız, 24 saat içinde bir hakimin karşısına çıkma hakkınız bulunmaktadır. Hakim, polisin vakayı incelediği sırada kişinin nezaret altında* kalıp kalmayacağına karar verir. Davalı olarak, takibat sürecinde konuşmama hakkına sahipsiniz. Ayrıca, bir avukattan hukuki danışmanlık alma hakkına sahipsiniz. Para cezaları, hapis cezası ve diğer yaptırımlar İki tip ceza vardır: para cezası ve hapis cezası. 18 yaşından küçük gençler ve zihinsel hastalıklara sahip kişiler tedaviye mahkum edilebilir. 15 yaşından küçük gençler 15 yaşından küçük gençler aleyhine dava açılamaz. Ancak, 18 yaşından küçük şüpheliler göz altına alınabilir. 15 yaşından küçük gençler aleyhine dava açılamayacağı halde, sosyal hizmet yetkilileri bu kişilerin belirli kurslar görmesi ya da 24 saat bakım hizmeti sunan kapalı bir merkeze yerleştirilmesi yönünde karar verebilir. Adli sicil kaydı Bir işveren, bir kişiyi işe almadan önce, o kişinin adli sicil kaydını isteyebilir. Adli sicil kaydı, bir kişinin daha önce mahkum olup olmadığını, suçunun ne olduğunu ve hangi cezayı aldığını gösterir. Bir adli sicil kaydına ihtiyacınız varsa, en yakın karakola başvurabilirsiniz. ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ Şartsız ve şartlı mahkeme kararları Hapis cezaları şartlı ya da şartsız olabilir. Eğer bir kişi şartlı bir hapis cezası almışsa, hapse sadece yeni bir suç işledişi zaman girer. Şartlı bir cezaya, örneğin bir tedaviye gitmeyi kabul etmek gibi başka şartlar da eklenebilir. Ömür boyu hapis cezası, cezaların en ağırıdır Mahkemelerin verebileceği en ağır ceza, ömür boyu hapis cezasıdır. Danimarka da idam cezası bulunmamaktadır. 19 Turkish.indd 19 05/02/08 12:11:27

ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ Ücretsiz Hukuki Yardım Devletten destek Eğer yasal takibata girmişseniz ve düşük bir gelire sahipseniz, ücretsiz hukuki yardıma başvurabilirsiniz. Eğer ücretsiz hukuki yardım isteğiniz kabul edilirse, devlet sizin için avukat ücretini ödeyecek ve mahkeme masraflarını karşılayacaktır. Hukuki yardım Eğer hukuki bir sorununuz varsa, hukuki yardıma ya da Hukuki Danışmanlık Bürosu na başvuru yapabilirsiniz. Burada bir hukukçu, size genel hukuki danışmanlık hizmeti verecektir. Bu hizmet ya ücretsiz ya da kolaylıkla ödenebilecek miktardadır. www.advokatsamfundet.dk adresine giriş yaparak hukuki yardım ya da Hukuki Danışmanlık Bürosu hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz. Polis İsteyen herkes polise başvurabilir Polisin görevi asayiş sağlamanın yanı sıra, suçu önlemek, soruşturmak ve çözmektir. İsteyen herkes, yardım için ya da yasaya aykırı bir davranışı ihbar etmek için polise başvurabilir. Örneğin soyulmuşsanız, saldırıya uğramışsanız ya da bir suça tanık olmuşsanız polise başvurabilirsiniz. Ayrıca 112 yi arayabilirsiniz. SSP işbirliği* Birçok yerde polis, SSP işbirliği kapsamında okullar ve sosyal hizmet makamları ile birlikte çalışmaktadır. Bu, gençler arasında suçu önlemek amacıyla yürütülmekte olan ortaklaşa bir girişimdir. 20 Turkish.indd 20 05/02/08 12:11:27

Danimarka ve dünya Polisi yöneten yasalar Polis, bir şüpheliyi tutuklarken ya da sorgularken belirli yasalara uygun davranmak zorundadır. Şüpheliye şiddet uygulamamalı ya da şiddet uygulamakla tehdit etmemelidir. Ayrıca, tutuklanan tarafa, yasal haklarını açıklamalıdır. Polise büyük güven Danimarkalıların neredeyse tamamı, polise büyük güven duymaktadır. Eğer bir kişi, polisten gördüğü muameleden memnun kalmamışsa, öncelikli olarak polisin yaptığı muamele ile ilgili şikayetlerle ilgilenen devlet savcısına* şikayette bulunabilir. Altı tane bölgesel devlet savcılığı bulunmaktadır. Daha fazla bilgi almak için www.rigsadvokaten.dk adresine giriş yapınız. Şahsi kanunlarını koymak Kanunları kendi eliyle yürütmek, örneğin kendini kızdırdığı için birilerine vurmak, yasaktır. Buna, şahsi kanunlarını koymak adı verilir ve bir suçtur. Çok sayıda uluslararası bağlantı Danimarka nın çok sayıda uluslararası bağlantısı vardır. Danimarka Avrupa Birliği (AB*), Avrupa Konseyi, Birleşmiş Milletler (BM), Kuzey Atlantik Paktı (NATO*), Ekonomik İşbirliği ve Gelişme Örgütü (OECD*) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO*) üyesidir. Uluslararası sözleşmeler Danimarka insan haklarının korunması için, belirli uluslararası sözleşmelere imza atmıştır. Örneğin Birleşmiş Milletler in işkenceye karşı sözleşmesi, BM in her tür ırk ayrımcılığını önleme sözleşmesi, BM in kadına karşı her tür ayrımcılığın önlenmesi sözleşmesi ve BM nin çocuk hakları sözleşmesi. Bir Avrupa Konseyi* üyesi olarak Danimarka, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nde yer almış ve Danimarka yasalarını buna uyarlamıştır. AB* Danimarka, 1973 yılında Avrupa Birliği ne üye olmuştur. O zamandan bu yana AB etkisi gittikçe artarak birçok alanda, özellikle üye devletlerin yasal düzenlemeleri konusunda, kendini göstermiştir. Herşeyin ötesinde üye devletler çevre, tüketici meseleleri ve ortak pazarda serbest ticaret konularında işbirliği içindedir. Bazıları, bir ortak para birimi olan Avro kullanmaktadır. Danimarka, Avro bölgesinin bir parçası değildir. ÜLKENİN YÖNETİM BİÇİMİ BM* Bir Birleşmiş Milletler (BM) üyesi olarak Danimarka, ihtiyacı olanlara yardım, dünyada barış ve kalkınmayı sağlama ve insan haklarına saygıyı tanıtma konusunda üzerine düşen görevleri yerine getirmektedir. 21 Turkish.indd 21 05/02/08 12:11:27