Türkiye de Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Politikaları ve Entegre Ürün Yönetimi REW İstanbul 2011, 7. Uluslararası Geri Dönüşüm, Çevre Teknolojileri ve Atık Yönetimi Fuarı 10 Haziran 2011, TÜYAP Kongre ve Fuar Merkezi İstanbul Ferda Ulutaş Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Çevre Projeleri Grubu
İçerik AB de Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim (STÜ) Politikaları ve Kavramsal Çerçeve Entegre Ürün Politikası Türkiye de STÜ Alanında Yapılan Çalışmalar/ Projeler Türkiye de STÜ Politikaları İlgili Mevzuat ve Yasal Belgeler Çevre Mevzuatı Enerji ile ilgili Mevzuat Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 2014) Sonuçlar/ Yorumlar
AB de STÜ Politikaları ve Kavramsal Çerçeve
AB de STÜ Politikaları Çerçevesi Entegre Ürün Politikası (Integrated Product Policy) (IPP) 2003 Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı Tematik Stratejisi (Thematic Strategy on the Sustainable Use of Natural Resources) 2005 Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi (Thematic Strategy on Waste Prevention and Recycling) 2005 (Rev: 2011) Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim / Sürdürülebilir Sanayi Politikası Eylem Planı (Sustainable Consumption and Production and Sustainable Industrial Policy (SCP/SIP) Action Plan) 2008
Entegre Ürün Politikası Ürünlerin çevresel boyutlarının değerlendirilmesi Ürünlerin yaşam döngülerinin her aşaması dikkate alınarak ürünlerin çevresel etkilerinin azaltılması Ürünlerin yaşam döngülerinde yer alan tüm aktörlerin (tasarımcı, üretici, pazarlamacı, perakendeci ve tüketiciler) sürece dahil edilmesi Bu amaçla, ekonomik, etiketleme, regülasyon, vb. teşvik araçlarının kullanılması
Entegre Ürün Politikası Araçları Kamu teşvikleri Gönüllü anlaşmalar Standartlar çevre boyutlarının dahil edilmesi Çevre yönetim sistemi - EMAS Yeşil satın alma Eko-tasarım Etiketleme (eko-etiket, enerji etiketi) Ürün Beyanları Çevre teknolojileri Mevzuat/ Regülasyon Bir aracın yaşam döngüsü boyunca CO 2 emisyonu Kaynak: WWF-UK Evidence Base 2006
Entegre Ürün Politikası Araçları Gönüllü anlaşmalar
Entegre Ürün Politikası Araçları Ürün Beyanları / Çevre Dostu Ürün Deklarasyonu/Beyanı (Environmental Product Declaration - EPD) EN ISO 14025 standardı doğrultusunda herhangi bir ürünün çevresel etkilerini ortaya koyan bir belgedir. EN ISO 14040 ve 14044 standartları ile uyumlu yapılan YDA çalışmalarına dayanır. YDA çalışması ile ulaşılan sonuçları (spesifik hammadde/su/enerji tüketimleri ve çevresel etkileri) içerir ve yayınlanmadan önce bağımsız bir kurum tarafından doğrulanır.
Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı Tematik Stratejisi Kaynakların eko-verimli kullanımı Kaynak kullanımı ve çevresel etkilerine yönelik bilgi tabanı ve veri merkezi oluşturulması Göstergeler oluşturularak kaynak kullanımının ve etkilerinin izlenmesi Teşviklerin oluşturulması
Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi AB Atık Direktiflerinin uygulanması Atık yönetiminde yaşam döngüsü yaklaşımı Atık önleme Bilgi tabanının oluşturulması Geri dönüşüm politikaları Geri dönüşüm standartlarının geliştirilmesi Atık azaltım hedefleri
STÜ/ Sürdürülebilir Sanayi Politikası Eylem Planı Ürünlerin enerji ve çevre performanslarının iyileştirilmesi ve tüketiciler tarafından benimsenmesinin teşvik edilmesi Eko-tasarım Direktifinin kapsamının genişletilmesi (Rev: 2009 Enerji ile ilgili ürünler) Ürünlerin Etiketlendirilmesi (Eko-etiket direktifi) Kamuda yeşil satın alma Eko-inovasyonun (eko-yenileşim) teşvik edilmesi Eko-Yönetim ve Denetim Programı (EMAS) direktifi Teşvikler Perakendeci ve tüketiciler ile iletişim KOBİ lerin desteklenmesi
AB de STÜ Politikaları Çerçevesi Güncel: A resource-efficient Europe Flagship initiative under the Europe 2020 Strategy (Avrupa 2020 Stratejisi Kapsamında Kaynak Verimli Avrupa Girişimi) (Ocak 2011) 2050 yılı projeksiyonları da dikkate alınarak kaynak verimliliğinin önemine vurgu Özellikle önümüzdeki on yıllık dönem için kaynak verimliliğine yönelik yol haritasının doğru şekilde kurgulanması Farklı politika ve uygulamalar arasında sinerji etkisinin geliştirilmesi Belirtilen sinerji alanları arasında, geri dönüşebilecek malzemelerin tekrar kullanılmasının sağlanması
Kavramsal Çerçeve Kaynak Kullanımı Atık ÜRETİM - TÜKETİM Ürün Gönüllü Anlaşmalar Göstergeler Standartlar Regülasyonlar İzleme Teşvik - Destek İletişim Tüketici - Perakendeci Ürün Beyanı Etiketlendirme Yeşil Satın Alma Çevre Teknolojileri İnovasyon Çevre Yönetimi Yaşam Döngüsü Yaklaşımı Eko-verimlilik Eko-tasarım Endüstriyel Ekoloji (Simbiyoz)
Türkiye de STÜ Alanında Yapılan Çalışmalar / Projeler
Genel Değerlendirme STÜ oldukça yeni bir kavram. Tüketimden daha çok üretim boyutu üzerinde duruluyor. Ancak üretim boyutu da (temiz üretim) son yıllarda ulusal çalışmalara konu oldu. STÜ ve ilgili alanlarda politika geliştirme ve uygulamaya yönelik projeler son yıllarda hız kazandı (TTGV projeleri) Daha spesifik olarak entegre ürün politikası ve ilgili yaklaşımlar (YDA, eko-etiket, vb.) henüz yeterince gündemde değil; sınırlı çalışma ve farkındalık söz konusu. Ürün beyanı kısa süre önce bazı üreticiler tarafından değerlendirilmeye başlanan bir konu. En önemli faktörlerden biri AB uyum mevzuatı
Projeler (TTGV) Ulusal ve Uluslararası İşbirlikleri ile: Çevre ve Orman Bakanlığı Temiz Üretim Projesi UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı AB 7. Çerçeve Programı SCPTurKey Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Projesi İskenderun Körfezi nde Endüstriyel Simbiyoz (Ortak Yaşam) Projesi
ÇOB Temiz (Sürdürülebilir) Üretim Projesi Türkiye de Temiz Üretim Uygulamalarının Yaygınlaştırılması için Çerçeve Koşulların ve Ar-Ge İhtiyacının Belirlenmesi Projesi (2009 2010) ÇOB adına TTGV tarafından ODTÜ ile işbirliği Türkiye de Temiz Üretim çerçevesinde mevcut durumun (kapasite, mavzuat, finansman, politika) belirlenmesi Öncelikli sektörlerin belirlenmesi Önerilerin geliştirilmesi Katılımcı bir yöntem (çalıştay) Türkçe ve ingilizce rapor http://www.ttgv.org.tr/tr/temiz-uretim
ÇOB Temiz (Sürdürülebilir) Üretim Projesi Kurumsal kapasitenin belirlenmesi amacıyla 128, temiz üretim için öncelikli sektörlerin belirlenmesi amacıyla 37, Taslak Rapor ile ilgili görüş ve katkıların alınması için ise 151 paydaşın sürece katkısı talep edilmiştir. 66 kuruluş kurumsal kapasite belirleme, 23 kuruluş ise öncelikli sektörlerin tespit sürecine dahil olmuş, 62 kuruluştan 125 katılımcı ile çalıştay
ÇOB Temiz (Sürdürülebilir) Üretim Projesi Politika Reformları Tavandan tabana etkileşim Finansal Mekanizmaların Yaratılması Bilgi Paylaşım Ağları Ortaklıklar Kurma Kapasite Oluşturma Farkındalık Yaratma Tabandan tavana etkileşim
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Birleşmiş Milletler Ortak Programı kapsamında; Yürütücü Kuruluşlar: Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Proje Danışmanı: Prof. Dr. Göksel N. Demirer (ODTÜ)
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı TÜRKİYE NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUMU -SANAYİ- Azalan ve maliyeti artan kaynaklarla üretim yapmaya uyum. EKO-VERİMLİLİK (TEMİZ ÜRETİM) - Kaynak verimliliği (su, enerji, hammadde..) -Atık azaltımı, geri dönüşüm, geri kazanım - Çevre dostu ürün ve üretim süreçleri - Maliyetlerin ve çevresel etkilerin azaltılması Kaynak tüketimini azaltarak iklim değişikliği etkilerinin azaltılması
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı Program Süresi Haziran 2008 Haziran 2011 Program Faaliyetleri Faz 1 Hazırlık ve ön çalışma Haziran 2008 - Mart 2009 Faz 2 Uygulama Mart 2009 - Haziran 2010 Bilgi merkezi, farkındalık yaratma toplantıları, firmalarda pilot uygulamalar, eğitim programları, eko-verimlilik (temiz üretim) merkezine yönelik çalışmalar Faz 3 Uygulama, Yaygınlaştırma Haziran 2010 - Haziran 2011 Pilot uygulamaların izlenmesi, uygulamaların raporlanması, proje çıktılarının yaygınlaştırılması, rehber dokümanlar hazırlanması www.ekoverimlilik.org
SCPTurKEY Projesi Genel Bilgiler UNEP/ Wuppertal Institute Collaborating Centre on SCP (CSCP) liderliğinde yürütülen Action Town Projesinin bir alt projesi olarak 2009-2011 döneminde ulusal bazda TTGV liderliğinde yürütüldü. Projenin Adı ve Amacı: Türkiye de Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim politikalarının ilgili paydaşlar arasında geliştirilmesinin teşvik edilmesine yönelik aksiyonlar: Sürdürülebilir Bina için Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi Proje Ekibi: - Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) - Ulusal Politika Araştırma Vakfı (UPAV) - İngiltere Türkiye Çevre Derneği (UTES) - Türk Tesisat Mühendisleri Derneği (TTMD) -ODTÜ Mimarlık Fak. Araştırma, Tasarım, Planlama ve Uygulama Merkezi (MATPUM) - ODTÜ - Çevre Müh. Bölümü
SCPTurKEY Projesi: Kapsam ve Çıktılar Türkiye deki ilgili politika araçlarının (STÜ ile ilgili mevcut ve potansiyel mevzuat) değerlendirilmesi Değerlendirme çalışması ve bilgi notu/ raporu Yaşam döngüsü analizi (YDA) çalışması binalarla ilgili örnek çalışma Genel literatür ve değerlendirme çalışması Bina ve izolasyon malzemeleri çalışması ve bilgi notu/ raporu STÜ yaklaşımının ve bu iki çıktının ilgili paydaşlarla değerlendirilerek mevcut durumun belirlenmesi ve önerilerin geliştirilmesi Çalıştay ve çalıştay çıktıları Çıktıların Action Town Projesi düzeyinde değerlendirilmesi Yaygınlaştırma ve iletişim/ işbirliği olanaklarının oluşturulması İşbiriği olanaklarının değerlendirilmesi Çalıştay sonrası bilgi akışı Web sitesi ve proje yayını
İskenderun Bölgesi nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi Uygulama Aşaması Finansman: Bakü Tiflis Ceyhan Boru Hattı Şirketi Yürütücü: TTGV (+ ayni katkı) İşbirliği: International Synergies Ltd (İngiltere), ODTÜ Arka Plan: 2009 2010 Fizibilite Aşaması (BTC, DPT, UNDP, ADASO) Amaç: bölgede endüstriyel simbiyoz uygulamaları için altyapının oluşturulması, pilot uygulamaların gerçekleştirilmesi ve ulusal bir program için önerilerin geliştirilmesi (Endüstriyel simbiyoz: birbirinden bağımsız çalışan, tercihen fiziksel olarak birbirine yakın olan, iki veya daha fazla ekonomik işletmenin bir araya gelerek hem çevresel performansı hem de rekabet gücünü artıracak uzun süreli ortaklıklar kurması ve dayanışma içinde çalışması)
Türkiye de STÜ Politikaları
İlgili Mevzuat ve Diğer Yasal Belgeler Kalkınma Planları Çevre Mevzuatı Enerji ile ilgili Mevzuat (AB Uyum Süreci dahil) Strateji ve Eylem Planları Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı Enerji Verimliliği Stratejisi Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 2014)
Çevre Mevzuatı Çevre Kanunu Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yön. Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelik Kimyasalların Envanteri ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik Bazı Akaryakıt Türlerindeki Kükürt Oranının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği Çevre Denetimi Yönetmeliği
Çevre Mevzuatı Çevre Kanunu: Sürdürülebilir çevre, sürdürülebilir kalkınma Yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki Atığın kaynağında azaltılması, geri kazanılması Kirliliğin önlenmesi Kirliliğin önlenmesi faaliyetlerine teşvik
Çevre Mevzuatı Su Kirliliği ile ilgili Yönetmelikler: Kirliliği kaynağında önleyecek teknoloji ile üretim yapılması Kirliliğe engel olunabilmesi için temiz üretim teknolojilerine başvurulması
Çevre Mevzuatı Atık Yönetimi ile ilgili Yönetmelikler: Temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanılması Çevreye zarar vermeyecek ürün tasarımı Atık üretiminin azaltılması, geri dönüşümü, tekrar kullanımı Hammadde/ enerji olarak geri kazanılması Kaynağında ayrı toplanması Atıkların tanımlanması En az atık üreten teknolojinin seçilmesi Uzun ömürlü ürün (akü-pil) üretimi Ürünlerde tehlikeli kimyasal kullanımının azaltılması Ürün üreten, piyasaya süren için yükümlülükler (ambalaj) Atıkların geri kazanılması amaçlı atık toplama sistemleri Atık değerlendirme/ geri kazanmaya yönelik eğitim
Çevre Mevzuatı Kimyasal Maddeler ile ilgili Yönetmelikler: Etiketleme, güvenlik bilgi formları (alıcının bilgilendirilmesi) Bazı tehlikeli kimyasalların üretiminin ve üretimde kullanımının sınırlandırılması Kimyasal envanteri Elektrikli/elektronik eşyalarda bazı tehlikeli kimyasalların kullanımının sınırlandırılması (atık geri kazanım süreçlerinin iyileştirilmesi) Ozon tabakasına zarar veren kimyasalların üretim, kullanım, ithalatı, geri kazanılması, vb. ile ilgili düzenlemeler
AB Uyum Kapsamında Beklenen Düzenlemeler Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol (Entegre Çevre İzni) Yönetmeliği (IPPC) Eko-Etiket Yönetmeliği Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği (WEEE) Eko-Yönetim ve Denetim Programına (EMAS) Kuruluşların Gönüllü Katılımına ilişkin düzenlemeler Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği Çevresel Sorumluluk Hakkında Kanun
Çevre Mevzuatı - değerlendirme Genel olarak STÜ nün ÜRETİM boyutu ağırlıklı. TÜKETİCİ, TÜKETİM ve ÜRÜN boyutlarına özellikle son yıllarda yayınlanan atıklara ilişkin yönetmeliklerde rastlanmakta: Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik
Çevre Mevzuatı - değerlendirme AB uyum süreci kapsamında yayınlanması plan dahilinde olan yönetmeliklerden bazıları STÜ açısından kritik ve AB STÜ Eylem Planının da kapsamına giren düzenlemeler: Eko-Etiket Yönetmeliği Eko-Yönetim ve Denetim Programına (EMAS) Kuruluşların Gönüllü Katılımına ilişkin düzenlemeler Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği
Enerji İle İlgili Mevzuat Enerji Verimliliği Kanunu Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik Binalarda Enerji Performans Yönetmeliği Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun
Enerji İle İlgili Mevzuat Ev Aletlerinin Enerji Etiketlemesine ilişkin: Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derin Dondurucular, vb.nin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ Ev Tipi Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ Ev Tipi Elektrikli Fırınların Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına ilişkin Yönetmelik (Eko-tasarım Yönetmeliği)
Enerji ile ilgili Mevzuat - değerlendirme STÜ nün ÜRETİM boyutu kadar TÜKETİCİ, TÜKETİM ve ÜRÜN boyutları da dahil edilmiş. Özellikle enerji etiketlemesi tüketicinin bilgilendirilmesi açısından çok önemli. Enerji verimliliği kanununda tüketicinin bilinçlendirilmesi önemli bir başlık olarak yer alıyor. Kısa süre önce yayınlanan Eko-tasarım Yönetmeliği, AB deki güncel gelişmelere uygun olarak adapte edilmiş, enerji ve çevrenin bütünleştiği, önemli bir değişim potansiyeli içeren bir düzenleme.
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet. İlgili AB Direktifi: DIRECTIVE 2005/32/EC 6.7.2005: establishing a framework for the setting of eco-design requirements for energy using products AB STÜ Eylem Planı kapsamında Enerji kullanan ürünler (EUPs), enerji (elektrik, gaz, fosil yakıt) kullanan, üreten, ileten ya da ölçen ürünler: ör, kazan, bilgisayar, televizyon, trafo, endüstriyel fan ve fırın, vb. DIRECTIVE 2009/125/EC - 21 October 2009: establishing a framework for the setting of eco-design requirements for energy-related products Ek olarak; Enerji ile ilgili diğer ürünler (ERPs), enerji kullanmayan ancak enerji kullanımı açısından bir etkisi olan, dolayısıyla enerji tasarrufuna katkı sağlayan ürünler: ör: pencereler, izolasyon malzemeleri, su kullanımıyla ilgili vana, vs.
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet. Yayın/ Yürürlük Tarihi: 7 Ekim 2010 Yürütücü: Bakanlar Kurulu Amacı: Enerji ile ilgili ürünlerin piyasaya arz edilebilmesi veya hizmete sunulabilmesi için, bu ürünlerin tasarımında uyulması zorunlu şartların çerçevesini belirlemek ve enerji verimliliğini, çevre koruma düzeyini ve enerji arz güvenliğini artırarak sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmak. Kapsama giren ürünler: Kullanım sırasında enerji tüketimi üzerinde etkisi bulunan ürünler. Yönetmelik ile gelen kavramlar: Çevresel boyut, çevresel etki, ekolojik profil, çevresel performans, ömür döngüsü (yaşam döngüsü),
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet. Yönetmelik kapsamındaki ürünlerin piyasaya arz edilebilmesi ve hizmete sunulabilmesi için CE işareti almaları gerekmektedir. CE işareti alabilmek için çevreye duyarlı tasarım parametrelerine ilişkin şartları sağlanması gerekmektedir. Söz konusu şartlar her ürün/ ürün grubu için daha sonra yayınlanacak uygulama tebliğ lerinde bulunacaktır.
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet. Çevreye duyarlı tasarım parametreleri: Ürünün ömür (yaşam) döngüsünde yer alan evrelerin Yaşam Döngüsü Analizi belirlenmesi (hammadde seçimi ve kullanımı, imalat, ambalajlama, taşıma, dağıtım, kurulum, bakım, kullanım, ömür sonu) Her evre için çevresel boyutların değerlendirilmesi (kaynak tüketimi, hava, su ve toprak emisyonları, atık, gürültü, titreşim, geri dönüşüm/kazanım olanakları) Diğer parametrelerin değerlendirilmesi (ürün ağırlığı, geri dönüşüm sonucu çıkan malzemenin kullanımı, tehlikeli madde kullanımı, asgari ömür, vs.)
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet. Şartlara ve parametrelere uygunluğun değerlendirilme işlemleri İç tasarım kontrolü Uygunluk değerlendirme yönetim sistemi Yetkili kuruluş, ürünlerin uygunluğu konusunda tüketicilerin ve diğer ilgili tarafların görüş ve önerilerini kendisine kolaylıkla iletmelerini teminen gerekli tedbirleri alır. İmalatçılar ilgili uygulama tebliğleri doğrultusunda Ürünün sürdürülebilir kullanımını sağlamak için dikkat edilecek hususlar Ürünün ekolojik profili ve çevreye duyarlı tasarımının yararları hakkında gerekli bilgileri sunar.
Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 2014) AB deki ve Türkiye deki gelişmelerin analizlerine dayanan katılımcı bir yaklaşımla tasarlandığı ifade edilmektedir. Türk Sanayisi zayıf yönleri arasında; doğal kaynakların etkin yönetilememesi ve enerji sorunu da yer almaktadır. Çevre ve iklim değişikliği tehdit unsurlarından biri olarak görülürken, bu alanlardaki olumlu gelişmelerin de birer fırsat olduğu öngörülmektedir. Çevre, hem yatay hem sektörel politika alanları arasında yer almaktadır.
Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 2014) Bu çerçevede; sürdürülebilir büyüme, sosyal sorumluluk standartları ve çevre kurallarına uygun üretim başlıklarının altı çizilmektedir: Enerji verimliliği Rekabet gücünün çevreye duyarlı üretim süreçlerine bağlı hale geleceği Düşük karbon ekonomisi / Düşük fosil yakıt ekonomisi Sıfır karbon toplumuna geçiş Sanayinin temiz üretim süreçlerine geçişinin, AB çevre mevzuatına uyumun temelini oluşturacağı İş mükemmelliği ile çevresel mükemmelliğe birlikte odaklanma Eko-verimlilik programlarının ülke genelinde uygulanması
Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 2014) Eylem planı kapsamında; Sanayide verimlilikle ilgili göstergelerin oluşturulması Ulusal eko-verimlilik programının oluşturulması ve bir eko-verimlilik merkezinin kurulması Makine sektörü kapsamında; eko-tasarım gereklerinin sağlanması ve eko-tasarım yönetmeliğinden etkilenme beklentisi Beyaz eşya sektörü kapsamında; enerji etiketlemesi ve eko-tasarım yönetmeliğine uyum çalışmalarının başlatıldığı; WEEE ve RoHS direktiflerine yönelik çalışmaların devam ettiği Elektrik elektronik sektöründe eko-tasarım yönetmeliği, WEEE ve RoHS direktifleri uyum çalışmaları Tekstil sektöründe çevre dostu üretimin desteklenmesi, EKOTEKS etiketi Gıda sektöründe;ambalaj ve ambalaj atıkları ve entegre kirlilik önleme direktifi uyum çalışmaları
Sonuçlar/ Yorumlar
Sonuçlar / Yorumlar AB uyum çalışmaları da dikkate alındığında mevzuat açısından, üretim boyutu öne çıkmakla birlikte, STÜ yü destekleyen ve adres gösteren hükümler ve yaklaşımlar bulunmaktadır. Özellikle çeşitli atık türlerine ve ürünlere yönelik çevre mevzuatı kapsamındaki yönetmelikler, enerji verimliliği ile ilgili düzenlemeler, enerji etiketleme, eko-tasarım yönetmeliği, vb. tüketim boyutlarını da içermesi kapsamında öne çıkmaktadır. Ancak STÜ kavramı ve şemsiyesi altında oluşturulan bütüncül bir strateji ve eylem planı bulunmamaktadır.
Sonuçlar / Yorumlar AB nin 2000 li yılların başından beri geçirdiği aşamalar ve aldığı önlemler de dikkate alınarak, STÜ nün bütüncül bir kavram olarak ele alınması ve bu çerçevede gerekli eylemlerin oluşturulması değerlendirilmelidir. Bu kapsamda mevcut mevzuatın uygulanabilirliğinin sağlanması/ artırılmasına yönelik yöntem ve araçların belirlenmesi de dikkate alınmalıdır. STÜ politikalarının en önemli bileşenlerinden biri olan ekotasarım yönetmeliği geniş bir ürün yelpazesini içermesi, yaşam döngüsü yaklaşımını net bir biçimde ve zorunluluk olarak gündeme getirmesi ve teknik kapasite gerekliliği ile güncel ve önemli bir gelişmedir.
Sonuçlar / Yorumlar AB uyum kapsamında olan eko-etiket direktifi ve uyum için planlananlar da büyük önem arz etmektedir. 2011 2014 Sanayi Stratejisi Belgesi ve Eylem Planı STÜ unsurlarını da içermesi açısından hem sanayi sektörü hem piyasalar açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle son yıllarda temiz üretim, sürdürülebilir tüketim ve üretim, endüstriyel simbiyoz alanlarında yürütülmüş/ yürütülmekte olan ulusal nitelikli projeler STÜ kapsamında politika oluşturmaya yönelik önemli çıktılar ve altyapı sağlamaktadır.
TEŞEKKÜRLER Ferda ULUTAŞ Çevre Projeleri Grubu Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Cyberplaza B-Blok Kat: 5-6 Bilkent/Ankara fulutas@ttgv.org.tr