SERAMİK SANAYİİ Hazırlayan Birsen YILMAZ 2006 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
TÜRKİYE DE ÜRETİM Türkiye'de seramik ve çini yapımı, kökleri 8000 yıl öncesine uzanan geleneksel bir sektördür. Ancak ticari anlamda seramik üretimi 1960 larda başlamıştır. Kurulu kapasite miktarları, ürün kalitesi ve ürün çeşitliliği gibi faktörler gözönüne alındığında, Türk seramik sanayii içinde en gelişmiş alt sektörler kaplama malzemeleri ve sağlık gereçleri; üretimin nispeten daha az olduğu alt sektörler ise sofra ve süs eşyaları ile teknik seramikler ve refrakter malzemeler sektörüdür. Türk seramik sanayii hammadde ihtiyacının hemen hemen tümünü yurtiçinden karşılamaktadır. Kaplama Malzemeleri Kaplama malzemeleri alt sektöründe 28 firma bulunmaktadır. Toplam kurulu kapasitenin %80 inden fazlası beş büyük firmaya aittir. 1980 sonrası kurulu kapasite 11 katına çıkmıştır 2003 yılı itibariyle üretim miktarı 2.6 milyon tondur. Bu alt sektör yaklaşık 40 yıllık bir geçmişe sahip olmasına karşın, hızla gelişmiş, üretimde dünyada beşinci, Avrupa da ise üçüncü duruma gelmiştir. Hem dünya ihracatında hem de Avrupa ihracatında, İtalya ve İspanya dan sonra 3. sırada yer almaktadır. Yerel tüketim açısından da dünyada sekizinci büyük pazardır. Yurtiçi talebin taklaşık %99 u yerli üretimle karşılanmaktadır. Sektördeki en büyük karo üreticisi, Kale Grubu dur. Kale Grubu, 60 milyon m2 lik karo üretimi ile, aynı zamanda dünyadaki en büyük karo üreticisidir. Kale yi takip eden diğer firmalar, Toprak, Ege, Eczacıbaşı ve Kütahya dır. Kale Seramik, Toprak Seramik ve Ege Seramik dünyadaki en büyük 20 seramik firması arasında yer almaktadır. Karo üretimi yapan firmaların tümü ISO 9001 belgelidir. Firmalar aynı zamanda, ihracat yaptıkları ülkelerin standartlarına ilişkin belgelere de sahiptir. Sağlık Gereçleri Türkiye Avrupa daki en büyük sağlık gereçleri üreticisidir. Sektörün toplam üretim kapasitesi 15 milyon adettir. Sağlık gereçleri alt sektöründe orta ve büyük ölçekli olmak üzere yaklaşık 17 firma bulunmaktadır. Büyük üreticiler arasında, Kale Seramik, Eczacıbaşı Seramik, Serel Seramik, Toprak Seramik ve Ege Seramik ve Kütahya seramik sayılabilir. 1980'li yılların ikinci yarısından sonra, 30'a yakın küçük ölçekli firma da üretime başlamıştır. Sektördeki kapasitenin yaklaşık 90 ı üç büyük şirkete aittir. Sektörün toplam üretimi 2003 itibariyle yıllık 142 bin ton dur. Seramik sağlık gereçleri sektörünün üretim kapasitesi sürekli artmasına karşın, yurtiçi tüketimin yeterli ölçüde artış göstermemesi nedeniyle üretimin büyük kısmı ihracata yönlendirilmektedir. Seramik sektöründe en yüksek ihracat/üretim oranı bu alt sektördedir. Türkiye, dünya sağlık gereçleri ihracatında Çin, Meksika, İtalya ve Almanya dan sonra beşinci sırada, Avrupa ihracatında ise italya ve Almanya dan sonra 3. sırada yer almaktadır.
Sofra ve Süs Eşyası Sofra ve süs eşyası alt sektöründe 7 civarında büyük ve orta ölçekli firma bulunmaktadır. Ayrıca, sektörde kapasiteleri 10 bin ton/yıl civarında olan, 250 300 civarında küçük ölçekli ve atölye düzeyinde üretici de mevcuttur. Büyük ve orta ölçekli firmalar firmalar arasında, Kütahya Porselen, Güral Porselen (Heriş), Porland Porselen, Gorbon, Edip Çini, Altın Çini ve Yıldız Çini sayılabilir. Teknik Seramikler Teknik seramikler alt sektöründe 2 firma mevcuttur. Alçak ve yüksek gerilim izolatör üretiminde iki şirket bulunmaktadır. Elektriksel seramik üretiminde yalnızca bir üretici mevcuttur. İleri teknik seramikler sektörü şimdiye kadar müteşebbislerin pek ilgisini çekmemiştir. Bu sektörde üretim kalite ve miktar olarak gelişmemiş olup, yakın gelecekte de olumlu bir gelişme beklenmemektedir. Refrakter Malzemeler Refrakter malzemeler alt sektöründe 14 üretici firma bulunmaktadır. Üretimi yapılan başlıca ürünler, bazik ve alümina silikat esaslı, şekilli ve şekilsiz refrakter malzemelerdir. Tüketimde yaklaşık %70 pay alan ürünler şekilli ve şekilsiz bazik refrakterlerdir. Refrakter malzemeler yüksek sıcaklıklarda her türlü erimiş metal, cüruf, asit vb. aşındırıcı maddelere dayanıklı, mekanik darbe ve sürtünme etkilerine karşı fiziksel ve kimyasal özelliğini kaybetmeyen, yüksek ergime sıcaklığına sahip malzemelerdir. Bu özellikleri nedeniyle, sanayide yüksek sıcaklığın gerekli olduğu tüm işlemlerde, işlemin yapıldığı üniteleri koruma ve yalıtımını sağlama amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Sektörde üretilen bazı tür refrakter tuğla ve harçlar için büyük oranda yerli kaynaklar kullanılmakla beraber, yeni geliştirilen bazı ürünler için sentetik hammaddelerin ithal edilmesi gerekmektedir. Sektörde üretilen bazı tür refrakter malzemelerin üretiminde kullanılan hammadde rezervleri kalite ve miktar olarak yetersizdir ve bu malzemelerin üretimi için gerekli hammaddeler tümüyle ithal edilmektedir. Yerli üretim, tüketimin yaklaşık %75'ini karşılamakta, bir miktar da ihraç edilmektedir. Refrakter malzemeler % 80 oranında demir çelik sanayiinde kullanılmakta ve çelik üretimi refrakter malzeme talebinin seviyesini belirlemektedir. Gerek çelik üretiminde geliştirilen yeni metodlar, gerekse refrakter malzemelerde sağlanan kalite artışı sonucu, 1970'li yıllardan sonra tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de refrakter malzemelerin bazı türlerinin tüketimi göreceli olarak azalmıştır. Üreticiler iç pazarın daralmasından dolayı, ihracata yönelmişlerdir, fakat maliyetlerin yüksek olmasından dolayı ihracat fiyatları açısından, üreticilerin dış pazarlarda rekabet gücü çok fazla değildir. Türkiye Seramik Sanayii Üretimi (Birim: 1000 Ton) 2000 2001 2002 2003 Kaplama Malzemeleri 2 296 2 296 2150 2639 Sağlık Gereçleri 133 125 127 142 Sofra ve Süs Eşyası 42 40 41 45.1 Teknik Seramikler 10 10 8,5 9.4 Refrakter Malzemeler 291 273 272 282 Kaynak : DPT Yıllık Programları TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARETİ İhracat Seramik sanayii ihracatı sürekli olarak artmaktadır. Mevcut üretim kapasitesinin sürekli artmasına karşın, iç tüketim özellikle inşaat sektörünün durgun olduğu dönemlerde aynı oranda artış göstermediği için, artan kapasite sürekli olarak ihracata yönlendirilmektedir. Sektör, üretiminin yaklaşık %30'unu ihraç etmektedir. İhracat yapılan ülkelerin sayısı da giderek artmaktadır. 2005 yılında, 150 civarında ülkeye ihracat yapılmıştır. İhracatın yaklaşık %55 i Avrupa Birliği ülkelerine yapılmaktadır. AB ülkeleri içinde, İngiltere'nin payı %16,
Almanya nın %12, Fransa'nın payı ise %7'dir. AB ülkelerinden sonra en fazla ihracat yapılan ülkeler, ABD (%11), İsrail (%6) ve Kanada dır(%5). Türkiye'nin Yıllara Göre Seramik Ürünler İhracatı Birim: Milyon Dolar 1999 295.2 2000 291.4 2001 325.8 2002 393.8 2003 503.8 2004 639.8 2005 680.9 Kaynak:Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatta en önemli ürün grubu, %59 pay ile kaplama malzemeleridir. İhracatta ikinci sırayı alan ürünler %25 pay ile sağlık gereçleri, üçüncü grup ise %10 pay ile sofra ve süs eşyası ve %4 pay ile refrakter malzemelerdir. Ürün Gruplarına Göre Türkiye nin Seramik Ürünler İhracatı Birim: Milyon Dolar 2003 2004 2005 2005 Yılında İhracatın Yapıldığı Başlıca Ülkeler (%) Refrakter Malzemeler 23.4 24.6 37.8 Bulgaristan(10),Azerbaycan(9),Cezayir(9),Ukrayna(8),Almanya(7 ),Yunanistan(7),Suriye(7),Mısır(4),A.BD.(4),İtalya(3) Karolar 308.7 376.1 372.9 İABD(12),İngiltere(12), İsrail(10),Kanada(9),Almanya(8),Fransa(6), Yunanistan(5),Azerbaycan(2),K.K.T.C.(2),Rusya Fed.(2) Sağlık Gereçleri 122.3 161.7 178.7 İngiltere(21), A.B.D.(13), Almanya(13),İspanya(6),Fransa(5),Bulgaristan(5),İtalya(4),İsrail( 3),İstanbul Deri Ser.Böl.(2),İsveç(2) Sofra ve Mutfak Eşyası 35.2 46 46.5 İspanya (14),Fransa(14),Almanya(13),İngiltere(11), İsveç(9),İtalya(6),Belçika(4),Rusya Fed.(3),Hollanda(3),Yunanistan(2) Süs Eşyası 2,5 1.6 1.8 Almanya(30), İngiltere(9), A.B.D.(7),Fransa(6),Japonya(4),Rusya Fed.(3),K.K.T.C.(2),Birleşik Arap Emirlikleri(2),Ukrayna(2) Diğerleri 11.7 24.6 43.2 TOPLAM 503.8 639.8 680.9 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat İthalatta, refrakter malzemelerin payı %43, sofra eşyasının payı %20, kaplama malzemelerinin payı% 14, süs eşyasının payı%7 ve sağlık gereçlerinin payı %4 dir. Türkiye'nin Yıllara Göre Seramik Ürünler İthalatı Birim:Milyon Dolar 1997 100.2 1998 108.6 1999 80.9 2000 82 2001 65 2002 99.4 2003 110.9 2004 152.6 2005 230.4 Kaynak:Dış Ticaret Müsteşarlığı
İthalatın yapıldığı başlıca ülkeler Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere, İspanya ve Çin Halk Cumhuriyeti dir. Ürünler İtibarıyle Türkiye nin Seramik Ürünler İthalatı Birim:Milyon Dolar 2001 2002 2003 2004 2005 Refrakter malzemeler 34.4 59.3 52.2 66.3 73.8 Karolar 9.4 9,4 8.5 21.3 31.4 Sağlık Gereçleri 0.9 1.1 1.8 6.6 3.7 2005 Yılında İthalatın Yapıldığı Başlıca Ülkeler(%) Almanya(28), Çin Halk Cum.(22), İtalya(12), Avusturya(8),İngiltere(7), Fransa(5), Hindistan(4), İspanya(3),Macaristan(1),Polonya(1) Çin(57), İspanya(17),İrlanda(10), İtalya(9),Portekiz (2), Almanya(1), Hong Kong(0,5) Almanya(37),İspanya(18),İtalya(16), Çin Halk Cum.(7),A.B.D.(4),Norveç(3), İngiltere(2),Avusturya(2),Fransa(1),Mısır(1) Sofra Eşyası Çin Halk Cum.(40), Endonezya(23), Polonya(8), 12.9 18.1 10.1 31.1 67.6 Almanya(4),Tunus(3),Tayland(3), Rusya Fed.(3), İspanya(2), İran(2), İngiltere(2) Süs Eşyası Çin halk Cum.(72), İtalya(6),Vietnam(5), 2.6 5.2 7.1 10.3 49.4 Almanya(3),İran(2),Portekiz(2),Tayland(1), Fransa(1), Hindistan(0.8) Diğerleri 4.8 7.3 31.2 17 4.1 TOPLAM 65 99.4 110.9 152.6 230.4 Kaynak:Dış Ticaret Müsteşarlığı DÜNYA TİCARETİ Kaplama Malzemeleri Dünya seramik kaplama malzemeleri sanayiinde en büyük üreticiler Çin, İtalya, İspanya, Brezilya, Endonezya ve Türkiye'dir. Dünya toplam üretimi giderek artmaktadır. Dünyadaki en büyük üretici Çin dir. son senelere kadar üretimi, yerel talebi karşılayabilen Çin, ihracata dönük olarak yaptığı yatırımlar tamamladıktan sonra, dünya ihracatında Türkiye den sonra 4. sıraya yükselmiştir. İtalya, İspanya,Türkiye, Çin ve Brezilya sırasıyla dünyanın en önemli ihracatçıları durumundadır. Sağlık Gereçleri Dünya seramik sağlık gereçleri üretimi yılda yaklaşık 200 milyon adettir. Avrupa (Doğu Avrupa ülkeleri hariç) yaklaşık 50 milyon adetlik üretimi ile, Çin'den sonra dünyadaki en büyük üretici bölgedir. 30 'dan fazla üreticinin bulunduğu İtalya dışında, dünya genelinde, çeşitli ülkelerde fabrikaları bulunan az sayıda büyük üretici faaliyet göstermektedir. Türkiye, Avrupa ihracatında 2. sırada, dünya ihracatında ise 5. sırada yer almaktadır. Sektörün kapasite artışı büyük oranlarda gerçekleşmektedir. Avrupa da en önemli üreticiler, İtalya, İspanya, Türkiye, Fransa, İngiltere ve Almanya dır. Dünyadaki en büyük üreticilerden iki tanesi ABD'de bulunmaktadır. Bunlardan birisi ABD'nin ve dünyanın en büyük üreticisi olup, ABD, Meksika, Kanada, Avrupa, Güney Amerika ve Uzak Doğu'da çeşitli ülkelerde olmak üzere 21 ülkede fabrikaya sahiptir. Diğer büyük üreticiler İsviçre, Finlandiya, İspanya, Almanya, İngiltere, Hollanda'da olup, hepsinin pekçok ülkede üretim tesisleri vardır. Büyük üreticilerden iki tanesi de Japonya'da bulunmaktadır.
Son senelere kadar üretimi tümüyle iç tüketime yönelik olan Çin, ihracata yönelik olarak yaptığı yatırımların tamamlanması sonucunda, 2004 yılı dünya ihracatında 1. sırada yer almıştır. Almanya Avrupa'daki en büyük tüketici ve ithalatçıdır. Almanya'yı Fransa, İspanya ve Belçika izlemektedir. AB ülkeleri, özellikle İtalya ve İspanya üst kalite ürünler üretiminde başı çekerken, Asya ülkeleri özellikle Çin'in yapmış olduğu büyük hamle sonucu, miktar olarak en fazla üretimi gerçekleştirmektedirler. Çin'deki üretim artışının başlıca nedeni, ABD'nin ve dünyanın en büyük üreticisi olan ABD'deki bir firma ile Çinli üreticiler arasında gerçekleşen ortak yatırımlardır. Sofra ve Süs Eşyası Sofra ve süs eşyası üretiminde Almanya, İngiltere, Fransa, Japonya, Çin, Hong Kong, Belçika, ABD ve İtalya önde gelen ülkelerdir. Teknik Seramikler Teknik seramikler alt sektöründe AB ile Japonya arasında çok güçlü bir rekabet vardır. AB, yaklaşık 5 milyar Euro'luk dünya pazarının yaklaşık %10'una sahiptir. Refrakter Malzemeler Dünya refrakter malzemeler üretiminde önde gelen ülkeler Çin, Rusya Federasyonu, AB ülkeleri, ABD ve Japonya'dır. ABD son derece gelişmiş bir refrakter sanayiine sahiptir. Fabrikalar büyük ölçekli olup, belirli türlerde uzmanlaşmışlardır. Japonya da gelişmiş bir refrakter sanayiine sahiptir. Dünya Kaplama Malzemeleri İthalatı Dünya Kaplama Malzemeleri (Bir kenarının uzunluğu 7 cm. den fazla olanlar) ithalatı HS:6908 Birim. 1000 Dolar A.B.D. 1,832,295 22.3 Fransa 875,078 10.6 Almanya 564,501 6.8 İngiltere 543,802 6.6 Avustralya 214,513 2.6 Yunanistan 205,189 2.5 Kanada 172,221 2.1 Belçika 161,551 1,9 İsviçre 153,108 1,8 Avusturya 142,5 1,7 Güney Kore Cum. 125,035 1.5 Suudi Arabistan 117,315 1.4 Polonya 115,215 1.4 Macaristan 113,635 1.3 DUNYA TOPLAMI 8,184,567 100 Kaynak: ITC, Trademap Dünya Seramik Sağlık Gereçleri (Porselenden olanlar dışında ) İthalatı HS:6910 ABD 720,443 23
İngiltere 280,721 9 Almanya 203,997 6.5 İspanya 200,13 6.4 Fransa 184,438 5.9 Kanada 111,52 3.5 İtalya 73,839 2.3 Belçika 66,483 2.1 Danimarka 65,837 2.1 Japonya 57,688 1.8 Rusya Fed. 55,511 1.7 İrlanda 50,302 1.6 DUNYA TOPLAMI 3,118,080 100 Kaynak:ITC, Trademap Dünya Porselenden Sofra ve Mutfak Eşyası İthalatı HS:6911 ABD 290,296 11.8 Almanya 187,616 7.1 İtalya 173,582 6.6 Japonya 172,813 6.5 Fransa 133,638 5.1 İngiltere 132,64 5 İspanya 124,028 4.7 B.A.E. 121,373 4.6 İsviçre 62,672 2.4 Kanada 61,557 2.4 Hong Kong 61,154 2.3 Avusturya 59,146 2.2 Belçika 55,909 2.1 İsveç 52,115 1.9 DUNYA TOPLAMI 2,608,101 100 Kaynak:ITC, Trademap Dünya İhracatı Dünya Kaplama Malzemeleri (Bir kenarının uzunluğu 7 cm den fazla olanlar) İhracatı HS:6908 İtalya 3,080,101 39,7 İspanya 1,774,646 22,8 Türkiye 404,194 5,2 Çin 376,598 4,8 Brezilya 327,574 4,2 Almanya 203,918 2,6 Meksika 184,636 2,3 Portekiz 153,574 1,9 Fransa 104,956 1,3 Endonezya 101,828 1,3 BAE 94,882 1,2
Tayland 86,454 1,1 Çek Cumhuriyeti 62,966 0,8 Malezya 60,998 0,7 Belarus 59,941 0,7 DÜNYA TOPLAMI 7,752,475 100 Kaynak:ITC, Trademap Dünya Seramikten Sağlık Gereçleri (Porselenden olanlar dışında) İhracatı HS:6910 Çin 325,668 10.4 Meksika 301,678 9.7 İtalya 288,619 7.8 Almanya 244,412 6.8 Türkiye 161,826 5.2 Fransa 147,303 4.7 İspanya 137,148 4.4 Portekiz 129,295 4.1 ABD 112,674 3.6 Tayland 96,702 3.1 İsveç 95,762 3 İngiltere 80,844 2.5 Brezilya 76,437 2.4 Polonya 72,959 2.3 DÜNYA TOPLAMI 3,109,555 100 Kaynak:ITC, Trademap Dünya Porselenden Sofra ve Mutfak Eşyası İhracatı HS:6911 Çin 1,222,038 39.7 Almanya 377,999 12.2 İngiltere 159,919 5.1 Fransa 153,628 4.9 Çek Cum. 108,241 3.5 Polonya 95,76 3.1 İtalya 79,69 2.5 Japonya 70,559 2.2 Tayland 59,901 1.9 Endonezya 58,686 1.7 Japonya 54,774 1.7 Honk Kong 52,635 1.6 İsveç 48,997 1.5 Malezya 47,974 1.4 DÜNYA TOPLAMI 3,077,566 100
Kaynak:ITC, Trademap