Bir ekonomide fon arz edenler ve talep edenler, yardımcı kuruluşlar, yatırım ve finansman araçları hukuki ve idari düzenin oluşturduğu yapıya FİNANSAL SİSTEM denir. Finansal Piyasa : Fon açığı olan ekonomik birimlerle fon fazlası olan ekonomik birimlerin arz/talep için karşılaştıkları ayrıca finansal varlıların alınıp satıldığı yerlerdir. Para Piyasaları(Mali piyasa) : Kısa vadeli (1 yıla kadar)fon arz ve talebin karşılaştığı piyasadır. Sermaye Piyasaları : Orta ve Uzun vadeli fon arz ve talebin karşılaştığı piyasadır. Paraya Çevrilebilirlik : Finansal varlığın para gibi kullanılabilmesi ve hazır satın alma gücübü ifade etmesidir. Likitide : Finansal varlığın kısa sürede ve düşük maliyetle paraya dönüştürülme özelliğidir. Bölüne bilirlik : Finansal varlığın en az hangi miktarda paraya çevrilebilineceğini gösterir. Faiz : Nakti sermayenin belili bir süre kullanımı karşılığında sermaye sahibine ödene bedele faiz denir(maliyet unsurdur, sermayenin bedelidir, makro den.sağ.önemli fak.,likitideyi etkiler) Nominal Faiz Oranı : Reel faiz oranı ile bu orana ilave edilen enflasyon ve risk primlerinden oluşur buna cari veya piyasa faiz oranıda denir. Reel Faiz Oranı : Enflasyon ve riskin olmaması durumunda oluşan faiz oranıdır(hazine bonosu) SPK : 1981 yılında 2499 sayılı kanunla yürürlüğe girdi.
İMKB : 1985 yılında yeniden organize olarak faaliyete başlamıştır Bankaların topladıkları tasarruflara ödedikleri faiz ile kredi olarak verdikleri paralardan elde ettikleri gelirler arasındaki farka denir. Faiz oranı Riski : Bankaların tasarruflara ödedikleri faiz oranı ile uzun vadeli yaptıkları yatırım veya verdikleri kredilerde elde edecekleri faiz gelirleri arasındaki farktır. Likidite Riski : Bankalar tasarruf sahiplerinin paralarını çekmeleri sonucu kredi talep edenlere borç sağlayamama riski taşırlar buna likidite riski denir.(öz sermaye arttırarak,kısa vad fon,menkul v. Satmak yeni tasar.çekmek,menk kıy karşılık göstererek satmak ile giderilir.) Fizibilite Raporu : Bir yatırım programının ekonomik,teknik ve mali açıdan uygun olup olmadığını ortaya koyan yapılabilirlik raporudur. Açık Hesap : Taraflar arasında resmi bir anlaşma olmadan satış yapılmasıdır. Akreditif Kredi : İthalatçı müşterilerin kullandığı kısa vadeli bir banka kredisidir. Avans (Spot) Kredisi : Kredinin Bir defade çekilip bir defeda ödenmesidir. Cari hesap (rotatif) Kredi : Kredi kurumunun müsterisine belirli bir limite kadar açtığı,müşterininde ihtiyacı oranında kullandığı kredidir. Hazine Bonosu : Devletin her yıl bütçe kanunlarına dayanarak nakit açığını finanse etmek için ihraçettiği kısa vadeli borçlanma aracıdır.(vadesi en cok 1 yıl,ihale yoluyla isk.satılır,ödememe veya likitide riski 0 dır,para piy.da en çok kullanılır)
Finansman Bonusu : Anonim şirketlerin ihraç ettikleri kısa vadeli ve teminatsız borç senedidir.(satışında iskonto esas alınır,para piy.aracıdır) Factoring : İşletmenin genellikle kısa vadeli satışlarından doğan alacakların factoring kurumlarına satılmasıyla,alacakların paraya çevrilmesi şekliyle kullanılan bir finansman yöntemidir.(alacakların tahsil edilmeme riski ile alınması en büyük özelliğidir) Repo : Menkul kıymatlerin geri alma taahhüdüyle satılmasıdır(banka yapar) Ters repo : Menkul kıymetlerin geri satma taahhüdüyle alımıdır (vatandaş yapar) Varlığa dayalı menkul kıymet(vdmk) : Gelecekte nakit girişi doğuracak alacaklar,bireysel krediler ve borçlanma araçlarının bir araya getirilerek havuz oluşturulması ve bu havuza dayalı olarak yatırımcılara borçlanma belgesi satılmasıdır yapılan işlem MENKULLEŞTİRME dir.(para piyasası aracıdır) Anonim şirketlerin veya iktisadi kamu kuruluşlarının çıkardığı uzun vadeli borç senedidir.(vadesi en az 2 yıl,hisse senedine göre daha az risklidir ve maliyeti daha düşük ve Tahvilin faiz ödemeleri vergi matrahından düşülür.) İtfa Fonu : İşletmelerin İhraç ettikleri tahvillerin geri ödenmesinde kullanmak üzere oluşturdukarı fondur.(halka açık şirketlerin tahvilleri ödemede kullandığı fon) Ödenim Fonu : Tahvillerin ana para taksitlerinin geri ödenmesi için oluşturulan fondur. Güvenceli Tahvil : Faiz ve anapara ödemesi için bir karşılık gösterilerek çıkarılan tahvildir. Güvencesiz Tahvil : Tahvil sahiplerinin alacaklarının güvencesi işletmenin tüm mal varlığıdır. Kara İştiraklı Tahvil :
Sahibine hem faiz hemde kardan pay hakkı veren tahvil dir. Primli Tahviller : Tahvil üzerinde yazılı nominal değerden daha düşük bir değerle satılıyorsa İHRAÇ Primi, İtfa anında tahvil sahibine nominal degerden daha yüksek bir değer ödeniyorsa İTFA Primi söz konusudur. Varant : Bir satın alma opsiyonudur ve sahibine bir işletmenin önceden saptanmış belirli fiyat üzerinden ve belirli sayıda hisse senetlerinden satın alma hakkı verir. Valör : Kredi veya mevduat için bankaca faizin işletilmeye başlandığı tarihtir. Anüite : Tahvilde faiz ödemeleri vade boyunca genellikle eşit tutarlarda yapılır eşit ödemeler dizisine anüite denir. Çevirim(değiştirme) Fiyatı : Hisse senedine çevrilebilir tahvil sahiplerinin hisse senetlerini değiştirme halinde,hisse senetlerine uygulanacak fiyattır Fiyatları başka bir ürünün fiyatına bağlı olan ürünlerdir. Türev Kullanım amaçları : Riskten Korunma Spekülasyon(tahmin) Arbitraj Arbitraj : Aynı ve eşit miktardaki bir malın eş zamanlı olarak bir piyasadan alınıp diğer piyasayada avantajlı bir şekilde satılarak riske girmeden fiyat farklılıklarından dolayı kar elde edilmesidir. Vadeli (Forward) Piyasalar : İleri bir tarihte teslimi söz konusu olacak herhangi bir malın,vadesi,fiyatı ve miktarı bugünden belirlenerek,sözleşmeye bağlandığı işlemler veya sözleşmelerdir.
Forward Kur Primi : Vadeli kurun cari kurdan büyük olması durumunda aradaki farktır,düşükse Forward Kur İskontosudur. Gelecek (future) Piyasalar : Belirli nitelikteki ve miktardaki bir malın finansal ürünün bugünden balirlenen bir fiyattan,gelecekteki bir tarihte teslim edilmesini veya teslim alınmasını hükme bağlayan sözleşmelerdir. Takas odası : Opsiyon ve Gelecek borsalarında alıcı ve satıcıların yükümlülüklerini yerine getirmesini ve güveni sağlayan kuruma takas odası denır. Teminat ( marjin)takas odasının üstlendiği riskler sebebiyle alıcı ve satıcıdan aldığı temğinat mektubudur. Opsiyon Piyasaları : Sahibine belirli sayıda menkul kıymetin veya malın önceden belilenen bir fiyattan belirli bir süre içerisinde alım ve satım HAKKINI veren sözleşmelerdir. Opsiyon Fiyatı : (aofforum.com) Opsiyon alıcısının,satın alma veya satma hakkını elde edebilmek için,opsiyon satıcısına ödediği tutardır. Swap : Takas,değiştirme anlamına gelir.iki taraf arasında yapılan faiz veya ana para ödemelerinin koşullarını önceden belirleyerek,değişimi sağlayan bir sözleşmedir. Libor : İngilterede her gün belirlenen bankalar arası faiz oranıdır. Prime Rate : Amerikada kredibilitesi yüksek işletmelere uygulanan faiz oranıdır. İMKB de vadeli işlemler borsası 15 auğ 2001 de başlamıştır En önemli amacı yatırımcıyı ve tüm sermaye piyasasını korumak. Not : Spk 1 başkan,1 başkan vekili ve 5 üyeden oluşur.(görev süreleri 6 yıldır)
Not : Spk da 11 daire başkanlığı vardır. Spk nın mesleki faaliyetleri(den.iz.a.k) : Denetleme,izleme,araştırma,Kayıt tutma. Not : Spk nın oluşturulmasındaki temel neden 1980 lerdeki bankerler krizidir. SPK : Sermaye piyasaları kanununun verdiği görev ve yetkileri yapmak üzere kurulmuş idari ve mali özerkliğe sahip kuruma SPK denir. Borsaya kayıtlı menkul kıymetlerin en kısa sürede ve en düşük maliyetlerle alınıp satılmasıdır.(menkul kıymet borsasının en önemli fonksiyonudur) Piyasanın Derinliği : İşlem gören menkul kıymet için işlem fiyatının altında ve üzerinde fiyatlarla çok sayıda ve yeterli miktarda yapılmış alış ve satış emirlerinin bulunmasıdır. Piyasanın Genişliği : Menkul kıymetle ilgili alış ve satış emirlerinin hacmidir. Piyasa Esnekliği : Piyasada bir menkul değer veya işlem gören tüm menkul değerlere ait geçici Pazar emirlerinin ortaya çıkmasına bağlı olarak piyasa dengesinin bozulması sonucu piyasaya hızla yeni emirlerin ulaşa bilmesidir. Teklif verme yöntemi : Satın alma veya satma emri almış olan aracı kurum temsilcisinin bu emri ilgili şirket tabelasının alış veya satış kısmına yazarak teklif beklediği yöntemdir. Piyasa Emri (serbest Emir) : Mnkul kıymetin emrin verildiği andaki piyasada bulacağı en iyi fiyatla alması yada satılmasıdır(5 lot sat veya al biçimindedir) Sınırlı emir (limitli emir) : Yatırımcının belirlediği fiyattan işlemin yapılmasıdır(1000 adet hissesenedini 5000 tl ye sat gibi) Zamanla Sınırlı Emir :
Emrin yatırımcı için sınırladığı süre içi geçerli olan emirdir.(2gün içinde sat gibi) Zararı Durdurma Emri : En uygun anda en uygun fiyata satın almyı içeren emirdir. Müşteri Emri : Yatırımcının aracı kuruma verdiği Hisse senedini alım veya satım emridir. Endeks : Menkul kıymetlerin fiyat değişimlerini incelemek üzere hazırlanan göstergedir. Borsa Hakkında Bilgiler : İlk menkul kıymetler borsası 1487 de belçikanın anvers şehrinde kuruldu En büyük borsa new york borsasıdır. Dersaadet Tahvilat borsası 1866 yılında kurulan ve sadece Osmanlı tahvillerinin alınıp satıldığı Osmanlıdaki ilk borsadır. İmkb 1986 yılında yeniden organize edilerek etkin olarak çalışmaya başladı(1985 de kuruldu) 8. ünite -finansal varlıkları elinde bulunduran kişiler ve kuruluşların karşı karşıya oldukları riskler a-geri ödeme riski (en önemlisi) b-faiz oranı riski -tahvil fiyatları ile faiz oranı ter orantılıdır -vade uzadıkça faiz oranı riski artar -sıfır kuponlu yani iskontolu tahvillerda vade uzadıkçafaiz oranı riski artar -kupon ödemeli tahvillerde kupon ödemeleri ne kadar sık ise faiz oranı riski o kadar düşer -tahvil yada bono alıp-satanlar faiz oranı riskini vadeye kalan süre ile bu süre içinde yapılacak ödeme miktarını degerlendirir -efektif vade (DUR)hesaplanışı=finansal aracın vadesi boyunca yapılacak ödemelerin şimdiki değeri bulunur ve ağırlıklı ortalaması alınır -efektif vade ağırlıkları=sıfır kupanlu tahvilin toplam ödeme akımlarının değeri içindeki payı gösterir -finansal varlığın efektif vadesi bilindiğinde faiz oranında meydana gelebilecek değişikliklerin varlığın üzerinde yarartacağı değişmeyi hesaplayabiliriz
-faiz oranın sıfırlayıcı stratejiler 1-portföyde kısa vadeli finansal varlıklar ağırlıklı olmalı kısa vadeli yada vadesine az kalmış varlıkların sermaye kaybı riski azdır 2-kısa süreli efektif vadeye sahip tahviller elde tutulmalıdır -kısa vadeli yada düşük efektif vadeli finansal varlıklar faiz oranı riskini düşürürken 3 soruna yol açar bunlar 1-getiri eğrisi artar. uzun vadeli menkullerin getirisi daha yüksek olur. 2-kısa vadeli menkullerin döndürme maliyeti yüksek olabilir 3-kısa vadeli menkul çeşitlendirme avantajlarını yok edebilir -riskten korunmaya -hedgire=faiz oranı ve riskten kaynaklanan sermaye kaybına uğrama olasılığını azaltan finansal stratejilere denir -türev ürün=koruma işlemlerinde başvurulan getirisi diğer finansal araçların getirisine bağlı olarak belirlenen finansala araçlardır -türev ürünler içinde en çok kullanılanlar a-forwad b-futures c-opsiyon -tam koruma=portföyün taşıdığı faiz oranı yada döviz riskinin tamamını ortadan kaldıran finansal stratejilere denir -döviz riski=finansa kuruluşun mevcut kar marjinının işleme konu olan yabancı paraların fiyatında meydana gelen degişmeler sonucu azalması olasılıgıdır -dövizle yapılan işlemler vadeli piyasalarda yada spot piyasalarda gerçekleşmesine göre farklı döviz riskleri yaratabilir. en çok karşılaşılan riskler kur riski ve parite riskidir -kur riski=işletme bilançosunun aktifinde ve pasifinde aynı miktarda ve cinsde yabancı para bulundurmamasından kaynaklanan zarara uğrama olasılığıdır -ulusal paranın yabancı para karşısında degerinin değişme olasılığı kur riskinin doğmasına neden olur ulusal paranın yabancı para karşısında değer kazanması aktif fazlası olan bankaları zarara sokarken pasif fazlası olan bankalara kar sağlar - evalüasyon karı/zararı: yabancı paranın değerinin değişmesi nedeniyle ortaya çıkan kar/zarardır -TLnin değer kazanması durumunda döviz varlıkları fazla olan evalüasyon zararına uğrar. döviz yükümlülüğü olan ise evalüasyon karı elde eder. TLnin değer kaybetmesinde ise bu durumun tersi olur -bankacılık jargonunda aktifteki dövizler pasiftekilerden fazla ise pozisyon fazlası, pasifteki dövizler
aktiftekilerden fazla ise pozisyon açığı olur -pozisyon fazlası olan bankalar uluısal para deger kaybederse kar eder -pozisyon açığı olan bankalar ulusal para değer kazanırsa zarar eder -parita riski=döviz portföyünde mevcut olan yabancı paraların çapraz kurlarında meydana gelen değişimlerden kaynaklanabilecek altarnatif zarar olasılığıdır net genel pozisyon --------------------------- oranını ne demek açıklıyorum sermaye tabanı a-kur riskinin ölçülmesinde kullanılan en teknik göstergedir b-sermaye tabanı hesaplanması ayrıntılı muhasebe verileri gerektirir c-türkiyedeki bankalar %30 olarak belirlenen bu oarana uymak zorundadır döviz mevduatları+döviz alacakları -kur riski oranı= --------------------------------------------------- döviz borçları+döviz tahahhütleri a-kur riskinin ölçülmesinde rahat ve kolay kullanılabilen ölçü kur riski oranıdır b-kur riski oranı=toplam döviz cinsi varlıkların, toplam döviz cinsi yükümlülüklere oranıdır c-mevcut riskin büyüklüğünü gösterir d-döviz pozisyon açığının belli bir ölçüyü geçmesini engeller e-türkiyede ABD doları için hesaplanan kur riski oranı en düşük 0,8 en yüksek1,1dir f-döviz varlıkları borçlarından en fazla %20 en düşük %10 oranında fazla olabilir g-her döviz cinsi için ayrı kur riski oranı belirlenir h-türkiyede bankaların kur riski oranı her bir döviz cinsi için en az 0,75 en çok 1,15dir -forword sözleşmeleri a-teslim yeri ve tarihi serbestçe belirlenir b-sözleşme miktarı, işlem hacmi ve kredi riskine bağlıdır c- vade taraflar arasında ilerki herhangi bir tarihte saplanır d-işlem maliyeti=alış ve satış arasındaki farktır e-fiyat taraflar arasında pazarlıkla belirlenir f-işlemler telefon faks veya karşılıklı görüşmeyle gerçekleşir g-vadeye kadar fiyat oynaması yoktur
h-işlemler taraflar arası karşılıklı güvene dayanır ı-forword faiz sözleşmeleri faiz oranı riskinden korunmak için yapılır j-satın alma yükümlülüğüne long pozisyon denir k-satma yükümlülüğüne short pozisyonu denir m-forword döviz sözleşmesi kur riskinden korunmak için yapılır n-en önemli dezavantajı long ve short pozisyon alırken mikterlerın ve vadelerin aşleşmemesidir sonraki dezavantaj ise tarafların yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda bi güvencenin olmaması -futures sözleşmeleri a-teslim yeri ve tarihi standarttır b-miktarlar standarttır. c-vadeler belli tarihlerdedir d-işlem maliyeti=alıcılara ödenen komisyondur e-fiyat borsada belirlenir f-işlemler borsada kotasyonla gerçekleşir g-fiyat piyasa koşullarına göre degişir h-denetimi borsa yada takasbank sağlar ı-fiyat dalgalanmalarının getirdiği belirsizliği ortadan kaldırmak için belli bir vadede fiyat sabitlenir j-döviz, faiz, borsa, indeksi üzerinden yapılır k-her bir futures döviz sözleşmesi standart dövizin standart miktarda elım ve satımını içerir m-futurese konu olan standart para birimleri şunlardır 1amerikan doları 2kanada doları 3avusturalya doları 4ingiliz sterlini 5isviçre frangı 6japon yeni 7avrupa para birimi -opsiyon sözleşmeleri a-belli bir kıymeti belli bir tarihte belli bir fiyattan alma yada satma hakkı veren finansal sözleşmelerdir b-satma yada alma zorunluluğu doğurmaz sadece hakkı verir c-opsiyona sahip kişi finansal varlığı satma yada alma hakkına sahip olduğu fiyata işleme koyma fiyatı denir d-opsiyonın piyasa fiyatına prim denir e-sözleşmeler 2 şekilde yapılır 1-call (alma) opsiyonu 2-put (satma)opsiyonu f-opsiyona sahip olan kişi avantajlı durumda ise opsiyonu işleme koyar g-opsiyon işleme konulduğunda işlem fiyatından alınır satılır h-işlem fiyatı ile menkulün piyasa fiyatı arasındaki fark opsiyon sahibinin karıdır ı-amerikan opsiyonları=vade tarihine kadar herhengi bir zamanda işleme konulabilir j-avrupa opsiyonu=sadece vade tarihinde işleme konulabilir k-opsiyon işlemleri döviz,h.senedi,borsa indeksi ve futures sözleşmeleri üzerinden gerçekleşir m-opsiyon sözleşmelerinin yarıdan fazlası indeks üzerine yazılı opsiyon işlemlerinden oluşur
-swap sözleşmeleri a-iki taraf karşuılıklı olarak ödemeleri takas ettikleri finansal sözleşmelerdir b-swap işlemi faiz yada döviz swapı olarak gerçekleşir c-faiz swap sözleşmeleri= farklı borçlanma kaynaklarından benzer vadeli ve aynı miktarda anapara borçlenmiş 2tarafın faiz ödeme yükümlülüklerini genelde banka aracılığıyla birbirine devretmelerini içeren işlemlere denir d-faiz swapları sabit faiz-degişken faiz swapı veya degişken faiz-degişken faiz swapı şeklinde gerçekleşir e-döviz swapı farlı paraları borçlanmalarla ilgili olarak iki taraf arasında degiştirilmesidir f-döviz swapı 2 nedenle yapılır bunlar 1-gereksinim duyulan para birimi cinsinden borçlanma olasılığının olmamasına karşoı başka para birimi cinsinden borçlanma olasılığının olması 2ihtiyaç duyulan fonların en düşük maliyetle başka bir döviz cindsinden elde edilmesi ve istenen dövizle swap edilmesi g-swap 3 aşamada gerçekleşir 1-anaparalar anlaşmaya varılan kurdan takas edilir (spot kurdan genelde) 2-taraflar anlaştıklarıve aracı bankatarafından netleştirilen periodikfaizleri karşılıklı öder 3-vadesonunda anaparaları taraflar birbirine iade eder h-swap işlemi sonunda kur riskinin yaratılmaması gerekir