Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 1

Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 1

Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 2

A) ARACI TANIMA VE KULLANMAYA HAZIRLIK 1-ARAÇTA GENEL OLARAK BULUNAN KISIMLAR VE SİSTEMLERİ A-ŞASE: Şase aracın iskelet sistemidir.aracın tüm aksamının monte edildiği,aracın motor,güç aktarma organları ve diğer sistemlerini üzerinde taşıyan kısmıdır.kaza anında çarpma şiddetini göğüsleyen,gerekli kırılma noktalarından kırılarak,kaza şiddetini en aza indiren bölümdür. B-KAROSERİ (KAPORTA): Motor,güç aktarma organları ve tekerlekler gibi kısımların dışında kalan şase üzerine yerleştirilen dış aksam ve döşeme gibi kısımlarıdır. C-GÜÇ AKTARMA ORGANLARI: Motorun ürettiği gücü tekerlek ve lastiklere kadar ileten elemanlardır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 3

1-Debriyaj (Kavrama) : Motorun hareketini vites kutusuna aktarıp kesmeye yarayan sistemdir. 2-Vites Kutusu(Şanzıman) : Motordan gelen hareketi dişli sistemleri vasıtasıyla küçülterek,büyülterek veya geri harekete çevirerek diferansiyele aktaran organdır. 3-Şaft (Kardan Mili) : Vites kutusundan çıkan hareketi (arka tekerleklerden çekişli araçlarda) diferansiyele ileten organdır.ön tekerleklerden çekişli araçlarda bulunmaz.4 4 arazi araçlarında ise 2 adet şaft bulunmaktadır. 4-Diferansiyel : Motordan itibaren düz bir eksende gelen hareketi 90 derecelik açılarla çevirip aks millerine aktarır.dönüşlerde ve virajlarda tekerleklerin farklı hızlarda dönmesini sağlar. (Dönüşlerde içteki tekerleklerin az,dıştan dönen tekerleklerin fazla dönüşünü sağlar.) 5-Akslar : Diferansiyelden aldığı hareketi tekerleklere iletir. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 4

6 Tekerlekler ve Lastikler : Aracın yol ile temasını sağlar. Jant üzerine monte edilen lastikler aracın yükünü taşır direksiyon ile verilen yönü izler. Motordan gelen gücü ileri geri hareket olarak yansıtır, ıslak ve kuru zeminli yollarda aracı emniyetli şekilde durdurur. Amortisörlere yardımcı olarak sürüş keyfini artırır. Jant, bijon cıvataları vasıtası ile aracın aks millerine monte edilir. 7- Fren Sistemi : Hareket halindeki aracı yavaşlatır. Yavaşlayan aracı durdurur.duran aracı ise sabitler. Ayak ( Servis ) freni dört tekerleğin hepsine birlikte kumanda eder, el freni sadece arka tekerleklere kumanda eder. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 5

8- Direksiyon ( Ön Düzen Sistemi ) : Aracın istenilen yöne sevkini sağlar. Direksiyon simdi, direksiyon mili, direksiyon kutusu, rot ve rot başlarından oluşan sistemdir. 9- Süspansiyon Sistemi : Mekanik, hidrolik ve havalı olarak çalışan seyir halindeki araca yoldan gelen titreşim ve darbeleri üzerine alarak yük ve yolcuya darbeleri hissettirmeyen ( Amortisör Yaylar ) sistemdir. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 6

2- MOTORUN TANIMI Yakıttan elde edilen ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinalara motor denir. MOTOR ÇEŞİTLERİ 1 Yapım Özelliklerine Göre Motorlar :Yatık ( Boksör ) Tipi Motorlar Yıldız Tipi ( Uçak ) Motorları 2 Yakıtın Yanma Şekline Göre Motolar : a) İçten yanmalı motorlar : Yakıtın motor silindirleri içersinde yandığı motorlardır ( Araç motorları ) b) Dıştan yanmalı motorlar : Buhar türbünleri ve buharlı lokomotifler 3- Zamanlarına Göre Motorlar : a) İki zamanlı motorlar b) Dört zamanlı motorlar Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 7

4 Soğutma Sistemlerine Göre Motorlar : a) Hava ile soğutmalı motorlar b) Su ile soğutmalı motorlar 5 Yakıt Çeşitlerine Göre Motorlar : a) Benzinli Motorlar b ) Diesel Motorlar ( Motorinle Çalışır ) c) L.P.G. Motorları ( Likit Petrol Gazı ile Çalışır ) Buji ile ateşlemeli motorlarda benzin ve Lpg kullanılır. Bu motorlarda yakıt ve hava karışımı birlikte silindire emilir, Buji ile ateşlenir. Diesel motorlarda ise emme zamanında silindirler içerisine hava emilir sıkıştırılan hava üzerine enjektörlerden motorin püskültürerek patlamalı ateşleme oluşturulur. MOTORLARIN ÇALIŞMA PRENSİBİ Dört zamanlı motorlarda dört zamanın sırası : Emme sıkıştırma ateşleme ( İş ) Egzos Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 8

İÇTEN YANMALI MOTORLARDA 4 ZAMAN PRENSİBİ EMME---SIKIŞTIRMA - ATEŞLEME---EGZOS BENZİN MOTORL ARI Silindir içerisine hava yakıt karışımı emilir. Hava / Yakıt karışımı silindir içerisinde sıkıştırılır. Hava / Yakıt karışımı üzerine buji kıvılcımı çakar ateşlenir. Yanmış gazlar dışarı atılır. Diesel Motorlar Sadece hava silindir içerisine emilir Hava silindir içerisinde sıkıştırılır Enjektör yakıtı sıkışmış hava üzerine püskürtür, ateşleme sağlanır. Yanmış gazlar dışarı atılır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 9

MOTORUN BELLİ BAŞLI PARÇALARI Sabit Parçaları ; a) Külbütör Kapağı : Külbütör sistemini kapatır, motor yağını doldurma işlemi bu kapaktan yapılır. b) Silindir Kapağı : Silindirleri üstten kapatarak yanma odalarını oluşturur. c) Motor Bloğu : Krank mili ve pistonlara yataklık eder. d) Karter : Motor yağına depoluk eder. Karter Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 10

MOTORUN BELLİ BAŞLI PARÇALARI Hareketli Parçalar ; a)külbütör sistemi : Subapları açıp kapatma işlemini yapar. b)subaplar : Silindirlere yakıt hava karışımını veya dizel motorlarda sadece havayı almakta ( Emme subabı ) ve ateşleme sonucu oluşan yanmış gazları atmakta ( Egzos Subabı ) görevlidir. c)pistonlar : Yakıttan elde edilen ısı enerjisini düz hareket enerjisine çevirir. d)segmanlar : Piston ile silindir arasındaki boşluğu kapatarak yakıt hava karışımını kartere, karterdeki motor yağını yanma odasına geçmesine engel olur, kompresyon ve yağ segmanı olarak iki çeşittir. e)piston ( Biyel ) Kolu : Pistondan gelen hareketi krank miline iletmeye yarar. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 11

MOTORUN BELLİ BAŞLI PARÇALARI Hareketli Parçalar ; f)kran Mili ( Ana Mil ) : Pistonlardan gelen düz itme gücünü dönme hareketine çeviren parçadır. g)eksantirik Mili ( Kan Mili ) : Krank milinden almış olduğu hareketi : Subaplara, yakıt otomatiğine, yağ pompasına, benzinli motorlarda distirübütöre, dizel motorlarda enjeksiyon pompasına ileten parçadır. Krank milinden hareketini trigier kayışı vasıtasıyla alır. h)triger Kayışı : Ekonomik ömrü belli bir kilometre ile sınırlı olan kayıştır. Araçlar itilerek veya çekilierek çalışmaya zorlanırsa kopma olasılığı yüksektir. Aracınızı her zaman normal olarak yani marş motoru ile çalıştırmayı sağlayınız. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 12

YAĞLAMA SİSTEMİ A ) Birbirine sürtünerek çalışan parçalarda direkt teması önleyerek aşınmayı önler. B ) Motor içerisindeki parçaları temizleme görevini yapar. C) Soğutmaya yardımcı olur. D) Kompresyon kaçaklarını önler. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 13

SOĞUTMA SİSTEMİ Motorun ısısını en verimli ısı olan 70 80 derecede sabit tutmaya yarar. Hava soğutmalı motorlarda motorun soğuması motor bloğu etrafındaki hava kanatçıklarına hava üflenmesi ile sağlanır. Su soğutmalı motorlarda silindirlerin etrafında ve silindir kapağı içindeki su kanallarında su dolaştırılarak ısının suya geçmesi sağlanır. Hava soğutmalı motoru su soğutmalı motordan ayıran en önemli özellik devir daim su pompası, su hortumları ve radyötörün olmamasıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 14

MARŞ SİSTEMİ Marş sistemi motorun çalıştırılmasında aküden alınan elektrik enerjisi ile motora ilk hareketin verildiği sistemdir. Marşa basma süresi 10 15 saniyeyi geçirilmemelidir. Marş motoru hareketini krank milinin arka ucuna bağlanmış VOLAN denilen parçaya vermektedir, çalışan motorun yanlışlıkla tekrar marşına basılacak olursa marş dişlisi veya volan dişlisi zarar görür. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 15

ŞARJ SİSTEMİ Motor çalıştığı sürece vantilatör kayışı vasıtasıyla krank milinden alınan hareketle şarj dinamosu ( Alternatör ) elektrik enerjisi üretmeye başlar, aracın elektrik ihtiyacını karşılar, tüketiciler kapalı ise üretilen elektrik enerjisi akü de depolanır. Akü : Elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depolayan ihtiyaç durumunda kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürüp geri verebilen akım deposudur. Akü bakımında : 1) Kutup başları temiz olmalı, oksitlenme varsa temizlenmeli 2) Kutup başı bağlantıları sıkı olmalı 3) Akü gözlerinde eriyik miktarı plakaların üzerini 1 cm örtmüş olmalı eksikse saf su ile tamamlanmalıdır 4) Akü tam şarjlı tutulmalı, şarjsız akü kışın donma tehlikesi geçirebilir. 5) Akü kutup başları araca bağlanırken önce ( + ) kutup sonra ( ) kutup bağlanmalı sökülürken ise önce ( ) sonra ( + ) sökülmelidir. 6) Akü kutup başlarından ( ) Kutup başı ince, ( + ) kutup başı ise kalındır. 7)Dijital göstergeli araçlarda kesinlikle akü takviyesi yapılmamalıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 16

AYDINLATMA ve İKAZ SİSTEMİ FARLAR : Kısa hüzme far devresi 25 metre mesafeyi aydınlatır. Devre açıkken gösterge panelinde yeşil renkli far ışığı göstergesi yanar, uzun hüzmeler açıldığında 100 metre mesafeyi aydınlatır gösterge panelinde mavi renkli far ışığı yanar, yağmurlu, karlı ve sisli havalarda mutlaka kısa hüzmelerinizi yakarak sürüş yapınız. PARK LAMBALARI : Aracın ön kısmında beyaz ışık veren iki adet, arka kısmında kırmızı ışık veren iki adet olmak üzere dört lambadan ibarettir. SİNYAL LAMBALARI : Aracın ön ve arka kısmında bulunan monoton aralıklarla yanıp sönen sarı renkte ışık veren lambalardır. İkaz sisteminin en önemli lambalarıdır. Yanıp sönme devresi FLAŞÖR adı verilen parça ile sağlanmaktadır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 17

AYDINLATMA ve İKAZ SİSTEMİ FREN LAMBALARI : Aracın arka kısmında kırmızı ışık veren iki adet lambadır. Frene basıldığında fren pedalına bağlı bulunan fren müşiri vasıtasıyla yanmaları sağlanmaktadır. PLAKA LABALARI : Arka plakayı aydınlatan 20 metre mesafeden görülebilecek şekilde beyaz ışık veren lambalardır. Park lambalarına bağlı olarak çalışır. GERİ VİTES LAMBASI : Aracın arka kısmında araç geri vitese takıldığı zaman devreye giren beyaz ışık veren lambalardır, geri vites dişlisine bağlı olan geri vites müşiri ile lambaların çalışması sağlanır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 18

B ARAÇ KULLANMAYA HAZIRLIK Araç kullanmaya başlamadan önce nazari dersler tamamlanmalıdır. Araç komuta sistemleri ( Farlar Sinyaller Cam silecekleri Debriyaj ve gaz pedalları vites yerleri vites koluna bakılmadan vites değiştirmek amacıyla iyice öğrenilmelidir. Araç kullanmaya başlamak için bir sıra takip edilir. 4) Aracın Dış Kontröllerinin Yapılması : Araca binmeden önce aracın dış kontrollerinin yapılması gerekir. Bu kontrol esnasında : 1- Aracın lastik havalarının gözle kontrolü ve bijon civatalarının sıkılığına bakılır 2- Aracın altına bakılarak herhangi bir yağ veya su akıntısı olup olmadığı kontrol edilir 3- Aracın altında herhangi bir cisim veya kedi, köpek olup olmadığı kontrol edilir 4- Aracın dış lambalarının ( Farlar Sinyaller Fren Lambaları Park Lambaları Plaka Aydınlatma Lambası ) yanıp yanmadığı kontrol edilir. 5- Arac camlarının ve dış dikiz aynalarının sağlamlığı ve temizliği kontrol edilir. 6- Cam silecek suyu eksikse tamamlanır ve silecek lastikleri kontrol edilir. 7- Motor kaputu açılarak motor yağı, soğutma suyu ve fren hidrolik yağı, eğer direksiyon hidrolikli ise direksiyon hidrolik yağ seviyeleri kontrol edilir. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 19

5) KOLTUK VE AYNA AYARLARI : Aracın sürüş kontrolünü ve güvenli bir şekilde kullanılmasında en önemli unsur doğru sürüş poziyonudur. Öncelikle koltuk arkalığı ayarı yapılmalıdır. Koltuk arkalığı virajlarda dengenizi kaybetmemeniz için sırtınız koltuğa yapışacak şekilde ve 90 derecelik açıda olmalıdır. Koltuk mesafesi oturma esnasında bileklerinizin iç kısmı direksiyon simidinin üst noktasına gelecek şekilde ayarlanmalıdır bu pozisyon size direksiyonu doğru ve rahat çevirme, vites kolu ve pedalları rahat kullanma, gerekli görüş alanına sahip olma ve manevraları güvenli bir şekilde yapmanızı sağlar. Direksiyon çevirme esnasında kollar ya da dirsekler dizlere değmemelidir. Direksiyon dıştan içe doğru tutulur ve baş parmak simidin üstünde olmalıdır, direksiyonu tutma pozisyonu saat 9 15 pozisyonudur. Dönüşlerde içteki el gevşetilerek dıştaki el ile direksiyon 180 derece çevrilebilir. Tek elle kullanılan direksiyon ile acil durumlarda manevra yapılamayacağı için direksiyon iki elle tutulmalıdır. Kimi araçlar hidrolik direksiyona sahiptir. Bu sistemle manevra yapmak kolaydır ancak tehlike anında, kaygan zeminler de aracı yolda tutmak diğerlerine göre biraz zordur. Koltukla direksiyon arasında öyle bir mesafe olmalı ki dirsekler ne açık ne de çok kapalı, hafif bükülü durumda kalması sağlanmalıdır. Bacaklar pedallara basıldığında çok gergin ya da kasılmış şekilde olmamalı debriyaja tam basıldığında ayak öne hafif kırık olmalıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 20

5) KOLTUK VE AYNA AYARLARI : Taşıtlarda önümüzü görmek kadar arkamızı görmek de önemlidir. Önümüze çıkacak tehlikeler kadar arkamızdan gelecek tehlikelere de hazır olabilmek açısından aynalara bakış yönümüz, açımız, süratimiz yoldaki şeritteki konumumuz göstereceğimiz dikkatin ana unsurlarıdır. Tüm aynalarda bakış açımızla odaklama ve görüş açısı aynı olmadığından görüşte farklılık ortaya çıkar, aynaların en uç noktasında olan gösterme açısının azaldığı ve son bulduğu aynanın gösteremediği alana ÖLÜ NOKTA denir. İyi ayarlı ve temiz aynalar trafiği 360 derece görmeyi sağlar, iç bükey aynalar daha geniş bir alanı gösterir ancak tam olarak mesafeyi göstermezler. Aynaya baktığınızda arkanızı boş gibi görebilirsiniz ancak hemen yanınızda aynı mesafede bir araç olabilir, bu aracı görememenizin sebebi aracın kör noktasında olmasıdır. Bunu önleyebilmek için direksiyona biraz daha eğilerek aynaya bakış açısını genişletmekdir. Ayna ayarları araç hareket ettirilmeden yapılmalıdır, iyi bir sürüşün temel şartlarından bir tanesi iyi bir görüş açısına sahip olmaktır. İç dikiz aynası arka camı komple görecek şekilde ayarlanmalı dış aynalar ise 90 dereceye yakın olmaldır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 21

6) EMNİYET KEMERİNİN TAKILMASI VE BAŞ DESTEKLERİ Emniyet kemeri bir kaza anında sizi araçta tutacak, vücudun ileri, sağa sola veya yukarı fırlamasını önleyecek, ölümcül bir yaralanmayı engelleyen en önemli ikinci derece de güvenlik faktörüdür. Emniyet kemeri kesinlikle boyun bölgesinin üzerinde olmamalı aksi takdirde bir kazada boğulmaya neden olabilir. Emniyet kemeri yalnız sürücüler için değil tüm yolcular içindir. Emniyet kemeri gerginlik kontrolü yapılmalı ve mutlaka takılı olmalıdır. Emniyet kemerleri 10 yaşından küçük çocukları hiç bir şekilde tutamaz. Bir kaza anında onlar kemerin arasından sıyrılarak, araç içerisindeki çeşitli bölümlere çarpar, camlardan veya kilitten kurtularak açılan kapıdan dışarı fırlayabilirler. Doğru bir kemer kullanımı için ; Kemerde kıvrılmalar olmamalı, kucak, karın ve boyun bölgesinde tam ve doğru oturma sağlanmalıdır, çocuklar mutlaka arkada ve çocuk koltuğu ile seyahat etmelidir. Emniyet kemerinin hayat kurtarma oranı %30 dur. Koltuk başlığının yükseklik ve mesafe ayarı çarpmada başın ani arka hareketini önleyecek şekilde yapılmalı ve mesafenin çok az olmasına dikkat edilmelidir. Hava yastıkları gelişen teknoloji ile kazanılan önemli bir kaza sonrası ikinci dereceden hayat kurtarma donanımıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 22

7)ARACIN ÇALIŞTIRILMASI Aracın şoför koltuğuna oturun ve emniyet kemerinizi takın. Koltuğu rahat edeceğiniz şekilde ayarlayın. Rahat bir sürüş için, koltuğu, direksiyonun üst kısmını tutarken arkanıza yaslanabileceğiniz şekilde ayarlayabilirsiniz. Aynaları kendinize göre ayarlayın. Sağ ve sol aynalarda ise aracın arkasını hafiften görebilecek şekilde ayarlamanızı öneririz. Dikiz aynasını ayarlarken ise arka camı ortalayabilirsiniz. Vitesin boşta olduğuna emin olun, vites kolunu sağa sola hareket ettirin rahat hareket ediyorsa vites boştadır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 23

7)ARACIN ÇALIŞTIRILMASI(Devam) Kontak anahtarını direksiyonun sağında bulunan anahtar girişine takın ve ileri doğru çevirin, ilk çevirişinizde bazı elektronik aksamı ve aydınlatmaları devreye sokarsınız. Çevirmeye devam ederek ikinci kademeye getirdiğinizde ise göstergeler çalışacaktır. Göstergelerin bir çoğu birkaç saniye içinde söner. Bu göstergelerin sönmesinin ardından kontak anahtarını ileri doğru tekrar çevirin ( Marş Motorunun Sesini Duyacaksınız ) ve araç çalışıncaya kadar elinizi bırakmayın. Yaklaşık 10 15 saniye içerisinde araç çalışmalıdır. Eğer çalışması bu süreden uzun sürüyorsa bir arıza olabilir. Hala marşa basmakta ısrar etmeyiniz. 3 5 Dakika bekledikten sonra tekrar marşa basma işlemini gerçekleştiriniz. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 24

7) ARACIN ÇALIŞTIRILMASI Ayağınızın altında 3 adet pedal vardır. Bunlar soldan sağa doğru debriyaj, fren ve gaz pedallarıdır. Sol ayağınızı debriyaj pedalına sağ ayağınızı ise fren ve gaz pedallarına basmak için kullanacaksınız. Bu aşamada sol ayağınızı sonuna kadar debriyaja, sağ ayağınızı da frene basın. Aslında pedallara aracı çalıştırmadan önce basmanız sizin için bir tedbir niteliğinde olacaktır. İki koltuğun arasında bulunan el freni kolunu düğmesine basarak aşağı indirin. Bunu yaparken düğmeye basılıp kolu yukarı çekmeniz ve ardından düğmeye basılı konumda tamamen aşağı indirmeniz gerecektir, bunu yaptığınızda göstergeler arasındaki (! ) El freni ışığı sönecektir. Aracı birinci vitese alın, sol ayağınızı yavaşça debriyajdan çekerken sağ ayağınızı frenden kaldırıp hafifçe gaz pedalına basın. Araç hareket edecektir. Kalkıştaki debriyaj ve gaz pedalı arasında ayak ilişkisi iki kefeli terazi biçiminde olmalıdır. Yani debriyajdaki ayak kalkarken gazdaki ayak pedala basmalıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 25

Vites Kutusu : Sürücüye değişik hız seçenekleri sunar, vites kutusunda bir çok dişli çark bulunur. Bunların birbiriyle değişik şekillerde çalışmaları sonucu 5 hatta bazen 6 değişik hız elde edilebilir. Vites : Her türlü yol koşullarında, kalkışta, çıkış eğimli yollarda ve park ederken kullanılan vitesdir. Hız aralığı 0 20 km / h dir. Vites : Kalkış sonrası toparlanma konumudur. Hız aralığı 20 40 km / h dir. Vites : Yolun ve aracın durumuna göre hızlanma vitesidir. Hız aralığı 40 60 km/ h dir. Vites : Yolun ve aracın durumuna göre hızlanma vitesidir. Hız aralığı 60 80 km / h dir. Vites de yine hızlanma vitesi olup, 80 km/ h ve üzerindeki hızlarda kullanılır. GERİ VİTES: Geri manevra, inişi eğimli yollarda park ederken kullanılan vitestir. Geri vites kullanılırken 3 tip sustalı sistem vardır. Basmalı itmeli çekmeli. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 26

8 ) GÖSTERGELER Motoru çalıştırmadan önce kontak anahtarı bir tur çevrilip göstergeler kontrol edilir, gösterge üzerindeki ışıklar söndükten sonra motorun çalıştırılması gerekir. Gösterge ışıkları : SÖNMÜŞ ise : Arızalı herhangi bir sistemimiz yok demektir. KIRMIZI ise : O sistem arızalı demektir, servise gidilmeli araç o halde sürülmemelidir.sari ise : Uyarı ışığıdır acil değilse de en kısa zamanda servise gidilmesi gerekmektedir. Sürücünün kullandığı taşıtın kumanda ve kontrol sistemlerini yeterli bir seviyede bilmesi gerekir. Araçlarda kullanılmaya başlanılan yüksek teknolojiler, bir yandan verimliliği ve güvenliği arttırırken diğer yandan sürücülerin kullandığı araçlar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmalarını gerektiriyor. Fotoğraf makineniz veya cep telefonunuz teknolojik olabilir. Bu teknolojiyi kullanmamanız ise size büyük bir zarar getirmez; ancak araç üzerindeki teknolojiyi doğru kullanamazsanız can kayıpları ile sonuçlanan bir kaza yapabilirsiniz. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 27

Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 28

8 ) GÖSTERGELER-devam Araçta bulunan aktif güvenlik sistemlerinin hepsinin bilinmesi gerekmektedir. Aracınızın farlarının nereden yandığını müzik sisteminin nereden ve nasıl çalıştığını, cam sileceğinizin nereden çalıştığını, cam rezistanslarının, havalandırma, ısıtma sistemlerinin nereden çalıştığını bilmeniz gerekir. Seyir halinde iken sürüş güvenliğinizi etkileyebilecek, konsantrasyonunuzu, ilginizi dağıtabilecek her şey ile mutlaka araç hareket halinde değil ilken ilgilenilmelidir. Araç kullanılırken rahat giysilerle olmalı, uygun ayakkabı giyilmelidir. GÖSTERGE SİSTEMİ GÖREVİ : Hareket halinde veya aracı çalıştırma başlangıcında iken sürücüye aracı ile ilgili bilgi veren ve arazıları bildiren şekilli ışıklar veya rakamlı sembollerdir. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 29

ARAÇTA BULUNAN GÖSTERGELER Yağ Lambası : Araçta yağlama sistemi ile ilgili ikazı bildirir. Araç hareket halinde iken yağ lambası yanıyor ise kontak kapatılıp arızanın giderilmesi gerekir. Şarj Lambası : Şarj sistemi ile ilgili ikazı bildirir. Araç hareket halinde iken yanıyor ise kontak kapatılıp arızanın giderilmesi gerekir. ( Vantilatör kayışı kopmuş olabilir ) Hararet ( Isı ) Göstergesi : Motor çalıştığı sürece motor ısısı ile ilgili bilgi verir. Eğer hareket halinde iken ısı göstergesinde kırmızı sınırlara giriyor ise aracın hararet yaptığını bildirir. Yakıt göstergesi : Seyir esnasında sürücüye depodaki yakıtın seviyesini bildirir. Yakıt azaldığı anda göstergede sarı renkte ikaz ışığı yanar. El freni lambası : Aracın arka tekerleklerinin sabitlendiğini bildirir. El freni ikaz ışığı yanıyor ise kesinlikle araç hareket ettirilmez. Parkı simgeleyen kırmızı bir ışıktır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 30

ARACI KULLANIRKEN GÖSTERGELERİN RAHAT VE DÜZLÜK YOL KESİMLERİNDE kontrol edilmesi gereklidir, hiç bir zaman viraj, tepe üstü, köprü ve geçitlerde ve yerleşim bölgesi gibi dikkat verilmesi gereken yerlerde göstergelere bakılmamalıdır. B ARAÇLARIN PERİYODİK ARALIKLARLA YAPILACAK BAKIMLARI 1)AKARYAKIT KONTROLÜ : Motor çalıştırıldıktan sonra yola çıkılmadan önce yakıt deposundaki yakıt miktarı yakıt göstergesinden kontrol edilir. Göstergedeki yakıt miktarı kırmızı bölümden aşağı da olmalıdır. Gösterge kırmızı bölüme girince yakıt ikaz lambası da yanacaktır. İkaz ışığı yandıktan sonra araç 30 40 km daha yol gidebilir. Yakıt depoda bitmeden yakıt alınmalıdır. Yoksa ki yakıt deposunun dibinde biriken su ve pislikler yakıt sistemine giderek arızalar oluşturup sistemde tıkanmalara sebep olabilir. Dizel araçlar da depodaki motorin biterse sistem hava yapar ve motor çalışmaz sistemin havasını almak zorunlu olur. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 31

2)MOTOR YAĞI KONTORLÜ : Motor yağ seviyesi kontrolü araç düz zeminde iken yapılmalıdır, motor çalıştırılmış ise stop edilip 4-5 dk beklenir yağ çubuğu yerinden çıkartılıp temiz bir bezle silindikten sonra ( Kesinlikle üstübü ile silmeyiniz ) tekrar yerine takılıp yeniden çıkarılan yağ çubuğu yere paralel durumda tutulur, yağ seviyesi yağ çubuğunun iki çizgi arasında gösteriyorsa normaldir. Yağın ölçümünde seviye minimum ölçü de yani alt çizgide ise motor normal yağlama yapamayacağından motorun yanma riski vardır. Yağ eksikse külbütör kapağının üstündeki yağ doldurma boğazından yağ ilave edilir, fazla olan yağ seviyesi ise motorun erken yağ yakmasına sebep olur ve krank mili keçelerini patlatarak yağ kaçırmalara neden olabilir. Yağ değişimleri araç kullanma kılavuzunda tavsiye edilen kilometrelere uygun yapılmalıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 32

3)RADYATÖR VE SİLECEK SUYU KONTROLÜ : Radyatörün yanında bulunan su takviye kabında minimum ve maksimum seviye çizgileri arasında olmalı eksikse tamamlanmalıdır. Su takviye kabı yoksa radyatör kapağı açılır ve su seviyesi radyatör peteklerinin üzerinde ise su yeterli demektir. Eksikse peteklerin üzerine kadar temiz ve kireçsiz su ilave edilmelidir. Kireçli sular radyatörün peteklerinin tıkanmasına ve motorun hararet yapmasına neden olur. Motor sıcaksa su takviye kabı kapağı ve radyatör kapağı yavaşça gevşetilir, içinden basınçlı buharlar çıkıncaya kadar beklenilir sonra kapak tamamen açılır, mümkünse ilave edilecek su ılık olmalıdır. Sıcak motora soğuk su, soğuk motora ise sıcak su konulmamalıdır. Aksi taktirde radyatör, motor bloğu ve silindir kapağının çatlamasına neden olunabilir. Cam sileceklerinin camları iyi temizleyebilmesi için silecek suyunun sık sık kontrol edilmesi eksikse su deposunun doldurulması gerekir. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 33

4)LASTİK HAVA BASINÇLARININ VE DİŞ DERİNLİKLERİNİN KONTROLÜ : Lastik aracın yolla temasını sağlayan kauçuk yapıdır. İki çeşit lastik vardır. Şamralli lastikler iç lastiği bulunan, dublex lastikler ise iç lastiği olmayan lastiklerdir. Aracın ön lastiklerinden birisi dubleks ise diğerinin de dubleks olması gerekir. Aksi taktir de araç bir tarafa çekme yapar. Lastiklerin hava basınçları güvenli sürüş için çok önemlidir. Doğru hava basıncına sahip lastikler hayati önem taşır, her 10 ciddi kazadan birinin yanlış lastik hava basıncından kaynaklandığı bilinmektedir. Lastiklerin hava basıncı lastikler soğuk iken ölçülmelidir, ısıdan dolayı artan hava basıncı indirilmemeli olduğu değerde bırakılmalıdır. Lastik hava değerleri aracın katalogunda belirtilen ölçülerde olmalıdır, akaryakıt istasyonlarındaki hava saatleri doğru değer göstermeyebilir. Bu nedenle aracınızda kendinize ait doğru ölçüm saatinin bulunması yararlıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 34

Doğru olan hava basınçlı lastiklerde : 1) Fren daha etkili olur, duruş mesafesini azaltır. 2) Viraja girişler daha rahat olur, savrulma aza iner. 3) Direksiyon hakimiyeti daha rahat sağlanır. 4) Yakıt sarfiyatı azalır. 5) Lastiklerin yıpranması daha az ve dengeli olur. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 35

Aracın lastiklerine istenilen değerden daha az hava basılırsa : 1) Aracın yakıt sarfiyatı artar. 2) Frenleme mesafesi artar. 3) Lastikler yanak kısımlarından aşınır. Aracın lastiklerinde bulunan dişler aracın yola tutunmasını, yol üzerine birikmiş suların tahliyesini ve lastiklerin soğutulmasını sağlar. Diş derinliği azalmış bir lastik; çabuk ısınır, yoldaki suları tahliye edemeyeceğinden yola tutunma azalır. Lastik diş derinlikleri sık sık kontrol edilmelidir. Güvenli bir sürüş için lastik diş derinliği 3 mm nin altına düşünce değiştirilmelidir. Ancak; araç muayene istasyonlarında aranan diş derinliği 1.6 mm dir. 1.6 mm nin altı ağır kusur sayılır araç muayenesi yapılmaz. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 36

Aracın lastiklerine istenilen değerden daha az hava basılırsa-(devam) Lastiklerde balans ayarı yapılmadıysa ; lastikler titreşim yapar, belirli kilometre aralıklarında bu titreşim olur, direksiyon hakimiyeti zorlaşır, bağlantı samun ve bijon civatarları gevşer, ön takım ayarları çabuk bozulur, lastikler içten veya dıştan anormal aşınır. Lastiklerin yeri her 10.000 km de bir yer değiştirilerek aşınmaların eşitlenmesi yararlıdır. Lastik üzerindeki yazı ve rakamlar lastiklerin ebatlarını ve özelliklerini ifade eder. Lastiklerin biri yeni diğeri eski ise veya ön lastiklerin hava değerleri farklı ise sürüş esnasında araç bir tarafa çekme yapar. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 37

5 ) IŞIK VE İKAZ SİSTEMİ KONTROLÜ FARLAR : Seyir esnasında görüşün yeterli olmasını sağlayan ışıklardır, çalışmasını akünün enerjisinden alır yakın hüzmeler 25 metre uzun hüzmeler ise 100 metre mesafeden aydınlatması gerekir. Aydınlatma yetersiz ise far ayarı yapılmalıdır. SİGORTALAR : Araçta alıcıları ve tesisatı kısa devreden doğacak tehlikeye karşı korur. ( Elektrik devresini yüksek akıma karşı koruyan devre elemanı ) Yanmış sigortalar aynı amperdeki yeni bir sigorta ile değiştirilmelidir. FLAŞÖR : Sinyal lambalarının belli aralıklarla dakikada 90 120 defa yanıp sönmesini sağlar. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 38

5 ) IŞIK VE İKAZ SİSTEMİ KONTROLÜ -devam AYNI DEVREYE BAĞLI LAMBALARDAN BİRİ YANMIYORSA : Ampül yanmıştır, kablo bağlantıları çıkmış veya gevşemiştir, kablo bağlantıları oksitlenmiştir. FARLARIN IŞIK ŞİDDETİ AYNI DEĞİLSE : Sönük veya soluk yanan farın şasi bağlantısı gevşemiş, kopmuş veya paslanmış olabilir. FREN LAMBALARINDAN BİRİSİ YANMIYORSA : Ampülü yanmış veya bağlantısı gevşemiş olabilir. Eğer ikisi birden yanmıyor ise fren müşürü arızalı veya sigortası yanmış olabilir. SİNYAL VERİLDİĞİNDE GÖSTERGE PANELİNDEKİ SİNYAL GÖSTERGESİ HIZLI YANIP SÖNÜYORSA : Sinyal lambalarından birisi çalışmıyor demektir. Araçlara römork veya yarı römork bağlandığında; Elektrik sisteminin prize takılması zorunludur. Böylece römorkların arkasında bulunan stop, park ve sinyal lambaları ile plaka lambalarının çalışması sağlanmış olur. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 39

6) AKÜ SUYUNUN KONTROLÜ : Akümülatör ( Batarya ) elektrik enerjisini kimyasal enerji halinde depo eder elektrikli alıcılar çalıştığında, kimyasal enerjiyi tekrar elektrik enerjisine dönüştürüp geri verebilir. Motor çalışmadığı zamanda ışık ve özel alıcıları çalıştırır. Motorun ilk hareketini sağlayan marş motoruna elektrik verir. Bazı aküler evlerde kullanılan piller gibi kuru şarjlıdır, araçlardaki bazı aküler ise sulu tip akülerdir, bu tür akülerde eleman kapakları açılarak elektrolit seviyesi kontrol edilmelidir. Eksilme varsa kurşun plakaların 1 cm üzerine kadar saf su ilave edilerek tamamlanır. Eleman kapaklarında bulunan küçük havalandırma deliklerinin açık olması sağlanmalıdır, akü ısındığında bu deliklerden su buharını dışarı atamazsa akü patlama yapar. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 40

C) SÜRÜCÜLER TARAFINDAN YAPILACAK BASİT UYGULAMALAR 1 TEKERLEK VE LASTİK DEĞİŞİMİ : Herhangi bir nedenle tekerlek değiştirilmek istendiğinde araçtan inmeden önce gerekli emniyet tedbirleri alınır. 1) Motor stop edilir, araç uygun vitese takılır ( İniş eğimli yolda geri vitese, Çıkış eğimli ve düz yolda 1. Vitese ) 2) Diğer bir tekerleğin önüne veya arkasına takoz konulur. 3) Yedek tekerlek değiştirilecek tekerleğin yanında aracın altına konulur. ( Kriko ile araç kaldırılırken krikodan aracın düşmesi halinde tekerleğin üstüne düşüp başka tarafa zarar vermesi önlenmesi içindir ) 4) Jant kapağı varsa çıkarılır. 5) Araç krikoya kaldırılmadan önce bijon cıvataları gevşetilir. 6) Kriko aracın kaldırma noktasından araç tekerleğinin yerden teması kesilinceye kadar kaldırılır. 7) Gevşetilen bijon cıvataları karşılıklı olarak sökülür. 8) Yedek tekerlek değişecek teker çıkarılarak yerine takılır. 9) Bijon cıvataları karşılıklı olarak sıkılır. 10) Araç krikodan indirilir. 11) Bijon cıvataları karşılıklı olarak iyice sıkıştırılır. Genellikle uzun yola çıkılacağı zaman bijon cıvatalarının sıkılığı ve lastiklerin hava basıncı mutlaka kontol edilmelidir. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 41

2 KAR ZİNCİRİNİN TAKILMASI : Karlı yol kesimlerinde araçların kaymasını önlemek amacıyla araçların motordan güç alan ( Çekiş olan ) tekerleklerine kar zincirini takın. Zincir takarken izlemeniz gereken yollar : 1 ) Çekişin olduğu lastiklerin arkasından zinciri yere doğru yatırın. 2 ) Esnek çelik halatın kırmızı olan bölümünü jant hizasında kilitleyin. 3 ) Sarı renkli halatın ucunu sarı fosfor boyalı kilide takın. 4 ) Çelik halatı geriye iterek zinciri lastiğe tam olarak oturtun. 5 ) Yeşil renkli gergi zincirinin yeşil fosfor boyalı ( U ) yu kilitlemeye geçirerek kilitleyin. 6 ) Yeşil gergi zincirinin yeşil fosfor boyalı plastik klavuz yuvasından geçirerek gerdiğiniz ve ucundaki lastik kancayı çevre zincirine takın. 7 ) 100 Metre ilerleyin zinciri sonra tekrar gerdirin. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 42

3 AMPÜL DEĞİŞİMİ : Aracın dış lambalarında biri bile yanmıyorsa ; bu büyük bir kaza riski yaratır. Böyle bir aracın trafiğe çıkması kanunen yasaklanmıştır, böyle araçlara arıza giderilinceye kadar trafikten men cezası ve para cezası uygulanmaktadır. Araçlarda yedek ampul bulundurma zorunluluğu vardır, her ampul her araca uymaz yedekteki ampuller aracınıza uygun olmalıdır. Ampul değiştirmede izlenecek yöntem sırası : 1) Ampulün elektrik bağlantı soketi çıkartılır, genellikle plastik olan ve tırnakları bulunan bu soketler çıkarma ve takma esnasında fazla zorlanmamalıdır aksi taktirde tırnaklar kırılabilir. 2) Ampulü çerçevesine bağlayan diğer tarafta elektrik soketini tutan plastik parçanın klipslerini açarak çıkardıktan sonra ampul oturma yüzeyinden çevrilerek çıkarılmalıdır. 3) Yeni ampul oturma yuvasına oturtulmalı, klipsler sıkıştırılarak elektrik soketi de dikkatlice takılmalıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 43

4 RADYATÖRE ANTİFRİZ KONULMASI : Su soğutma sistemli araçların soğutma suyu; hava sıcaklığının SIFIRIN ( 0 Derece ) altına düştüğü durumlarda donar. Donan su genleşir ve motor bloğunu çatlatır. Bu nedenle soğutma suyunun donmaması için radyatöre ANTİFRİZ ilave edilir. İlave edilecek antifriz miktarı ; aracın soğutma suyu kapasitesine ve yaşanılan yerin iklim şartlarına göre farklılık gösterir, aracın kullanıldığı bölge çok soğuk bir iklime sahipse konulacak antifriz miktarı daha da arttırılmalıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 44

D ) ARACIN HEMEN DURDURULUP KONTAĞIN KAPATILMASINI GEREKTİREN HALLER 1) YAĞ VE ŞARJ LAMBASININ YANMASI : Motor çalışırken bu lambalardan herhangi biri yanarsa motor hemen durdurulmalıdır. Yağ lambası yanarsa motor yağlanma yapamıyordur, çalıştırılmaya devam edilirse motorda büyük hasar oluşur ve motor yanar. Motor durdurulup motor yağı kontrol edilmelidir. Şarj lambası yandığında büyük olasılıkla vantilatör kayışı kopmuş veya gevşek olabilir. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 45

2)YANIK KABLO VE YA FARKLI KOKULAR ALINMASI İLE MOTORDAN ANORMAL SESLER GELMESİ : Motor çalışırken veya seyahat halindeyken araçtan yanık kablo veya farklı kokular gelmesi bir yangının habercisi olabilir. Bu durumda hemen motor durdurulmalı kokunun geldiği yer tespit edilmeli kısa devre kablo yanığı varsa akünün kutup başlığı çıkarılmalıdır. ( Kısa devre ile ısınmış kabloya dokunmak elinizi yakmaya neden olabilir ) Motordan anormal seslerin gelmesi de olası bir arızanın başlangıcı kabul edilmelidir, motor hemen durdurulmalı, sesin sebebi araştırılmalı, bu durumda yola devam edilirse daha büyük sorunlarla karşılaşılabilir. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 46

E) YAKIT TÜKETİMİNDE EKONOMİ SAĞLANMASI 1) ARAÇLARIN FAZLA YAKIT YAKMASININ NEDENLERİ : a) Sürücüye bağlı sebepler : 1) Ani kalkış ve duruşlar 2) İstikrarsız araç kullanmak ( Bir hızlı bir yavaş araç kullanmak ) 3) Aracı uygun devir ve uygun viteste kullanmamak 4) Aracı 90 km nin üstündeki hızlarda kullanmak 5 )Araca istiap hadleri dışında yük yüklemek 6) İlave bagaj veya kayak tutucuları takmak 7) Yüksek hızlarda camları açarak seyretmek 8) Klimayı çalıştırma Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 47

E) YAKIT TÜKETİMİNDE EKONOMİ SAĞLANMASI b) Motora bağlı sebepler: 1 Ateşleme sisteminden kaynaklanan sebepler ---Buji, platin ve avans ayarlarının bozuk olması ---Subab ayarlarının bozuk olması Bu durumlarda egzoz dumanı siyah çıkar, motor çekişten ve güçten düşer. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 48

E) YAKIT TÜKETİMİNDE EKONOMİ SAĞLANMASI b) Motora bağlı sebepler: 2- Yakıt Sisteminden Kaynaklanan Sebepler -- Rölanti devrinin yüksek olması -- Mekanik jikle sistemli araçlarda jiklenin çekili unutulması veya kapalı kalması -- Karbüratör ayarlarının ( Yakıt Hava Karışımı Oranları ) bozuk olması -- Hava filtresinin kirli olması -- Dizel motorlarda enjeksiyon pompası ve enjektör ayarlarının bozuk olması 3- Araca Bağlı Sebepler -- Fren ayarlarının sıkı olması -- Lastik havalarının normal değerinden az olması -- Debriyaj ( Kavrama ) balatası aşınmış ve yağlanmış ise kaçırma yapar -- Motorda önerilmiş olan motor yağının kullanılmaması Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 49

2 EKONOMİK SÜRÜŞ İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER Ekonomik bir sürüş için ; - Aracın bakımları zamanında yaptırılmalı, eskimiş buji, hava filtresi ve debriyaj balatası değiştirilmeli, fren ayarları kontrol edilmelidir. - Kaliteli yakıt kullanılmalıdır - Motoru çalıştırma aşamasında tam gaz vererek motoru ısıtmak aşınmayı ve yakıt tüketimini artırır - Aracınızı sabit hızda sürün, gereksiz hızlanma ve frenlemeden kaçının - Mümkün olduğunca aracınızı küçük viteslerde kullanmayın - Şehir trafiğinde yoğun olmayan, iyi bir trafik akışının olduğu yolları tercih edin. - Mümkün olduğunca fazla beklemeden bir üst vitese geçin ve motor düzensiz çalışmadığı sürece vites küçültmeyin Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 50

2 EKONOMİK SÜRÜŞ İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER Ekonomik bir sürüş için ; - Aracınızı her viteste 2000 3000 devir / dk arasındaki motor devrinde kullanın - Gidilecek yolu iyi planlayarak kısa mesafeli ve konvoylu trafikte sürüşten kaçının - Hız ne kadar yüksek olursa yakıt tüketiminde o kadar artar, tam hız araç kullanmaktan kaçının - Aracın azami hızını ¾ oranında kullanmanız kayda değer bir zaman kaybı olmadan %50 oranında yakıt tasarrufu sağlar. - Gereksiz yük özellikle şehir trafiği gibi yoğun yollarda yakıt tüketimini artırır. 100 Kg.lik yük şehir içinde yakıt tüketimini 100 km de 0.5 lt fazla artırır. - Araç üstü bagajlar artan hava direnci nedeniyle yakıt tüketimini 100 km de 1 litre fazla artırır - Otoyollarda araç sabit hızla kullanılmalıdır. Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 51

Dikkatsizlik ihmali, ihmal tehlikeyi doğurur. 52