Konu 6 Dolaşım Sistemi. Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu

Benzer belgeler
Konu 6 Dolaşım Sistemi. Aslı Sade Memişoğlu

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI

ADIM ADIM YGS LYS Adım DOLAŞIM SİSTEMİ 2 DAMARLAR

Dolaşım Sistemi Dicle Aras

Dolaşım Sistemi Fizyolojisi - 2. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D.

DOLAŞIM SİSTEMİ TERİMLERİ. Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire

Kalbin Kendi Damarları ve Kan kaynakları; Koroner Damarlar

Egzersiz sırasında kasların enerji üretimi için daha fazla oksijene ihtiyaç duymaktadır

Fizyoloji PSİ 123 Hafta Haft 13 a

HAYVANLARDA DOLAŞIM SİSTEMLERİ. YRD. DOÇ. DR ASLI SADE MEMİŞOĞLU

Kardivasküler Sistem

Sistemin Diğer Özellikleri Atar ve toplar damarlar birbirleriyle bağlantılı olduğu için devamlıdır. Bu bağlantıyı kılcal damarlar sağlar. Kan devamlı

DOLAŞIM SİSTEMİ. Dr. Güvenç Görgülü

SİNİR SİSTEMLERİ. SANTRAL SİNİR SİSTEMİ Beyin. Anatomik Olarak PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ His Motor

Dolaşımın Sinirsel Düzenlenmesi ve Arteryel Basıncın Hızlı Kontrolü. Prof.Dr.Mitat KOZ

Spor fizyolojisi. Dr. M. Emin KAFKAS İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Bölümü Malatya/2015

Şekil : Açık Dolaşım Şeması

İnsan vücudunda üç tip kas vardır: İskelet kası Kalp Kası Düz Kas

Kanın fonksiyonel olarak üstlendiği görevler

EGZERSİZİN DAMAR FONKSİYONLARINA ETKİSİ

KAN BASINCI (TANSĐYON) Prof. Dr. Erdal ZORBA

DOLAŞIM SİSTEMİ. Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire

Kalp Fonksiyonları KALP FİZYOLOJİSİ. Kalp Fonksiyonları. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Dolaşım Sistemleri

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)

DOLAŞIM SİSTEMİ VASKÜLER SİSTEM PROF.DR.MİTAT KOZ

DOLAŞIM VE VÜCUT SAVUNMASI

Prof. Dr. Ferit Çiçekçioğlu, Yrd. Doç. Ertan Demirdaş, Yrd. Doç. Dr. Kıvanç Atılgan

Kan Akımı ml/dk. Kalp Debisi DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ VII. Dr. Nevzat KAHVECİ

Bölüm 12 Kardiyovasküler Fizyoloji

KALP-DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ

KALP & DOLAŞIM FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

SINIFLAR/1.DÖNEM YAZILIYA HAZIRLIK ÇALIŞMASI-2

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ

1- Kulakçıklar Gevşer, Karıncıklar Kasılır :

KARDİYOVASKÜLER SİSTEM FİZYOLOJİSİ

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket

Akciğerin yapısı ve görevleri


FEN BİLİMLERİ TESTİ 6. SINIF

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER. Boşaltım Sistemi

GOÜ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM II II. KURUL

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri

Kanın fonksiyonel olarak üstlendiği görevler

KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ANATOMİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ

KARDİOVASKÜLER SİSTEM ve EGZERSİZ

MAKEDONYA BİYOLOGLAR BİRLİĞİ. Çözümler

BÖBREK HASTALIKLARI. Prof. Dr. Tekin AKPOLAT. Böbrekler ne işe yarar?

Dolaşım sistemi OMURGASIZLARDA DOLAŞIM SİSTEMLERİ OMURGALILARDA DOLAŞIM SİSTEMLERİ

YGS ANAHTAR SORULAR #3

FİZYOLOJİ LABORATUVAR BİLGİSİ VEYSEL TAHİROĞLU

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri

Doku kan akışının düzenlenmesi Mikrodolaşım ve lenfatik sistem. Prof.Dr.Mitat KOZ

KALP-DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ

METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS

ADI SOYADI : OKUL NO : SINIFI : 4/ NOTU : FEVZİ ÖZBEY İLKOKULU FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILISI

11. SINIF KONU ANLATIMI 40 HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ KAS KASILMASI VE GEVŞEMESİ

Kalp Kapak Hastalıkları

Dinlenme durumunun değerlendirilmesi. Nabız ve Kan Basıncı. M. Kamil ÖZER

T. C. MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DÖNEM II DOLAŞIM VE SOLUNUM SİSTEMLERİ DERS KURULU

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3

MEDİKAL FİZİK. Prof.Dr. Çiğdem ALTINSAAT. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı

İNME. Yayın Yönetmeni. TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü. Prof. Dr. Rana Karabudak

Solunum Sistemi Fizyolojisi

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ

EGZERSİZ FİZYOLOJİSİNDE TEMEL KAVRAMLAR

Hipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı. EGZERSİZ Fizyolojisi. Dr. Sinan Canan

HÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI. Dr. Vedat Evren

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA

DESTEK ve HAREKET SİSTEMİ. Kemiklerin Görevleri: - Destek ve hareket sistemimiz: iskelet sistemi, eklemler ve kas sisteminden meydana gelir.

Dinlenme Durumunun Değerlendirilmesi. Dinlenme durumunun değerlendirilmesi. Nabız ve Kan Basıncı. Nabız. Nabız

Solunum Sistemi Ne İş Yapar?

EGZERSİZDE KALP - DOLAŞIM FİZYOLOJİSİ. Prof. Dr. Fadıl ÖZYENER UÜTF Fizyoloji AD

ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ...

Anestezi Uygulama II Bahar / Ders:9. Anestezi ve Emboliler

Yüzmenin Faydaları \ Kas-İskelet Sistemi \ Kas-İskelet Sistemi YÜZMENİN KAS-İSKELET SİSTEMLERİ ÜZERİNE ETKİLERİ

Sağlıklı Kan Basıncı Sağlıklı Kalp Atımı

ADIM ADIM YGS LYS Adım DOLAŞIM SİSTEMİ 5 İNSANDA BAĞIŞIKLIK VE VÜCUDUN SAVUNULMASI

LÖKOSİT. WBC; White Blood Cell,; Akyuvar. Lökosit için normal değer : Lökosit sayısını arttıran sebepler: Lökosit sayısını azaltan sebepler:

Fizyoloji. Vücut Sıvı Bölmeleri ve Özellikleri. Dr. Deniz Balcı.

Gaz Alışverişi, İnsanda Solunum Sistemi

KAPAK HASTALIKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?

Su / Hasta Değil Susuzsunuz adlı kitapta suyun önemi anlatılıyor ve yazara göre vücudumuz tam 46 nedenle suya ihtiyaç duyuyor.

1.ÜNİTE: VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM. Fen ve Teknoloji-4.sınıf

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER

DAMAR HASTALIKLARINDA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

TRANSFERRİN ERİTROSİT. Transferrinin normal değerleri: Transferin seviyesini düşüren sebepler. Eritrosit; RBC: Red Blood Cell = Alyuvar

KAN VE SIVI RESÜSİTASYO N -1 AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP ANABİLİM DALI Dr.İlker GÜNDÜZ

3- Destek ve Hareket Sisteminin (Kasların) Çalışması :

T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

T. C. MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DÖNEM II DOLAŞIM VE SOLUNUM SİSTEMLERİ DERS KURULU

T. C. MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DÖNEM II DOLAŞIM VE SOLUNUM SİSTEMLERİ DERS KURULU

İnsanda Dolaşım Sistemi ve Vücudun Savunulması

skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça

9.Sınıf Meslek Esasları ve Tekniği 7.Ünite Yaşam Bulguları NABIZ Hafta ( 6-24 / 01 / 2014 )

FİZYOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı KAS FİZYOLOJİSİ. Düz Kas. Dr. Sinan CANAN

Fen ve Teknoloji 7. BOŞALTIM SİSTEMİ. Hazırlayan: NİHAT BAHÇE HAYAL BİLİMDEN DAHA ÖNEMLİDİR. ÇÜNKÜ BİLİM SINIRLIDIR.

Transkript:

Konu 6 Dolaşım Sistemi Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu

Sisteme Genel Bakış Dolaşım sisteminin üç temel bileşeni: Kalp (pompa) - kardiyo Kan damarları (borular) - vasküler Kan (taşınan sıvı) Kardiyovasküler sistem; endokrin sistem, sinir sistemi ve böbreklerden etkilenir.

Kan Akyuvarlar ve Trombositler Alyuvarlar Kan plazma denen bir sıvı içinde asılı duran "şekilli elemanlardan meydana gelir. Örneğin; hücreler, hücre parçaları ve plazma (çoğunlukla su). Hücreler alyuvar ve akyuvarlar olup hücre parçaları ise trombositlerdir. Plazma kan hücrelerini, proteinleri, besinleri, metabolik atıkları ve vücutta taşınan diğer molekülleri taşır. Kanın içerdiği alyuvar miktarına Hematokrit denir. Fig. 12-1

Sisteme Genel Bakış Dolaşım sisteminde iki devre vardır: Sistemik ve pulmoner(akciğer). Pulmoner dolaşım (küçük dolaşım), oksijence fakir kanı akciğerlere taşır, burada temizlenen kanı geri kalbe taşır. Sistemik dolaşım (büyük dolaşım), oksijence zengin kanı kalpten vücüdun kalanına taşır. Her iki devrede kalpte başlayıp kalpte sonlanır, Bu tamamen kapalı bir sistemdir. Örneğin; kaçaklar daima kötüdür. Akciğer dolaşımı Sistemik dolaşım

Kan Damarları Kanı kalpten uzaklaştıran damarlara atardamarlar (arter) denir, bunlar daha küçük atardamarlara (arteriyoller), çok sayıda küçük kılcal damarlara bölünebilirler. Kanı dokulardan kalbe taşıyan damarlara ise toplardamarlar(ven) adı verilir. Sistemik dolaşımdaki arterler (atardamarlar) oksijenli kanı, venler (toplardamarlar) ise oksijeni alınmış (CO 2 li) kanı taşırlar. Pulmoner arterler oksijeni alınmış kanı oksijenlemek için akciğerlere taşır ve pulmoner venler ise oksijenli kanı vücudun kalan kısımlarına göndermek için tekrar kalbe taşır.

Basınç, Debi ve Direnç Basınç sıvının uyguladığı kuvvettir ve ölçü birimi fizyolojide genelde mmhg dır. Debi (kan akımı) birim zamanda taşınan kan hacmidir ve birimi ml/dak dır. Direnç kanın basınç farklılığı olan iki nokta arasında ne kadar zor aktığıdır. Direnç akıma karşı koyan sürtünmenin bir ölçüsüdür.

Direnç Dirence sebep olan 3 faktör : 1. Kanın Viskozitesi kıvam (hacim ve kırmızı kan hücrelerinin sayısı etkiler.) 2. Toplam Kan Damarı Uzunluğu (sabittir) 3. Kan Damarı Çapı (gevşemiş damarlar direnci azaltır, daralmış damarlar arttırır; bu, damar sistemindeki direncin dakika dakika kontrolü için en büyük yardımcıdır.

Kalbin Anatomisi Baş ve kollara giden atardamarlar Sağ akciğer atardamarı Aort (Ana atardamar) Sağ akciğer toplardamarları Üst ana toplardamar Sol akciğer atardamarı Sol akciğer toplardamarları Sağ kulakçık (atrium) Sağ atrioventriküler - AV (triküspit) kapakçık Sol kulakçık Sol atrioventriküler (biküspit) kapakçık Aort yarımay kapakçığı Sol karıncık Alt ana toplardamar Sağ karıncık (ventrikül) Karıncıklar arası perde Miyokard Epikard Akciğer yarımay kapakçığı Perikard

Kalbin Katmanları Perikard: En dış koruyucu tabakadır. Epikard, diğer bir fibröz tabaka olup kalbe sıkıca yapışıktır ve perikard ile arasında çok dar boşlukta kaydırıcı sıvı bulunur. Miyokard: Kalp kasının orta tabakasıdır. Miyokard, kalp kasından oluşur ve kalbin ağırlığının büyük kısmını oluşturur. Bu kasılan tabakadır. Endokard: İç tabaka, tüm kandamarlarının içini de kaplayan endotel hücreleri gibi ince bir bağ dokusu miyokardın iç yüzeyini kaplamıştır.

Kalbin Kapakları Akciğer yarımay kapakçığı Kapakçık az açılmış Aort yarımay kapakçığı Sol atrioventriküler (biküspit) kapakçık Sağ atrioventriküler - AV (triküspit) kapakçık Fig. 12-7 Kapakçık neredeyse tam kapanmış

https://www.youtube.com/watch?v=tmujnusi s4i https://www.youtube.com/watch?v=pzamps4 Cztg

Kalp Kası Miyokardın kalp kası hücreleri birbirine sıkıca bağlı tabakalar halinde düzenlenmiştir ve kan dolu odacıkları tamamen çevreler. Bir odacığın duvarları kasıldığında, tıpkı bir yumruk yapar gibi büzülür ve içerdikleri kan üzerine basınç uygularlar. Kalp hücrelerinin tümü her kalp atışıyla kasılırlar bu sebeple bu hücreler hiç dinlenmezler. Kalbin kas hücrelerini yenilemesi için sadece bir sınırlı yeteneği vardır. Son araştırmalar, yılda kalp kası hücrelerinin yalnızca % 1 inin yenilenebildiğini gösteriyor. Bu nedenle kalp krizleri ile sonuçlanan miyokard hücrelerinin ölümü sonrasında onarımı çok zordur.

Kalbin İletim Sistemi Kalp hücrelerinin yaklaşık % 1 i normal kalp uyarılması için vazgeçilemez önemi olan özelleşmiş niteliklere sahiptirler. Bu hücreler kalbin ileti sistemi olarak bilinen bir ağ oluştururlar kalp kasları ile elektriksel iletişimde bulunurlar. İleti sistemi kalp atımını başlatır ve bir aksiyon potansiyelin (uyarının) kalbin her yerine hızlıca yayılmasına yardım eder.

Kalbin Sinir Donanımı Kalp, zengin olarak sempatik ve parasempatik sinir lifleri ile donatılmıştır. Kalbin çalışması serebrum, hipotalamus, medülla oblongata, ve otonom sinir sistemi tarafından farklı seviyelerde düzenlenir. Otonom sinir sisteminin kalp üzerindeki etkileri düzenleyici tarzdadır, kalbi hızlandırır yada yavaşlatır fakat kalp atımlarının oluşması için gerekli değildir.

Kalbin Sinir Donanımı Ana kontrol merkezi medülla oblongatada bulunmaktadır. Bu merkez serebrum ve hipotalamustan vücut ısısı, duygular, düşünceler ve stres hakkında duyusal bilgiler aldığı gibi ana atardamarlarda bulunan basınç ve kimyasal almaçlardan da bilgi alır. Sempatik sistem - noradrenalin ve adrenalin salgılar. Sonuçta sempatik uyarılma ile kalbin pompalama hızı ve gücü artar. Parasempatik kontrol asetilkolin salgılar Sonuçta parasempatik uyarılma ile kalp hızı yavaşlar.

Kalbin Sinir Donatısı Parasempatik Sempatik Asetil kolin Norepinefrin Kulakçıklar Karıncıklar Epinefrin Dolaşım Fig. 12-9

Kalp Atımının Eşgüdümü Atrioventriküler düğüm His demeti Sinoatrial düğüm Sağ kulakçık Sağ demet dalı Sağ karıncık Sol kulakçık Sol karıncık Purkinje lifleri Karıncıklar arası perde Sol demet dalı

Kalbin Uyarılma Zinciri 1. Sinyal sinoatrial düğümde (SA) başlar. 2. Depolarizasyon dalgası önce kulakçık kas hücrelerine yayılır ve aynı anda düğümler arası yol aracılığıyla atrioventriküler düğüme (AV) gider. 3. Yayılan aksiyon potansiyel kulakçığın kasılmasına neden olur ve karıncıklar kasılmadan önce karıncıkları tamamen kanla doldurur 4. Depolarizasyon dalgası AV düğümünde 0.1 sn gecikir ve üzerinden karıncıklar arası perdeden aşağıya doğru yayılır. 5. His demeti denilen ileti lifleri iki kola ayrılarak uyartıyı karıncıkların büyük bölümüne hızla dağıtan Purkinje lifleri ile temas eder. 6. Böylece karıncıklar kasılır

Uyarılma Zinciri Kulakçık uyarılır Karıncık uyarılır Karıncıklar gevşer Başlar Biter Başlar Biter SA düğümü AV düğümü Karıncıklar gevşer Zaman EKG - elektrokardiogram

Düğüm Hücreleri İleti sistemindeki kendiliğinden aksiyon potansiyel üretebilen Düğüm hücreleri kendi ritmleri vardır. sinoatrial düğümde (SA), antrioventriküler düğümde (AV), His demetinde, purkinje liflerinde ve AV demet dallarında bulunurlar. Sağlıklı bir kalpte SA düğümü doğal bir pildir (pacemaker) SA düğümündeki ya da kalp duvarındaki herhangi bir hasar bu çevrime zarar verir

SA Düğümünün Uyarımı SA düğümde AP kendiliğinden nasıl oluşur? Hücre zarı sabit bir dinlenme potansiyeline sahip değildir. Sürekli yavaş bir depolarizasyon halindedir. Bunu da repolarizasyon sırasında açılmaya başlayan özel sodyum kanalları sağlar

https://www.youtube.com/watch?v=t1sry2rc nrq

Klinik Sorunlar SA düğümü zarar görürse AV düğümü (~dakikada 60 atış) onun yerine geçebilir. Bu normal dolaşım için yine de yeterlidir. AV düğümdeki hasar kalp bloğuna yol açar. AV düğümü kulakçıklar ve karıncıklar arasındaki tek bağlantıdır. Bunun dereceleri vardır; tam bir blok karıncıkların kendilerine özgü bir hızda atması demektir ama bu dolaşımı sürdüremeyecek kadar yavaştır. Kısmi blokta uyarı yavastır ama sonuçlanır. Bir kalp pili bunu tedavi etmek için kullanılmalıdır. Bu anormalliklerin çoğu elektrokardiyogram üzerinden görülebilir.

Elektrokardiyogram Kalbin elektriksel aktivitesini kaydeden bir grafik. Elektrotlar doğru bir okuma elde etmek için düzgün bir şekilde yerleştirilmelidirler. Okuma, tek bir hücrenin aksiyon potansiyelinden ziyade tüm kalp kasının elektriksel aktivitelerin bir bileşimidir.

Elektrokardiyogramlar Normal Yarım blok Tam blok

Kardiyak Döngü Kardiyak döngü, bir kalp atışı boyunca kalp aracılığıyla kan akışı ile ilgili tüm mekanik olaylardır. Sistol kasılma fazıdır. Karıncıkların kasılması 0,3s Diastol gevşeme fazıdır. 0,5s

Kardiyak Döngünün Mekanik Olayları Sistol Karıncıklar kasılır Kan karıncıklardan dışarı pompalanır Kulakçık gevşek Kulakçık gevşek Karıncıklar kasılır Karıncıklar kasılır Diastol Karıncıklar gevşer Kan karıncıklara dolar ulakçık evşek Kulakçık gevşek Kulakçık kasılır Karıncıklar gevşer Karıncıklar gevşer Karıncıklar gevşek

Klinik Sorunlar Anormal kalp sesleri - üfürümler olarak adlandırılır. Düzgün bir akış için kan akışı oldukça sessiz olmalıdır. Onu engelleyen herhangi bir şeye çarparsa, türbülanslı olacak ve stetoskop ile duyulabilecek ses üretecektir. Yetişkinlerdeki üfürümlerin çoğu sebebi kapakçık problemleridir. Kapakçık düzgün bir şekilde kapanmazsa, bir hışırtıdan sonra ses duyulur. Eğer kapakçıklar tıkandıysa, tiz bir ses ya da bir tık sesi duyulabilir.

Kalp Atım Hızının Denetlenmesi Sağlıklı bir sistemde, her atımda fırlatılan kan miktarı yaklaşık sabittir. Vücudun toplam kan hacmi düşer ya da kalp güçsüzleşirse, bu durumda hacim azalır ve kalp debisi, hız artışı aracılığıyla korunur. Yaş ve cinsiyet: Yaşla giderek azalır. Doğumda 130, yetişkinde 70-80, kadında erkekten 5-10 atım/dakika daha yüksek. Postür: Yatar pozisyonda ve uykuda en düşük, dik pozisyona geçişte artar. Fiziksel Aktivite/egzersiz: Egzersizin başlangıcından hemen önce veya egzersiz başlar başlamaz artar. SA düğümünün içsel boşalma hızı dakikada 100 atımdır, bu hız hormon ve sinirler etkisiyle değişir.

Damar Sistemi Damar sistemi kanı taşıyan borulardır. Atar damarlar ve toplar damarlar; vasküler düz kas hücrelerine, içzar endotel hücrelere, esnek arakatmanlara sahiptirler ancak her bir türün bileşimi bunların miktarlarında farklılık gösterir. Yapı türleri: Atar damarlar Elastik büyük arterler Kaslı küçük arterler Arteriyoller Kılcal damarlar Toplar damarlar Sistemik Venler Küçük damarlar Venüller Kılcal damarlar

Büyük toplardamar Az düz kas katmanı ve bağ dokusu Az elastik katman Büyük atardamar Fazla düz kas katmanı ve bağ dokusu Çok elastik katman Atar damar Geniş iç boşluk Endotel Venül Alt ana toplardamar Aort Endotel Arteriol Dar iç boşluk İç boşluk Toplar damar Endotel Düz kas hücreleri Bağ doku Endotel Endotel hücreler Kılcal damar

Arter Arteriol Kılcallar Venül Ven Akciğer dolaşımı Basınç Sistemik dolaşım Damar Sistemi Sistol Diastol Sistol Diastol

1. Atardamarlar (Arterler) Esneklik ne kadar fazlaysa, o kadar kolaylıkla gerilebilir. Kalpten çıkış Arter Arteriol Arterler, elastik geri yaylanmadan dolayı basınç deposu olarak görev yaparlar Sistol Arterler toplardamarlar kadar yüksek esnekliğe sahip değildir Dolayısıyla basınçları fazladır Diastol Kapakçık

1.1. Elastik Arterler Kalbe en yakın olan, dokulara kan akımını taşıyan düşük dirençli ileticilerdir. Elastik arterlerin en önemli olanı aorttur. Basınç depoları olarak bilinirler kan kalpten püskürtüldüğünde genişler ve kasılırlar. Bu kanın sürekli olarak dokulara akmasını sağlar. Ateroskleroz (damar tıkanıklığı) ve arterioskleroz (damar sertleşmesi) bunların işlevinin düzgün bir şekilde yapılmasını bozar. basınç yaşla daha büyük hale gelir, duvarlar zayıflar ve şekil değiştirir. İncelirlerse patlayabilirler.

1.2. Kaslı Arterler Bu arterler kanı belirli organlara taşırlar Ör: böbrek atardamarı En fazla düz kasa sahip olan arterlerdir ve kan damarlarının daralması sırasında çok aktiflerdir. Bu arterler kan basıncının düzenlenmesinde önemli bir rol oynarlar.

Basınçlar Ortalama kan basıncı 120/80 mm Hg dır. Kan basıncının 140/90 mmhg dan daha fazla olması hipertansiyona işaret eder. Sistolik veya diyastolik basınçlar birbirinden bağımsız olarak yüksek olabilir. Hipertansiyon milyonlarca hastayı etkileyen ciddi bir halk sağlığı sorunudur.

Nabız Basıncı Sistolik basınç ve diastolik basınç arasındaki fark nabız basıncı olarak adlandırılır. (örnekte 120 80 = 40 mmhg ) El bileği ya da boyundaki arterlerde her kalp atışıyla nabız atışı ya da bir darbe olarak hissedilebilir.

1.3 Arteriyoller En küçük arterlerdir. İşlevleri sinirsel, hormonal ve yerel kimyasal maddelerle kontrol edilir. Kılcal damarlardaki kan akışını dakika dakika konrol ederler. Kılcal damarlara doğrudan bağlanan daha küçük olanlar tek tabaka düz kaslara sahiptir. Kan basıncı üzerinde büyük etkileri vardır.

Debi-Basınç-Direnç Bağlantısı Kan damarlarının daralması yoluyla direnç artarsa ve basınç aynı kalırsa, bu durumda dokulara akış hızı (debi) azalır. Bir dokuya akış hızının artması gerekiyorsa, basınç farkı arttırılır ya da direnci azaltmak için kan damarları genişletilir.

2. Kılcal Damarlar (Kapillerler) Kılcal damarlar en küçük kan damarlarıdır. Bunlarda kan ile doku arasında difuzyonla besin ve gaz alışverişi sağlanır. Yüzey alanı çok fazla olduğundan kan akış hızı yavaşlar

Kılcal Ağ Anatomisi Endotel hücre Düz kaslar Arteriol Kapakçıklar Toplardamara gider Kılcallar Venül Fig. 12-38

Hız Yüzey alanı Aort Arter arteriol Kılcallar Venül, ven Kılcal Kan Akımının Hızı 1 dakikada gidilen yol 1 dakikada gidilen yol Fig. 12-39

Sıvı Hareketi Kılcal damarın, atar damar ucundan toplar damar ucuna doğru gidildikçe; kan basıncı sürekli azalır. Buna karşın, kanın osmotik basıncı ise kılcal damar boyunca sürekli sabit kalır. Çünkü, kanın protein osmotik basıncını ayarlayan albümin ve globulin proteinleri kılcal damar dışına çıkamaz Kılcal damarın atar damar ucunda; kan basıncı, protein osmotik basıncından daha yüksektir. (KB > POB) Bu bölgede, süzülme gerçekleşir: Kılcal damarda bulunan ve hücre zarından geçebilen maddeler ( su, O2, glikoz, vitamin, mineraller...) kılcal damar dışına çıkarak doku sıvısına geçer. Kılcal damarın toplar damar ucunda; kanın protein osmotik basıncı, kan basıncından daha yüksektir. (POB > KB) Bu bölgede, geri emilme gerçekleşir: Bu olay ile doku sıvısının fazlası kılcal damar içine geçer. Böylece doku sıvısında biriken; fazla suyun fazlası, CO2, NH3 ve zararlı tuzlar dokulardan uzaklaştırılmış olur

Fig. 12-44

3. Toplardamar Sistemi Kan kılcallardan venüllere sonra da venlere akar. Venüller kılcal damarlardan uzaklaştıkça yapısal olarak değişirler. Duvarları arterlerden daha incedir. Damarlar daha az düz kas içerir ve arterlere göre daha fazla elastin içerir. Toplardamarlar çok iyi gerilirler, bu nedenle kan depoları gibi davranan damarlar olarak bilinirler.

Varis Toplardamarlar geri akışı engellemek için ven kapakları içerir ve tek yönlü akışa izin verirler. Varisli damarlar genişlemiş ve kıvrımlı hale gelmiştir ve işlevsiz (sızdıran) kapakları vardır. Yetişkinlerin yaklaşık % 15 i bacaklarda bu durumdan muzdariptir.

Toplardamar Basıncı Kan Basıncı damarlarda ~15 mm Hg dir. Bu kanı kalbe geri yollamak için yeterli değildir. Bu yüzden pompalar vardır. 1. Solunum pompası: Nefes alıp verme sırasında çevre toplardamarlar ile kalp arasında basınç farkı meydana gelir ve bu da kanın kalbe geri itilmesine yardımcı olur. 2. İskelet Kası pompası: Kasların kasılması sırasında toplardamarlar şıkışır ve kanın damarlarda geri gitmesi kapaklar sayesinde engellenir. Böylece kanın kalbe taşınması sağlanır. Damarlardaki düz kaslar uyarıldığında bu kaslar kasılır. Bu kasılma lümenin daralmasına neden olur.

Lenf Sistemi Lenf sistemi lenf damarlardan ve lenf düğümlerinden oluşur. İçinden hücrelerarası sıvıdan türemiş olan lenf sıvısı akar. Amacı bağışıklık sisteminde rol oynayan akyuvarları barındırmak ve kılcal damarlarda kaybolan sıvıyı toplayıp kan dolaşımına geri kazandırmaktır. Lenf damarları, kan damarlarının aksine hücreleri, proteinleri ve çöküntüleri toplayabilir. Bunlar lenf düğümlerine gönderilir ve orada temizlenir.

Lenf Akış Mekanizması Lenflerin duvarlarındaki düz kaslar pompa gibi çalışır ve lenf damarlarında da toplardamarlardakilere benzer kapaklar bulunmaktadır.

Lenfoid Dokular İki önemli rolü vardır. 1. Lenfositleri barındırmak ve çoğalmasını sağlamak 2. Lenf sıvısını incelemek ve temizlemek için gözetim yeri oluşturur. Vücutta bulunan lenf düğümlerine lenf organları denir. Lenf damarları genelde bağ dokusunda küme şeklinde gömülüdür.

Hipotansiyon (Düşük tansiyon) Düşük kan basıncına denir Bazı insanların oldukça düşüktür ve son derece normaldir. Kronik hipotansiyon, kötü beslenme, düşük viskoziteye sahip kan veya Addison hastalığında görülebilir. Kanama da hipotansiyona sebep olan ana sebeplerden biridir. Akut hipotansiyon, kan basıncında ani düşüş

Hipertansiyon(Yüksek Tansiyon) Genelde sessiz bir öldürücü diyebiliriz. Çünkü insanlar kendilerinde belirgin bir etki görmedikleri sürece yüksek tansiyon sahibi olduklarını bilmezler. Uzun süreli hipertansiyon, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, inme ve damar hastalıklarının önemli nedenidir. Hipertansiyonun birincil ve ikincil olmak üzere iki ana formu vardır: Birincil olan hipertansiyonun sebeplerinde %90 olarak şu sebepten oldu denilemez. İkincil hipertansiyon ise bir hastalık sonucu olabilir. Adrenal medullada oluşan bir tümör sebep olabilir ve tedavi edilebilir. Aynı zamanda Cushing hastalığı, böbrek damarlarındaki kapanmaya veya hipertiroide işaret olabilir.

Birincil Hipertansiyon Hipertansiyon gelişiminde rol oynayan faktörler şunlardır: Diyet: Yüksek Na+, yüksek kolestrol vb... Obezite Yaş(~40) Cinsiyet (Menopoza kadar erkeklerin kadınlara nazaran daha fazladır.) Şeker Hastalığı Genetik (Aile içi(ırsi),siyahilerin beyazlara göre daha fazladır) Stres Sigara Kullanımı Tamamen tedavi edilemez. Düzenli beslenme, egzersiz, hayat tarzındaki değişikler ve ilaçlarla düzenlenebilir. İdrar sökücü ilaçlar, ve diğer ilaçlarla kontrol altında tutlur.

Damar Spazmı(Kasılması) Damar spazmı kan damarındaki oluşan zarardan dolayı oluşur. Zarar gören doku büzülmeye yani kasılmaya başlar. Damarlar kan kaybını en aza indirmek için kasılırlar. Endotel hücre katmanı pıhtılaşma işlemine yardımcı olmak için yapışkan bir hal alır.

Trombosit Tıkacının Oluşumu Trombosit tıkacı damarın zarar gördüğü yerde iç damar zarının yapışkanlığından faydalanarak başlar. Tıkaç kan kaybını azaltır. Tıkaç oluşumu ve yapısı kan pıhtısı üretimi için önemlidir.

Trombosit Tıkacının Oluşumu(Pıhtıgözü) Fig. 12-73

Kan Pıhtısının Oluşumu Kan katı jel halindeki pıhtıya dönüştürülür. Trombosit tıkacının etrafında meydana gelir. Baskın bir kan durdurucu savunma mekanizmasıdır.

Pıhtılaşma Faktörleri Pıhtılaşma faktörleri karaciğer tarafından faal olmayacak şekilde üretilir. Kan içine öyle bırakılır. İçinde pıhtılaşma faktörü olmayan plazmaya serum denir. Hemofili, pıhtılaşma faktörü eksikliğinden kaynaklanan genetik bir rahatsızlıktır. K vitamini eksikliği de pıhtılaşma faktörü sentezini azaltır Pıhtının gereksiz yere çok büyük olmasını engellemek için(arterlerin tıkanmaması için) aktif olan pıhtılaşma faktörlerini hızlı bir şekilde ortadan kaldırılır.

Pıhtılaşma Bozuklukları Tromboembolik bozukluklar uygunsuz pıhtı oluşumunun sonucudur. Kanamadaki bozukluklar normal pıhtılaşmaları engellemeye çalışırken oluşur. Yayılmış damariçi pıhtılaşma bozuklukları, geniş çapta pıhtılaşmaları ve ciddi kanamaları içerir.

Tromboembolik Şartlar Trombus(damarı tıkayan pıhtı) kan damarında oluşur ve kan akışını engellemeye calışır. Yeterince büyükse kan akışını durdurabilir. Bu durum bölgesel kansızlığa ve ters akıntı yaparak doku ölümüne sebep olur. Bu ölümcül olan kalp krizlerinin sebebidir. Embolus ya da emboli kan akışında serbestçe dolaşan pıhtılardır. Bu durum damarda tıkanmaya yol açabilir ve embolizme sebep olur. Akciğer embolisi bünyeye giren oksijeni azaltır. Bu da felce sebep olmasına yol açar.

Kanama Bozuklukları Trombositopeni pıhtı hücreleri eksikliğiyle ilişkilendirilmiştir. Bu da kılcal damarlarda kendiliğinden kanamaya yol açar. Gündelik hareketler bile deride iç kanamaya (petechiae) sebep olur. Kemik iliğini etkileyen herşey buna sebep olabilir. Örnek olarak kemoterapi ve röntgen ışınlarına maruz kalmak... verilebilir. Tek tedavi yöntemi trombosit(pıhtı) hücre naklidir.