ENERJİ ÜRETİM VE İLETİMİNDE ELEKTRİK VE OTOMASYON SİSTEMLERİ Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 1
Eerji üretim ve iletimide elektrik ve otomasyo sistemleri Güümüzü e büyük ihtiyaçlarıda birisi ola elektrik eerjisi, gerek fosil yakıtları giderek tükemesi gerekse küresel ısıma problemi edeiyle üretimide tüketim aşamasıa kadar dikkatle izlemesi gereke bir değer halie gelmiştir. Eerjii e uygu maliyetle üretilmesi, üretim aşamasıda çevreye verile zararı asgariye idirilmesi, kullaıcılara kaliteli eerjii e az kayıpla iletilmesi, kritik öem taşıya koulardır. Eski tekolojilerle yapıla üretimlerde moder tekolojii imetleride yararlaılamadığı gibi, üretimde tüketime büyük kayıplar oluşmakta ve çevreye verile zarar da yüksek olmaktadır. Moder eerji, eerji üretim ve iletim sistemleride ise otomasyou ve akıllı dediğimiz gelişmiş elektrik altyapılarıı kullaılmasıı üretkelik ve kalitei iyileştirilmesie ve kayıpları azaltılmasıa ola katkısı oldukça büyüktür. Eerji, eerji üretim ve iletim sistemleride miimum maliyet ile maksimum eerji üretimi, dikkat gerektire diğer öemli koularda birisidir. Eerji, eerji üretim ve iletim sistemleride optimizasyo, giderek tükemekte ola kayakları korumak adıa da öem kazamaktadır. Ayrıca eerji üretim ve iletim sistemleri verilerii yöetimii kapsaya bilgi yöetim sistemleri de hataları ölemesi, kısa zamada giderilmesi ve raporlama gibi koularda büyük avatajlar sağlar. Kotrolmatik olarak bizler, eerji sektörüde faaliyet göstere müşterilerimizi sistem ihtiyaçlarıı e iyi biçimde karşılamak üzere belirlediğimiz ve uygulamasıı gerçekleştirdiğimiz otomasyo sistemleri ve elektrik altyapısı ile eerji satrallerii performaslarıı ve üretkeliklerii artırılmasıa, şalt sahalarıı kotrolü ve güveliğie katkıda bulumakta ve elektriği e az kayıpla tüketicilere iletilmesie yardımcı olmaktayız. 2 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
HAKKIMIZDA Türkiye i lider mühedislik firmalarıda biri ola Kotrolmatik, eerji dolu, tecrübeli ve diamik kadrosu ile kısa zamada yurtiçi ve yurtdışıda birçok projeyi başarı ile tamamlamıştır. Suduğu çözümler içi gerekli tesisat ve paoları imalatıı kedi büyeside gerçekleştirmekte ve aahtar teslim hizmet politikası ile müşterilerie maksimum kalitede çözümler sumaktadır. Güümüz tekoloji koşullarıa bağlı olarak ürü ve sistem yelpazesii sürekli geliştire Kotrolmatik, hızla gelişe yapısı ile düya markası olma hedefie emi adımlarla ilerlemektedir. Kotrolmatik, İstabul merkezli olup yurtiçi ve yurtdışıdaki müşterilerie eerji kayaklarıı verimli kullamak içi farklı projeler ve hizmetler sumaktadır. Buu içi, ölçtüğümüz verileri iteliği çok öemlidir. Gerçek veriye ulaşmak içi geiş bir test ve ölçü aleti teçhizatımız bulumaktadır. Şirketimiz, TÜV tarafıda yapıla deetimler soucuda, kalite yöetim sistemii ISO 9001:2000 stadardıı tüm gereklerii yerie getirmiş ve ISO 9001:2000 kalite sistem belgesii almaya hak kazamış olup, 10/11/2008 tarihi itibariyle oaylamış sertifika tarafımıza teslim edilmiştir. Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 3
HİZMETLERİMİZ Geel hizmetler Güç sistemleri dizayı ve aalizi - Kısa devre aalizi - Yük akış aalizi, yük atma - Stabilite aalizi, geçiş stabilitesi, gerilim stabilitesi - Röle koordiasyou, selektivite aalizi - Harmoik aalizi, elektromayetik geçiş aalizi - Güç sistemleri dizayı - Şebeke kalitesi, iterkoeksiyo çalışmalar - Frekas regülasyou - Güç sistemi stabilizesi - Eerji satrali matematiksel modeli Eerji SCADA çözümleri Balace of Plat (termik, doğalgaz, hidroelektik) IEC 61850 ve haberleşme uygulamaları Edüstriyel proses (DCS, Dağıık Kotrol Sistemi) uygulamaları Güç kalitesi aalizi ve modellemesi Eerji satralleri TEİAŞ RTU ve haberleşme çözümleri Eerji satralleri TEİAŞ ya hizmetler çözümleri (Primer ve sekoder frekas kotrol, reaktif güç kotrolü) Şalt merkezleri; sekoder proje, röle, pao ve SCADA çözümleri Ulaşım ve raylı sistemler elektrifikasyo çözümleri Pao çözümleri Eerji üretim satralleri içi verdiğimiz hizmetler Kotrol sistemleri tasarımı ve tedarik - Kotrol sistemi mimari tasarımı - Kotrol sistemi ekipma seçimi - Kotrol paeli tasarım ve imalatı - Doaım, yazılım pael tedariği Kotrol sistemi uygulaması - PLC/DCS programlama - Doaım/yazılım yapıladırması - HMI/kosol mühedisliği - FAT (fabrika kabul testleri) Kotrol sistemi, start-up ve devreye alma - SAT (saha kabul testleri) - Devreye alma - Saha hizmetleri Proses kotrol mühedisliği - Foksiyoel matık taımlamaları ve matık diyagramları - Kotrol sistemi şartamesi - Estrüma tasarımı ile estrüma şartameleri ve datasheetleri - Estrüma bağlatı diyagramları - Estrüma listesi, kablo listesi, siyal listesi, alarm listesi - Dögü kablolama diyagramları 4 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
Güç satrali temel mühedislik ve daışmalık hizmetleri Eerji satrali performas değerledirmeleri, iceleme ve gözde geçirme Elektrik tek hat şemaları Saha yerleşimi Akış diyagramları iceleme ve gözde geçirme P & I diyagramları iceleme ve gözde geçirme İhale şartamesi iceleme ve gözde geçirme Güç satrali performas test prosedürü, iceleme ve gözde geçirme Güç satrali detay mühedislik ve daışmalık hizmetleri P & ID ekipma kodlaması (ISA/KKS) ve I & C icelemesi Elektrik yük listesi MCC kotrol devre şemaları Estrüma, siyal, kablo listeleri ve bağlatıları Estrüma motaj dokümatasyou Estrüma tasarım ve şartameleri Foksiyo açıklamaları ve matık diyagramları Kotrol paeli tasarımı İlgili ekipma ve sistemler içi müşteri teklif değerledirmesi Eerji iletim sistemleri içi verdiğimiz hizmetler Kısa devre hesapları - IEC60909 stadardıa göre baralarda oluşabilecek maksimum ve miimum 1 faz, faz-faz ve 3 faz kısa devre akımlarıı program ile otomatik olarak hesaplaması Kısa devre aalizi soucua göre sistemde kullaılacak röleleri selektiviteye uygu parametrelerii hesaplaması Trafoları kısa devre ve termal dayama eğrilerii milimetrik kağıtta çizilmesi OG kabloları kısa devre ve termal dayama eğrilerii milimetrik kağıtta çizilmesi Sistemde oluşacak miimum kısa devre akımlarıı milimetrik kağıt üzeride işaretlemesi Gelişmiş ve detaylı raporlama Arızalar simule edilerek röleleri açma sürelerii otomatik olarak izlemesi OG güç kablolarıı seçimi (gerilim düşümü, akım taşıma ve kısa devre bakımıda iceleme) Yük akışı çalışması Trasiet stabilite çalışması Motor korum rölelerii ayar değerlerii hesaplaması Geeratör koruma rölelerii ayar değerlerii hesaplaması Büyük güçlü motorları çalışması esasıda sistemi davraışıı icelemesi Trafo güç hesapları - Aydılatma gerilim düşümü hesapları - Paratoer (yıldırımda koruma) hesapları - Nötr direci boyutladırma - İletke kesit hesabı - Topraklama hesapları - Akım trafosu boyutladırma - Akü-redresör seçimi - Röle koordiasyou ve röle ayar değerlerii belirlemesi Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 5
Eerji üretim satralleride elektrik ve otomasyo sistemleri 6 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
Eerji üretim satralleride üretim prosesie ait tüm bileşeleri izlemesi, kotrolü ve raporlaması kaliteli eerjii e düşük kayıp ve maliyetle üretilmesi içi esastır. Eerji üretim satralii çeşidie ve kapasitesie uygu kurulumuu gerçekleştirdiğimiz kotrol sistemleri ve elektrik altyapısı ile yatırım maliyetiizi kısa zamada geri kazamaıza yardımcı oluyoruz. Eerji üretim satralleride kurulumuu gerçekleştirdiğimiz altyapı ve vermiş olduğumuz hizmetleri otomasyo sistemleri ve elektrik sistemleri olarak iki ayrı başlıkta topluyoruz. Bu sistemlere ait detayları kataloğumuzu ilerleye sayfalarıda bulabilirsiiz. Otomasyo sistemleri Elektrik sistemleri Balace of plat Sekroizasyo Kotrol sistemleri Koruma sistemleri (jeeratör, türbi ve trafo) PLC sistemleri İkaz ve uyartım sistemleri, otomatik gerilim Kompakt DCS sistemleri regülatörleri (AVR) İleri seviyeli DCS sistemleri Statik starter sistemi SCADA sistemleri Ölçüm Türbi kotrolü ve koruma sistemleri Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 7
Aa Sistem Suucuları Sistem Ağı İş İstasyou Saha Ağı AC800M Kotrolör Kablosuz HART Ağ Geçidi IEC 61850 Koruma ve Kotrol LED PROFIBUS / PROFINET / Modulebus / DeviceNet Motor Kotrolörü Değişke Hız Kotrol Sürücüleri Orta Gerilim Pao PROFIBUS / Foudatio Fieldbus / Modulebus S900/IO S800/IO Modbus Modulebus Güç Otomasyou Proses Elektrifikasyou Proses Estrümatasyo Cihazları Kablosuz HART 8 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
ENERJİ SANTRALLERİNDE OTOMASYON SİSTEMLERİ Otomasyo ve kotrol sistemleri, işletmelerde riskleri e aza idirerek verimli ve güveli çalışma sağlar. İzleme, raporlama, sistemi herhagi bir oktasıda tüm kotrol oktalarıa erişebilme imkaı, eseklik, hız ve hataları e aza idirme avatajı sağlar. Kotrolmatik olarak tesisiize özel suduğumuz Balace of Plat etegrasyou, kotrol sistemleri, türbi kotrol sistemleri ile otomasyou e üst düzeye taşıyoruz. Sistem mimarisi Pael 800 AC800M High Itegrity Kotrolör Tesis Ağı Advat, MOD, Harmoy... Otomasyo sistemlerii eerji satrallerie sağladıkları katkı Sistemi herhagi bir yeride tüm kotrol parametrelerie erişim imkaı Tek bir kotrol platformu ile tüm sistemi yöetilmesi ve izlemesi Hızlı komut verme imkaı Elektrik altyapısı ve otomasyo sistemlerii birbirie etegre edilebilmesi Oluşabilecek arızaları öcede tespiti, plasız arızaları egellemesi ve bakım zamaıı azaltılması Güveilir veri toplama ve hızlı veri akışı Yagı ve Gaz S800, S100... Kapatma Emiyet PLC ve DCS Bağlatıları Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 9
BALANCE OF PLANT Sahip olduğumuz deeyim ve mühedislik altyapımız ile farklı türdeki eerji satralleride, tesisiize özel Balace of Plat etegrasyou ve aahtar teslim sistem etegrasyou sumaktayız. Balace of Plat, bir eerji satralide eerji ürete aa sistem ve atık ısı geri kazaım sistemi (ör. gaz türbileri, buhar türbileri...) dışıdaki tüm diğer sistemleri, bileşe ve yapıları içermektedir ve bu birbiride bağımsız farklı kotrol sistemlerii tek bir platformda birleştirilmesii hedefler. Bu sistemleri birbirie uygu bir şekilde etegrasyou, sistemler arası veri paylaşım yeteeği ve bu sistemi getireceği eseklik, bir eerji satralii verimliliğii ve üretkeliğii etkileye e öemli parametrelerde birisidir. Suucular Kotrolör IEC 61850 Web HMI AIS İkaz Kotrol Alçak Gerilim Paosu GIS Orta Gerilim Paosu Güç Trafosu HV Güç Dağıtımı Proses Elektri 10 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
Balace of Plat ile suduğumuz hizmetler Modülasyo kotrolü Ardışık kotrol Kaza yakma kotrolü Besleme suyu pompa kotrolü Kaza emiyet deetimi Veri toplama Elektrik sistem kotrolü Balace of Plat ekipma kotrolü Baca gazı kükürt giderme kotrolü Türbi kotrolü Türbi deetim estrümatasyo cihazları Kombie çevrim kotrolü Acil durdurma ERP sistemie veri aktarma Kaza optimizasyou Sistem verimlilik haritası İş İstasyoları Kotrol Ağı PROFINET Saha Veriyolu Ağı Saha Veriyolu Yapısı Alçak Gerilim Ürüleri Valf Sürücü Uzak Bağlatılar Profibus ve diğer buslar içi proxy ler Estrümatasyo Cihazları fikasyou Proses Kotrolü Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 11
BALANCE OF PLANT BOP / Plat C&I Plat DCS & Iterfaces FD Fa Boier C&I ST C&I Mai Fuel Uloadig Storage Preparatio Trasfer PA Fa HP Pipework & Valves Mai Steam Valves Startup Fuel Uloadig Storage Trasfer Silos & Mills Boiler Auxiliary Boier By pass HPT Bottom Ash Trasfer Storage Burer Firig Pressure Parts HP Feed Heatig LP Feed Heatig Ammoia Uloadig Storage Trasfer SCR / De-NOx Water Chemistry Air Evacuatio CPP Fly Ash Trasfer Storage Loadig ESP CW Chemistry Sorbet Uloadig Storage Preparatio Trasfer FGD ID Fa Site Facilities durig Costructio Electricity Discharge Gypsum Preparatio Trasfer Storage Loadig Stack Water Sewage 12 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
Commuicatio / IT Lightig Lightig Turbie Auxiliaries Geerator C&I / AVR / CTs / VTs Geerator Auxiliaries Electrical Systems MV / LV / DC Step up Trasformer Start up Diesel Admiistratio Buildig Catee / Social Buildig Workshop Warehouse Gate House Fece LPT Ge HV Switchyard No Techical Buildigs Mobile Equipmet By pass HVAC Codeser Potable Water Techical Buildigs Boiler Buildig Turbie Buildig Electrical Buildig Auxiliary Techical Buildigs Water Treatmet Fire Fightig Sewage Plat Coolig Tower Wastewater Treatmet CW Mech Cleaig Boiler BoPE Evirometal Cotrol Systems Mai Plat Auxiliary Systems Buildig Services Geerator ad Auxiliary Turbie ad Auxiliary Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 13
KONTROL SİSTEMLERİ DCS, PLC gibi kotrol sistemleri yaı sıra stadart bilgisayar doaımı üzeride çalışa ve tüm kotrol parametrelerii görsel kotrol araçlarıa döüştüre SCADA yazılımları, sahip oldukları açık protokol sayeside sistemi gelecekte karşılaşılabilecek ihtiyaçlar doğrultusuda geişletilebilmesi ve üreticide bağımsız doaımları sisteme dahil edilmesie imka taır. Raporlama ve detaylı aalizler, arızaları miimuma idirilmesi, eerji tasarrufu ve sistem performasıı değerledirilmesi ve iyileştirme yapılmasıa katkıda buluur. PLC Sistemleri Kompakt DCS Sistemleri Yüksek performas, düşük maliyet ve eseklik gerektire, basitte karmaşığa farklı otomasyo ihtiyaçları içi e ideal çözüm ola PLC ler üretim prosesleride maksimum hız ve verimlilik sumaktadır. PLC uygulamaları içi tercih ettiğimiz ABB AC500 otomasyo platformu, ölçekleebilir yapısı sayeside gü geçtikçe arta müşteri ihtiyaçlarıı karşılayabilecek kapasitededir ve bu sayede yatırımıızı da güvece altıa alır. Tek bir kotrol sistemi ile birde fazla saha veriyoluu (fieldbus) eşzamalı olarak yöetilmesi, kullaıcı dostu yapı, kolay yapıladırma ve geiş haberleşme olaağı, AC500 PLC leri müşterilerimize suduğu diğer büyük avatajlardır. Kompakt ve ölçekleebilir DCS sistemleri, güçlü otomasyo foksiyoları yaı sıra doaım ve yazılım açısıda düşük maliyet avatajı sumaktadır. Miimum mühedislik ve maksimum otomasyo olaağı sağlaya ABB Freelace kompakt DCS sistemleri, açık ve moder bir sistem mimarisie sahiptir ve kotrolörleri sahaya yerleştirebildiği dağıık mimarisi sayeside kablolama maliyetii azaltmak mümküdür. Uygulama mühedisliği, devreye alma ve arıza teşhisi içi tek bir yazılım gerektire Freelace ile saha veriyolu yöetimi bütüüyle kotrol sistemie etegre edilebilir. Operatör seviyeside ö mühedisliği yapılmış görsel bileşeler, kullaıcılara sağladığı sayısız kolaylıklarda sadece biridir. 14 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
İleri Seviyeli DCS Sistemleri Eerji satralii herhagi bir oktasıda yer ala herhagi bir iş istasyouda çoklu uygulamalara ve çoklu verilere ulaşmak içi ileri seviyeli DCS sistemleri kullaılmaktadır. ABB System 800xA ileri seviyeli DCS sistemleri, üretkeliği artırmaı yaı sıra riskleri ve maliyetleri de azaltır. System 800xA ı tümleşik mühedislik alt yapısı, plalamada yapıladırmaya, kütüphae yöetimide devreye alma ve operasyoa kadar sistemi e aza idirger ve otomasyo projelerii yaşam sürelerii verimli biçimde destekleyerek tasarruf sağlar. IEC 61508 ve IEC61511 e uyumlu ola System 800xA her türlü emiyeti sağlar ve sistem içi risk oraıı e aza idirir. Güçlü raporlama özelliği, prosese ait her türlü bilgiyi işleyerek raporlama yapmaya olaak taır. System 800xA ı ileri seviyeli plalama özelliği sayeside üretimi artırmak içi gereke ihtiyaçlar da öcede belirleebilir. Ayrıca, bir eerji satralide System 800xA ile doaımı durumu sürekli izleerek, öleyici bakım yapmak ve yatırım optimizasyou sağlamak da mümküdür. System 800xA ı eerji üretimide sağladığı avatajlar Proses ve elektriksel sistemler içi gelecekteki ihtiyaçları karşılayabilecek platforma sahiptir IEC 61850 gereksiimlerii karşılayabilir Kullaımı kolay kullaıcı arabirimi Her oktada, tesis dışıda bilgilere erişim imkaı Hızlı hata aaliz yeteeği Üstü mühedislik yeteeği ve kalitesi Düşük bütçeli çalışma ve yöetim Basit sistem mimarisi Eşsiz tekolojisi ve mevcut sisteme etegrasyo Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 15
SCADA SİSTEMLERİ SCADA (Supervisory Cotrol ad Data Acquisitio) sistemi temel olarak isa-makie arayüzleri (HMI), suucu ve istemci bilgisayar sistemleri, uzak termial birimleri (RTU), DCS ve PLC ler, çeşitli haberleşme yapıları ve çeşitli estrümalarda oluşur. HMI, operatöre proses verilerii sua ve bu sayede operatörü prosesi izlemesii ve kotrol etmesii sağlaya arayüzdür. RTU, prosesteki sesörler ile bağlatı sağlaya, sesör siyallerii sayısal siyallere döüştüre ve bu siyalleri üst sisteme gödere birimdir. PLC ise, yerel olarak bezer işleri yapa, yapıladırılabilir ve daha esek bir saha aygıtıdır. Her türlü deetim, kotrol ve izlemeye yöelik görsel bir kotrol platformu oluştura SCADA, içerdiği yukarıda bahsedile alt-sistemlerle birlikte bir veya daha fazla ağ üzeride buluur. Bu yapı ile proses bilgilerie kolay ve çabuk erişim sağlar ve meydaa gelebilecek arızalara karşı ölem alımasıa da yardımcı olur. Bir eerji satralide, türbi ve kaza kotrolüde, soğutma sistemi kotrolüe, kömür taşıma hattıda, şalt sahası ve MCC paolarıı izlemesie, kodeser kotrolüde gaz aalizie kadar pek çok sistemi içere tüm kotrol mimarisi DCS ler üzeride SCADA ya aktarılır. 16 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
SCADA, kotrol foksiyou dışıda olay ve alarmları izlemesi, geriye döük bilgileri icelemesi ve raporlama, uzakta bulua operatörleri GSM üzeride bilgiledirilmesi gibi pek çok olaak suar. Raporlama foksiyoları ile elektrik kurumlarıca belirlemiş üretim rapor taslakları öcede hazırlaıp, istee aralıklarda (gülük, haftalık, aylık, vb.), otomatik olarak oluşturulabilir. Ayrıca, sahada yer ala kesici, motor, pompa, vaa gibi çeşitli aktüatörleri çalışma süreleri ve alarmları izleerek kestirimci bakım yapılabilir. Bu sayede, oluşabilecek hatalar ö görülebilir ve duruş süreleri kısaltılabilir. Thi Cliet ya da Web Cliet lar ile sistem durumu, satral dışıda, herhagi uzak bir oktada da izleebilir. Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 17
TÜRBİN KONTROLÜ VE KORUMA SİSTEMLERİ Elektrik üretimii kalbide yer ala türbiler, mekaik eerjii elekrik eerjisie döüşümüde etki rol oyarlar. Eerji kayaklarıa göre türbiler buhar, gaz, hidro ve rüzgar türbileri olarak sııfladırılırlar. Bir türbi kotrol sistemide kotrol edile parametreler eerji kayağıı cisie göre değişmektedir. Öreği, termik satrallerde kesitisiz ve kaliteli eerjii üretilmesi içi yakıtı yamasıda buharı elde edilmesie ve türbileri dödürülmesi aşamasıa kadar su miktarı ve su çevrimi, besleme suyu kotrolü, kaza su sıcaklığı, yakıt miktarı, basıç, ateşleyici kotrol sistemi, su soğutma sistemi gibi parametreleri kotrol edilmesi ve izlemesi gerekmektedir. Türbi kotrolü, PLC veya adamış bir kotrol cihazı ile yapılabilir. Bu sistemler hız ve yük kotrolü gibi kritik kapalı çevrim algoritmalarıı gerçekleştirmektedir. Kotrol ve izleme içi geel SCADA arayüzüde ayrı olarak, yerel ve adamış bir arayüz ile alarm ve raporlama foksiyoları suulabilir. Sistem ile elde edile veriler SCADA sistemie taşıabilir. Faydaları Düşük çalışma ömrü maliyeti Optimize edilmiş operasyo Mükemmel güveilirlik Hassas kotrol sayeside artırılmış türbi çalışma ömrü Kısa devreye alma süresi Arıza giderlerii ve süresii azaltılması Operatör hatalarıı egelleye tamame otomatik çalışma Hızlı bilgi erişimi Türbi kotrolüde ABB AC800M ve AC870P çözümlerii ve Woodward türbi kotrol çözümlerii kullamaktayız. 18 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
Türbi koruma sistemleri ve valf pozisyolayıcı ürüler, sistemi tamamlaya diğer usurlardır. Döe parçalar içi e kritik parametre ola hız, sürekli olarak kotrol altıda tutulmaktadır. Koruma sistemleri, türbi alaıdaki hız ölçüm cihazları gibi diğer saha cihazları ve servovalfler ile bağlatılıdır ve aşırı hız koruma ve valf pozisyolama kotrollerii aa kotrolde bağımsız olarak gerçekleştirirler. Hız, yağ basıcı, sıcaklık ve daha birçok kritik parametrei izlemesiyle türbi koruur ve ömrü uzatılmış olur. Souç olarak, daha hızlı, esek ve foksiyoel olarak zegileştirilmiş bir türbi kotrol sistemi elde edilir. Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 19
ENERJİ SANTRALLERİNDE ELEKTRİK SİSTEMLERİ İşletmeleri arta eerji taleplerii karşılamaları içi yetişmiş isa gücüe, büyük yatırım maliyetlerie ve tekolojiye ihtiyaçları vardır. Bu oktada otomasyo ve akıllı elektrik alt yapısı da artık vazgeçilmez iteliktedir. Kotrolmatik ikaz ve uyartım sistemleri, jeerator koruma, sekroizasyo sistemleri, eerji faturaladırma/ otomatik sayaç okuma gibi koularda aahtar teslim sistemler kurmaktadır. Ayrıca ya hizmetlerimiz arasıda primer ve sekoder frekas kotrolü, reaktif güç kotrolü gibi uygulamaları da gerçekleştirmekteyiz. Başlıca uygulamalar Sekroizasyo Koruma sistemleri - Jeeratör - Türbi - Trafo İkaz ve uyartım sistemleri, otomatik gerilim regülatörleri (AVR) Statik starter sistemi Ölçüm Şebeke bağlatısı ve güç kalitesi MCC pao sistemleri 20 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
SENKRONİZASYON Jeeratör sekroizasyo sistemleri geel olarak eerji üretim tesisleri, kojeerasyo tesisleri gibi edüstriyel tesislerde, deizcilik sektörüde, hastaeler, alışveriş merkezleri, tatil köyleri gibi yaşam alalarıda kullaıla, şebeke ve jeeratör güveliğii ve emiyeti sağlaya cihazlardır. Jeeratör kullaımıı geel amacı eerji kesiti süresii miimumda tutulması ve şebeke bağlatısıı buluduğu yerlerde kesitisiz biçimde eerji akışıı devam ettirilmesidir. Jeeratör sekroizasyo sistemlerii e öemli görevi şebekede jeeratöre aktarım ya da tersi durumda tedarik edile eerjii geliğii, faz açısıı, frekasıı sekro biçimde geçişii sağlamasıdır. Aksi halde şebekede ya da jeeratörde aşırı yükleme görülebilir, şebekede düzesizlikler oluşabilir, kesicileri açabilir veya jeeratör zarar görebilir. durumuda diğer kaal da egellemektedir. Bu kofigürasyo emiyeti artırır. Yedeklemeli uygulamada paralel bağlaa cihazlarda biriside hata olması durumuda diğeri foksiyou üzerie alır ve kesitisiz çalışma sağlaır. ABB i SYNCHROTACT ürü ailesi, gerilim ve faz açısı arasıda çok yüksek farkları olduğu asekro modda aahtarlamayı egelleye bir cihazdır. Her iki sistemi birbirie bağlamada öce gerilim, frekas, faz açısı ve kesici aahtarlama zamaıı gözöüe alarak jeeratörü gerilimii ve hızıı otomatik olarak ayarlaa toleras aralığıa getirir. Dijital çiftli kaal ve yedeklemeli sekroizasyo sistemleri yüksek derecede güveilirlik sağlar. Otomatik ya da mauel olarak gerçekleştirilecek ola sekroizasyo işlemide esas ola şebeke ve jeeratör emiyetii sağlamaktır. Sekroizasyo işlemide çift kaal uygulamasıda birbirie seri bağlaa kaallarda biride hata oluşması KORUMA SİSTEMLERİ Bir eerji satralide jeeratörler ve trafolar arıza olasılığıı buluduğu ve koruması gereke üiteleri başıda gelir. Jeeratör koruması jeeratörü kedisi dışıda trafolar ve yardımcı trafoları da kapsamaktadır. Esas olarak jearatör koruması hataları ve ormal olmaya durumları mümkü ola e kısa süre içeriside tespit edilmesi ve oluşabilecek arızalarda zararı miimuma idirilmesidir. Jeeratörü tipi e olursa olsu jeeratörü güveli ve verimli çalışabileceği kriterleri belirleyerek size e uygu elektrik altyapısıı ve güveilir, doğru ve ekoomik sistem etegrasyouu sumaktayız. Kulladığımız ABB i koruma üiteleri, modüler doaıma, esek yapıya ve mikroişlemci tabalı tekolojiye sahiptir ve uygu yedekleme göz öüe alıarak koruma foksiyoları seçilir. Bu da güveilir, emiyetli ve ekoomik jeeratör çalışması sağlar. ABB i jeeratör koruma içi dizay ettiği Relio ürü ailesi koruma, kotrol, ölçüm ve jeeratörleri, trafoları, güç hatlarıı süpervizyou içi oldukça geiş bir ürü yelpazesi sumaktadır. Relio ürü ailesi IEC 61850 stadartı gereksiimlerii karşılamaktadır. Kulladığımız cihazları sahip olduğu 24 adet aalog giriş sayeside tek bir ürüle aa ve yedeklemeli koruma sağlaabilmekte, alteratif olarak trafo gibi ek elemaları koruması jeeratör koruma kapsamıa dahil edilebilmektedir. Daha az ürüü kullaılması maliyet tasarrufu yaı sıra kurulum ve bakım işlemlerii de kolaylaştırır. Cihazlar ejeksiyo tabalı %100 stator ve rotor topraklama hatası koruması ve 3. derece harmoik tabalı %100 stator topraklama hatası koruması suar, düşük yüklerde dahi emiyetli çalışma sağlaır. Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 21
İKAZ VE UYARTIM SİSTEMLERİ İkaz ve uyartım sistemlerii, jeeratörü diamik performası üzerideki etkisi çok büyüktür. Jeeratör gerilimi ve reaktif gücü kalitesii, kısacası tüm elektrik kullaıcılarıa dağıtıla eerjii kalitesii ikaz ve uyartım sistemleri belirler. Farklı uyartım sistemleri bulumaktadır: Fırçasız uyartım sistemleri Döer uyartım makiesi ve otomatik gerilim regülatörü (AVR) Rotoru direkt olarak, fırçalar üzeride tristör köprü ile besleye statik uyartım sistemleri (SES) UNITROL her büyüklükteki sekro jeeratör ve motor içi kullaılabile otomatik gerilim regülatörleri (AVR) ve statik uyartım sistemlerii (SES) kapsamaktadır. Sağladığı avatajlar Müşteri odaklı stadardizasyo Müşteriye özel sistem çözümleri ISO 9001/ISO 14001 kalite yöetim sistemlerie uygu Düya çapıda devreye alma ve bakım servisleri Kullaımı kolay yazılım gereci sayeside hızlı devreye alma ve bakım süresi İkaz ve uyartım sistemlerii aa foksiyou kısa süreli aşırı yük kapasitesie sahip değişke DC akımı sağlamak, uygu doğrulukla çıkış gerilimii kotrol etmek, durağa çalışmayı garatilemek, eerji satrali kotrol sistemi ile haberleşmek ve jeeratörü çalışma sıırları içeriside çalışmasıı sağlamaktır. Kurulumuu gerçekleştirdiğimiz sistemlerde, her türlü sekro makia (motor ve jeeratör) kotrolü içi ABB i UNITROL serisi döer uyartım ve statik uyartım sistemli, mikroişlemci tabalı gerilim regülatörlerii kullamaktayız. 22 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
STATİK STARTER SİSTEMİ (GAZ TÜRBİNLERİ İÇİN) Gaz türbileride ateşleme oktasıa (omial hızı %60 ı) gelebilmesi içi desteğe ihtiyaç vardır. 40MW ı üzerideki gaz türbileride iki farklı metodla bu gerçekleştirilebilir. Aa şaft üzeride dişliye sahip poy motor Jeeratör termiallerie direkt olarak bağlaa ve fazı başlagıcıda jeeratörü motor gibi çalışmasıı sağlaya statik frekas kovertörü (SFC) Statik starter, jeeratörü herhagi bir vibrasyo ya da gerilim düşmesi olmada yumuşak olarak hızlamasıı sağlar. Ayrıca ayı şekilde jeeratörü yumuşak olarak yavaşlamasıa da yardımcı olur. Tek bir SFC birkaç jeeratörü birde sıralı biçimde çalıştırabilir. ÖLÇME Eerji satralleride yüksek hassasiyet derecesie sahip ölçme ekipmaları üretim sahasıda tüketicilere e kadar eerji sağladığıı tespit eder. Akım, gerilim, aktif ve reaktif güç ölçüle değerlerdir. Bu değerler tüketile eerjii fiyatladırılmasıda ve istatistik bilgileri elde edilmeside kullaılır. Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 23
ŞEBEKE BAĞLANTISI VE GÜÇ KALİTESİ Üretile eerjii güveli ve kaliteli olması şüphesiz çok öemlidir. Eerjii kalitesii basit olarak taımlamak gerekirse şebekei herhagi bir oktasıda, gerilimi gelik ve frekasıı ama değerlerii koruması ve dalga şeklii siüzoidal olmasıdır. Tüketici tarafıda elektrik eerjisi süreklilik gerektirdiği ve depolaamadığı içi kullaımda öce herhagi bir kalite güvecesi ve deetimi sağlaamamaktadır. Bu sebeple üretile eerjii kaliteli ve güveilir olması gerekmektedir. Ne yazık ki jeeratörlerle sorusuz bir şekilde üretile eerji, tüketiciye üretildiği kalitede iletilememektedir. Üretim aşamasıda sora elektrik eerjisii şebeke bağlatısıı da üretim kalitesii maksimum düzeyde koruyacak biçimde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Primer frekas kotrolü Primer frekas kotrol (PFK) hizmeti, sistem frekasıı düşmesie veya yükselmesie tepki olarak üite aktif çıkış gücüü hız regülatörü ile otomatik artırılması veya azaltılması yoluyla sistem frekasıı yei bir dege oktasıa getirilmesii sağlar. Yai sistem frekası 50 Hz i altıa düşüce türbilerde bulua hız regülatörü aracılığı ile aktif güç üretimi arttırılır ve frekas 50 Hz i altıda bir değerde durdurulur. Öreği 49.70 Hz. Bu değerde durdurula frekası tekrar eski halie (50 Hz) gelmesi ise sekoder frekas kotrolü (SFK) ile olur. Buu içi satralleri üretim yedekleri vardır. Primer Frekas Kotrol Performas Testi Primer frekas kotrol performas testleri ile ilgili tekik prosedür elektrik piyasası şebeke yöetmeliğide Ek.4.A kısmıda alatılır. Performas testi başlamada öce üretim tesisi görevlileri primer frekas kotrol foksiyolarıı gösterimi amacıyla üite kotrol sistemlerii, özellikle de türbi hız regülatörü ile kaza kotrol sistemi arasıdaki işleyişi, basitleştirilmiş blok şemalarıı test ekibie vermesi bekleir. Primer frekas kotrol performas testleri sırasıda aşağıdaki değerler ile beraber, test ekibii gerekli gördüğü değerleri de ölçümü yapılarak kayıtları alıır: Aktif Güç Çıkışı (MW) Şebeke Frekası Simüle Frekas Vaa Pozisyoları Buhar Basıcı Buhar Sıcaklığı Primer frekas kotrol performas testleri sırasıda yapıla ölçümü her bir değer içi örekleme oraı saiyede e az 10 veri (miimum 10 Hz) olmalıdır. Primer frekas kotrol performas testleri üç aşamada oluşur: 1- Primer Frekas Kotrol Rezerv Testi 2- Primer Frekas Kotrol Hassasiyet Testi 3- Primer Frekas Kotrol 24 Saat Doğrulama Testi 24 KONTROLMATİK Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri
Sekoder frekas kotrolü Sekoder frekas kotrol hizmeti, sistem frekasıı omial değerie ve komşu elektrik şebekeleriyle ola toplam elektrik eerjisi alış verişii programlaa değerie getirilmesi amacıyla arttırmaları veya azaltmaları yolu ile sağlaır. Sekoder Frekas Kotrol Performas Testi Sekoder frekas kotrol performas testleri iki aşamada oluşmaktadır. Bu aşamalar, üretim birimleride gerçekleştirilecek sekoder frekas kotrol ö yeterlilik performas testi ve Milli Yük Tevzi Merkezi de Otomatik Üretim Kotrol (AGC) sistemi üzeride gerçekleştirilecek sekoder frekas kotrol performas testidir. Milli Yük Tevzi Merkezide bulua Otomatik Üretim Kotrol (AGC) programı tarafıda göderile ayar değerlerie göre sekoder kotrolüe katılacak ola üretim birimideki AGC Sistemi/Arabirimii foksiyoları kotrol edilecektir. AGC programıı üretim birimie SCADA Sistemi ile periyodik olarak göderdiği PD Validity siyalii doğru bir şekilde kullaıldığı, bu siyali belli bir zama-aşımı süresi (60 saiye) boyuca alıamaması durumuda, satralda LRPD alarmıı üretildiği ve Otomatik Üretim Kotrol Sistemi/Arabirimi koumuu UZAK (REMOTE) koumda LOKAL kouma geçtiği, tekrar UZAK kouma geçişi PD Validity siyali alımasıda sora acak operatör müdahalesi ile mümkü olabildiği kotrol edilecektir. Üretim birimide kurula Otomatik Üretim Kotrolu Sistemi/Arabirimi İsa Makie Arayüzüde (HMI Huma Machie Iterface) aşağıdakileri görütülediği kotrol edilecektir: AGC kotrol blok diagramı AGC sistemii çalışma modu Ayar değeri ve üitelere dağılımı Lokal ayar değeri (Operatörler müdahalesi mümkü olacaktır) Üite bazıda sekoder frekas kotrol limitleri (Operatörler müdahalesi mümkü olacaktır) Üretim birimi sekoder frekas kotrol maksimum ve miimum kapasite değerleri (MAXC ve MINC) - Üretim birimi sekoder frekas kotrol badı PV Validity siyalii durumu AGC Sistemie/Arabirimie ilişki alarmlar Ayrıla toplam primer rezerv Üiteleri primer frekas kotrolüe katılım durumu siyalleri (PFCO) Üite yük alma /atma hızları Hız regülatörleri eğim ayar değerleri (goveror droop settig) - Toplam satral üretimi Kotrol hatası (Ayar değeri ile satral üretimi arasıdaki fark) Eerji Üretim ve İletimide Elektrik ve Otomasyo Sistemleri KONTROLMATİK 25