6. Deney Paralel İletişim Arabirimi (PİA) Deneyin Amacı Paralel iletişim arabiriminin tanınması PİA nın koşullanması Yedi kollu bir göstergenin PİA ya bağlanması yönteminin öğrenilmesi Göstergeyi çalıştıracak yazılımın temelinin anlaşılması Deney Öncesi Yapılması Gerekenler 1. PİA hakkında, Mikroişlemci Sistemleri dersinde öğrenilenler gözden geçirilmelidir. Ayrıca, deneyde kullanılacak olan PİA ya (MC6821) ilişkin teknik bilgiler incelenmelidir. 2. İTÜ-ğit te bulunan ve kullanıcı deneyleri için ayrılmış bulunan PİA nın temel adresi ve kütüklerinin adresleri tanıtım kısmından öğrenilmelidir. Bu PİA nın iskele kapılarının bağlı olduğu konnektörde, kapıların bağlı olduğu konnektör ayak numaraları tanıtım kısmından öğrenilip laboratuvara hazırlıklı gelinmelidir. 3. Işık saçan diyot (LD) hakkında temel bilgiler edinilmelidir. 4. Yedi kollu göstergeler hakkında bilgi edinilmeli; ortak katot ve ortak anotlu gösterge kavramları öğrenilmelidir. Deney İçeriği PİA, bilgisayarın çevre birimleri ile paralel iletişimini sağlayan birimdir. Bu deneyde, PİA nın kullanımını öğretmek üzere bazı uygulamalar yapılacaktır. İTÜ-ğit te PİA deneylerini gerçekleyebilmek üzere bir PİA bulunmaktadır. PİA olarak kullanılan kırmığın adı MC6821 dir ve bu PİA nın iç yapısı Şekil-1 de verilmiştir. MC6821 PİA kırmığı içinde, özdeş iki PİA bulunmaktadır ve bunlar PİA-A ve PİA-B olarak adlandırılmaktadır. Her PİA nın iskelesi, yönlendiricisi ve durum/denetim kütüğü bulunmaktadır. Aynı kırmık içinde iki PİA olması nedeniyle kütüklerin sayısı altıdır. MC6821 de temel adres seçiciye ek olarak, Şekil-1 de görüldüğü gibi iki adet kütük seçici girişi (RS0, RS1) bulunmaktadır. Bu iki seçici ile altı kütüğün nasıl seçildiği aşağıdaki tabloda açıklanmıştır. Kütük seçiciler Denetim kütüğü Seçim RS1 RS0 CA2 CB2 0 0 1 X İskele A 0 0 0 X Yönlendirici A 0 1 X X Durum/Denetim Kütüğü - A 1 0 X 1 İskele B 1 0 X 0 Yönlendirici B 1 1 X X Durum/Denetim Kütüğü B CA2, PİA-A nın Durum/Denetim Kütüğünün üçüncü bitidir. Benzer şekilde, CB2 PİA-B nin Durum/Denetim Kütüğünün üçüncü bitidir. Yukarıdaki tablodan anlaşılacağı gibi, PİA nın iskele ve yönlendiricisinin adresleri aynıdır. İskele ya da yönlendiricinin seçimi, Durum/Denetim kütüğünün üçüncü bitine 0 ya da 1 yazılarak belirlenmektedir. Mikrobilgisayar Lab. 6. Deney - 1
İTÜ-ğit teki kullanıcı PİA sının adresleri aşağıdaki gibidir: İskele A : $8300 Yönlendirici A : $8300 Durum/Denetim kütüğü A : $8301 İskele B : $8302 Yönlendirici B : $8302 Durum/Denetim kütüğü B : $8303 Şekil-1: MC6821 in iç yapısı MC6821 in iskelesinde bulunan her kapı, alıcı ya da verici olarak kullanılabilmektedir. Her bir kapının alıcı mı yoksa verici mi olduğu yönlendirici ile belirlenmektedir. Bir kapıyı verici yapmak için yönlendiricinin ilgili gözesine 1, alıcı yapmak için 0 yazmak gerekir. Bu özeliği açıklamak üzere aşağıdaki örnek verilmiştir. V V V A A V A V İskele 1 1 1 0 0 1 0 1 Yönlendirici PİA nın iskelesinde bulunan her kapı TTL kapı özeliğindedir. Alıcı kapının içeriği, okuma işlemi ile okunur. Verici kapıdan bir değer gönderme ise yazma işlemiyle sağlanır. Mikrobilgisayar Lab. 6. Deney - 2
Temel Giriş ve Çıkış İşlemleri İTÜ-ğit te, PİA-B nin iskelesine bağlı 8 adet anahtar ve PİA-A iskelesine bağlı 8 adet LD (iskele ile LD ler arasında bir sürücü devre yer almaktadır) bulunmaktadır. Şekil-2 de bu donanım gösterilmiştir. MC6821 top 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 Veri yolu A iskelesi 1 2 3 4 5 6 7 top 8 9 10 Top A0 RS0 A1 A8 A9 DIŞ RS1 CS0 CS1 CS2 B iskelesi $83XX Şekil-2: 8 Minik anahtar ve LD in PİA ya bağlantısı Anahtarların konumlarını okuyan ve anahtarların konumlarına bağlı olarak LD leri yakan bir program yazınız. Bu deneyi yapabilmek için, ilk aşamada PİA-B nin tüm kapılarını alıcı ve PİA-A nın tüm kapılarını verici olacak şekilde koşullayınız. Bu deneyi gerçeklerken, PİA-B yi verici olarak koşullamayınız. Ya da deney öncesinde, minik anahtarların açık durumda olup olmadığına dikkat ediniz. Gösterge Deneyi İTÜ-ğit te bulunan kullanıcı PİA sı, değişik deneyleri yapabilmek amacıyla tasarıma eklenmiştir. Bu PİA nın iskele ayakları yanında bulunan konnektöre aktarılmıştır. PİA nın kapılarının konnektörün hangi ayaklarına bağlı olduğu Şekil-3 te gösterilmiştir. İSKL-A İSKL-B AK7 AK6 BK0 AK5 BK1 AK4 BK2 AK3 BK3 AK2 BK4 AK1 BK5 AK0 BK6 BK7 CA2 CB1 CB2 TOP Şekil-3: Kullanıcı PİA sı erişim konnektörü Mikrobilgisayar Lab. 6. Deney - 3
Yedi kollu gösterge elemanları ortak anot ya da ortak katotlu olarak üretilmektedir. Şekil-4 te ortak katotlu yedi kollu bir gösterge elemanı yeniden gösterilmiştir. a b f g c e d ortak katot Şekil-4: Ortak katotlu yedi kollu gösterge Deneyde kullanılacak olan ortak katotlu göstergenin ayak bağlantıları Şekil-5 teki gibidir. a b Ortak ka tot c d f e g Şekil-5: Ortak katotlu yedi kollu göstergenin ayak bağlantıları Deney aşamaları Şekil-6 da gösterildiği gibi, yedi kollu gösterge elemanını, kullanıcı PİA sına bağlayınız. Donanımda kullanılacak olan tranzistorlar BC557, bu tranzistorun bazına bağlı olan dirençler 5K6 dır. Bu bağlantının ardından, göstergede onaltılık sayıları görüntüleyecek program parçaları yazınız. Minik tuşların ilk dörtlüğünün konumlarını okuyan ve okuduğu değeri gösterge elemanında onaltılık düzende gösteren bir programı yazınız. Mikrobilgisayar Lab. 6. Deney - 4
MC6821 Veri yolu A iskelesi A0 A1 A9 A10 RS0 RS1 CS0 CS1 İÇ CS2 B iskelesi Şekil-6: Yedi kollu gösterge donanımı Raporda İstenenler Temel İşlemler ile ilgili: 1. Programı simgesel dilde, makine dilindeki kodları ile birlikte rapora yazınız. Gösterge ile ilgili: 1. Minik anahtarlardan okunan sayıyı göstergede gösteren proghramı simgesel dilde, makine dilindeki kodları ile birlikte rapora yazınız. Taramaklı çalışma: 1. Şekil-6 da tek bir göstergenin PİA ya nasıl bağlandığı gösterilmiştir. Birden fazla gösterge bağlandığında taramalı yöntem kullanılır. Taramalı yönteme ilişkin donanımı, altı gösterge elemanı için çiziniz. 2. Altı adet yedi kollu gösterge elemanı olan donanımın çalışmasını sağlayacak olan yazılımı simgesel dilde, makine dilindeki kodları ile birlikte rapora yazınız. Mikrobilgisayar Lab. 6. Deney - 5