Öğrenci ve Öğretim Elemanının Uzaktan Eğitime Bakış Açısı Tuncay Yiğit 1, Okan Bingöl 2, Hamit Armağan 3, Recep Çolak 4, Emine Aruğaslan 5, Gamze Yakut 6, Hanife Çivril 7 1,2,3,4,5,6,7 Süleyman Demirel Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu, Isparta tuncay@mmf.sdu.edu.tr, okan@tef.sdu.edu.tr, hamit@sdu.edu.tr, recepcolak@sdu.edu.tr, emine@sdu.edu.tr, gmzyakut@sdu.edu.tr, hanife@sdu.edu.tr Özet: Bu çalışmada Süleyman Demirel Üniversitesi Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrenciler ile ders veren öğretim elemanlarının, uzaktan eğitime bakış açılarını belirlemek üzere anketler düzenlenmiştir. Öğrencinin bakış açısını oluşturan anketin sonucunda, öğrencilerin uzaktan eğitimi bilinçli olarak tercih ettikleri ve tercihlerinden öncede uzaktan eğitim ile ilgili ön bilgilerinin olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerimizin uzaktan eğitim öğrencisi olmaktan memnun oldukları, uzaktan eğitimin araştırma ve kavrama becerilerini olumlu yönde etkilediği gözlenmiştir. Öğrencilerimizin büyük bir kısmının iş ve sosyal yaşantılarında olumsuz etkilenmediği de anket sorularına verdiği cevaplardan çıkarılan sonuçlardan biridir. Öğrencilerin uzaktan eğitimi tercih etme sebeplerinin başında bir işte çalıştıklarının etken olduğu sonucuna varılmıştır. Uzaktan eğitimde ders veren ders danışmanlarımızın uzaktan eğitime bakış açılarını yansıtan diğer ankette ise öğretim elemanları uzaktan eğitimi tek başına yeterli bir yöntem olarak görmektedirler. Aynı zamanda kendi meslek hayatlarına olan katkısının da olumlu olduğu sonucuna varılmıştır. Anahtar Sözcükler: Uzaktan eğitim, e-öğrenme, öğrenci profili, danışman profili. Viewpoints of Students and Instructors to the Distance Learning Abstract: In this study, surveys are prepared to determine the viewpoints of students and instructors of Süleyman Demirel University Distance Learning Vocational School. As a result of the survey given to the students, it is seen that students prefer the distance learning consciously and they have related information on the distance learning before their choice. It is observed that our students are pleased to be a student of distance learning and that distance learning effects research and cognitive skills in a positive manner. Another result of the survey is that most of our students do not seem to be negatively effected in their work and social lifes. It is infered that the foremost reason for students to prefer distance learning is that they have a job. The survey that reflects the viewpoints of our instructors to the distance learning shows that instructors see the distance learning as a sufficient way of learning by itself. At the same time, it is deduced that it has a positive contribution on their work life. Keywords: Distance learning, e-learning, student profiles, instructor profiles. GİRİŞ: Uzaktan eğitim, farklı mekânlarda bulunan öğrenci ve eğitmenlerin, öğrenme-öğretme faaliyetlerini, bilgi ve iletişim teknolojileri ile senkron ve asenkron olarak gerçekleştirdikleri bir eğitim sistemidir. Uzaktan eğitimin geleneksel eğitimden en temel farkı, uzaktan eğitimde iletişim araçlarının kullanılmasıdır. Yürütülen uzaktan eğitim etkinliklerinde görsel ve işitsel birtakım araçlar kullanılmakta ve bunlar içinde en önemlileri internet ve bilgisayar teknolojileridir [1]. Temel olarak uzaktan eğitim yöntemleri şöyle sıralamaktadır [2]: 1. Ders planlama, 2. Ders materyallerinin geliştirilmesi, 3. Öğretim iletişiminin sağlanması, 4. Öğrenci danışmanlığı,
5. Uzaktan eğitim için uygun bir örgüt yapısı yaratma, Halen birçok ülkede uygulanmakta olan yükseköğretim düzeyindeki uzaktan öğretim programları şu dört grupta toplanmaktadır [3]: Daha önce yükseköğrenim görme fırsatını bulamamış olanlara, örneğin, önlisans diploması olup da, bunu lisans derecesine yükseltmek isteyenlere olanak sağlamak (second chance education), Üniversite mezunu olup da çalışmakta olanlara, değişen teknolojinin gerektirdiği yeni bilgileri vermek veya mesleki geliştirme programları uygulamak örneğin yeni üretilen bir teknolojinin öğretilmesi (recurrent education), Bir kuruluşun elemanlarını işbaşında eğitmek (corporate needs), Yükseköğretim çağındaki nüfusun eğitimi için konvansiyonel örgün eğitime alternatif yaratmak (primary access). Örgün eğitime destek olmak için Öğrencilerin uzaktan eğitime bakış açısı ve dersin uzaktan eğitim ile verilmesine gösterdiği tepkiler farklılıklar arz edebilir. Bazı öğrenciler kolaylıkla uzaktan eğitim ile derslerin verilmesine uyum sağlarken bazıları da uyum sağlayamayabilirler [4]. Öğrencilerin öğretmenleri ile olan fiziksel yakınlığı, uzaktan eğitimde, klasik eğitime kıyasla fazla olamayacağı için, özellikle öğretmen merkezli eğitime alıştırılmış öğrencilerde olumsuz gelişmelere sebep olabilir [4]. Ayrıca bilgisayar okuryazarlığı bu konuda belirleyici bir unsur olabilmektedir. Daha önce sürekli olarak bilgisayar kullanan öğrenciler, daha çabuk adapte olabilirken, bilgisayarla ilk defa tanışan öğrencilerin adaptasyonları daha zor olmaktadır. Uzaktan eğitim öğrenci merkezli bir eğitim sistemidir. Öğrenciler derslerini bir danışman tarafından yönlendirilerek kendi kendilerine öğrenmektedirler bu yüzden öğrencilerin kendi kendine çalışabilme becerilerinin olması eğitimin başarısı açısından önemlidir. Derslerin hangi yöntemlerle aktarıldığı da öğrenci başarısını etkileyen önemli bir unsurdur. Bir ders için uygun olmayan bir uzaktan eğitim yönteminin kullanılması, öğrenciler üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir ve öğrencilerin öğrenme heves ve motivasyonlarını önemli ölçüde azaltır [4]. Ayrıca öğrencilerin bazıları kendi istekleri ile kayıt yaptırsalarda uzaktan eğitime ön yargı ile yaklaşabilmektedir. Öğrencilerin bu ön yargılarını kırmak için uzaktan eğitimle derslerin öğretilebileceği konusunda ikna edilmeleri derslerini daha kolay öğrenmelerini sağlayacaktır. Bu çalışmada öğrencilerin uzaktan eğitime bakış açıları ve beklentilerinin karşılanıp karşılanmadığı anlaşılmaya çalışılmıştır. Uzaktan eğitim her ne kadar öğrenci merkezli bir eğitim olsa da, öğretim elemanı sistemin bir parçasıdır. Eğitim nesnelerinin hazırlanması, öğrenci mesajlarının cevaplanması, ödevlerin belirlenmesi ve kontrol edilmesi, projelerin takibi, tartışma konusunun yönetimi gibi konular öğretim elemanı tarafından yürütülen çalışmalardır. Öğretim elemanları uzaktan eğitime öğrencilere göre daha ön yargılı olabilmektedir. Uzaktan eğitimle öğrencilerin eğitilebileceği konusunda öğretim elemanlarının da motive edilmesi gerekmektedir. İlgili dersi uzaktan eğitimle verecek olan öğretim elemanının uzaktan eğitime bakış açısı dersin öğrenilmesinde önemli bir yere sahiptir. Öğretim elemanının dersi uzaktan eğitimle verebilmesi için uzaktan eğitim teknolojilerini bilmesi ön şarttır. Ayrıca Öğretim elemanlarının, derslerin klasik sistemde işlenmesi ile uzaktan eğitim sistemiyle işlemesi arasında farklılıklar olduğunu bilmesi gerekir. Ders müfredat konularını ve ders içeriğini buna göre hazırlamalıdır. Öğretim elemanların uzaktan eğitimi sistemine bakışı sistemin genel başarısı açısından önemlidir. Bu çalışmada Süleyman Demirel Üniversitesi Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrenciler ile ders veren öğretim elemanlarının, uzaktan eğitime bakış açılarını belirlemek üzere anketler düzenlenmiştir. 1. Öğrencilerin Uzaktan Eğitime Bakış Açısı Tablo 1: Uzaktan Eğitim'e bilinçli bir tercihle girdim Bil. BYS Bilg.Yn. TDS Prog. 18 17 0 18 53 8,6% 11,6% 0,0% 10,0% 9,7% 33 29 0 32 94 15,8% 19,7% 0,0% 17,8% 17,2% 17 24 2 18 61 8,1% 16,3% 16,7% 10,0% 11,1% 73 41 5 61 180 34,9% 27,9% 41,7% 33,9% 32,8% 68 36 5 51 160 32,5% 24,5% 41,7% 28,3% 29,2%
Bil. = (Bilgisayar Programcılığı Programı) BYS = (Büro Yönetimi ve Sekreterlik Programı) Bilg.Yn. = (Bilgi Yönetimi Programı) TDS = (Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Programı) Tablo 1 deki sonuçlara göre uzaktan eğitimi bilinçli olarak tercih ettikleri sorusuna öğrencilerin %29,2 si kesinlikle katıldıklarını, %32,8 i ise katıldıklarını belirtmişler, toplamda %62 sinin bilinçli bir şekilde tercih ettiği görülmektedir. Tablo 2: Uzaktan Eğitim in özellikleri ve içeriği hakkında daha önceden bilgim vardı Bil. BYS Bilg.Yn. TDS Prog. 21 22 1 35 79 10,00% 15,00% 8,30% 19,40% 14,40% 44 40 2 42 128 21,10% 27,20% 16,70% 23,30% 23,40% 58 41 5 44 148 27,80% 27,90% 41,70% 24,40% 27,00% 55 30 1 41 127 26,30% 20,40% 8,30% 22,80% 23,20% 31 14 3 18 66 14,80% 9,50% 25,00% 10,00% 12,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00 100,00% % Tablo 2 deki sonuçlara göre uzaktan eğitim in özellikleri ve içeriği hakkında daha önceden bilgisinin olduğu sorusuna öğrencilerin %12 si kesinlikle katıldıklarını, %23,20 si ise katıldıklarını belirtmişlerdir. Sonuç olarak öğrencilerin yaklaşık %35 nin uzaktan eğitimin özellikleri ve içeri hakkında daha önceden bilgisinin olduğu görülmektedir. Tablo 3 deki sonuçlara göre Geriye dönüp baktığımda, eğer tekrar seçim şansım olsaydı Uzaktan Eğitim yapan bir bölümü seçerdim sorusuna öğrencilerin %20,1 i kesinlikle katıldıklarını, %21,7 si ise katıldıklarını belirtmişlerdir. da yaklaşık %42 sinin uzaktan eğitimi tekrar tercih edebilecekleri görülmektedir. Tablo 4: Uzaktan Eğitim, eğitim beklentilerimi karşıladı. 21 19 2 21 63 10,0% 12,9% 16,7% 11,7% 11,5% 50 25 1 52 128 23,9% 17,0% 8,3% 28,9% 23,4% 44 26 3 34 107 21,1% 17,7% 25,0% 18,9% 19,5% 67 58 5 50 180 32,1% 39,5% 41,7% 27,8% 32,8% 27 19 1 23 70 12,9% 12,9% 8,3% 12,8% 12,8% Tablo 4 deki sonuçlara göre uzaktan eğitim beklentilerini karşılandığı sorusuna öğrencilerin %12,8 i kesinlikle katıldıklarını, %32,8 i ise katıldıklarını belirtmiştir. da yaklaşık %45 nin eğitim beklentilerinin karşılandığı anlaşılmaktadır. Bu soruya beklentilerini karşılamadığını düşünen öğrenci sayısı ise %35 de kalmıştır. Bu durum uzaktan eğitimin geleneksel eğitime bir alternatif olabileceğini göstermektedir. Aynı zamanda geleneksel eğitimle birlikte uzaktan eğitimin destekleyici bir şekilde kullanıldığında öğrencilerin bu konuya olumlu yaklaşacağı yargısına da varılabilir. Tablo 3: Geriye dönüp baktığımda, eğer tekrar seçim şansım olsaydı Uzaktan Eğitim yapan bir bölümü seçerdim Bil. Prog. BYS Bilg.Yn. TDS 40 29 2 40 111 19,1% 19,7% 16,7% 22,2% 20,3% 31 22 0 32 85 14,8% 15,0% 0,0% 17,8% 15,5% 38 39 3 43 123 18,2% 26,5% 25,0% 23,9% 22,4% 54 34 1 30 119 25,8% 23,1% 8,3% 16,7% 21,7% 46 23 6 35 110 22,0% 15,6% 50,0% 19,4% 20,1% Tablo 5: Bir işyerinde çalışıyorum 21 24 1 58 104 10,0% 16,3% 8,3% 32,2% 19,0% 49 47 1 56 153 23,4% 32,0% 8,3% 31,1% 27,9% 9 9 0 6 24 4,3% 6,1% 0,0% 3,3% 4,4% 36 26 1 24 87 17,2% 17,7% 8,3% 13,3% 15,9% 94 41 9 36 180 45,0% 27,9% 75,0% 20,0% 32,8%
Tablo 5 deki sonuçlara göre bir işyerinde çalışıyorum sorusuna öğrencilerin %32,8 i kesinlikle katıyorum, %15,9 u ise katılıyorum demiştir. da öğrencilerin yaklaşık %50 nin bir işyerinde çalıştığı görülmektedir. Uzaktan eğitimin çıkış noktalarından birisi de çalışan kişilerin eğitimi olduğu düşünüldüğünde okulumuz öğrencilerinin %50 sinin çalışıyor olması sevindirici bir durumdur. Tablo 6: Uzaktan Eğitimin iş yaşantımı olumsuz etkileyeceğini düşünüyorum 37 40 3 28 108 17,7% 27,2% 25,0% 15,6% 19,7% 93 57 1 67 218 44,5% 38,8% 8,3% 37,2% 39,8% 44 32 5 53 134 21,1% 21,8% 41,7% 29,4% 24,5% 25 9 3 16 53 12,0% 6,1% 25,0% 8,9% 9,7% 10 9 0 16 35 4,8% 6,1% 0,0% 8,9% 6,4% Tablo 6 daki sonuçlara göre iş yaşantımı olumsuz etkileyeceğini düşünüyorum sorusuna öğrencilerin %6,4 ü kesinlikle katıldıklarını, %9,7 si ise katıldıklarını belirtmişlerdir. da yaklaşık %16 sının uzaktan eğitimin iş yaşantısını olumsuz etkileyeceğini düşündüğü görülmektedir. Öğrencilerin yaklaşık %60 ı çalışma hayatlarını olumsuz etkilemeyeceği kanısındadır. Öğrencilerin yaklaşık %50 sinin çalışan öğrencilerden oluştuğu düşünüldüğünde %16 gibi düşük bir grubun çalışma hayatını olumsuz yönde etkileyeceğini düşünmesi olumlu bir durumu göstermektedir. Uzaktan eğitimin zamandan ve mekândan bağımsız olması bu oranların olumlu olmasını sağlamıştır. 2. Öğretim Elemanlarının Uzaktan Eğitime Bakış Açısı Tablo 7: Uzaktan Eğitimi tek başına yeterli bir yöntem olarak görüyorum Sayı % 1 2,5 16 40,0 2 5,0 18 45,0 3 7,5 40 100,0 elemanlarının % 7,5 i kesinlikle katıldıklarını, %45 i ise katıldıklarını belirtmişlerdir. da yaklaşık %53 uzaktan eğitimi tek başına yeterli bir yöntem olarak görmektedir. % 43 ü ise tek başına yeterli bir yöntem olarak görmediklerini belirtmişlerdir. Tek başına yeterli bir yöntem olarak görmeyen öğretim elemanları uzaktan eğitimim daha çok geleneksel yöntemleri destekleyici olarak görmektedirler. Tablo 8: Uzaktan Eğitimi yüz yüze eğitimi tamamlayıcı olarak görüyorum Sayı % 0 0 9 22,5 3 7,5 19 47,5 9 22,5 40 100,0 Tablo 8 deki sonuçlara göre uzaktan eğitimi yüz yüze eğitimi tamamlayıcı olarak görüyorum sorusuna öğretim elemanlarının %22,5 i kesinlikle katılıyorum, %47,5 katılıyorum demiştir. da %70 uzaktan eğitimi, yüz yüze eğitimi tamamlayıcı olarak görmektedir. Bir önceki sorudan elde edilen sonuçlarla da örtüşen bir durumdur. Tablo 9: Uzaktan Eğitim programlarını ticari buluyorum Sayı % 2 5,0 25 62,5 8 20,0 3 7,5 2 5,0 40 100,0 Tablo 9 daki sonuçlara göre uzaktan eğitimi ticari buluyorum sorusuna öğretim elemanlarının %5 i kesinlikle katılıyorum, %7,5 u ise katılıyorum demiştir. da yaklaşık %13 ü uzaktan eğitim programlarını ticari olarak görmektedir. Öğretim elemanlarının düşük bir kısmının bile ticari bulmasında ki etken uzaktan eğitim hizmetinin ücretli olmasından kaynaklanmaktadır. Uzaktan eğitim alan öğrenciler uzaktan eğitim hizmetinin verilebilmesi için yapılan harcamalardan dolayı öğrenci harcı dışında ücret ödemek zorundadırlar. Tablo 7 deki sonuçlara göre uzaktan eğitimi tek başına yeterli görüyor musunuz sorusuna öğretim
Tablo 10: Uzaktan Eğitim, eğitim beklentilerimi karşıladı Sayı % 0 0 4 10,0 8 20,0 22 55,0 6 15,0 40 100,0 Tablo 10 daki sonuçlara göre uzaktan eğitim, eğitim beklentilerimi karşıladı soruna öğretim elemanlarının %15 i kesinlikle katıldıklarını, %55 i ise katıldıklarını belirtmişlerdir. da %70 inin eğitim beklentilerini karşıladığı görülmüştür. Bu soruda olumuz cevap veren öğretim elemanı oranı sadece %10 da kalmıştır. Bu durumu öğrencilerin uzaktan eğitim yöntemi ile eğitilebildiği şeklinde yorumlayabiliriz. Tablo 11: Uzaktan Eğitimde bir ders için harcadığım toplam zaman, yüz yüze eğitimde verdiğim ders için harcadığım toplam zamandan daha fazladır Sayı % 1 2,5 7 17,5 4 10,0 14 35,0 14 35,0 40 100,0 Tablo 11 deki sonuçlara göre uzaktan eğitimin daha fazla zamanlarını alıp almadığı sorusuna öğretim elemanlarının %35 i kesinlikle katıldıklarını, % 35'i katıldıklarını belirtmişlerdir toplamda %70 inin uzaktan eğitimin daha çok zaman ayırdıklarını belirtmişlerdir. Bu sonuç oldukça olağan bir durumu göstermektedir. Uzaktan eğitimle birçok öğrenciyi aynı anda eğitmek mümkündür. Öğrenci sayısının çok olması öğretim elemanlarının sürekli olarak mesajları takip etmesi, ödevleri hazırlaması ödevleri incelemesi zaman alıcı işlemlerdir. Klasik eğitim anlayışında öğretim elamanı ders saati dışında öğrenci ile etkileşimde değildir. Uzaktan eğitim sisteminde ise farklı mekânlarda olsalar bile öğrenci iletişim araçları sayesinde sürekli olarak öğretim elemanı ile etkileşimde bulunmaktadır. Bu da aynı ders saati için öğretim elemanının uzaktan eğitime daha çok zaman ayırmasını gerektirmektedir. Bu çalışmada Süleyman Demirel Üniversitesi Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrenciler ile ders veren öğretim elemanlarının, uzaktan eğitime bakış açılarını belirlemek üzere anketler düzenlenmiştir. Öğrencinin bakış açısını oluşturan anketin sonucunda, öğrencilerin uzaktan eğitimi bilerek tercih ettikleri gözlenmiştir. Uzaktan eğitimin tercih sebebi incelendiğinde birinci sıranın çalışan öğrencilerden oluştuğu gözlemlenmiştir. Çalışma hayatını bırakmadan eğitim alabilme isteği öğrencileri uzaktan eğitime yöneltmiştir. Çalışan öğrencilerin aldıkları eğitimden dolayı işlerinin aksamadığı da gözlenmiştir. Uzaktan eğitimde ders veren danışmanlarımızın uzaktan eğitime bakış açıları incelendiğinde öğretim elemanların büyük bir kısmı uzaktan eğitime olumlu yaklaşmışlardır. Öğretim elemanları uzaktan eğitimi tek başına yeterli görmekle beraber klasik eğitimi destekleyici olarak kullanılabileceğini de düşünmektedirler. Ayrıca öğretim elemanları uzaktan eğitim için ayrılan zamanın fazla olduğunu düşünmektedirler. Bu durum zaten beklenen bir sonuçtur. Uzaktan eğitimin doğası gereği öğretim elemanları aynı ders saati için daha çok zaman ayırmak zorundadır. 4. Kaynakça [1] Can, Ertuğ., Anadolu Üniversitesi nde Uzaktan Öğretim Teknikleri ile Lisans Öğrenimi Gören Öğrencilerin Öğretim Süreçlerinde Karşılaştıkları Sorunlar, IX.Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Erzurum, 2000. [2] Holmberg., Börje., Theory and Practice of Distance Education, Antony Rowe Ltd. London, 1989. [3] Gürüz, Kemal., Dünya da ve Türkiye de Yükseköğretim, Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri, ÖSYM Yayınları, 2001-4, Ankara. [4] http://www.ido.sakarya.edu.tr/admin/pageviewer.a spx?name=uzaktanogretim, 02.02.2010 22:00 3. Sonuç