TÜRK COĞRAFYASINDA UFRS SEMPOZYUMU, 25-26 EKİM 2011, SİNOP (Gönderilme Sırası ile) 1
34* TÜRKİYE COĞRAFYASINDA UYGULANAN DEVLET TEŞVİKLERİ VE DEVLET YARDIMLARININ, ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI ÇERÇVESİNDE ANALİZİ Dr. M. Uğur Akdoğan, YMM 33* Türkiye Muhasebe Standartlarının Maddi Duran Varlıkların Değerlemesi Ve Sunuluşuna İlişkin Getirdiği Yenilikler Ve Etkileri Doç. Dr. Yasemin Köse* Öğr. Gör. İdil Özkan** 32* MALİYE İŞLETMECİLİĞİ SİSTEMİNİN TEŞKİLİNDE BÜTÇE PLANLAMASI GELİŞİMİNİN VE DENETİMİN ROLÜ 1 Abdullayev Rüfet Vagif oğlu *31 YENİ TÜRK TİCARET KANUNU NUN GETİRDİĞİ DENETÇİ TÜRLERİ: İŞLEM DENETÇİSİ VE ÖZEL DENETÇİ Prof. Dr. Ülkü ERGUN Yrd. Doç. Dr. Seçkin GÖNEN *30 ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI NIN TÜRK CUMHURİYETLERİ NDE BENİMSENME DURUMU ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Raif Parlakkaya Halil Akmeşe Hüseyin Çetin *29 ŞEFFAFLIĞIN SAĞLANMASINDA BİR ARAÇ OLARAK ULUSLARARASI MUHASEBE/FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI NIN ETKİSİ 1 Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü, E Posta: ulku.ergun@deu.edu.tr Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, E Posta: seckin.gonen@deu.edu.tr Prof. Dr. Raif Parlakkaya, Sosyal Bilimler M.Y.O., rkaya@selcuk.edu.tr Öğr. Gör. Halil Akmeşe, Sosyal Bilimler M.Y.O., halilakmese@gmail. Öğr. Gör.Dr. Hüseyin Çetin, Sosyal Bilimler M.Y.O., hcetin42@gmail.com 2
Raif Parlakkaya Hüseyin Çetin Halil Akmeşe *28 KURULUNUN İŞLEVLERİ VE BİR DEĞERLENDİRME Doç. Dr. Salim ŞENGEL, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir Meslek Yüksekokulu *27 UFRS UYGULAMASININ HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ÜZERİNE ETKİSİ: İMKB ŞİRKETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA Doç. Dr. Hasan ABDİOĞLU, Balıkesir Üniversitesi, Bandırma İ.İ.B.F, İşletme Bölümü Yrd. Doç. Dr. Ahmet BÜYÜKŞALVARCI, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü *26 FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ İŞLETMELERİN HESAP VEREBİLİRLİKLERİ VE ŞEFFAFLIKLARI ÜZERİNE ETKİSİ: IMKB 50 ENDEKSİNDE BİR ARAŞTIRMA Prof. Dr. Durmuş ACAR 2 Öğr. Gör. Dr. Mustafa MORTAŞ 3 *25 YENİ TTK İLE GETİRİLEN YILLIK FAALİYET RAPORU DENETİMİNİN ICFR (FİNANSAL RAPORLAMA İLE İLGİLİ KONTROLLERİN) DENETİMİ İLE BENZERLİKLERİ Şaban UZAY Prof. Dr. Raif Parlakkaya, Sosyal Bilimler M.Y.O., rkaya@selcuk.edu.tr Öğr. Gör.Dr. Hüseyin Çetin, Sosyal Bilimler M.Y.O., hcetin42@gmail.com Öğr. Gör. Halil Akmeşe, Sosyal Bilimler M.Y.O., halilakmese@hotmail.com 2 Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, durmusacar@sdu.edu.tr 3 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Gölhisar Meslek Yüksek Okulu, Finans Bankacılık ve Sigortacılık Bölümü, mortasmustafa@gmail.com Prof. Dr., Erciyes Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü, E Posta: suzay@erciyes.edu.tr 3
Seçkin GÖNEN *24 TÜRK COĞRAFYASINDA ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ BENİMSENME EĞİLİMLERİ. ULUSLARARASI MUHASEBE EĞİTİM LİTERATÜRÜ. Nurane Sadigova 4 *23 UFRS ÇERÇEVESİNDE YENİ DENETİM ORTAMININ TÜRKİYE DEKİ DENETİM ŞİRKETLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Doç. Dr. Metin SABAN, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğr. Gör. Hakan VARGÜN, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Devrek Meslek Yüksekokulu *22 ULUSLARARASI MUHASEBE VE ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARLARININ AZERBAYCAN`DAKİ DURUMUNUN ANALİZİ Elsever İBADOV, Araştırma Görevlisi, İİBF Hümbet HÜMBETOV, Öğretim Üyesi, İİBF QAFQAZ ÜNİVERSİTESİ, AZERBAYCAN *21 ULUSLARARSI FINANSAL RAPORLAR STANDARDI UYGULAMASINDAKI PROBLEMLER, AZERBAYCAN ÖRNEĞI Fuad ASGAROV, Öğretim Görevlisi, İİBF Hümbet HÜMBETOV, Öğretim görevlisi, İİBF QAFQAZ ÜNİVERSİTESİ, AZERBAYCAN *20 ULUSLARARASI FINANSAL RAPORLAR STANDARDINDA VERGI ANLAYIŞI VE AZERBAYCANDAKI DURUMU Yrd. Doç. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, E Posta: seckin.gonen@deu.edu.tr 4 Azerbaycan Devlet İktisat Universitesi, Türk Dünyası İşletme Fakultesi, Yüksek lisans ogrencisi. 4
Elsever İBADOV, Araştırma Görevlisi, İİBF Hümbet HÜMBETOV, Öğretim Üyesi, İİBF QAFQAZ ÜNİVERSİTESİ, AZERBAYCAN *19 AZERBAYCANDAKI ŞIRKETLERIN UFRS E GECIŞ ESNASINDA YAŞANABILECEK PROBLEMLER VE DEVLETIN BU PROBLEMLERIN ÇÖZÜMÜNDEKI ROLÜ Dr.Firudin SULTANOV, Menecment Bölum Başkanı, İİBF Fuad ASGAROV, Öğretim Görevlisi, İİBF *18 ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ YASAL ZORUNLULUK OLARAK UYGULANMASI, MESLEKTAŞLARIMIZIN MESLEĞE DEVAMINI ETKİLER Mİ? Nezih Mustafa YUTMAZ 5, ORHAN YUTMAZ 6 *17 ULUSLAR ARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ YASAL ZORUNLULUK OLARAK UYGULANMASI, MESLEKTAŞLARIMIZIN MESLEĞE DEVAMINI ETKİLER Mİ? Senem Bağcıoğlu Özbek, SMMM - NKÜ Malkara Meslek Yüksek Okulu Serbest Öğretim Elemanı, Trakya Ünv. İşletme ABD. Muhasebe Denetim Yüksek Lisans Özkan Sarısoy, Trakya Ünv. İşletme ABD Muhasebe Denetim Yüksek Lisans Neşe Sezer Kurt, Trakya Ünv. İşletme ABD Muhasebe Denetim Yüksek Lisans *16 TARIM İŞLETMELERİNİN, TARIMSAL FAALİYETLER STANDARDINI (UMS 41) UYGULAMA AŞAMASINDA KARŞILAŞABİLECEKLERİ GÜÇLÜKLER Yrd.Doç.Dr. Ömer Faruk DEMİRKOL* Arş.Gör. Neşe SALMAN** 5 Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Kamu Yönetimi Mezunu(2011), Araştırmacı 6 Serbest Muhasebeci Mali Müşavir, Adlî Bilirkişi 5
*15 TÜRKİYE MUHASEBE (FİNANSAL RAPORLAMA) STANDARTLARI VE UYGULAMASINDA YAŞANAN SORUNLAR: ADANA-MERSİN İLLERİNDE BİR UYGULAMA Öğr. Gör. Samet EVCİ, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO Öğr. Gör. Mustafa Can SAMIRKAŞ, Mersin Üniversitesi Erdemli MYO 14 YENİ TTK ÇERÇEVESİNDE TDHP 7 MADDİ DURAN VARLIKLAR HESAP GRUBUNUN TFRS 1 8 E GÖRE AÇILIŞ FİNANSAL TABLOLARINA AKTARILMASI Doç. Dr. Murat ERDOĞAN 9 *13 ULUSLAR ARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (UFRS) NIN TÜRKİYE UYGULANMASINDAN BEKLENTİLER; AVANTAJ VE DEZAVANTAJLAR (MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA) SMMM Aykut ULU, Bartın SMMMO Başkanı Yrd.Doç.Dr.Orhan Bozkurt, Bartın Üniversitesi, İşletme Bölümü *12 ULUSLAR ARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (UFRS) NIN TFRS NA UYUM SORUNU VE UFRS NİN UYGULAYICILAR TARAFINAN ALGILANIŞI (BARTIN VE KARABÜK İLLERİNDEKİ MESLEK MENSUPLARI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA) Yrd.Doç.Dr.Orhan Bozkurt Yrd.Doç.Dr.Yaşar Öz Yrd.Doç.Dr.Mehmet İslamoğlu Bartın Üniversitesi, İşletme Bölümü 7 Tekdüzen Hesap Planı 8 Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulamasına İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 1) Hakkında Tebliğ, Sıra No:34 9 Sinop Üniversitesi İİBF, İşletme Bölüm Başkanı ve MUMEYEK Vakfı Mütevelli Heyet Başkanı 6
*11 TÜRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ MESLEK MENSUPLARI ARASINDA BİLİNİRLİK DÜZEYİNİ ÖLÇMEYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA (ANKARA VE ÇANKIRI İLLERİ ÖRNEGİ) Yrd. Doç. Dr. İsmail CAN * Arş. Gör. Yusuf Gör ** *10 GÖÇMEN KOBİLER AÇISINDAN MUHASEBE STANDARTLARI Dr. Osman Sirkeci, Hakkari Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Türk İşadamları Dernekleri Avrupa Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi Yiğit Aka, Mali Müşavir, Mali Hukuk Bilim Uzmanı *09 MESLEK MENSUPLARININ UFRS YE BAKIŞ AÇILARI VE FARKINDALIK DÜZEYLERİNİ BELİRLEMEYE YÖNELİK ANTALYA VE ALANYA DA YAPILAN BİR ARAŞTIRMA Yrd. Doç. Dr. Fatma KURCAN 10 Doç. Dr. Süleyman UYAR 11 Prof. Dr. Nilüfer TETİK 12 *08 MUHASEBE VE FİNANSMAN AKADEMİSYENLERİNİN UFRS/UMS İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Öğr.Gör.Ahmet GÖKGÖZ,, Yalova Üniversitesi Öğr.Gör.Erdal YILMAZ,, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, *07 ULUSLARARASI MUHASEBE EĞİTİMİ EĞİLİMİ LİTERATÜR ARAŞTIRMASI: 2000-2011 DÖNEMİ Araş. Gör. Selver Seda ADA, Süleyman Şah Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi İşletme Bölümü, Galatasaray Üniversitesi, SBE İşletme Tezli Yüksek Lisans. * Çankırı Karatekin Üniversitesi, İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, ismailcan@karatekin.edu.tr ** Çankırı Karatekin Üniversitesi, İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, yusufgor@karatekin.edu.tr 10 Akdeniz Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu 11 Akdeniz Üniversitesi, Alanya İşletme Fakültesi 12 Akdeniz Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu 7
*06 MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI PERSPEKTİFİNDEN TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI Doç. Dr. Cemal ELİTAŞ 13 Arş. Gör. Mehtap KARAKOÇ 14, Öğr. Gör. Serkan ÖZDEMİR 15 *05 MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ KOBİ TFRS YE YÖNELİK BİLGİ DÜZEYLERİ VE UYGULAMAYA YÖNELİK BEKLENTİLERİ: ELAZIĞ VE MALATYA İLLERİ ÖRNEĞİ * Prof. Dr. Recep GÜNEŞ ** Arş. Gör. Ahmet Fethi DURMUŞ *** Arş. Gör. Bilal SOLAK *04 YENİ TÜRK TİCARET KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN DENETİM UYGULAMALARI KARªISINDA 3568 SAYILI YASADA TANIMLANAN MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ DURUMU Yrd. Doç. Dr. Kadir Dabbağoğlu, T.C. Haliç Üniversitesi İşletme Fakültesi *03 MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TFRS YE YÖNELİK DÜŞÜNCELERİ VE UYGULAMA BAŞARISINA ETKİ ETMESİ MUHTEMEL FAKTÖRLERE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA TRABZON ALT BÖLGESİ ÖRNEĞİ Doç. Dr. Engin DİNÇ, Karadeniz Teknik Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Öğr. Gör. Esra ATABAY, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Vakfıkebir MYO Muhasebe ve Vergi Uygulamaları 13 Universität Bremen Lehrstuhl Unternehmensrechnung und Controlling, Gastwissenschaftler, Germany ve Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. 14 Uşak Üniversitesi, İ.İ.B.F. 15 Pamukkale Üniversitesi, Buldan Meslek Yüksekokulu * İnönü Üniversitesi, İİBF, İşletme, recep.gunes@inonu.edu.tr ** İnönü Üniversitesi, İİBF, İşletme, ahmetfethi.durmus@inonu.edu.tr *** Şırnak Üniversitesi, İİBF, İşletme, bsolak@sirnak.edu.tr 8
*02 ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI VE TÜRKİYE DEKİ GELİŞMELER Yar.Doç.Dr. Aysel GÜNEY, Bilecik Üniversitesi, Bozüyük Meslek Yüksekokulu, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Bölümü *01 TMS 11 İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ STANDARDININ UYGULAMADA MUHASEBE SİSTEMİNE GETİRDİĞİ DEĞİŞİKLİKLER Yrd.Doç.Dr. Aysel GÜNEY Bilecik Üniversitesi, Bozüyük Meslek Yüksekokulu, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Bölümü 9
34* TÜRKİYE COĞRAFYASINDA UYGULANAN DEVLET TEŞVİKLERİ VE DEVLET YARDIMLARININ, ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI ÇERÇVESİNDE ANALİZİ Dr. M. Uğur Akdoğan, YMM Ülke içindeki ekonomik dengeleri pozitif yönde değiştirmek ve büyümenin gerçekleştirilmesini sağlamak hedefiyle sermaye birikiminin ve tasarrufların artmasını sağlamak için veya belirli sektörlerin gelişmesi için devletler işletmelere muhtelif şekillerde yardımlarda bulunabilir veya teşvikler sağlayabilirler. Bezer şekilde ulusal veya uluslararası kuruluşlar önceden belirlenmiş hedefleri doğrultusunda işletmelere çeşitli koşullar altında yardımlarda veya teşviklerde bulunabilirler. Teşvik sistemi ile devletler ve benzer nitelikteki kuruluşlar belirli maliyetlere katlanırken, neticede mali ve ekonomik veya sosyal açıdan kazanımlara ulaşmayı hedeflemektedirler. Türkiye de uygulanan ekonomik ve mali politika dikkate alındığında da devlet tarafından sağlanan teşvik ve yardımların önemli ve sıklıkla tercih edilen bir uygulama olduğu görülmektedir. Teşviklerin bir kısmı vergi düzenlemeleri çerçevesinde istisna veya muafiyet uygulamaları aracılığı ile sağlanmakla birlikte doğrudan nakdi ve ayni olarak, merkezi veya bölgesel idareler tarafından sağlanan teşviklerin de uygulandığı görülmektedir. Ayrıca, ülkede yaşanan kıtlık, afet ve buna benzer özel dönemlerde, devlet ekonomik istikrarın korunabilmesi ve sosyal yaşamın sekteye uğramaması için doğrudan yardımlarda bulunabilmektedir. Zirai ürünlerin çiftçiden alım fiyatlarının yüksek belirlenmesi, uğranılan zararların karşılanması veya kredi borçlarının silinmesi gibi uygulamalar bu yardımlara örnek olarak verilebilir. Her ülkede çeşitli boyutlarda olabilecek devlet teşvikleri ve yardımlarının muhasebeleştirme esaslarının belirlenmesi için Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi tarafından ilk olarak 1983 yılında 20 nolu Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması standardı kabul edilmiştir. Zaman içinde çeşitli değişikliklere ve düzenlemelere tabi olan Standard halen geçerliliğini korumaktadır. Devlet teşvik ve yardımlarının yapısına bağlı olarak ölçümleme, tanımlama zamanı ve tanımlanma şekillerine ilişkin esaslar kabul edilmiştir. 10
Yapılan düzenlemeler çerçevesinde, işletmelere sağlanan faydanın devlet teşviki mi yoksa devlet yardımı mı olduğunun öncelikle belirlenmesi gerekmektedir. Alınan yardım veya teşvikin varlığa ilişkin veya gelire yönelik olup olmadığı tespit edilmeli ve bu yardım veya teşvikten kaynaklanan faydanın hangi dönemlerde fiilen yararlanılabileceği belirlenmelidir. Koşulların gerçekleştirilememesi durumunda sağlanan bağış veya teşviklerin iade edilmesi gerektiğinde yapılması gerekenler de ilgili muhasebe standardında düzenlenmiştir. Çalışmada, muhasebe standartlarında yer alan düzenlemeler ile Türkiye de uygulanan başlıca teşvik ve yardım uygulamaları birleştirilerek standardın uygulamadaki etkileri incelenmeye çalışılmıştır. 11
33* Türkiye Muhasebe Standartlarının Maddi Duran Varlıkların Değerlemesi Ve Sunuluşuna İlişkin Getirdiği Yenilikler Ve Etkilerii Doç. Dr. Yasemin Köse* Öğr. Gör. İdil Özkan** Uluslararası Muhasebe Standartları Seri:XI, No:25 Sermaye Piyasası Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ ile halka açık şirketlerin finansal tablolarının hazırlanmasına ve sunulmasına ilişkin olarak ülkemiz uygulamaları önemli ölçüde etkilemeye başlamıştır. 2007 yılında çıkartılan Seri:XI, No:27 tebliği ile hisse senetleri borsada işlem gören şirketler, yatırım ortaklıkları, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri ile bu işletmelerin bağlı ortaklıkları, müşterek yönetime tabi ortaklığı ve iştiraki konumundaki şirketler ile konsolide tablo düzenlemek zorunda olan işletmelere Uluslarası Muhasebe/ Finansal Raporlama Standartlarının (IAS/IFRS) uygulama zorunluluğu getirilmiştir. SPK, Avrupa Birliği'nin finansal raporlamaya ilişkin düzenlemeleri, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından yapılan çalışmalar ve Yeni Türk Ticaret Kanunu tasarısını da dikkate alarak 2008 yılında yayınladığı Seri:XI, No: 29 tebliği ile değiştirerek Avrupa Birliği tarafından kabul edilen haliyle standartların uygulanması gerektiği belirtmiştir. Bu kapsamda, benimsenen standartlara aykırı olmayan ve TMSK tarafından yayınlanan uluslar arası muhasebe standartlarının çevirisi olan Türkiye Muhasebe/Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TMS/TFRS) esas alınabilecektir. Diğer taraftan Yeni TTK tüm işletmelerin finansal tablolarının TMSK tarafından yayınlanan TMS/TFRS lere uygun olarak hazırlanmasını öngörmesi TMS/TFRS lerin uygulama alanını çok daha fazla genişletmektedir. TMS/TFRS ler ile belirlenmiş olan muhasebe ilkeleri bazı yönleriyle mevcut Türkiye uygulamalarına büyük benzerlik göstermekle beraber mevcut bazı uygulamalar ile standartlar arasında önemli bazı farklılıklar bulunmaktadır. Standartların en fazla etkilediği bilanço unsurları arasında Maddi Duran Varlıklar (MDV) da yer almaktadır. TMS-16 Maddi Duran Varlıklar ve TMS-36 Varlıklarda Değer Düşüklüğü Standardı maddi duran varlıkların 12
aktifleştirilmesi, değerlemesi ve amortisman işlemlerine farklı uygulamalar getirmektedir. Bu çalışmanın amacı TMS-16 ve TMS-36 ile MDV ilişkin olarak yapılan düzenlemelerin ülkemiz uygulamalarına getirdiği farklılıklar, bu farklılıkların finansal tablo analizine etkileri ve uygulamada karşılaşılabilecek sorunları ele almaktadır. Bu amaçla, standartlarda yer alan maliyet ve yeniden değerleme modelleri, ve amortismana tutarlarının belirlenmesi işlemleri örneklerle ele alınmıştır. Özellikle MDV ın gerçeğe uygun değer ve geri kazanılabilir tutarının belirlenmesinde uygulamada ortaya çıkabilecek güçlükler ortaya konulmuştur. Farklılıkların finansal tablo analizine etkileri örneklerle ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Uluslararası Muhasebe Standartları, Türkiye Muhasebe Standartları, TMS-16, TMS- 36. 13
32* MALİYE İŞLETMECİLİĞİ SİSTEMİNİN TEŞKİLİNDE BÜTÇE PLANLAMASI GELİŞİMİNİN VE DENETİMİN ROLÜ 16 Abdullayev Rüfet Vagif oğlu ÖZET Maliye planlaması tesis verimliliğinin sağlanması amacıyle tüm para kaynaklarının ve harç doğrultularının önceden belirlenmesidir. Herhangi ülkede gerek iktisadi kalkınmaya, gerekse de yakında beklenilen iktisadi gerilemeye ilk etki gösteren maliye işletmeciliği sisteminin teşkili alanında bütçe planlaması ve gelişimin rolü aynı ülkenin maliye ve iktisadi durumunu yansıtır. Sağlam ve etkili tepkiye sahip maliye işletmeciliği sistemi adeta yalnız gelişmiş maliye sisteminin bulunduğu yerlerde faaliyettedir. Bütçenin dağıtım derecesini belirleyen genel kuralların hazırlanması imkansızdır. Bütçe denetimi, örneğin tesisin belli faaliyet alanlarında hazırlanmış planların zayıf yerine getirildiğini belirleme imkanını sağlar. Bununla ilgili yazı sahibi ilk olarak maliye işletmeciliği sisteminin teşkilinde bütçe planlaması ve denetimine ilişkin konuları görüşmektedir. Maliye işletmeciliğinde denetim aracılığı ile maliye ödeneklerinin kullanımı ve tesisin maliye durumu ile ilgili bilgi toplanır, ek kaynak ve olanaklar belirlenir ve bunların temelinde maliye programlarına, maliye işletmeciliğinin teşkiline tadilatlar yapılır. *31YENİ TÜRK TİCARET KANUNU NUN GETİRDİĞİ DENETÇİ TÜRLERİ: İŞLEM DENETÇİSİ VE ÖZEL DENETÇİ Prof. Dr. Ülkü ERGUN 16 Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü, E Posta: ulku.ergun@deu.edu.tr 14
Yrd. Doç. Dr. Seçkin GÖNEN 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, ticaret hayatı için çok önemli değişiklikler getirerek onu yeniden şekillendirmektedir. Bu değişikliklerin en çok görüldüğü alanlardan biri de Denetim dir. Yeni TTK ile birlikte şirketlerin denetimi, konusunda uzman olanlara bırakılmaktadır. Kanun a göre; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın denetimi dışında; şirketlerin finansal tabloları ile yönetim kurulu faaliyet raporları, şirketlerin büyüklüklerine göre bağımsız denetim kuruluşları veya 1 ya da 1 den fazla SMMM ve YMM tarafından denetlenecektir. Böylelikle denetim faaliyeti daha işlevsel bir hal kazanmakta ve anonim şirketlerin denetiminde üç ayrı nitelikteki denetçi türü gündeme gelmektedir. Bu denetçi türleri, Bağımsız Denetçi, İşlem Denetçisi ve Özel Denetçi olarak sınıflandırılmaktadır. Bağımsız Denetçi; şirketin ve şirketler topluluğunun yıl sonu ve konsolide finansal tablolarını, raporlarını ve hesaplarını denetlemektedir. İşlem Denetçisi, şirketin kuruluşunu, sermaye artırımını, azaltılmasını, birleşmeyi, bölünmeyi, tür değiştirmeyi, menkul kıymet ihracını veya herhangi bir diğer şirket işlem ve kararını denetleyecek olan denetçilerdir. Özel Denetçi, bağımsız denetim raporlarında şartlı görüş bildirme veya görüş bildirmekten kaçınma söz konusu olduğunda, yönetim kurulu belirli hukuki işlemler ve uygulanan önlemler dolayısıyla kayba uğratıldığını açıkladığında, bu durumları incelemek üzerine atanan kişidir. Özel denetçi, bir pay sahibinin istemesi üzerine şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesi tarafından atanır. Bu çalışmanın amacı, TTK ile birlikte getirilen yeni denetçi türleri ve görevlerini ayrıntılı olarak açıklamak ve İzmir ilinde faaliyet gösteren bağımsız denetim şirketlerinin konuya ilişkin hazırlıklarını ortaya koymaktır. 30 ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI NIN TÜRK CUMHURİYETLERİ NDE BENİMSENME DURUMU ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Raif Parlakkaya Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, E Posta: seckin.gonen@deu.edu.tr 15
Halil Akmeşe Hüseyin Çetin ÖZET Para ve sermaye piyasalarının dünya çapında entegrasyonu bazı zorlukları da beraberinde getirmektedir. Bu zorlukların başında da ortak bir işletme dili olan muhasebenin, bu piyasalara uygun olması sorunu gerekmektedir. Gerçekten de Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) ülkeler arasında muhasebe biliminde birbirlerine yakın değerleme ve sınama ölçüleri getirerek ortak bir işletme dili oluşturmaktadır. Muhasebe standartları, finansal bilgilerin, üretilmesi ve ilgililere üretilmesi sürecinde uyulması gereken genel kurallardır. Muhasebe standartları, muhasebe tekniği ve mesleğin gelişmesine büyük katkıda bulunurken, ortaya çıkabilecek sorunlar için çözüm yolları ve tekniklerini de ortaya koyarlar. Türkiye de dâhil olmak üzere birçok ülke standartların ilk yayınlandıkları andan itibaren, değişik zamanlarda kendi muhasebe sistemlerini bu standartlara uygun hale getirmek için belirli kuruluşları vasıtasıyla bazı düzenlemeler yapmışlardır ve yapmaya devam etmektedirler. Bu çalışmada, Türk Cumhuriyetleri diye adlandırılan; Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan, Türkmenistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde muhasebe standartları ile ilgili yapılan düzenlemelerin neler olduğu ve hangi kuruluşlar tarafından bu düzenlemelerin yapıldığı araştırılmaya çalışılacaktır. Çalışmanın amacı, Türk Cumhuriyetleri diye belirttiğimiz yukarıdaki ülkelerde muhasebe standartlarına uyum ile ilgili durumlarını teorik bir çalışma ile ortaya koymaktır. Anahtar Kelimeler: Uluslararası Finansal Raporlama Standartları, UFRS, Türk Cumhuriyetleri nde UFRS 29 ŞEFFAFLIĞIN SAĞLANMASINDA BİR ARAÇ OLARAK ULUSLARARASI MUHASEBE/FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI NIN ETKİSİ Prof. Dr. Raif Parlakkaya, Sosyal Bilimler M.Y.O., rkaya@selcuk.edu.tr Öğr. Gör. Halil Akmeşe, Sosyal Bilimler M.Y.O., halilakmese@gmail. com Öğr. Gör.Dr. Hüseyin Çetin, Sosyal Bilimler M.Y.O., hcetin42@gmail.com 16
Raif Parlakkaya Hüseyin Çetin Halil Akmeşe ÖZET Kurumsal yönetimin dört temel ilkesinden biri olan şeffaflık, son yıllarda sermaye piyasalarında önemini artırmıştır. Şeffaflığın şirket düzeyinde benimsenmesi, yatırımcı haklarının korunması ve kamu güveninin kazanılması için bir gerekliliktir. Şirketler uluslararası alanda kabul görmüş ilkeleri ve rehber niteliğindeki prensipleri izleyerek, kurumsal şeffaflık derecelerini arttırabilmektedirler. Kurumsal şeffaflık muhasebe uygulamaları ile doğrudan ilişkilidir. Güvenilir, kapsamlı ve karşılaştırılabilir finansal tablolar ancak uluslararası alanda kabul görmüş muhasebe/finansal raporlama standartlarının benimsenmesi ile sunulabilir. Muhasebe/finansal raporlama standartları, finansal bilgilerin, üretilmesi ve ilgililere iletilmesi sürecinde uyulması gereken genel kurallardır. Uluslararası muhasebe/finansal raporlama standartlarında yer alan uygulamalar, sadece genel amaçlı finansal bilgilerin sunulmasına ilişkin olup, kurumsal şeffaflığın gerektirdiği ilave finansal ve finansal olmayan bilgilerin açıklanması konusunda yetersiz kalmaktadır. Bu çalışmada; IMKB 100 endeksinde yer alan firmalara bir anket uygulaması yapılarak, SPK kurumsal yönetim ilkelerinden kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkesinin uygulanma düzeyinin ortaya konulması suretiyle şeffaflığın sağlanmasında uluslararası muhasebe/finansal raporlama standartlarının ne derece etkili olduğu ve yetersiz kalan yönleri belirlenmeye çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri, Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık, Uluslararası Muhasebe Standartları ve Şeffaflık 28 KURULUNUN İŞLEVLERİ VE BİR DEĞERLENDİRME Doç. Dr. Salim ŞENGEL, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir Meslek Yüksekokulu Prof. Dr. Raif Parlakkaya, Sosyal Bilimler M.Y.O., rkaya@selcuk.edu.tr Öğr. Gör.Dr. Hüseyin Çetin, Sosyal Bilimler M.Y.O., hcetin42@gmail.com Öğr. Gör. Halil Akmeşe, Sosyal Bilimler M.Y.O., halilakmese@hotmail.com 17
6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) 01.07.2011 tarihinde yürürlüğe girecektir. Yeni kanunun ana ayaklarından birisini Türkiye Muhasebe Standartları oluşturmaktadır. Aynı zamanda Türkiye Muhasebe Standartları Kuruluna da önemli işlevler yüklemektedir. Uluslararası standartların özdeşini yayımlayan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK), yeni Türk Ticaret Kanunu işlev kazanmıştır. İlk olarak Sermaye Piyasası Kanunu nun geçici bir maddesi ile hayata geçen, ancak bir türlü çalışır hâle gelemeyen Kurula, etkinlik kazandıran, ona toplumun ticarî ve ekonomik düzeni ile piyasa istemleri yönünden stratejik görevler veren hukukî metindir. İkinci olarak Tasarı, Kurul a Türk muhasebe standartlarının düzenlemesinde tekel yetkisi tanımıştır. Üçüncüsü, yeni Türk Ticaret Kanunu, işletmeleri ve ticaret şirketlerini sınıflandıran bir ölçekler sistemi getirmiştir. Buna göre doğal olarak KOBİ leri gündeme getirmektedir. Kanun, tek kişi işletmelerinde, küçük ölçekli şirketlerle şahıs şirketlerinde ve dolaylı da olsa kooperatiflerde, uluslararası finansal raporlama standartlarının özgün şekillerinin değil, fakat o anlayışta hazırlanmış özel ve daha basit kuralların, uygulanmasını hükme bağlamış ve Kurul bu basit standartları üretecektir. Diğer yandan tutulacak defterler de dahil olmak üzere kurula, kanun bir çok işlev yüklemiştir. Bu çalışmada halen yürürlükte olan 6762 sayılı TTK da yer almayan, yeni 6102 sayılı TTK nın TMSK na yüklediği işlevler ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türk Ticaret Kanunu, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu, Muhasebe Standartları 27 UFRS UYGULAMASININ HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ÜZERİNE ETKİSİ: İMKB ŞİRKETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA 18
Doç. Dr. Hasan ABDİOĞLU, Balıkesir Üniversitesi, Bandırma İ.İ.B.F, İşletme Bölümü Yrd. Doç. Dr. Ahmet BÜYÜKŞALVARCI, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü ÖZET Bu çalışmanın amacı İMKB de işlem gören şirketlerin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını (UFRS) uygulamalarının hisse senedi getirileri üzerine etkisini ortaya koymaktır. Ülkemizde 2005 yılı itibariyle hisse senetleri İMKB de işlem gören şirketlerin finansal raporlarını UFRS ye uygun olarak hazırlamaları ve sunmaları zorunlu hale getirilmiştir. Bu kapsamda çalışmada UFRS yi zorunlu olarak 2005 yılı itibariyle uygulayan şirketlerin UFRS uygulaması öncesi ve sonrasında hisse senedi getirilerinde farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. İMKB de işlem gören şirketlerden UFRS yi 2005 yılında zorunlu olarak ilk kez uygulayan 144 adet şirket çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır. Çalışmada, şirketlerin UFRS öncesi ve sonrası şirket hisse senedi getirilerinin farklılık gösterip göstermediğinin analizinde parametrik (eşleştirilmiş t- testi) ve parametrik olmayan (wilcoxon işaret testi) istatistiksel yöntemler kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler: UFRS, Hisse Senedi Getirisi, İMKB Jel Sınıflandırması: C14, G30, M41 THE EFFECT OF IFRS IMPLEMENTATION ON STOCK RETURNS: AN EMPIRICAL APPLICATION ON ISE COMPANIES ABSTRACT The purpose of this study is to determine the impact of the International Financial Reporting Standards (IFRS) implementation on stock returns of the companies listed on the Istanbul Stock Exchange. In our country, as of 2005 stocks traded companies to prepare and present financial reports in accordance with IFRS has been made mandatory. In this context, it has been dealt with whether there is any difference between stock returns of companies applied IFRS mandatory in 2005 for before and after 19
application of IFRS. The scope of the study is 144 companies, listed on the ISE, applied IFRS compulsorily for the first time in 2005. In this study, parametric (Paired t-test) and non-parametric (Wilcoxon signed rank test) statistical methods have been used for determining whether differences are available for stock returns of the companies before and after IFRS. Key Words: IFRS, Stock Returns, ISE Jel Classification: C14, G30, M41 26 FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ İŞLETMELERİN HESAP VEREBİLİRLİKLERİ VE 20
ŞEFFAFLIKLARI ÜZERİNE ETKİSİ: IMKB 50 ENDEKSİNDE BİR ARAŞTIRMA Prof. Dr. Durmuş ACAR 17 Öğr. Gör. Dr. Mustafa MORTAŞ 18 Şeffaflık, ticari sır niteliğindeki ve henüz kamuya açıklanmamış olan bilgiler hariç olmak üzere, işletme ile ilgili finansal ve finansal olmayan bilgilerin zamanında, doğru eksiksiz, anlaşılabilir, yorumlanabilir, düşük maliyetle kolay erişilebilir bir şekilde kamuya duyurulması yaklaşımıdır. Hesap verebilirlik ise yönetim kurulu tarafından yönetimin etkin denetimini ve yönetim kurulunun, işletmeye ve hissedarlara karşı hesap verme yükümlülüğü taşımasını sağlaması olarak ifade edilebilir. IMKB -50 endeksinde yer alan işletmeler UFRS ve Kurumsal Yönetim İlkelerini uygulayan işletmelerdir. Dolayısıyla bu işletmelerin daha hesap verebilir ve şeffaf olması beklenir. Bununla birlikte bu işletmelerin normal şartlar altında (kriz dönemi vb. durum dışında) performans rasyolarının da daha iyi olması beklenmektedir. Çalışmamamızda 2005 yılından itibaren UFRS leri uygulamakta olan bu işletmelerin faaliyet raporlarında ve internet sitelerinde yer alan gerek zorunlu gerekse gönüllü olarak kamuya açıkladıkları bilgilerden hareketle hesap verebilirlik ve şeffaflıkları değerlendirilerek nedensellik analizi uygulaması yapılacaktır. Sonuç olarak UFRS lerin IMKB -50 endeksinde yer alan işletmelerin şeffaflıkları ve hesap verebilirliklerine olan etkisi ortaya konmaya çalışılacaktır. 25 YENİ TTK İLE GETİRİLEN YILLIK FAALİYET RAPORU DENETİMİNİN ICFR (FİNANSAL RAPORLAMA İLE İLGİLİ KONTROLLERİN) DENETİMİ İLE BENZERLİKLERİ 17 Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, durmusacar@sdu.edu.tr 18 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Gölhisar Meslek Yüksek Okulu, Finans Bankacılık ve Sigortacılık Bölümü, mortasmustafa@gmail.com 21
Şaban UZAY Seçkin GÖNEN Güvenilir finansal raporlamadan kastedilen; finansal tabloların önemlilik kavramı gözetilerek genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine ve dış amaçlar için oluşturulan yasal düzenlemelere uygun hazırlanmasıdır. Doğru sunuşu destekleyen temel finansal tablo iddiaları; a) var olma veya meydana gelme, b) tamlık, c) haklar ve yükümlülükler, d) değerleme ve dağıtım, e) sunuş ve açıklamadır. İşletmenin söz konusu iddialara ilişkin makul bir güvence sağlaması için örgüt düzeyinde ve faaliyet düzeyinde spesifik kontroller oluşturması gerekmektedir 19. İç kontrolün amaçlarından biri, işletmede güvenilir finansal raporların oluşturulmasıdır. ABD de SOA (Sarbanes Oxley Act) ile birlikte Sermaye Piyasası Kuruluna kayıtlı şirketlerde üst yönetimin (özelikle genel müdür ve mali işlerden sorumlu müdür) Finansal Raporlama ile ilgili İç kontrolün Güvenilirliği Raporu ( Internal Control Over Financial Reporting ICFR) düzenlemesi, yıllık faaliyet raporunun ve finansal tabloların eki olarak kamuoyuna açıklanması getirilmiştir. Ayrıca söz konusu ICFR raporunun bağımsız denetimden geçirilmesi zorunluluğu da bulunmaktadır. Bağımsız denetim firmalarının ICFR ile ilgili yapmış oldukları denetimlerde özellikle finansal raporlama ile ilgili kontrollere (finansal kontrollere) yoğunlaşmaktadırlar. ABD de denetçilerin denetimi amacıyla oluşturulan Kamu Gözetim Kurulu (PCAOB) söz konusu denetimlerle ilgili 2007 yılında 5 nolu standardı ve ilave açıklamaları yayınlamıştır 20. Ayrıca iç kontrolle ilgili komisyon (COSO) ise KOBİ niteliğindeki halka açık şirketlerde iç kontrol Prof. Dr., Erciyes Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü, E Posta: suzay@erciyes.edu.tr Yrd. Doç. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, E Posta: seckin.gonen@deu.edu.tr 19 The Institute of Internal Auditors (IIA) Resarch Foundation, Internal Auditing: Assurance and Consulting Services, Second Edition, 2009, p.6-27. 20 Auditing Standart No:5, An Audit of Internal Control Over Financial Reporting That is Integrated with an Audit of Financial Statemenets, IIA Resarch Foundation, Internal Auditing: Assurance and Consulting Services, Second Edition, 2009, p.6-27. 22