ÖZEL EGE L SES BAZI ISKARTA BALIKLARIN (Isparoz, Hani) ETLER NDEN ALTERNAT F GÜBRE YAPIMI VE UYGULANAB L RL HAZIRLAYAN Ö RENC LER: Tayanç HASANZADE Ahmet Rasim KARSLIO LU DANI MAN Ö RETMEN: Mesut ESEN Dr. ule GÜRKAN 2009 ZM R 1
ÇER K L STES PROJEN N ADI.. 3 PROJEN N AMACI 3 ÖZET 3 3. MATERYAL VE METOD..3 3.1. Örneklerin elde edilmesi ve laboratuar çalı maları.3 3.2.Besin çeri i Analizleri.3 4. SONUÇ VE TARTI MA...4 KAYNAKÇA.. TE EKKÜR..8 2
BAZI ISKARTA BALIKLARIN (Isparoz, Hani) ETLER NDEN ALTERNAT F GÜBRE YAPIMI VE UYGULANAB L RL Özet: Bu projedeki arazi çalı malarında; hedef alan olarak seçilen zmir Körfezi nde yürütülen endüstriyel trol balıkçılı ında elde edilen ve balıkçılar tarafından av kompozisyonunda de erlendirme dı ı bırakılan iki balık türünün ekonomiye katkısı olup olmayaca ı belirlenmeye çalı ılmı tır. Ayrıca av kompozisyonunda hedef dı ı/ıskarta türler arasına giren Serranus scriba (Çizgili hani Balı ı-hanoz) ve Diplodus annularis (Isparoz) türlerin besin de erleri ara tırılmı tır. Amacı: Bu ara tırma projesiyle, zmir Körfezi nde (Ege Denizi) trol balıkçılı ı yapan balıkçıların a larından çıkan ve genellikle ekonomik de eri olmayan iki balık türünün et kaliteleri incelenerek bu etlerden elde edilebilecek ve ekonomik açıdan da faydalı olabilece i dü ünülen alternatif bir gübre yapımı hedeflenmi tir. Materyal ve Metod: Çalı ma temel olarak örneklerin elde edilmesi ve laboratuar çalı maları olmak üzere 2 bölümde incelenmi tir. 3.1. Örneklerin elde edilmesi ve laboratuar çalı maları: Arazi çalı maları için zmir körfezi hedef olarak seçilmi tir. Ço unlukla avcılı ın yo un ekilde gerçekle tirildi i körfezde dip trolü ile avcılık yapan endüstriyel balıkçı gemilerinden elde edilen ve a larda en çok rastlanan ekonomik de eri olmayan (ıskarta balık olarak da bilinen) iki balık türü (Serranus scriba ve Diplodus annularis) seçilmi tir. Proje süresince av sezonunda balıkçılar tarafından yakalanan balıklar arasından 24 adet ısparoz ve 24 adet hani balı ı bazı biyolojik ve kimyasal kompozisyon veriler için de erlendirilmeye alınmı tır. Laboratuara getirilen balık örneklerinin total boy ölçümleri 1 mm hassasiyetli balık ölçüm cetveli, vücut a ırlı ı ölçümleri ise 0,01 g hassasiyetli elektronik terazi ile ölçülmü tür. 3.2.Besin çeri i Analizleri Örneklerin kas dokularından elde edilen materyal ham ya, ham kül, kuru madde miktarı ve ham protein analizine tabi tutulmu tur. Bu analizlerden ham ya (Soxhlet Metodu ile), kuru madde miktarı (etüvde 150 0 C de 6 saat bekletilerek) ham kül (yakma fırınında 550 0 C de 6 saat yakılarak) Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Balık Besleme ve yem teknolojisi laboratuarında, protein analizi (Kjeldahl Methodu ile) ise Tarım ve Köyi leri Bakanlı ı, zmir l Kontrol laboratuarında, analizleri yapılmı tır. 3
4. SONUÇ VE TARTI MA : Bu çalı mada Ekim 2008 tarihinde ticari trol teknelerinden elde edilen ve ekonomik de eri olmayan toplam iki discard (ıskarta) balık türüne ait toplam 48 bireye ait biyolojik veriler elde edilmi tir. Bunlar; Serranidae familyasından olan çizgili hani balı ı (Serranus scriba) ile Sparidae familyasından Isparoz (Diplodus annularis) a ait sonuçlar Tablo 1 ve 2 de verilmi tir. 4
HANi BALI I (Serranus cabrilla) Bu tür tüm denizlerimizde 1-100 m derinliklerin kayalık ve alg zeminlerinde da ılım gösteren bir dip balı ıdır (Mater vd., 2003). Hani balı ının boy da ılımı Hani balı ının boy-a ırlık de i imi Birey say ıs ı ( % ) 30 25 20 15 10 5 0 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Total boy (cm) A ırlık (g) 120 100 80 60 40 20 W = 0,0223TL 2,7681 R 2 = 0,8589 0 12 14 16 18 20 22 Total boy (cm) ekil 2a. Hani balı ının boy de i imi ekil 2b. Hani balı ının boy-a ırlık de i imi 5
ISPAROZ (Diplodus annularis) Bu tür yine tüm denizlerimizde 1-100 m derinliklerin çe itli zeminlerinde da ılım gösteren bir dip balı ıdır (Mater vd., 2003). Isparoz boy da ılımı Isparoz Birey say ısı ( % ) 35 30 25 20 15 10 5 0 13 13,5 14 14,5 15 15,5 16 16,5 Total boy (cm) A ırlık (g) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 W = 0,0743TL 2,4765 R 2 = 0,7224 0 12 13 14 15 16 17 Total boy (cm) ekil 2c. Isparoz balı ının boy da ılımı de i imi. ekil 1d. Isparoz balı ının boy-a ırlık 6
Tablo 1. Hani balı ı ve Isparoz balıklarının boy ve a ırlık özellikleri Türler Boy N Serranus cabrilla (Hani balı ı) Diplodus annularis (Isparoz) TL TL Minimum (cm) Maksimum (cm) Boy Özellikleri A ırlık Özellikleri Ortalama (cm) 24 14.2 21.7 17.65 St.Sapma St.Hata Minimum (g) 2.04 0.42 33.81 Maksimum (g) Ortalama (g) St.Sapma St.Hata 105.30 65.63 22.80 4.66 24 13.5 16.3 14.88 0.82 1.67 47.5 78.99 60.05 9.90 0.02 M SKET GÜBRE YAPIMI AKI EMASI 7
Tablo 1 de Hani balı ı nın total boy de erleri 14.2-21.2 cm, a ırlık de erleri ise 33.81-105.30 g arasında de i im göstermi tir. Isparoz da ise total boy de erleri 17.7-62.9 cm ile a ırlık de erleri 13.5-16.3 cm, a ırlık de erleri ise 78.99-60.05 g arasında de i im göstermi tir. Tablo 2. Balıketlerinin kimyasal kompozisyon de erleri. Balık eti Kül (%) Nem (%) Ya (%) Protein(%) Serranus cabrilla (Hani balı ı) Diplodus annularis (Isparoz) 1.501 73.37 4.84 12.55 1.434 72.73 5.4 11.04 Balıketlerinin kimyasal bile iminde balı ın türünün, ya ının, üreme zamanının, ballı ın geli imin, su sıcaklı ının ve avlanma zamanının etkili oldu u pek çok faktör bulunmaktadır (Jacquat 1961; Uysal vd., 2002). Balık etlerinin kimyasal kompozisyon de erlerine bakıldı ında nem içeri i, kül ve protein miktarı bakımından Hani balı ında daha yüksek oldu u görülmü tür. Isparoz da ise ya oranı daha yüksek çıkmı tır. Ara tırmamızda elde etti imiz biyolojik verilerde de hani balı ının kondüsyon de erini gösteren b de erinin ( ekil 2b) ısparoza göre daha yüksek bulunması ile de ortaya konmu tur. Bu sonuçlar aynı zamanda hani balı ının et verimi açısından ısparoza göre nispeten yüksek oldu unu vermektedir. Bu sonuçları ayrı ayrı de erlendirirsek: Nem içeri i: Etin su tutma kapasitesine ba lı olan nem içeri inde, bir dip balı ı olan Hani balı ında elde edilen nem miktarı di er türe göre biraz daha yüksektir. Bir ba ka sonuç ise her iki balık türünde ya içeri i ile nem miktarı arasındaki ili ki ters çıkmı tır. Jacquat (1961) tarafından da balıklarda ya içeri inin nem miktarı ile ters orantılı oldu u bildirilmektedir. Ham kül; Hani balı ının yakalandı ı mevsimde (Ekim 2008) eri kin bireylerinin kemik kütlesinin yüksek oldu u söylenebilir. Ya miktarı: Ya miktarları balıkların vücut kompozisyonunda etkilidir (Akçay ve Egemen, 2006). Artan ya miktarına ba lı olarak protein ve su miktarı azalmaktadır (Uysal vd., 2002).Protein de eri: Kaslarda protein miktarı ph, iyon gücü ve konsantrasyonu, do al olmayan tuz miktarları ile protein konsantrasyonuna ba lı olarak de i ir.(srama vd., 2000). Protein de erlerinin balık etindeki miktarları balı ın beslenme ve ya am ekline ba lı olarak de i iklik göstermektedir. (Akçay ve Egemen 2006). Çalı mamızda da Hani balı ında protein miktarı di er türe göre daha yüksek bulunmu tur. Bu çalı ma ile iki farklı balık türünden elde edilen bulguların halk sa lı ı açısından önem ta ıyacak olan yeni geli melere uygun oldu unu dü ünmekteyiz.
TE EKKÜR Projenin analiz çalı malarında yardımları olan E.Ü Su ürünleri Fakültesi den Dr. Özgür Altan a, zmir Tarım l Müdürlü ü Kontrol Labaratuvar Müdürlü ü çalı anlarına te ekkür ederiz. KAYNAKÇA Akçay ve Egemen, 2006 Jacquat (1961 Mater vd., 2003 Srama vd., 2000 Uysal vd., 2002-2 -