ÖZEL SEKTÖR DI BORCU_2015 UBAT

Transkript

1 ÖZEL SEKTÖR DI BORCU_ UBAT Doç.Dr.Mehmet Emin Altundemir 1 Sakarya Akademik Dan man Söz konusu veriler, özel sektörün yurt d ndan sa lad k sa ve uzun vadeli kredilerin borçlu ve alacakl bilgileri, döviz cinsi, kullan m, anapara/faiz ödemeleri ve ödeme planlar eklindeki kredi ayr nt lar, i lemlere arac k eden bankalar taraf ndan TCMB ye i lem baz nda gönderilen bildirim formlar ndan derlenmektedir 2. Buna göre, y ay sonu itibar yla özel sektörün yurt d ndan sa lad uzun vadeli kredi borcu 2014 y lsonuna göre %1,5 (~2,5 milyar dolar) azalarak 164,95 milyar ABD dolar olmu tur. Ayn dönemde k sa vadeli kredi borcu ise %4,3 lük bir azal la 42,9 milyar ABD dolar seviyesine gerilemi tir. Böylelikle toplam kredi borcun yakla k 4,4 milyar ABD dolar azalarak 207,3 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi tir ( ekil 1). ekil 1: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad Kredi Borcu (2004 ) Milyar ABD Dolar Uzun Vadeli Kredi Borcu sa Vadeli Kredi Borcu Ocak 1 Sakarya Üniversitesi BF Ö retim Üyesi Cep: e-posta: altundemir@sakarya.edu.tr 2 TCMB, her ay verileri geçmi e dönük revize etti i için bilgi notlar nda yer alan tablolardaki eski y llara ait veriler farkl k gösterebilmektedir. Özel Sektör D Borcu_ 1

2 UBAT ÖZEL SEKTÖRÜN YURT DI INDAN SA LADI KRED BORCU Özel sektörün yurt d ndan sa lad uzun vadeli kredi borcunun borçluya göre da incelendi inde, finansal kesimin kredi borcunun (%50,68), finansal olmayan kesimin kredi borcundan (%48,66) daha fazla oldu u görülmektedir. Bununla birlikte 2014 y n son çeyre ine kadar uzun vadeli krediler içinde finansal kesimin pay n, finansal olmayan kesimin pay ndan daha dü ük bir seviyede oldu u görülmekteydi. Finansal kesimin pay n yükselmesinin temelinde, bankalar n tahvil borcunda gerçekle en art yatmaktad r. Büyük ço unlu unu bankalar n olu turdu u finansal kesimin uzun vadeli kredi borcu, 2014 lsonuna göre 197 milyon ABD dolar azalarak 84,68 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi tir. Finansal olmayan kurulu lar n borcu ise 2014 y lsonuna göre yakla k 2,3 milyar ABD dolar azalm ve 80,27 milyar ABD dolar na gerilemi tir. Alacakl ya göre da m verileri, tahvil hariç toplam kredi borcunun büyük ölçüde özel alacakl lara olan borçlardan olu tu unu göstermektedir (%88,8). Özel alacakl lar n uzun vadeli kredi borcu y ay nda, 2014 y lsonuna göre 3,4 milyar ABD dolar azalarak 119,5 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi ve böylelikle toplam uzun vadeli kredilerdeki pay da %73,4 ten %72,5 e gerilemi tir. Tahvil hariç toplam kredi borcunun %11,2 sini olu turan resmi alacaklar ise 49 milyon ABD dolar daralarak 15 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi tir (Tablo 1). Tablo 1: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad Uzun Vadeli Kredi Borcu (borçlu ve alacakl ya göre da m) (Milyar ABD dolar ) Borçluya Göre Da m I- Finansal i- Bankalar Krediler Tahvil ii- Bankac k D Finansal Kurulu lar Krediler Yabanc Sermaye Say lan Krediler Tahvil II-Finansal Olmayan Krediler Yabanc Sermaye Say lan Krediler Ticari Krediler Tahvil Alacakl ya Göre Da m I- Resmi Alacakl lar II- Özel Alacakl lar i- Yabanc Ticari Bankalar ii- Yerle ik Bankalar n Yurtd ube ve tirakleri iii- Bankac k D Finansal Kurulu lar iv- Finansal Olmayan III- Tahvil Alacakl lar Özel sektörün yurt d ndan sa lad k sa vadeli kredi borcunun borçluya göre da incelendi inde, tamam na yak n finansal kesime ait oldu u görülmektedir. Finansal Özel Sektör D Borcu_ 2

3 kurulu lar n kredi borcunun toplam k sa vadeli borçlar içindeki pay %92 iken finansal olmayan kesimin pay %8 dir. sa vadeli kredi borcu içinde finansal kurulu lar n borcu y ay sonu itibar yla, 2014 y lsonuna göre 2,7 milyar ABD dolar azalarak 38,99 milyar ABD dolar na ula rken finansal olmayan kurulu lar n borcu ise 642 milyon ABD dolar artm ve 3,4 milyar ABD dolar olarak gerçekle mi tir. Tablo 2: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad K sa Vadeli Kredi Borcu (borçlu ve alacakl ya göre da m) (Milyar ABD dolar ) Borçluya Göre Da m I- Finansal i- Bankalar (*) Krediler Tahvil ii- Bankac k D Finansal Kurulu lar Krediler Yabanc Sermaye Say lan Krediler Tahvil II- Finansal Olmayan Krediler Yabanc Sermaye Say lan Krediler Tahvil Alacakl ya Göre Da m I- Resmi Alacakl lar II- Özel Alacakl lar i- Yabanc Ticari Bankalar ii- Yerle ik Bankalar n Yurtd ube ve tirakleri iii- Bankac k D Finansal Kurulu lar iv- Finansal Olmayan III-Tahvil Alacakl lar IV-Di er (**) (*) Repo i lemlerinden do an borçlar dahil de ildir. Alacakl ya göre da m incelendi inde ise k sa vadeli toplam kredi borcunun (tahvil hariç) neredeyse tamam n özel alacakl lara olan borçlar oldu u (%99,74), bunun da büyük ölçüde yabanc ticari bankalara olan borçlardan olu tu u görülmektedir. Yabanc ticari bankalara olan borçlar, y ay nda, 2014 y lsonuna göre 1,8 milyar ABD dolar azalm ve 36,18 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi tir (Tablo 2). Bunlar n yan s ra uzun vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bak ld nda, özel sektörün yurt d ndan a rl kl olarak ABD dolar cinsinden borçland görülmektedir. ABD dolar cinsinden borçlar n, toplam kredi borçlar içindeki pay bir önceki aya göre de memi ve y ay itibar yla da %62,3 olmu tur. Bunun ard ndan s ras yla, %30,4 ile Euro, %5,6 ile Türk Liras ve %1,7 ile di er dövizler gelmektedir ( ekil 2). sa vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bak ld nda da a rl n ABD dolar cinsinden kredilerde oldu u görülmektedir. ABD dolar cinsinden borçlar n, toplam k sa vadeli kredi borçlar içindeki pay bir önceki aya göre 2,3 yüzde puan artarak y Özel Sektör D Borcu_ 3

4 ay itibar yla %58,4 e ç km r. Bunun ard ndan s ras yla, %33 ile Euro, %8,2 ile Türk Liras ve %0,4 ile de di er dövizler gelmektedir ( ekil 2). ekil 2: Özel Sektörün Yurt D ndan Borçland Kredilerin Döviz Kompozisyonu (, yüzde da m) Uzun vadeli kredilerin döviz kompozisyonu Di er Dövizler Türk Liras 5,6% 1,7% sa vadeli kredilerin döviz kompozisyonu Di er Dövizler Türk Liras 8,2% 0,4% Euro 30,4% 62,3% Euro 33,0% 58,4% ABD Dolar ABD Dolar 2014 y lsonu itibar yla özel sektörün uzun vadeli finansal olmayan kredi borcunun %56 s hizmetler, %43,5 i sanayi ve %0,5 i de tar m sektörü taraf ndan kullan lm r li y llar n ba lar ndan 2007 y na kadar kredi borcunda sanayi sektörü öne ç karken 2007 y ndan sonra hizmetler sektörünün uzun vadeli borçlanmadaki pay artmaya ba lam r ( ekil 3a). sa vadeli finansal olmayan kredi borcunun sektörel da nda ise sanayi sektörü, 2014 lsonuna göre pay 12,3 yüzde puan art rm ve hizmetler sektörünün önemli ölçüde önüne geçmi tir. Sanayi sektörü taraf ndan kullan lan kredilerin, k sa vadeli finansal olmayan krediler içindeki pay y ay sonu itibar yla %63 olarak gerçekle mi tir. Hizmetler ve tar m sektörlerinin paylar ise s ras yla; %34,7 ve %2,3 tür ( ekil 3b). ekil 3a: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad Uzun Vadeli Kredi Borcunun Sektör Da (2004-, yüzde) Tar m 0,6% 0,7% 0,4% 0,6% 0,8% 0,8% 0,7% 0,6% 100% Sanayi 57,0% 55,7% 53,8% 44,8% 44,7% 45,0% 44,3% 44,6% 42,5% 43,5% Hizmetler 42,4% 43,6% 45,6% 54,4% 54,1% 54,9% 54,2% 57,0% 56,0% Özel Sektör D Borcu_ 4

5 ekil 3b: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad K sa Vadeli Kredi Borcunun Sektör Da (2004-, yüzde) Tar m 0,1% 0,1% 2,3% 2,3% 100% Sanayi 71,1% 51,0% 60,6% 63,7% 71,8% 60,9% 73,9% 63,3% 51,6% 49,7% 63,0% Hizmetler 28,9% 49,0% 39,4% 36,3% 28,2% 38,9% 25,8% 36,5% 54,9% 48,2% 48,1% 34,7% Son olarak özel sektörün yurt d ndan sa lad kredi borcu y ay sonu itibar yla kalan vadeye göre incelendi inde, 1 y l içinde toplam 70,3 milyar ABD dolar kadar anapara geri ödemesi gerçekle tirilece i görülmektedir. ekil 4: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad Kalan Vadesi 1 Y la Kadar Olan Toplam Kredi Borcunun Aylara Göre Da (Ticari krediler hariç) (Milyar ABD Dolar ) 12,56 8,09 6,70 5,86 5,03 4,86 6,25 4,97 4,51 4,50 3,56 3,41 Mart Nisan May s Haziran Temmuz ustos Eylül Ekim Kas m Aral k Ocak Özel Sektör D Borcu_ 5