KADINA YÖNELİK ŞİDDET RAPORU

İHD İstanbul Şubesi dokümantasyon birimi tarafından, İHD Şubelerine yapılan başvuru, kadın örgütlerinin hazırladıkları araştırma ve inceleme çalışmaları, basın ve yayında çıkan haber, makalelerden yararlanarak KADINA YÖNELİK ŞİDDET RAPORU 2005 / Ağustos 2011 yılları arasında gerçekleşen, kadınlara yönelik cinayet yaralama taciz ve tecavüz olaylarını kapsamaktadır. İçindekiler GİRİŞ... 2 İSTATİSTİKSEL VERİLER... 3 GRAFİK 1. 2011 YILI İLK 8 AYI İÇERİSİNDE KADINA YÖNELİK ŞİDDET OLAYLAR... 3 GRAFİK 2. 2005-2011 YILLARI ARASINDA KADIN CİNAYETLERİ... 4 GRAFİK 3. 2005-2011 YILLARI ARASINDA YARGIYA İNTİKAL ENDEN KADINA YÖNELİK TECAVÜZ VAKALARI... 5 GRAFİK 4. 2005-2011 YILLARI ARASINDA YARGIYA İNTİKAL EDEN KADINA YÖNELİK TACİZ VAKALARI... 5 SONUÇ... 6 1 Katip Mustafa Çelebi Mah. Çukurluçeşme Sk. Bayman Apt.No:2/1 Beyoğlu/İstanbul

GİRİŞ Kadına şiddetin evrensel bir olgu olmasının temel nedeni kadının gerek toplum, gerekse devletin ataerkil yapısı karşısında korunmasız olmasıdır. Kadınlar, devlet eliyle meşrulaştırılan bir düzende toplumda ikincil bir konumda tutulup, ataerkil yapının baskısı altında ezilmektedir. Tarih boyunca, kadın, kadın kimliğinin ötesinde ulus-devlet projelerinin temel yapı taşı olan ailenin bir parçası olarak, ulusun devamını sağlayacak vatandaşlar yetiştirmek üzere konumlanmıştır. Bununla birlikte, kadınların bireysel kimlikleri devletler tarafından göz ardı edilmiştir. Ataerkil yapının bir gereği olarak; devlet, aileyi ve ailenin bekasını kutsayarak, bunu taşıma görevini kadına yüklemiştir. Ancak; bu durum, kadının aile içinde yaşadığı şiddeti ve baskıyı devlet ve toplum eliyle üzerine yüklenen sorumluluğu sürdürme adına normalleştirmesine, bunu kabullenmesinde büyük rol oynamıştır. Kimlik mücadelelerinin güçlendiği bir dönemde kadın hakları için verilen mücadele ile birlikte önemli yollar kat edilse de ataerkil sistem kendini yeniden üretmeye, hem devlet hem toplum bazında hükmünü sürdürmeye devam etmektedir. Önü alınamayan ve son yıllarda hızla artan kadın cinayetleri bunun ne yazık ki en önemli göstergelerinden biridir. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de kadına yönelik hak ihlalleri sistematik olarak devam etmektedir. Çünkü şiddeti olağan gören, şiddeti meşrulaştırma yönünde açık mesajlar veren, toplumsal değerler ve normları besleyen bir erkek egemen kültür, kadın üstündeki tahakkümünü sürdürmektedir. Yaşanan kadın cinayetlerine ilişkin toplumsal duyarlılığın yetersiz olması ve bu durum karşısında devletin caydırıcı önlemler almaması, istatistik verilerimizde görüleceği gibi, kadın cinayetlerinde büyük bir artışın yaşanmasında rol oynamıştır. Türkiye de kadın cinayetlerinin büyük bir kısmını namus adına işlenen cinayetler oluşturmaktadır. Namus üzerinden temellenen söylemlerle, kadınlar şiddete maruz kalmakta ve bunu olağan gören erkek egemen zihniyet hükmünü sürdürmektedir. Bunun en temel nedeni ise, kadın bedenlerinin namus üzerinden disipline edilip kontrol edilmek istenmesidir. Bu, toplum tarafından kadın üzerinde bir tahakküm oluşturularak olağan kılınmak istenirken, devlet eliyle de bu olgu güçlendirilmektedir. Özellikle, kadın cinayetlerinin yargılama sürecinde kadının namusu önemli bir parametre olarak görülmüş, kadın namusuna, aile onuruna aykırı bir eylemde bulunduğu tespit edildiği takdirde, cinayeti işleyenin cezasında ağır tahrik adı altında indirime gidildiği görülmüştür. Öteden beri otoriter devlet geleneğinin sosyal mühendislik girişimlerine maruz kalan, ataerkil, erkek egemen, cinsiyetçi bir kültürün egemen olduğu bir coğrafyada kadınları koruyan politikalar üretilmemesi doğaldır. Yıllarca aile içi sorun diye, şiddet görmüş kadınlar karakollardan, hastanelerden kutsal aile kurumunu koruma adına şiddet gördükleri evlerine geri gönderilmiştir. Ne yazık ki, hatta, hukuki süreç başlamış bile olsa, bu kez de, yargı aktörlerinin aileyi kutsayıcı bakış açılarının bir sonucu olarak, kadının eşine anlayış göstermesi, çocukların ve aile kurumunun bekası için yuvayı bozmaması gerektiği nasihat ve tavsiye adı altında normalleştirilerek dikte edilmektedir. Bu da kadınları, özellikle aile içinde yaşanan şiddetle ilgili herhangi bir hukuki sürece başvurmaktan alıkoymakta, onların devlet tarafından korunacaklarına duydukları inancı sarsmaktadır. Dolayısıyla, kadınların destek ve korunma taleplerinin yetersizliği, kadının yaşam hakkına ilişkin ciddi bir tehdit oluşturmaya devam etmektedir. Bu bağlamda, devletin ataerkil toplum normlarını yıkmak yerine bizzat taşıyıcı güç olmasıyla birlikte kadın için gerekli olan toplumsal koruma kurumsallaştırılamamıştır. Yasal zeminde birtakım düzenlemeler yapılmış olmasına karşın bu değişikliklerin mevcut uygulamada bir karşılığı olmadığı görülmüştür. Ancak yasal düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulanması ve toplumsal duyarlılığın artması birbirini tamamlayan süreçler olarak bir araya geldiğinde bu alanda yol alınabileceği açıktır. Yasal düzenlemeler, kadını aşağılayan, küçük düşüren her davranışın ve ona yönelik şiddetin bir insan hakları sorunu ve bir sosyal adaletsizlik kaynağı olduğu ön kabulü temelinde gerçekleştirilmelidir. 2 Katip Mustafa Çelebi Mah. Çukurluçeşme Sk. Bayman Apt.No:2/1 Beyoğlu/İstanbul

Bu noktada, yapılması gereken, devleti kadını şiddete, cinsiyetçi tahakküme, ayrımcılığa karşı korumayı amaçlayan politikalar benimsemeye, bu politikaları uygulamayan, uygulamada isteksiz davranan devlet görevlilerine cezai müeyyideler getirmeye zorlamaktır. Ayrıca, kadının yaşam hakkına yönelik ihlallere karşı toplumda farkındalık yaratmak için, duyarlı bütün Sivil Toplum Örgütlerinin (STÖ) sorumlu davranması ve kadın cinayetlerine karşı etkin önlemler alınması konusunda bir tartışma platformu oluşturması gerekmektedir. Bu raporu hazırlarken, birçok kurumun çalışmasını inceledik ve birçok arşivden güncel bilgileri edindik. Özellikle son dönemlerde kadın cinayetlerinden dolayı basında çıkan haberleri kaynak olarak kabul ettik. İnsan Hakları Derneği şubelerine yapılan başvurularından yaralandık. Başvurular alınırken birçok kadınla birebir görüştük. Hikâyelerini dinledik. Bu süreçten sonra, kadına yönelik hak ihlallerin verilerini bir araya getirerek raporlaştırdık. Bu bağlamda belirtmek gerekiyor ki, özellikle taciz ve tecavüz vakalarında, kadınların aile, akraba, sevgili ve çevrelerinden çekindikleri için, şikâyetçi olmadıklarından kaynaklı, taciz ve tecavüz vakaları istatistiksel olarak grafiklerimize tam olarak yansımadığının farkındayız. İSTATİSTİKSEL VERİLER Yaptığımız araştırmaya göre, 2011 yılı ilk 8 ayı içerisinde, 143 kadın öldürülmüş, 76 kadın cana kasteden saldırı sırasında yaralanmış ve bunun dışında mahkemelere intikal eden 82 tecavüz vakası meydana gelmiştir. GRAFİK 1. 2011 YILI İLK 8 AYI İÇERİSİNDE KADINA YÖNELİK ŞİDDET OLAYLAR 3 Katip Mustafa Çelebi Mah. Çukurluçeşme Sk. Bayman Apt.No:2/1 Beyoğlu/İstanbul

Katil zanlılarının % 25 i 18 yaşından küçük,18-30 yaşları arasındaki zanlıların oranı ise % 24 tür. Onları da % 27lik oranlarla 31-40 ve 41-50 yaş gruplarındaki zanlılar izlemiştir. 51-60 yaşları arasındaki zanlıların oranı % 18, 61-70 yaş grubundakilerin oranı ise % 6 dir. Yaralama olaylarının faillerinin % 35'i, mağdurların ise % 65'i 18 yaşından küçüktür. Erkek şiddeti sonucu yaralanan kadınların % 32'si 18-31 yaşları arasındadır. Tecavüz failleri arasında yaşları 18'den küçük olanların oranı % 68'i 19 yaş üzeridir. % 32 sinin 18 yaş altında olduğu görülmektedir. Tecavüz mağdurlarının ise, % 62'si 18 yaşından küçük, % 18 19-40 yaş arasıdır. % 12 si 41-50 yaş arasındadır. 50 yaş üzeri mağdurların oranı ise % 8 dir. 2011 yılı ilk 8 ayı içerisinde Türkiye de yaşanan, kadına yönelik hak ihlalleri verilerine göre, her 100 kadından 16 sı cinsel şiddete uğramaktadır. Yine bu verilere göre, 15 kadından 5 i eşi veya birlikte olduğu kişiler (sevgili veya seks işçiliğinde beraber olduğu kişi) tarafından fiziksel şiddete uğramaktadır. Ayrıca, kadınların % 55 i duygusal şiddete, % 18 i birlikte olduğu kişi ve kişilerin ekonomik şiddetine maruz kalmaktadır. Türkiye genelinde 17 yaşından sonra yaklaşık her 15 kadından 1 i yakın ilişkide olduğu kişiler tarafından fiziksel şiddete, her 19 kadından 1 i gebelikte fiziksel şiddete maruz bırakılmıştır. 17 yaşından önce cinsel istismarın oranı ise % 6 dır. Araştırmamızın en çarpıcı sonucu ise, fiziksel ve cinsel şiddet yaşamış kadınların yüzde 88 i ne yakın çevresine, ne sivil toplum örgütüne, ne de devlet kuruluşlarından birine başvurmuştur. Bunun temel nedeninin ise, korku, ayıplanma, olayın duyulması endişesi, namus, dedikodu vb. gerekçeler olduğu görülmektedir. GRAFİK 2. 2005-2011 YILLARI ARASINDA KADIN CİNAYETLERİ 2005 ve 2011 yılı arasında toplam 4190 kadın, erkekler tarafından öldürüldü. Cinayetler en çok 2009 yılında meydana geldi. Verilerimize göre 2007 yılında 1011 ve 2009 yılında 1126 kadın öldürülmüştür. 4 Katip Mustafa Çelebi Mah. Çukurluçeşme Sk. Bayman Apt.No:2/1 Beyoğlu/İstanbul

GRAFİK 3. 2005-2011 YILLARI ARASINDA YARGIYA İNTİKAL ENDEN KADINA YÖNELİK TECAVÜZ VAKALARI 2005-2011 ilk 8 ayı içerisinde yargıya intikal eden 3074 kadın tecavüze uğramıştır. Tecavüz edenler; kamuda görevli, polis, asker, öğretmen ve sivil kişilerdir. GRAFİK 4. 2005-2011 YILLARI ARASINDA YARGIYA İNTİKAL EDEN KADINA YÖNELİK TACİZ VAKALARI 5 Katip Mustafa Çelebi Mah. Çukurluçeşme Sk. Bayman Apt.No:2/1 Beyoğlu/İstanbul

2005-2011 yılları arasında, 3320 kadın tacize uğradığı gerekçesiyle yargıya başvurmuştur. Ancak genel kamuoyu araştırmasına göre, 2005-2011 yılları arasında, 110 binin üzerinde kadının cinsel saldırıya maruz kaldığı tahmin ediliyor. Fakat mağdur kadınların % 40 ının aile, akraba, sevgili ve törelerden korktukları için şikâyetçi olmadıkları öngörülüyor. SONUÇ Araştırmamızın önemli bir kaynağını oluşturan gazete haberlerini incelediğimizde, önemli bir tespit olarak, kadın cinayetleri ile ilgili hakim söylemin, medya dilinin son yıllarda değişmeye başladığını tespit ettik. Son yıllara kadar, özellikle ana akım medyada kadına karşı şiddet, yalnızca töre cinayeti özelinde değerlendiriliyor ve bu şekilde bu şiddet kültürü yalnızca belli bir coğrafyaya mal ediliyordu. Namus cinayetlerini törelerin sonucu olarak görmek, onu ataerkil toplum normlarından ayırıp yalnızca belli bir toplumun ve kültürün bir parçası olarak addetmeye yol açıyordu. Bu bağlamda, kadına şiddet şehirli, eğitimli, orta sınıfın oluşturduğu yapının çok dışındaymış ve bu zümreye ait kadınlar, erkeklerin şiddetine maruz kalmıyormuş gibi bir bilinç yaratılmaktaydı. Bu, fazlasıyla modernist bakış açısı aynı zamanda ötekileştirici bir dil takınarak kadın cinayetlerini töre cinayetleri bağlamında yalnızca Kürt bölgelerine ait bir olgu olarak sunuyordu. Ancak yapılan araştırmalar, şehirli eğitimli kadınlar da her türlü duygusal ve fiziksel erkek şiddetine maruz kaldığını ortaya koymaktadır. Türkiye de devlet eliyle korunan ataerkil yapı; sınıf, eğitim seviyesi, etnik yapı, kültür farklılığı gözetmeksizin kadınları ikincil konumda tutup, kadınlara uygulanan şiddeti olağanlaştırmaya devam etmektedir. Medya dilinin bu anlamda değişmeye başlaması büyük önem taşımaktadır; çünkü şiddet kültürünü bir coğrafyaya mal eden hakim anlayış, ataerkil normları yıkmak, onu dönüştürmek için mücadele etmek yerine ötekileştirici bir zihniyetle bu sorun yalnızca o kadınların sorunuymuş algısı yaratabilmekteydi. Oysaki kadın cinayetleri ne yalnızca o kadınların sorunu ne de yalnızca kadınların sorunu. Kadın ve erkek arasındaki güç dengesizliği yalnızca toplumun ürettiği bir olgu olmasının ötesinde devlet eliyle de bilfiil desteklenen bir yapı olduğundan, kadınların bu eşitsizliği aşması yalnızca kendilerinden kaynaklanan süreçlerle gerçekleşmeyecektir. Kadınlar elbette kendi dönüşümlerini sağlamak adına kendilerini geliştirmeli, haklarının farkında olmalı, bilinçli olmalıdırlar; ancak, bu sorun yalnızca kadınların kendilerini dönüştürmesiyle çözülecek bir sorun değildir. Temel olarak, aile yaşamında belirlenen roller, kadının toplumdaki ikincil statüsü, kadın bedeni üzerinde devletin ve erkek egemen anlayışın hâkimiyeti ancak devletin topluma nüfuz eden organlarıyla ve ataerkil normların yıkılması için çalışmasıyla mümkün olacaktır. Araştırmamızın sonucunda, Kadın cinayetlerine dair 7 yıllık verileri incelediğimizde, tecavüz ve taciz gibi cinsel saldırı suçlarında % 38 lik bir artış olduğu görülmektedir. Kadın cinayetlerinin nedenleri arasında ilk sıralarda namus davası, yoksulluk, işsizlik, aldatma, evi terk etme boşanma, cinsel ilişkiye girmek istememe yer almaktadır. Öte yandan, yapılan araştırmalarda kadına yönelik şiddeti doğuran aile dinamikleri hakkında hiçbir bilgi birikiminin, kayıt ve belgeleme sistemlerinin bulunmadığı görülmüştür. Türkiye de yaşanan, kadına yönelik şiddet ve cinayet olaylarının, en az % 64 ünde, mağdurların tehdit altında olduğu, aileleri, akrabaları, arkadaşları ve çevrelerince bilinmektedir. Tehdit altında olan kadınların birçoğunun, ailelerinden, eşlerinden, sevgililerinden, sapıklarından, ya da tehlike sezdikleri herhangi birinden, başlarına bir şeyler geleceği ve can güvenliklerinin bulunmadığı, tehdit edildikleri ya da şiddet gördükleri gibi gerekçelerle, karakollara ya da savcılığa başvurdukları tespit edilmiştir. Sonuç olarak, kadına yönelik şiddetin artarak devam etmesinde egemen ataerkil yapının ve toplumun tüm kurumlarında şiddeti olağan gören cinsiyetçi kültürün yeniden üretiminin büyük rol oynadığı açıkça görülmektedir. Kendisi de ataerkil bir yapının ürünü olan devlet kadına yönelik şiddeti önleyecek politikalar üretmekte yetersiz kalmaktadır. Devlet tüm kurumları ile kadını 6 Katip Mustafa Çelebi Mah. Çukurluçeşme Sk. Bayman Apt.No:2/1 Beyoğlu/İstanbul

kişiliksizleştiren, onur kırıcı, şiddet içeren saldırganlığa karşı caydırıcı yasal önlemler almalıdır. Ayrıca şiddet uygulaması muhtemel kişi ve grupları etkisizleştirici, bunlara karşı kadını koruyucu yasal ve idari mekanizmalar kurulmalıdır. Korumaya muhtaç kadınlar ve çocuklarını korumak için sözlü saldırı ve tehditlerin fiili saldırıya dönüşmesi beklenmemelidir. Kadının sosyal-ekonomik statüsünün yükseltilmesi, eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması bir sosyal politika olarak benimsenmelidir. Aksi takdirde kadının sosyal adaletten yoksun konumu onu her zaman şiddete karşı savunmasız bırakacaktır. Bu bağlamda, temel amacı devlete karşı bireyin haklarını korumak olan sivil toplum örgütleri bu alanda daha aktif rol oynamalı, erkek egemen toplumda ikinci sınıf muamelesi gören kadınların uğradığı başta fiziksel olmak üzere cinsel, duygusal ve ekonomik şiddete karşı toplumsal refleks oluşturmak için ortak hareketi hedefleyen platformlar oluşturmalıdırlar. Kadına yönelik şiddeti kamuoyunda görünür kılmak ve çözüm geliştirmek için yetkililer üzerinde baskı oluşturmalı, bu amaçla araştırmalar yapılmalı, raporlar hazırlamalı ve kamuoyunu harekete geçirerek devleti adım atmaya zorlamalıdır. Bu rapor, İHD İstanbul dokümantasyon birimi tarafından hazırlanmıştır. Kaynak gösterilmeden kullanılamaz İNSAN HAKLARI DERNEĞİ İSTANBUL ŞUBESİ 21.09.2011 7 Katip Mustafa Çelebi Mah. Çukurluçeşme Sk. Bayman Apt.No:2/1 Beyoğlu/İstanbul