Türk Aile Hek Derg 22; 6(4): 53-58 Araflt rmalar Çocuklarda Büyüme ve Geliflme Gerili i Aç s da Bir Risk De erledirmesi - Kim? RISK ASSESSMENT FOR GROWTH RETARDATION IN PEDIATRIC AGE - WHO IS AT RISK? Mehmet Akma, Visal Okur 2, Abdullah Demirkol 3, Nilüfer Hallaç 4, Ayflegül Cegiz Akma 5 Özet Bu ta mlay c araflt rma Haseki Hastaesi Pediatri Poliklii i e baflvura.5-4 yafl aras daki 9 çocu u kapsamaktad r. Bilie kojeital aomalisi veya metal retardasyou ola çocuklar çal flmaya dahil edilmemifltir. Popülasyo, Olcay Neyzi i Pediatri I kitab 2. bask s da yer ala risk de erledirmesie göre s flad r lm flt r. Yap la de erledirmeye göre -2 pua ala çocuklar risksiz, 3-6 pua ala çocuklar riskli, 6 üstüde pua ala çocuklar yüksek riskli olarak s flad r lm flt r. De erledirmede düflük do um a rl, so üç ayda atefl veya ishal öyküsü, afl durumu, ailei çocuk say s, ayl k geliri, aei e itim durumu gibi faktörler dikkate al m flt r. Çocuklar yafla-göre-boy ve yafla-göre-a rl k z-skorlar hesaplam fl ve risk gruplar aras da z-skoru aç s da alaml bir fark olup olmad a bak lm flt r. Yafla-göre-a rl k z-skoru 2SD alt da olalar "düflük a rl kl ", yafla-göre-boy z-skoru 2SD alt da olalar "bodur" olarak ta mlam flt r. Düflük a rl kl ve bodur çocuk yüzdesi s ras yla çal fl la tüm popülasyoda 8.2 ve 7, yüksek riskli grupta 25 ve 52.4, riskli grupta 9.2 ve 2.8, risksiz grupta 3.9 ve 6. bulumufltur. Risk pualar yükseldikçe, düflük a rl kl ve bodur çocuklar görülme s kl artt saptam flt r (p<.). Çal flmaya kat la 52 çocu u ebeveyleri aemi taramas içi çocuklar da veöz ka öre i al mas a izi vermifl ve Dallma kriterlerie göre risk gruplar aras da aemi aç s da istatistiksel olarak alaml bir fark buluamam flt r (p>.5). Acak aemik olgularda risk pua artt kça aemii derecesii artt görülmüfltür (p=.4). Aahtar sözcükler: z-skor, risk faktörleri, düflük a rl kl, bodur Summary This descriptive study was carried out with 9 childre aged betwee 6 moths-4 years attedig Haseki Hospital Pediatric Outpatiet Cliic. Childre havig apparet cogeital aomalies or metal retardatio were excluded from the study. Childre were classified accordig to the risk group scale published i Olcay Neyzi s Pediatrics textbook Volume 2d editio. Accordig to this scale childre with a care of - 2 poits have o risk, 3-5 poits associates with itermediate risk, 6 ad above poits with high risk. This scale icludes iformatio o low birth weight, history of fever ad diarrhea i the previous 3 moths, immuizatio status, umber of sibligs, mothly icome ad mother s educatioal level. Childre s weight-for-age ad height-for-age z-scores were calculated ad compared with their risk groups. Z-scores below 2 SD were cosidered to be uderweight ad to be stuted respectively. The percetages of uderweight ad stuted childre were foud to icrease as the risk poits icreased. The proportios of uderweight ad stuted childre were 25 ad 52.4 i the high risk group, 9.2 ad 2.8 i the itermediate risk group, 3.9 ad 6. i the o risk group respectively (p<.). 52 of these childre s parets accepted blood samples to be draw from their childre to determie their aemia status accordig to Dallma s criteria. There were o statistically sigificat differeces obtaied amog the risk groups (p>.5 ), but it was observed that as the risk score rose, the aemia got deeper (p=.4). Key words: z-score, risk factors, stuted, uderweight ) Haseki Hastaesi, Aile Hekimli i Uzma 2) Haseki Hastaesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar Uzma 3) School of Public Health ad Commuity Medicie, Uiversity of New South Wales, Sydey, Australia, Aile Hekimli i Uzma 4) Aile Hekimli i Uzma 5) Haydarpafla Numue Hastaesi, Aile Hekimli i Asista 22 Yay haklar Türkiye Aile Hekimli i Uzmal k Dere i (TAHUD)'a aittir. Her hakk sakl d r. Deomed Medikal Medya taraf da yay mlamaktad r. Copyright 22 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishig, a divisio of Deomed Medical Media, Istabul.
D üya popülasyouu 35-4 çocuklar oluflturmaktad r. Oluflturduklar bu büyük ora, sa l k problemlerii çeflitlili i ve yayg l göz öüe al d da çocuklar halk sa l aç s da bafll bafl a bir risk grubu olarak kabul edilmektedir.,2 Aileleri, gebeleri ve çocuklar risk faktörleri aç s da de erledirmek ve riskli olalar sorular a yöelmek, aa-çocuk sa l hizmetlerii öemli bir ö esidir. Çocuk sa l aç s da risk faktörlerii belirlemek ve bulara göre bir risk de erledirmesi yapmak riskli gruplar saptamam za yard mc olacakt r. 3 çocuklar hepsi, baflta büyüme ve geliflme olmak üzere, çocuk sa l aç s da dikkatli bir izleme tabii tutulmal d r. Böylece bu çocuklarda geliflebilecek büyüme gerili i erke tespit edilebilecek ve gerekti ide ikici ve üçücü basamak sa l k merkezlerie ulafl mlar sa laabilecektir. 4 Malütrisyo; bir ya da daha fazla besi ö esii vücut degesii bozacak flekilde yetersiz veya fazla al mas soucu ortaya ç ka kliikopatolojik tablodur. Geliflmekte ola ve geri kalm fl ülkelerde görüle e yayg toplum sa l sorular da biridir. Hayat ilk befl y l içideki beslemei büyüme üzeride çok etkili oldu u bilimektedir. Besleme yetersizli i boy k sal a, tekrarlaya akut ve kroik efeksiyolara, ve hatta ölüme yol açabildi i içi çocukluk döemide erke tespiti çok öemlidir. 5-7 Düya Sa l k Örgütü e (DSÖ) göre protei-eerji malütrisyou (PEM) her birii eksiklik derecesi de iflebilmekle birlikte gerek proteide gerekse kaloride fakir besleme soucu olufla, s kl kla efeksiyolar da efllik etti i bir patolojik sedrom grubudur. A r PEM ta s koulmas kolayd r. Acak çocuklar büyümelerii ve psikomotor geliflmelerii etkileye hafif ve orta dereceli PEM vakalar ta s da geellikle geç kal maktad r. Düyada her üç çocukta biride hafif-orta derecede malütrisyo oldu u düflüülürse; erke ta öemi daha iyi alafl lacakt r. 5-7 DSÖ verilerie göre, geliflmekte ola ülkelerde 92.5 milyo "düflük a rl kl " (yafl a göre kilosu düflük) ve 229.9 milyo "bodur" (yafl a göre boyu düflük) çocuk oldu u tahmi edilmektedir ve bu de erler düya çocuk üfusuu s ras yla 35.8 ve 42.7 sie tekabül etmektedir. 8 Yafla-göre-a rl k ölçümü çocuklarda büyüme-geliflme ve besleme durumuu de erledirmede e s k kulla la yötemdir. Malütrisyo prevalas geellikle bu ölçüt üzeride verilmektedir. Ülkemizde Sa l k Bakal -6 yafl grubu çocuk izlem formuda bu ölçüte iliflki büyüme geliflme e risi bulumaktad r (form 6). Bu ölçüte göre malütrisyolu çocuklar düflük a rl kl " olarak ifade edilmektedir. Yafla-göre-a rl k de iflimi, yafla-göre-boy de iflimide daha h zl oldu u içi çocu u sa l daki bir bozulma veya büyümesideki gerilemeye karfl daha duyarl olabilmekte, birkaç gülük de iflimleri bile yas tabilmektedir. Uygulama kolayl edeiyle saha çal flmalar da rahatl kla kulla labilmekte hem akut hem de kroik malütrisyou gösterebilmesi edeiyle ayr ca öemli say lmaktad r. Yafla-göre-boy, yafla-göre-a rl k ölçütüde daha stabil bir ölçüttür. Bu ölçüte göre malütrisyolu ola çocuklar bodur" olarak ta mlamaktad r. Bodur çocuklar yafl tlar fiziksel geliflimii yakalamalar oldukça güç olmakta ve psikomotor geliflimleri de di er ölçütlerle saptaa malütrisyolu çocuklarda yavafl olmaktad r. Bu ölçütü avatajlar : iskelet sistemideki büyümeyi ve kroik besleme yetersizliklerii göstermesidir. Ayr ca tekrarlaya ifeksiyolar, düflük sosyoekoomik durum, kötü yaflam koflullar gibi pek çok çevresel etkei yas t r.,9- Büyüme ve geliflmei de erledirilmeside çeflitli atropometrik ölçümlerde yararla lmaktad r. Birbirlerie üstülükleri bulua bu yötemlerde persetil hesab kolay ve pratik bir yötem olmas a ra me 3. persetil alt veya 97. persetil üstü çocuklar durumuu tart fl lmas da çeflitli zorluklar bildirilmifltir. Geliflmekte ola ülkelerde 3. persetil alt pek çok çocuk vard r. Geliflmifl ülkelerde ise bu de eri alt da kal mas daha çok serebral palsi, do umsal aomali gibi edelere ba l d r. Bu çocuklarda büyüme geliflmeyi persetille izlemek do ru olmayacakt r. Ayr ca geliflmekte ola ülke verilerii persetil ile karfl laflt rma sa l kl olmayaca savuulmaktad r. Bu sorular bertaraf etmek içi z-skoru (stadart sapma skoru) kulla m öerilmektedir. Z-skoru bir atropometrik ölçümü referas popülasyo ortalamas da uzakl stadart sapma ciside ifade etmektedir. -3 Formül: Z-skoru yafla-göre-a rl k, yafla-göre-boy ve boya- Ölçüle de er - referas popülasyou ortalama de eri z-skoru = referas popülasyou stadart sapmas göre-a rl k ölçütlerii her biri içi kulla labilmektedir ve her üç ölçüt içi de ortak ola bir s r de er ile büyüme-geliflme gerili i, malütrisyo ta mlaabilmektedir. S r de er 2. stadart sapmad r. Z-skoru ileri derecede malütrisyo gibi persetil hesab ölçemedi i durumlar saptayabilmekte, bu çocuklarda büyümeyi izleyip, özellikle geliflmekte ola ülke verilerii birbiri ile karfl laflt r lmas kolaylaflt rmaktad r. Ayr ca cisiyet ve yafl farkl l klar da etkilemedi i öe sürülmektedir. belirtile üstülükleride dolay çal flmam zda Z-skoruu kulla lmas tercih edilmifltir. Atropometrik ölçümleri yap lamad durumlarda 54 Akma M ve ark. Çocuklarda Büyüme ve Geliflme Gerili i Aç s da Bir Risk De erledirmesi - Kim?
Özellikler Tablo Çocuklarda risk faktörleri Do um A rl 25 g da az 25 g ve üstü fiimdiki vücut a rl. persetilde az. persetil ve üzeri fiimdiki boyu. persetilde az. persetil ve üzeri So üç ayda hastal k öyküsü 2 kez veya daha fazla ishal epizodu 2 kez veya daha fazla atefl epizodu Afl durumu Yafl a göre eksik Eksik de il Kardefl say s 3 veya daha fazla -2 So kardeflle yafl fark 2 yaflta az 2 yaflta fazla Geliflme Durumu Bafl tutma: 3 ayda geç Desteksiz oturma: 9 ayda geç Yürüme: 5 ayda geç Kouflma (3-4 kelime): 8 ayda geç Sosyo-ekoomik durum Düflük yi Aei e itim düzeyi lkokulu bitirmemifl lkokul ve üstü Pualama 6 pua ve üstü: yüksek riskli 3-5 pua: riskli -2 pua: risksiz Kayak: Olcay Neyzi Pediatri, 2. bask. stabul, 993; 22. Pua malütrisyolu veya büyüme geliflme gerili i ola çocuklar belirlemede yard mc olabilecek veya riskli gruplar yakalayarak olara öcelik vermemizi sa layabilecek bir risk de erledirme pua kliik kulla mda oldukça faydal olacakt r. 4 Bu çal flmada Olcay Neyzi i pediatri kitab 2. bask s da yer ala risk de erledirmesi (Tablo ) kulla larak risk pualamas yap lm fl ve risk gruplar ile yafla-göre-boy ve yafla-göre-a rl k z- skorlar aras da bir iliflki olup olmad a bak lm flt r. Bu de erledirmede sa l ks z geetik yap, uygu olmaya sa l k koflullar ya da kötü sosyal çevre riskleri tafl - ya aileleri çocuklar bekleye sa l k riskleri özetlemifltir (Tablo ). 3 Çocukluk ça sa l k problemlerii e öemlileride biri de aemidir. Düya üzeride yaflaya çocuklar 4 aemik oldu u sa lmaktad r. 5 Aemii isa sa l üzerideki bafll ca etkileri çal flma kapasitesi ve üretkeli i azaltmak, efeksiyolara karfl direci düflürmek, zihisel performas bozmak ve davra fl bozuklu ua yol açmakt r. 6-8 Çal flmam zda Dallma kriterlerie göre aemi s flamas yap lm fl 9 ve aemi ile risk gruplar aras da bir iliflki olup olmad de erledirilmifltir. Gereç ve Yötem Çal flmaya Ocak-Nisa 2 döemide, Haseki Hastaesi Çocuk Poliklii i e baflvura.5-4 yafl grubudaki 9 çocuk ve adolesa dahil edilmifl, bu çocuklara. tablodaki risk de erledirmesi uygulad. Bu de- erledirmede düflük do um a rl, boy ve a rl k persetilleri, so üç ayda ishal veya ateflli hastal k öyküsü, afl durumu, kardefl say s, so kardeflle yafl fark, geliflme durumu, gelir düzeyi, aei e itim durumu gibi bilgiler kaydedildi. 25 g alt daki do um a rl,. persetil i alt da kilo ve boy, so üç ayda ikide fazla atefl veya ishal öyküsü, yafl a göre eksik ba fl klama, kardefl say s üçte fazla olmas, so kardefliyle aras daki yafl fark iki y lda az olmas, üç ayda geç bafl tutma, 9 ayda geç desteksiz oturma, 5 ayda geç yürüme, 8 ayda geç kouflma, ailei gelir düzeyii düflük olmas, aei e itimsiz olmas fl klar her biri risk say larak bir puala de erledirildi. Bu pualamaya göre -2 pua ala olgular risksiz, 3-6 pua ala olgular riskli ve 6 ve üzeri pua ala olgular ise yüksek riskli gruba dahil edildi. Risk de erledirmesii uygulamak içi ebeveyler ile yüz yüze aket teki i kulla ld. Uygulaa akette geliflme durumua yöelik sorular geellikle bofl b rak lmas, verile cevaplar tutars zl ve elde bu bilgileri sa layacak t bbi kay tlar olmay fl edeiyle yap la pualamada bu bölüm de erledirme d - fl b rak ld. Kat lalar boy ve kilolar stadart ölçüm aletleri ile ölçüldü ve yafla-göre boy ve yafla-göre-a rl k z-skorlar hesaplad. Risk pualamas da kulla lmak üzere her olguu kilo ve boy persetili Neyzi ve ark. (978) Türk çocuklar a ait persetil e rileri 3 yard m yla belirledi. 52 çocu u ailesi ka öre i al mas a izi verdi. Bu olgularda Dallma kriterlerie göre aemi de erledirmesi yap ld. Aemik olgular hemoglobi (Hb) de erie göre hafif derecede (Hb - gr/dl), orta derecede (Hb 8.-9.9 gr/dl) ve a r derecede aemik (Hb 8gr/dl) olarak s flad r ld. Hemogram, teki ie uygu olarak al a veöz ka örekleride Coulter Maxm otomatik ka say m cihaz ile iceledi. statistiksel aalizler ki-kare testi ve SPSS for Widows paket program kulla larak yap ld. Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Joural of Family Practice Cilt 6 Say 4 22 55
Bulgular Büyüme geliflme gerili i aç s da risk pualamas yap la 9 vaka 9.3 ü yüksek riskli, 44.9 u riskli, 45.8 i risksiz bulumufltur. Z-skoru 2SD alt da ola vaka yüzdesi yafla-göre-boy içi 7 (bodur), yaflagöre-kilo içi 8.2 (düflük a rl kl ) olarak tespit edildi. Risk gruplar a göre yafla-göre-kilo ve yafla-göre-boy z- skorlar da l m Tablo 2 ve Tablo 3 te gösterilmifltir. Risk gruplar Tablo 2 Risk gruplar da yafla-göre-kilo z-skorlar 396 367 63 826 Normal 96. 9.8 75. 9.8 x 2 = 42.8 p <. Risk gruplar Yafla-göre-kilo z-skoru 6 37 2 74 Düflük 3.9 9.2 25. 8.2 Tablo 3 Risk gruplar da yafla-göre-boy z-skorlar 387 32 4 747 Normal 93.9 79.2 47.6 83. x 2 = 3.53 p <. Yafla-göre-boy z-skoru 25 84 44 53 Düflük 6. 2.8 52.4 7. 42 44 84 9 42 44 84 9 Yafla-göre-kilo ve yafla-göre-boy z-skorlar 2 SD alt da olalar s ras ile risksiz grupta 3.9 ve 6., riskli grupta 9.2 ve 2.8, yüksek riskli grupta 25 ve 52.4 olarak buludu. Her iki z-skoru içi risk gruplar aras da istatistiksel olarak alaml fark saptad (p<.5). Risk pualamas soucuda düflük a rl kl olgular 58 i (78.4) ve bodur olgular 28 i (83.7) riskli ve yüksek riskli olarak ta mla rke; risksiz grupta 396 (96.) olguu yafla-göre-kilo ve 387 olguu (93.9) yafla-göre-boy z-skorlar 2 SD i üzeride buludu. Olgular baba e itimi aç s da okur-yazar de il, okur-yazar, ilkokul ve üstü okul mezuu, ae e itimi aç s da okur-yazar de il, okur-yazar ve ilkokul/ortaokul/lise mezuu, üiversite mezuu olarak gruplad r ld ; gruplar aras da bodur ve düflük a rl kl olma durumu aç s da istatistiksel olarak alaml farkl l k saptad (p<.5) (Tablo 4 ve 5). Olgular gelir düzeyie göre asgari ücreti bir, iki, üç ve dört kat olmak üzere s flad r ld. Gelir gruplar aras da bodur olup olmama aç s da alaml istatistiksel farkl l k görülürke (x 2 =9.9 p<.); düflük a rl kl olup olmama aç - s da ay gruplar aras daki fark istatistiksel olarak alaml bulumad (p>.5). Yafl a göre afl lar tam olmayalar aras da bodur olalar ora tam afl l olalarda daha fazla idi; fark istatistiksel olarak alaml idi (x 2 =8.34, p=.5), acak ba fl kl k durumuu düflük a rl kl olma durumu üzeride alaml bir etkisii olmad görüldü (p>.5). celee popülasyoda, aemi s kl 32.6 olarak tespit edildi. Risk gruplar aras da aemi durumu aç - s da alaml bir fark saptamad (p>.5). olgular ü aemik buluurke; aemik olgular 54.5 i riskli veya yüksek riskliydi (Tablo 6). Aemik olgular 64.6 s hafif derecede aemik (Hb - gr/dl), 32. orta derecede aemik (Hb 8.- 9.9 gr/dl), 3.4 ü a r derecede aemik (Hb 8gr/dl) olarak de erledirildi. Aemii derecesie göre risk gruplar da l m a bak ld da risk artt kça aemii fliddetii de istatistiksel olarak alaml derecede artt görüldü (p<.5- x 2 =2.56; p=.2) (Tablo 7). Tart flma 993 Türkiye Nüfus ve Sa l k Araflt rmas da bodur çocuk yüzdesi 8.9, düflük a rl kl çocuk yüzdesi 9.5 tur. 2 998 de yap la araflt rmada ise ülkemizdeki bodur çocuk yüzdesi 6 ya, düflük a rl kl çocuk yüzdesi 8.3 e gerilemifltir. 2-23 Çal flmam zda 7 ora da bodur, 8.2 ora da düflük a rl kl çocuk saptam flt r; bu souçlar Türkiye oralar ile uyumludur. Kocaeli bölgeside 366 olguyu kapsaya bir tez çal flmas da da bodur olalar ora 4.8 ve düflük a rl kl lar ise 4.9 olarak saptam flt r. 24 Çal flmam zda saptaa yüksek aemi ora (32.6), aemii hale ülkemizde öemli bir çocuk sa l problemi oldu ua iflaret etmektedir. De erledirme soucua göre oluflturula risk gruplar aras da ise aemi aç - s da alaml bir farkl l k saptamam flt r (p>.5). olgular ü aemik buluurke; sadece aemik olgular ele al arak yap la risk de erledirmeside, 54.5 ii riskli veya yüksek riskli oldu u görüldü. Risk de erledirmemiz aemik olgular yakalamas da ora da yalac egatif souç verse de aemik olgularda risk artt kça aemii dereceside de hafifte a ra do ru artt görülmüfltür (p<.5). Çal fl la popülasyoda risk artt kça düflük a rl kl ve bodur çocuk oralar da alaml art fl görülmektedir. grupta risksiz grupta üç kat daha fazla düflük 56 Akma M ve ark. Çocuklarda Büyüme ve Geliflme Gerili i Aç s da Bir Risk De erledirmesi - Kim?
Tablo 4 Baba e itim düzeyii bodur ve düflük a rl kl olma durumua göre da l m Okur-yazar de il Okur-yazar lkokul ve üstü Yafla-göre-boy 23 3. 534 7.5 9 25.4 747 z-skor* 6.5 4 74.5 29 9. 53 3.7 648 72. 29 24.3 9 Yafla-göre-kilo 26 3.2 6 72.6 2 24.2 826 z-skor** 7 9.5 48 64.8 9 25.7 74 3.7 648 72. 29 24.3 9 * x 2 = 6.492 p =.39 ** x 2 = 8.9 p =.8 a rl kl çocuk varke, yüksek riskli grubu 25 ii düflük a rl kl oldu u saptam flt r. Ay durum bodur çocuklarda da gözlemektedir. grupta bodur çocuk ora 6. ike yüksek riskli grupta bu ora 52.4 e kadar yükselmektedir. Yafla-göre-kilo ve yaflagöre-boy z-skorlar aç s da her üç risk grubu aras da istatistiksel olarak alaml bir farkl l k mevcuttur (p<.5). Orozco ve arkadafllar 998 y l da, k rsal kesimlerde malütrisyoa ba l ölümleri belirlemesi gibi atropometrik ölçümleri kulla lamayaca durumlarda, malütrisyolu çocuklar saptamak üzere gelifltirdikleri çal flmam zdakie bezer bir skalay, yafla-görekilo z-skorlar ile karfl laflt rm fllard r. Çal flmam zda farkl olarak düflük do um kilosuu 28 g ve alt olarak alm fllar ve skalada persetil de erlerii kullamam fllard r. Düflük a rl kl çocuklar saptamas da skala duyarl l 85, özgüllü üü ise 95 bulmufllard r. 4 Çal flmam zda uygulaa risk de erledirme pua malütrisyou ta s da alt stadart olarak kabul edile yafla-göre-a rl k z-skoruu duyarl l 78.4, özgüllü ü 96. dir. Orta ve hafif PEM, sa l k hizmetlerii daha güç ulaflabildi i k rsal bölgelerde ve malütrisyou ciddi bir sa l k problemi oldu u geliflmekte ola ülkelerde geç ta koulabilmesi edeiyle ciddi sa l k problemlerie yol açabilmektedir. Yüksek spesifitesi ile çal flmam zda yer ala risk de erledirmesi malütrisyo içi tarama arac olarak kulla labilir ve erke ta - da yard mc olabilir. DSÖ ü 2 y l da herkes içi sa l k hedefleri içide sa l kta hakkaiyet (bölge ve ülkeler aras da sa l k durumu yöüde farkl l klar azalt lmas ) ile çocuk ve geçleri sa l k göstergelerii iyilefltirilmesi de bulumaktad r. Yie DSÖ ü öerdi i Temel Sa l k Hizmetleri (TSH) kavram toplumu bafll ca sa l k sorular gözöüde tutarak gelifltirici, koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici sa l k hizmetlerii uyumlu bir biçimde suulmas amaçlamaktad r. TSH i bafll ca faaliyet alalar aras da yeterli besi sa lamas ve degeli besleme de bulumaktad r. 25 Sa l k hizmetleride herkesi eflit düzeyde yararlamas, acak ihtiyac olalar öcelikli olarak daha fazla yararlamalar sa lamas risk yaklafl m olarak adlad r l r. Di er bir deyiflle bu kavram herkese hizmet, acak ihtiyac olaa daha fazla hizmet verilmesi ilkesiyle ifade edilebilir. 26 Bu ilkede hareket ile, risk pualamas da kullad m z do um a rl, boy ve kilo persetilleri, so üç ayda atefl veya ishal öyküsü, ba fl klama durumu, kardefl say s ve so kardeflle yafl fark, sosyo-ekoomik durum, ae e itim düzeyi gibi kolayca ta mlaacak risk faktörlerii göz öüe al arak ruti muayeelerde çocuklar de erledirilmesi ve riskli gruplara özel öem verilmesi yararl olacakt r. olgular saptamas da çal flmam z- Tablo 5 Ae e itim düzeyii bodur ve düflük a rl kl olma durumua göre da l m Okur-yazar de il Okur-yazar lkokul ve üstü Yafla-göre-boy 95 2.7 62 83. 32 4.3 747 z-skor* 2.6 7 76.5 3.9 53 28 4.2 737 8.9 35 3.9 9 Yafla-göre-kilo 9 3.2 685 83. 32 3.8 826 z-skor** 9 25.7 52 7.3 3 4. 74 28 4.2 737 8.9 35 3.9 9 * x 2 = 9.84 p =.9 ** x 2 = 8.772 p =.2 Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Joural of Family Practice Cilt 6 Say 4 22 57
Risk gruplar Tablo 6 Risk gruplar da aemi da l m 54 58 345 Yok 67. 67.8 67.3 67.4 x 2 =.38 p =.98 da kulla la risk pualamas kolay uygulaabilir ve pratik bir yötem olarak karfl m za ç kmaktad r. Böylece riskli ve yüksek riskli olgular saptaabilir ve bu olgularda yak izlem, geliflmei izlemesi, malütrisyou erke ta ve takibi, ba fl kl k durumuu iyilefltirilmesi, ae sütü kulla m teflviki ile daha sora ortaya ç kabilecek öemli sa l k sorular daha ortaya ç kmada egelleebilir. Yukar da belirtile DSÖ ü herkes içi sa l k hedeflerie ulafl labilmesi ve TSH i koruyucu ve sa l gelifltirici yöüe katk sa lamak içi çal flmam zda öerile risk de erledirmesi çocuk sa l ala da çal fla tüm sa l k persoeli taraf da kulla - labilecek yard mc bir araç olarak öerilebilir. Kayaklar. Who Workig Group. Use ad iterpretatio of athropometric idicators of utritioal status Bull WHO 986; 64(6): 929-4. 2. Bairagi RA. Compariso of five athropometric idices for idetifyig factors of malutritio. Am J Epid 987; 26(2): 258-67. 76 75 6 67 Aemi Var. 32.2 32.7 32.6 23 2 49 52 Tablo 7 Aemik olgular risk gruplar da aemi derecesie göre da l m Risk gruplar Hafif (- gr/dl) 6 4 8 8 78.9 53.4 5. 64.7 x 2 = 2.56 p =.2 Orta (9.9-8. gr/dl) A r ( 8 gr/dl) 6 35 8 59 2. 46.6 5. 35.3 76 75 6 67 3. Neyzi O, Ertu rul T. Pediatri -. cilt, 2. bask, Nobel T p Kitapevi, stabul, 993; 22-3. 4. Alle MC. The high-risk ifat. Pediatr Cli North Am 993; 4(3): 479-9. 5. Gorstei J, Akre J. The use of athropometry to assess utritioal status. World Health Statistics Quarterly 988; 4: 8-586. 6. Dallma PR, Siimes MA. Percetile curves for hemoglobi ad red cell volume i ifacy ad childhood. J Pediatr 979; 94: 26. 7. Ero lu Y, Büyükgebiz B. lkokul çocuklar utrisyoel durumlar atropometrik de erledirilmesi. Çocuk Sa l ve Hastal klar Dergisi 996; 39: 289-3. 8. Ofs de M, Moteiro C, Akre J, Clugsto G. The worldwide magitude of protei-eergy malutritio: a overview from the WHO global database o child growth. Bull WHO 993; 7: 73-2. 9. Rees DG. Measures of utritioal status. Lacet 987;: 87-9.. Gorstei J. Assessmet of utritioal status: Effect of differet methods to determie age o the classificatio of uderutritio. Bull WHO 989; 67(2): 43-5.. Peterso KE. Defiig uderutritio for public health purposes i the Uited States. America Istitute of Nutritio 99; 2: 9-42. 2. WHO. Normalized NCHS/CDC atropometric referece. Hadbook 987; 29-42. 3. Shelp FP. Seasoal variatio of wastig ad stutig i preschool childre durig a three year commuity based utritioal itervetio study i ortheast Thailad. Trop Med Parasitol 99; 4: 279-85. 4. Orozco MA. Scale without athropometric measuremets ca be used to idetify low weight-for-age i childre less tha five years old. Joural of Nutritio 998: 2363-68. 5. Jimeez E, Lozoff B. Iro deficiecy aemia i ifats. World Health Forum 989; : 2. 6. Visser HKA, Bidels JG. Child utritio i South East Asia. Eight Nutricia Symposium. Dordrecht, The Netherlads Kluwer Academic Publishers 99; 69-83. 7. Leug SS, Davies DP, Lui S, Lo L, Yue P, Swamiatha R. Iro deficiecy is ucommo i healthy Hog Kog ifats at 8 moths. J Trop Pediatr 988; 34: -3. 8. Lozoff B, Wolf AW, Jimeez E. Iro deficiecy aemia ad ifat developmet : effects of exteded oral iro therapy. J Pediatr 996; 29: 382-9. 9. Oski FA. Hematology of ifacy ad childhood. WB Sauders, Philadelphia, 992; 43-5. 2. Türkiye Nüfus ve Sa l k Araflt rmas 993. Hacettepe Ü. Nüfus Etütleri Estitüsü, Akara. Bölüm, Tuçbilek E. 993; 3-27. 2. Türkiye Nüfus ve Sa l k Araflt rmas 998. Hacettepe Ü. Nüfus Etütleri Estitüsü, Akara. Bölüm, Tuçbilek E. 998; 23-32. 22. Coflku T, Yurdakök M. Çocuklarda eteral ve paretaral besleme. Katk Pediatri Dergisi 996; 2: 28-38. 23. Coflku T. Malütrisyolu hasta beslemesi, Katk Pediatri Dergisi 996; 2: 3-25. 24. Melda K. Z-skoru ile izlee büyüme geliflmei ae sütü alma, diyare ve akut soluum yolu ifeksiyou aç s da de erledirilmesi. Marmara Ü. Halk Sa l Uzmal k Tezi 992; 43-6. 25. Hayra O. Sa l k Hizmetleri. Yüce Yay c l k stabul, 998; 22-3. 26. Berta M, Güler Ç. Halk Sa l. Güefl Kitabevi. stabul, 997; 4. Gelifl tarihi: 22.4.2 Kabul tarihi: 22.4.22 letiflim adresi: Dr. Mehmet Akma Ahmet Çelebi Mah. Do ac lar Cad. No: 27/3 Üsküdar- STANBUL Tel: (26) 3 69 23 makma4@hotmail.com 58 Akma M ve ark. Çocuklarda Büyüme ve Geliflme Gerili i Aç s da Bir Risk De erledirmesi - Kim?