The Determination of Food Preparation and Consumption of the Working and Non-Working Women in Samsun

Transkript

1 Research Turkish Joural of Family Medicie & Primary Care The Determiatio of Food Preparatio ad Cosumptio of the Workig ad No-Workig Wome i Samsu Samsu İlide, ve Kadıları, Evde Besi Hazırlama ve Hazır Gıda Tüketim Durumları ABSTRACT Turkish Joural of Family Medicie & Primary Care 5;():-5. doi:.555/tjfmpc.5 Pıar Sökülmez Kaya Odokuzmayıs Üiversitesi Samsu Sağlık Yüksekokulu, Samsu, Türkiye The workig ad o-workig wome s food preparatio ad cosumptio of food ready at home to determie their status i Samsu. This study icludes wome ( workig, o-workig). Wome food preparatio, cookig, storage, query the status questioaire was admiistered. The results were evaluated by usig SPSS., percets ad Chi Square test were used. I all tests, p<.5 were cosidered sigificat. The workig ad oworkig wome, respectively,. ad.5 paste (p<.);. ad 5. tarhaa (p<.5);. ad. ketchup / mayoaise (p<.5);. ad 55. ii dryig vegetables (p<.5) are doig i their ow home. There was ot statistically sigificat differeces betwee of workig ad o-workig wome, i respect to froze meat, froze vegetables, dried the frequecy of cosumptio of dairy desserts (p>.5). Workig ad o-workig wome, respectively,. ad. - times a week; still respectively,. ad., two weeks or oce a moth, it was determied that dier outside (p<.5).: Eve though workig life of wome is still the primary resposibility of feedig the family. Therefore, healthy food preparatio, storage, cookig, fast food cosumptio i matters related to educatio of wome is importat. Key Words: Home food preparatio, food storage, eatig out of home ÖZET Correspodig author: Pıar Sökülmez Kaya Odokuzmayıs Üiversitesi Samsu Sağlık Yüksekokulu Kurupelit Kampüsü 55 Atakum/SAMSUN sokulmezpiar@gmail.com Received : August, Accepted : December, Samsu ilideki çalışa ve çalışmaya kadıları, evde besi hazırlama ve hazır gıda tüketim farklılıklarıı saptamaktır. Çalışmada çalışmaya, çalışa olmak üzere toplam kadıa besi hazırlama, pişirme, saklama durumlarıı sorgulaya aket uygulamıştır. Souçlar, SPSS. ile değerledirilmiştir. Verileri aalizi sayı, yüzde Kikare testi ile değerledirilmiştir. Tüm istatistiksel aalizlerde p<.5 alamlı kabul edilmiştir. ve çalışmaya kadıları sırasıyla. ve.5 i salçasıı (p<.);. ve 5. ü tarhaayı (p<.5);. ve. i ketçap/mayoezi (p<.5);. ve 55. i sebze kurutmasıı (p<.5) kedi evide yaptığı saptamıştır. Dodurulmuş et, dodurulmuş sebze, kurutulmuş sebze, koserve gıda, et suyu tableti, hazır pasta, kek, hazır sütlü tatlıları tüketim sıklığı açısıda çalışa ve çalışmaya kadılar arasıda istatistiksel olarak bir fark saptamamıştır (p>.5). kadıları.'si, çalışmaya kadıları.'u haftada - kez; yie sırasıyla çalışa ve çalışmaya kadıları. ve. ü iki haftada bir ya da ayda bir kez dışarıda yemek yedikleri saptamıştır (p<.5). Çalışma hayatı olsa bile hala ailesii beslemeside birici derecede sorumlu ola kadılardır. Bu edele sağlıklı besi hazırlama, saklama, pişirme, hazır gıda tüketimi ile ilgili koularıda eğitim alması öemlidir. Aahtar Kelimeler: Evde besi hazırlama, besi saklama, ev dışıda yemek yeme

2 GİRİŞ Besleme, bireyi yaşıa, cisiyetie, çalışma ve özel durumua göre ihtiyacı ola eerji ve besi öğelerii yeterli miktarlarda sağlamasıdır. Besi öğeleri, besilerle karşıladığı içi, besileri uygu seçimi, hazırlaması, pişirilmesi, saklaması ve tüketilmeside belirli kurallara uyularak, sağlığa zararlı duruma getirmeme, besleyici değerlerii koruma ve maliyeti azaltma, beslemei diğer amaçlarıdadır. Besileri, yemek durumua getirmek içi yapıla bazı hazırlama ve pişirme işlemleri, besileri yararlı iteliklerii azalmasıa, sağlığa zararlı duruma gelmesie ede olmaktadır. Yie yapıla hatalı uygulamalar, besi değerleride kayıplara yol açabildiği gibi, ekoomik kayıplara da ede olmaktadır. Kadıları çalışma hayatıda daha fazla yer almaları ile, aileleri besleme alışkalıkları, yemek hazırlamaya ayırdıkları zama, hazır yiyecekleri tüketme miktarları ve pişirme yötemleri zama içeriside öemli değişikliklere uğramıştır. Güümüzde tekolojii gelişmesiyle, bireyleri yaşam biçimie bağlı olarak besleme alışkalıkları değişmiş, dolayısıyla tüketile besileri içeriği de değişmiştir. Evlerde geellikle bireyleri beslemeside, yai yemekleri hazırlaması ve pişirilmeside sorumlu kişi kadıdır. Toplumu gelişme düzeyiyle birlikte kadıları ev dışıda bir çalışma hayatı olsa bile, kadıı pek çok sorumluluğuu yaıda, e öemli görevi aile içideki bireyleri beslemesiyle ilgilidir. Kadıı arta görevleri bütü öem ve geişliğiyle sürdüğüde, kadıı yorguluk, rahatsızlık, bilgi yetersizliği ve zamaı olmaması gibi edelerle besleme kousua gereke öemi verememeside dolayı meydaa gelebilecek kayıplar, aile bireylerii beslemesii, aile ve ülke ekoomisii etkileyebilir. Bu çalışmaı amacı, çalışa ve çalışmaya kadıları evde besi hazırlama, saklama ve hazır gıda tüketim farklılıklarıı saptamaktır. MATERYAL VE METOD Araştırma bölgesi ve öreklem: Araştırma bölgesi olarak Samsu il merkezi seçilmiş olup, burada yaşaya -5 yaş arası çalışa (gelir karşılığı işi ola) ve çalışmaya kadılar (gelir karşılığı işi olmaya) çalışmaya alımıştır. Tesadüfi örekleme yötemi ile seçile çalışa ve çalışmaya olmak üzere toplam kadıa çalışma kousuda bilgi verilerek oamları alımıştır. Araştırma verilerii toplaması: Araştırma verileri, 5 Hazira-5 Temmuz tarihleri arasıda yüz yüze görüşme tekiği uygulaarak aket ile elde edilmiştir. Aket, kadılara ve ailelerie ait geel bilgiler, kadıları besi hazırlama, pişirme yötemleri, hazır gıda tüketimleri hakkıda bilgi ve tutumlarıı saptamaya yöelik sorularda oluşmuştur. Verileri değerledirilmesi: Araştırma soucuda elde edile veriler, SPSS for Widows (Statistical Package for the Social Sciece) paket programıda bilgisayara kaydedilerek değerledirilmiştir. Kategorik verileri aalizide sayı, yüzde, çapraz verilerde Ki-kare testi değerledirilmiş ve p<.5 alamlı kabul edilmiştir. BULGULAR (s=) ve çalışmaya (s=), toplam, - 5 yaş arası kadıı evde besi hazırlama ve hazır gıda tüketim durumları araştırılmıştır. Demografik özellikleri Tablo de verilmiştir. kadıları 'si üiversite mezuu; çalışmaya kadıları 5.'i ilköğretim mezuu olduğu,çalışa ve çalışmaya kadıları aylık gıdaya ayrıla bütçesi yaklaşık ıı 5-5 TL olduğu, çalışa ve çalışmaya kadıları ailedeki birey sayısı sırasıyla. ve. i -5 kişi olduğu saptamıştır (Tablo ). Tablo : ve çalışmaya kadıları demografik özellikleri Durum p (=) (=) s s Eğitim durumu Okur-yazar değil İlköğretim Lise Üiversite <. Gıdaya ayrıla bütçe -5 TL 5-5 TL 5-5 TL Birey sayısı >.5 >.5 kadıları. u, çalışmaya kadıları.5 i salçasıı (domates, biber) kedisi yapmayı tercih ettiği saptamıştır (p<.). kadıları.'üü, çalışmaya kadıları 5. ü tarhaayı (p<.5), çalışa kadıları. i ketçap/mayoezi, çalışmaya kadıları. i (p<.5); çalışa ve çalışmaya kadılar, sebze kurutmasıı sırasıyla. i ve 55. kedi yaptığı bulumuştur (p<.5). Koserve, Kaya PS.The Determiatio of Food Preparatio ad Cosumptio of the workig ad o-workig Wome i Samsu. Turkish Joural of Family Medicie & Primary Care 5; (): -5.

3 domuş sebze yapma açısıda çalışa ve çalışmaya kadılar arasıda fark saptamamıştır (p>.5) (Tablo ). Tablo : ve çalışmaya kadıları bazı besileri evde hazırlama, saklama durumları Besiler Kedisi Hazır p yapıyor alıyor s s Salça Tarhaa Ketçap/mayoez Koserve Sebze kurutması Sebze dodurulmuş <. <.5 <.5 >.5 <.5 >.5 Dodurulmuş et, dodurulmuş sebze, kurutulmuş sebze, koserve gıda, et suyu tableti, hazır pasta, kek, hazır sütlü tatlıları tüketim sıklığı açısıda, çalışa ve çalışmaya kadılar arasıda istatistiksel olarak bir fark saptamamıştır (p>.5). kadıları 5. i, çalışmaya kadıları 5'si dodurulmuş et/tavuk/balık ve ürülerii tüketim sıklığı ayda bir kez veya daha azdır. ve çalışmaya kadıları, sırasıyla. ve.5 ii dodurulmuş sebzeleri, 5. ve. ii kurutulmuş sebzeleri,. ve. sıı koserve gıdaları, 5. ve.5'ii et/tavuk suyu tabletlerii,. ve 5.'sii hazır kek ve pastaları, 5. ve 5. sii hazır sütlü tatlıları hiç tüketmedikleri saptamıştır (Tablo ). kadıları.'si, çalışmaya kadıları.'u haftada - kez, yie sırasıyla çalışa ve çalışmaya kadıları. ve. ü iki haftada bir ya da ayda bir kez sıklıkla dışarıda yemek yedikleri saptamıştır (p<.5) (Tablo). TARTIŞMA (s=) ve çalışmaya (s=) toplam, - 5 yaş arası kadıı evde besi hazırlama ve hazır gıda tüketim durumları araştırıldığı bu araştırmada, her o çalışada dokuzu, çalışmaya kadıları acak o kişide üçü üiversite veya lise mezuudur. Kadıları eğitim düzeyi arttıkça, iş hayatıa katılımı artmıştır. Acak her iki grupta da, kadıları beslemeye ayırdığı bütçe ve ailedeki birey sayısıı değiştirmemiştir (Tablo ). Yapımı zahmetli bir iş ola salçayı (domates, biber), yaklaşık her o çalışa kadıda biri ve çalışmaya her o kadıda dördüü evde kedisi yaptığı saptamıştır. Çalışma durumu ile, kadıları evde salça ve tarhaa yapma sıklıkları arasıdaki ilişki istatistiksel olarak öemli bulumuştur (p<.5). Doğru kurutularak yapıldığı takdirde, özellikle kalsiyum ve proteide zegi ola tarhaaı yapımı Samsuil ide çalışmaya kadıları acak yarısı yapmakta olup, çalışaları erdeyse dörtte üçü hazır almayı tercih etmektedir. Koçak 5 çalışmasıda, kadıları evde. u tarhaa,. sii salça yaptığıı saptamıştır. Gürbüz ve arkadaşları, tarhaa yapımıı giderek azaldığıı bildirmiştir. Bu farklılıklar, bölge farklılıklarıda, ekoomik iyileşmelerde, iklim koşullarıda, toplu besleme sistemideki gelişmelerde, bu koularda bilgi ve deeyim yetersizliğide kayaklı olabilir. ve çalışmaya kadılar, sebze saklama yötemleride birici sırada dodurucuda saklama, ikici sırada koserve yötemlerii tercih etmişlerdir (p>.5). Diğer bir saklama yötemi ola kurutma yötemii, çalışa kadılar daha az tercih etmişlerdir (p<.5). Kurutma işlemi daha uzu süre gerektirmesi, ayrıca eğitim düzeyii artması, çalışa kadıları bu yötemde uzaklaşmasıa ede olmuştur. Acak, çalışa kadıları erdeyse yarısı, sebze kurutmasıı ara sıra da olsa tükettikleri saptamıştır. Bu kadılar, ya hazır satı aldıklarıı ya da aile yakılarıı yaptığı kurutulmuş sebzelerde evlerie aldıklarıı beya etmişlerdir. Sebzelerde, özellikle C vitamii kaybıa ede ola güeşte kurutma işlemii azalması ve dodurucuda saklama yötemii beimsemesi, olumlu bir değişim olarak saptamıştır. Evde koserve, dodurulmuş sebze yötemleri açısıda çalışa ve çalışmaya kadılar arasıda fark saptamamıştır (p>.5). İş hayatıa girmekle beraber, çalışa kadıları çalışmaya ev kadıları ile bezer şekilde evde koservesii kedi yaptığı, kedisi yapamayalar içi ae veya kayıvalidelerii yaptığı belirlemiştir. Koçak, kadıları 5.'üü sebzeleri saklarke koserve, 5.'sii kurutma, 5.'ii dodurma yötemlerii kulladıklarıı bildirmiştir. 5- yaş grubu ev haımlarıı besi hazırlama, pişirme ve saklama yötemleri kousuda bilgi, tutum ve davraışlarıı araştırıldığı bir çalışmada, ev haımlarıı besileri saklamada deri dodurucu kullaımı 5. olarak belirlemiştir. Ev kadılarıı sosyo-ekoomik düzeyii yükselmesiyle, kış içi sebzeleri dodurucuda saklama oraıı arttığı görülmektedir. Kadıları büyük çoğuluğuu, sebze ve meyveleri kış içi kurutarak sakladıkları ve sebze kurutmaı, e fazla kırsal kesimde yapıldığı da bildirilmiştir., Kaya PS.The Determiatio of Food Preparatio ad Cosumptio of the workig ad o-workig Wome i Samsu. Turkish Joural of Family Medicie & Primary Care 5; (): -5.

4 Tablo : ve çalışmaya kadıları hazır gıdaları tüketim sıklıkları Besiler Her gü Gü aşırı Haftada - kez Ayda - kez Hiç p s s s s s Dodurulmuş etler Dodurulmuş sebze Kurutulmuş sebze Koserve gıdalar Et suyu tabletleri Hazır kek/pasta Hazır sütlü tatlılar >.5 >.5 >.5 >.5 >.5 >.5 >.5 Tablo : ve çalışmaya kadılarıdışarıda yemek yeme tercih durumları Her gü bir Haftada - kez 5 güde bir Ayda bir kez Hiç p Besiler kez Dışarıda yeme <. Çiçek ve ark kadıları, sosyo-ekoomik durumu ve eğitim düzeyi yükseldikçe besileri saklamaya yöelik uygulamalarıı değiştiğii bildirmiştir. Çalışmasıda erişte-makara, koserve, tarhaa, hazırlama ise sırası ile.,.,., olarak saptamış, düşük, orta ve yüksek sosyo-ekoomik düzeylerdeki ev kadılarıı büyük çoğuluğu (sırasıyla.5,. ve.) sebzeleri dodurarak (p<.5) sakladığıı bildirmiştir. Dodurulmuş et, dodurulmuş sebze, kurutulmuş sebze, koserve gıda, et suyu tableti, hazır pasta, kek, hazır sütlü tatlıları tüketim sıklığı açısıda, çalışa ve çalışmaya kadılar arasıda istatistiksel olarak bir fark saptamamıştır (p>.5). Güler ve Özçelik çalışmalarıda, çalışa kadıları e fazla kulladıkları hazır besiler. ile koserve,. ile hazır kekpasta, çalışmaya kadılarda. ile dodurulmuş gıda, 5. ile hazır çorba olduğuu saptamıştır. kadıları.'si, çalışmaya kadıları.'u haftada - kez dışarıda yemek yedikleri saptamıştır (Tablo). kadıları, iş edeiyle bütü gü veya yarım gü dışarıda olması bir öğüü çoğulukla dışarıda yeilmesie sebep olmakla birlikte, sosyalleşme, arkadaşlarla paylaşım, birliktelik, iş hayatıı yoğuluğu, hazır gıda tüketimi kadar, toplu besleme alalarıda yemek yemeyi hızla artırktadır. Haftada - kez ev dışıda yemek yeme, çalışa kadılarda çalışmayaları katıdır. Obeş güde ev dışıda yemek yeme ise, çalışmaya kadıları katıdır. ev kadılarıı yarısıda çoğu, ayda e az bir kez dışarda yemek yemektedirler. Her e kadar çalışa ve çalışmaya kadılar arasıda istatistiksel olarak fark olsa da, ev dışıda toplu besleme yapa kurumlarda yemek yeme, tüm kadılar tarafıda artık tercih edilmeye başlamıştır. Bu durum, toplu besleme sistemlerii hızla artması, kolay ulaşılabilir olması, evlere kadar servis hizmetlerii artması, ucuz olması, evde pişe yemek dışıda bir şeyler yeme isteği tercih sebepleri arasıda sayılabilir. Acak iş yoğuluğu, yemek aralarıı kısa olması ve ekoomik edelerde dolayı, çalışa kadıları daha çok dürüm, pide ve simit, poğaça gibi daha çok hamur işlerii tercih ettikleri gözlemiştir. Bu alada yayılamış çalışmaları yetersizliği, çalışmamızı literatürle kıyaslamasıı zorlaştırmıştır. Bu edele, bu kouda daha fazla çalışmaları yapılmasıa gereksiim duyulmaktadır. Kaya PS.The Determiatio of Food Preparatio ad Cosumptio of the workig ad o-workig Wome i Samsu. Turkish Joural of Family Medicie & Primary Care 5; (): -5.

5 5 SONUÇ Çalışma hayatı olsa bile, ailei beslemeside birici derece sorumlu ola kadıları, besleme kousuda, besi ögeleri ve oluşabilecek kayıplarla ilgili eğitilmeleri gereklidir. Yeterli ve degeli besleme, sadece sağlıklı besiler yiyerek değil, sağlıklı besileri sağlığa uygu koşullarda hazırlayarak ve sağlıklı pişirme yötemleri ile pişirerek, güveilir gıdaya ulaşmakla mümkü olmaktadır. KAYNAKLAR. Baysal A. Besleme. Akara, Hatipoğlu Yayıları..Baskı ;-.. Erasla N. Pişirme Yötemleri.. Baskı, Akara, Detay Yayıcılık. ;-.. Göe E, Bayraktar M, Hablemitoğlu Ş. Mikrodalgalı ve klasik elektrikli fırıları kullaımı hakkıda bir araştırma. Akara Üiversitesi Ziraat Fakültesi Ev Ekoomisi Yüksekokulu Ev İdaresi ve Aile Ekoomisi Aabilim Dalı, Akara,.. Güler A, Özçelik Ö. ve Kadıları Yiyecek Satı Alma, Hazırlama Davraışları Üzeride Bir Araştırma. Akara Üiversitesi Ev Ekoomisi Mezuları Dereği, Akara, ;-. 5. Koçak H. Amasya İli Merkez İlçesi Ve Köyleride Yiyecek Hazırlama, Pişirme Ve Saklama Uygulamaları. Akara Üiversitesi Fe Bilimleri Estitüsü, Akara, Yüksek Lisas Tezi, 5;-.. Gürbüz T, Çetikaya F, Ceyha O, Aykut M, Öztürk Y, Kayseri İli Eğitim ve Araştırma Sağlık Grup Başkalığı Bölgeside besileri kış döemi içi işlemesi ve saklaması. Turk Hij De Biyol Derg ; 55():-.. Topçu AA, Köksal E, Bilgili N. 5- Yaş grubu ev haımlarıı besi hazırlama, pişirme ve saklama yötemleri kousuda bilgi, tutum ve davraışlarıa yöelik bir araştırma. Türk Hij De Biyol Derg ;:.. Yüceca S, Pekca G, Mercalıgil S ve ark. Akara ili, ilçe ve köyleride yaşaya aileleri besleme kültürleri ve etkileye etmeler, Akara İli Besleme Alışkalıkları ve Mutfak Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı, Vehbi Koç ve Akara Araştırmaları Merkezi, Akara ; -.. Hasipek S, Ayteki F. Akara da farklı sosyoekoomik düzeydeki aileleri besleme alışkalıkları ve etkileye faktörler üzerie bir araştırma, II. Uluslar Arası Besleme ve Diyetetik Kogresi Bildiri Kitabı, Hacettepe Üiversitesi, Akara, - Nisa 5, ss.. Çiçek B, Budak N, Şahi H, Kayseri İlide Ev Kadılarıı Besileri Saklama Uygulamaları Sağlık Bilimleri Dergisi (Joural of Health Scieces) 5;():-5. Kaya PS.The Determiatio of Food Preparatio ad Cosumptio of the workig ad o-workig Wome i Samsu. Turkish Joural of Family Medicie & Primary Care 5; (): -5.