ISBN : 978-605-137-448-2 TOBB Yayın No : 2015/245 TOBB yayın için ayrıntılı bilgi Yayın Müdürlüğünden alınabilir. Tel : 0.312 218 20 00 Faks : 0.312 218 20 64 İnternet : www.tobb.org.tr TOBB yayınlarına tam metin ve ücretsiz olarak internetten ulaşabilirsiniz. Tasarım: Derya E. Karahan Basım: Mattek Matbaacılık Basım Yayın Tanıtım Tic. San. Ltd. Şti. Ağaç İşleri Sanayi Sitesi 1354 Cad. 1362 Sk. No: 35 İvedik/Ankara Tel: 0312 433 23 10 II Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr
İçindekiler Tablolar Listesi Şekiller Listesi Kısaltmalar Önsöz (M.Rifat Hisarcıklıoğlu) Önsöz (Davut Doğan) Giriş DIŞ TİCARET SINIFLAMALARI SITC KODU- Ürün Tanımı NACE Ürün Tanımı GTİP KODU Ürün Tanımı 1. SEKTÖRÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ 1.1. Girişim/İşyeri Sayısı ve İstihdam 1.2. Sektörün Bölgesel Olarak Dağılımı 1.3. Mobilya Üretim ve Tüketimi 1.4. Kapasite Kullanımı 1.5. Sektörde ARGE ve Teknoloji Faaliyetleri 1.6. Türkiye İhracat ve İthalatı 1.7. Dış Ticaret Dengesi 2. SEKTÖRÜN DIŞ PİYASALARDAKİ DURUMU 2.1. Dünya Mobilya Üretimi 2.2. Dünya Mobilya Tüketimi 2.3. Dünya Mobilya Üretim ve Tüketim Dengesi 2.4. Dünya Mobilya Ticareti 2.4. 1. Dünya Mobilya İhracatı 2.4. 2. Dünya Mobilya İthalatı V VI VII 1 3 5 5 6 7 8 9 9 12 14 18 19 21 27 29 29 30 31 31 32 35 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr III
2.5. Dünya Mobilya Pazarında Türkiye nin Konumu 3. SEKTÖRÜN SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI 3.1. Kronik Sorunlar 3.1.1. Haksız Rekabet 3.1.2. Maliyet Artırıcı Kamusal Yükler 3.1.3. Sektörde Yaşanan Yerli Hammadde Sıkıntısı 3.1.4. Mobilya Meslek Eğitimi 3.1.5. Lojistik Destek Sorunu (Navlun) 3.2. Güncel Yeni Sorunlar ve Çözüm Önerileri 3.2.1. Dış Pazar 3.2.2. Gümrüklerde Yaşanan Güncel Sorunlar 3.2.3. Komşulara Yönelik Ticarette Yaşanan Sorunlar 3.2.4. Ulaşım/Taşımacılık Sorunları 3.2.5. İç Pazar 3.3. Sektörün Diğer Sorunları 4. GZFT/SWOT ANALİZİ VE REKABET GÜCÜNÜN DEĞERLENDİRMESİ 4.1. Çevre Analizi 4.2. Sektörün Rekabet Analizi 5. YATIRIM ORTAMININ İYİLEŞTİRİLMESİ İLE BÖLGESEL TEŞVİK VE YARDIMLAR 6. SEKTÖRDE YENİ YÖNELİMLER 7. SEKTÖRÜN AB UYUM SÜRECİNDE GELDİĞİ NOKTA, KARŞILAŞTIKLARI UYUM SORUNLARI 8. GENEL DEĞERLENDİRME 38 40 40 40 40 41 41 41 42 42 43 43 44 45 45 46 48 49 51 53 55 55 IV Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr
Tablolar Listesi Tablo 1.1a. Tablo 1.1b. Tablo 1.1c. Tablo 1.1d. Tablo 1.2. Tablo 1.3. Tablo 1.4. Tablo 1.5. Tablo 1.6. Tablo 1.7. Tablo 1.8. Tablo 1.9. Tablo 1.10. Tablo 1.11a. Tablo 1.11b. Tablo 1.11c. Tablo 1.12. Tablo 1.13. Tablo 1.14. Tablo 2.1. Tablo 2.2. Tablo 2.3. Tablo 2.4 Tablo 2.5. Tablo 2.6. Tablo 2.7. Tablo 2.8. İşyeri sayısı ve istihdam Alt gruplara göre girişim sayısı Alt gruplara göre istihdam sayısı İllere göre ilk ve son 10, işyeri sayısı ve istihdam Yıllar itibariyle Türkiye mobilya üretimi Mobilya tüketimi ve üretimle ilişkilendirilmesi Alınan konut yapı ruhsatları İllere göre ofis işyeri binaları için alınan yapı ruhsatları Mobilya imalatı kapasite kullanım oranları Araştırma geliştirme göstergeleri, istihdam Araştırma geliştirme göstergeleri, harcamalar Mobilya imalatından alınan patent, marka ve tasarım tescil sayıları Ürün gruplarına göre Türkiye mobilya ihracatı Ülkelere göre Türkiye mobilya ihracatı Arap ülkelere Türkiye mobilya ihracatı, bu ülkelerin mobilya ithalatı ve Türkiye nin aldığı pay Yakın çevre komşulara toplam Türkiye mobilya ihracat, bu ülkelerin mobilya ithalatı ve Türkiye nin aldığı pay Ürün gruplarına göre Türkiye mobilya ithalatı Ülkelere göre Türkiye mobilya ithalatı Türkiye mobilya sanayi dış ticaret dengesi Dünya mobilya üretim ve tüketimi Ülkelere göre Dünya mobilya üretimi ve tüketimi Ürün gruplarına göre Dünya mobilya ihracatı GTİP 4 lü Ürün Grubuna göre Dünya mobilya ihracatı ve Türkiye nin pozisyonu Ürün gruplarına göre Dünya mobilya ithalatı GTİP 4 lü ürün grubuna göre Dünya mobilya ithalatı ve Türkiye nin pozisyonu Türkiye nin Dünyada aldığı ihracat-ithalat payı Türkiye nin Dünyada aldığı üretim-tüketim payı 9 10 11 13 15 15 17 17 18 19 20 20 21 22 23 24 25 26 27 29 29 33 34 35 37 38 39 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr V
Şekiller Listesi Şekil 1 1. Şekil 1.2. Şekil 1.3. Şekil 1.4. Şekil 1.5. Şekil 1.6. Şekil 2.1. Şekil 2.2. Şekil 2.3. Şekil 2.4. Şekil 2.5. Şekil 4.1. Şekil 4.2. Alt gruplara göre girişim sayısı ve genel imalata oranı Mobilya sektöründe istihdam Mobilya Değiştirme Sıklığı Kapasite oranları Türkiye mobilya dış ticaret dengesi Türkiye mobilya cari açık trendi Dünya mobilya üretimi ve ülkelere göre dağılımı Dünya mobilya tüketimi ve ülkelere göre dağılımı Dünya mobilya üretim tüketim dengesi Dünya mobilya ihracat ve ithalat grafiği Dünya mobilya ticaretinde Türkiye payı GZFT/SWOT Analizi Mobilya imalat sanayinde rekabet parametreleri 11 12 16 19 28 28 30 30 31 32 39 47 49 VI Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr
Kısaltmalar AB ABD AR-GE ATR Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Araştırma Geliştirme Dolaşım Belgesi (Movement Certificate) B.A.E Birleşik Arap Emirlikleri BGH Basitleştirilmiş Geçiş Hizmeti CsiL Center for Industrial Studies CUM Cumhuriyet DİİB Dahil İşlemde İzin Belgesi EC Avrupa Topluluğu (European Community) EU Avrupa Birliği (European Union) FED Federasyon FSC The Forest Stewardship Council (Orman Konsey Sertifikası) GTİP Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları GZFT/SWOT Güçlü, Zayıf, Fırsatlar, Tehditler (Strengths, Weakness, Opportunities, Threats) İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası KDV Katma Değer Vergisi KKTC Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti KOBİ Küçük ve Orta Büyüklükte İşletme KOSGEP Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme Dairesi MOBDER Mobilyacılar Derneği MOBSAD Mobilya Sanayi İşadamları Derneği MOSDER Mobilya Sanayicileri Derneği MDF Lif levhalar MUDER Mutfak Mobilya Üreticileri Derneği MUSİAD Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği NACE Ekonomik Faaliyetlerin İstatistikî Sınıflaması OMSİAD Ofis Mobilyacılar Derneği OSB Organize Sanayi Bölgesi Ser. Böl. Serbest Bölge Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr VII
SGK USTS /SITC TOBB TPE TÜİK Sosyal Güvenli Kurumu Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması (Standart International Trade Classification) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türk Patent Enstitüsü Türkiye İstatistik Kurumu VIII Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr
Önsöz Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği özel sektörümüzün çatı örgütü sıfatıyla tüm ana sektörlerde yaşanan sıkıntıları ve çözüm önerilerini kapsamlı bir şekilde ortaya koymaktadır. Sektör Meclisleri firmaların, sivil toplum kuruluşlarının ve ilgili kamu kurumlarının üst düzey yöneticilerini bünyesinde buluşturan çok kıymetli bir istişare mekanizmasıdır. Meclislerimiz sektörlerimize daha kapsamlı hizmet sunulması ve bu hizmetlerin geliştirilmesi perspektifinde 18 Mayıs 2004 tarih ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Kanunu nun 57 nci maddesine dayanarak çalışmalarını sürdürmektedir. Sektör Meclisleri tüm paydaşları ile ortak görüşlerin ve ortak kararların oluşumuna imkan sağlayarak; kamu idarelerinin çok daha etkili faaliyet göstermesine yardımcı olmaktadır. Yapmış olduğumuz sektörel toplantılarda, çeşitli maliyet kalemlerinin azaltılmasından, yeni desteklerin hayata geçirilmesine kadar sektörlerimizin pek çok acil gündem maddelerini dile getirdik. Ayrıca kurumsallaşma, markalaşma ve yenilikçilik gibi önemli konuların içselleştirilmesi, özendirilmesi için atılması gereken adımlara yönelik taleplerde bulunduk. Müteşebbis kardeşlerim, ülkemizin çimentosu, harcı, lokomotifi sizlersiniz. Sizler sadece kendi sofrasına değil, binlerce insanın sofrasına aş getirme amacında olan kişilersiniz. Bu rapora katkı sunan herkesin yüreği, ülkemizi zenginleştirmek, kalkınmayı adil bir şekilde gerçekleştirmek, küresel rekabet ortamında çok daha güçlü bir Türkiye yi inşa etmek için atıyor. Müteşebbis insanlarımızın dinamizmi Türkiye yi çok daha ileri noktalara taşıyacağına yürekten inanıyorum. İnşallah bu çalışma sadece özel sektörümüz için değil, kamu idaremiz için de daha güçlü bir ekonominin yol haritası olur. Türk özel sektörünün asli temsil mekanizmaları olan, Odalar, Borsalar ve Sektör Meclisleri olarak bizler ortak akılla hazırladığımız yol haritasının her zaman takipçisi olacağız. Bu vesileyle kamu idarecilerimize bizlere her zaman destek verdikleri için camiamız adına teşekkür ediyorum, çalışmamızın ülkemize hayırlı olmasını diliyorum. Saygılarımla, M.Rifat HİSARCIKLIOĞLU TOBB Başkanı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 1
2 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr
Önsöz Türkiye mobilya endüstrisi, geleneksel atölye tipi küçük ölçekli işletmelerle birlikte son yirmi yılda, orta ve büyük ölçekli işletmelerin katılımıyla bilgi ve sermaye ağırlıklı imalat kolu olmuştur. Sektör hızlı gelişim ve değişim sürecinde olup bugün markası, üretim kapasitesi, ürün kalitesi, küçük büyük ölçekli işletmeleri, coğrafi konumu, ülkenin genel büyüme yönlü politikası, genç nüfusu, kişi başına düşen milli gelirin iyileşmesi gibi faktörler doğrultusunda iç ve dış pazarlarda anlamlı potansiyel arz etmektedir. Sektörde ulusal örgütlenmemiz yaklaşık 15 sene önce başlamış ve TOBB bünyesinde çok güçlü bir yapı kurulmuştur. TOBB tarafından görevlendirildiğimiz 9. Kalkınma Planı nda sektörümüz Ağaç ürünleri ve Mobilya Sektörü başlığı ile ilk kez anılmış, 10. Kalkınma Planında ise bağımsız mobilya sektörü adına rapor hazırlanmıştır. 2006 yılına kadar ağaç işleri sektöründe alt sektör olarak yer alan mobilya sektörümüz ilk olarak, yine Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından ana sektör olarak tanımlanmıştır. Bugün ülkemizde TOBB Başkanı Sayın M. Rifat Hisarcıklıoğlu nun girişimleri ile önemsenen bir sektör haline gelmiştir. Oluşturulan 60 sektör meclisinden birisi Türkiye Mobilya Ürünleri Meclisi olmuştur. TOBB tarafından son yıllarda yayınlanan Türkçe ve İngilizce sektör raporları mobilya sektörünün yurt içi ve yurt dışı tanıtımlarına hizmet etmektedir. Diğer taraftan çok sayıda dernek, mobilya sektöründe faaliyet göstermekte olup 2014 te kurulan Türkiye mobilya federasyonu, sektörümüzün hizmet ağına eklenmiştir. Sektörümüz bugün yaklaşık 7,2 milyar dolar üretim hacmi ile 203 ülkeye 2,2 milyar dolar ihracat, 110 ülkeden 968 milyon dolar ithalat yapan ve 2001 den beri sürekli artan ihracat değeri ile dış ticaret açığı vermeyen Türkiye ve dünya pazarında sayılı sektörlerden birisi olmuştur. Sektörümüz, 2023 yılı için 25 milyar dolar üretim ve 10 milyar dolar ihracat beklentisi ile dünya mobilya ihracatında ilk 10, Avrupa nın ise ilk 5 büyük mobilya ihracatçısı konumuna yükselmeyi hedeflemektedir. Sektörümüz için hazırladığımız ve güncel bilgilere yer verdiğimiz bu raporun hazırlanmasında bizi teşvik eden başta Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Sayın M. Rifat Hisarcıklıoğlu, sektörümüzün saygın temsilcilerine ve bu raporu hazırlayan sayın Doç. Dr. Hamza ÇINAR a teşekkür ederim. Saygılarımla, Davut DOĞAN Türkiye Mobilya Ürünleri Meclis Başkanı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 3
4 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr
Giriş Mobilya, günlük yaşamın her alanında yer edinen, bireyin veya toplumun refahını sağlayan, yaşama yönelik, sosyal ve kültürel gereksinimlere hizmette bulunan, insan yaşam kalitesini doğrudan etkileyen, herkesin kullandığı ve ihtiyacı olduğu, insan yaşamında en etkili tek ürün olarak tanımlanabilmektedir. Ülkede son yıllarda kentleşme dönüşüm projeleri, nüfus artışı, yükselen hayat standardı ve sektörün ihracat değerinin artması ile mobilyaya olan talep gün geçtikçe artmakta ve buda doğrudan mobilya sektörünü etki etmektedir. Ulusal ve uluslararası pazarlara yönelen Türk mobilya sektöründe, panel mobilya, masif mobilya, kanepe, oturma grubu, tablalı mobilya (mutfak, banyo, ofis yatak odası), bahçe mobilyaları, mobilya aksam ve parçaları, taşıt mobilyaları, hastane mobilyaları, otel mobilyaları, aksesuarlar, gibi geniş yelpazede üretim yapılırken ithal ürün/malzeme kullanımı sınırlı olan katma değeri yüksek nadir sektörler arasında yer almaktadır. Türkiye de istihdam kapasitesi en yüksek sektörlerden biri olan mobilya sektörü, yurt genelinde her ile ve ilçeye dağılmış durumdadır. 1980 lerden sonra Türkiye deki ekonomik ve sosyal gelişmeler, özellikle büyük Metropollerde kaliteli, fonksiyonel ve modern mobilya taleplerini artırmış sektöre ve ülke ekonomisine ivme kazandırmıştır. Sektör, 2013 yılı değerlerine göre; 203 ülkeye yaklaşık 2,2 milyar dolar ihracat, 110 ülkeden ise 968 milyon dolar ithalat yapmıştır. Hızlı değişim ve dönüşüm sürecinde olan sektör, 2023 yılı için 25 milyar dolar üretim ve 10 milyar dolar ihracat beklentisi ile Dünyanın ilk 10 Avrupa nın ise ilk 5 büyük mobilya ihracatçı ülkeleri arasında olmayı hedeflemektedir. Bu rapor, 8 ana başlıkta mobilya sektörünün Türkiye ekonomisindeki yeri, sektörün dış piyasalardaki durumu, temel sorunları ve çözüm yolları, sektörün swot/gzft analizi ve rekabet gücünün değerlendirilmesi, yatırım ortamının iyileştirilmesi ile bölgesel teşvikler, sektörde yeni yönelimler, sektörün AB uyum sürecinde geldiği durumunu içermekte olup sektörün genel değerlendirmesi ile sonlanmıştır. Dünya mobilya ticareti sıralamasında ilk 25 ülkenin etkin rolleri göz önüne alınarak Türkiye mobilya sektörünün 2023 hedefleri, dünya mobilya ticaretinde şuan ki sıralaması ve gelecek pozisyonları doğrultusunda ilk 25 ülke ticareti ve dünya genel toplam mobilya ticaret hacimleri bu raporda işlenmiştir. Dış Ticaret Sınıflamaları Ülkelerin dış ticaret istatistiklerini ve bunların uluslararası karşılaştırmalarını sağlamak için geliştirilmiş sınıflamalar bulunmaktadır. Bu sınıflamalar: 1.SITC : Standart Uluslararası Ticaret Sınıflaması, HS kabul edilinceye kadar uluslararası dış ticaret verilerinin karşılaştırmasında ve ulusal düzeyde veri toplanmasında kullanılmaktaydı. HS den sonra önemi azalmıştır. 1950 yılında Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanmış uluslararası mal tasnif sistemidir. Fakat sınıflandırma madde tanımları yönünden yetersizdir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 5
2.HS : Dünya gümrük organizasyonu tarafından geliştirilen, dış ticaret verilerinin karşılaştırılması için kullanılan uluslararası gümrük ürün sınıflamasıdır. 3.CN : Birleştirilmiş sınıflandırma, AB ülkelerinin dış ticaret verilerinin toplanması amacı ile kullanılan bir ürün sınıflamasıdır. HS den daha fazla detaya sahip olup dönüşüm tablosu mevcuttur. 4. GTİP : Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu, CN sınıflamasına bağlı kalınarak geliştirilen ulusal düzeyde dış ticaret ürün sınıflaması olup CN sınıflamasına 4 basamak eklenerek ulusal düzeyde 12 basamaklı GTİP ürün sınıflaması geliştirilmiş ve yaygın olarak kullanılmaktadır. 4. GTİP : Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu, CN s n flamas na bağl kal narak geliştirilen ulusal Tüm düzeyde dünyada, d ş 4, ticaret 6, 8,10, ürün 12 s n flamas haneli kodlardan olup CN s n flamas na oluşan Armonize 4 basamak Sistem, eklenerek uluslararası ulusal ticaret istatistikleri düzeyde 12 basamakl ve ülkelerin GTİP ürün gümrük s n flamas tarifeleri geliştirilmiş için evrensel ve yayg n bir olarak temel kullan lmaktad r. teşkil etmektedir. Resmi adı Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi (The Harmonized Commodity Description Tüm and Coding dünyada, Systems) 4, 6, 8,10, olan 12 Armonize haneli kodlardan Sistem, oluşan uluslararası Armonize ticarete Sistem, konu uluslararas olan tüm ticaret mallar için istatistikleri kullanılan ve ülkelerin uluslararası gümrük ticari tarifeleri sınıflandırma için evrensel sistemidir. bir temel Armonize teşkil Sistem de etmektedir. ticarete Resmi konu ad tüm Armonize ürünler Mal belirli Tan m bir mantık ve Kodlama ve sistematik Sistemi (The çerçevesinde Harmonized sınıflandırılmaktadır. Commodity Description Gümrüklerde, and Coding ürünler Systems) bu olan kodlar Armonize üzerinden Sistem, kayıt uluslararas altına alınmakta, ticarete konu ticarete olan tüm konu mallar olan için eşyalar kullan lan bu kodlar uluslararas üzerinden ticari s n fland rma işlem görmektedir. sistemidir. Armonize Armonize Sistem, Sistem de ürünler ticarete için konu evrensel tüm ürünler ticaret dili, belirli ürün bir kodlaması mant k ve ve sistematik uluslararası çerçevesinde ticaret s n fland r lmaktad r. için vazgeçilmez bir Gümrüklerde, araçtır. Armonize ürünler bu Sistem kodlar kodunun, üzerinden kay t ürünlerin alt na gümrük al nmakta, işlemlerindeki ticarete konu olan kimlik eşyalar numarası bu kodlar olduğu üzerinden da işlem söylenebilir. görmektedir. GTİP Armonize ise Armonize Sistem, Sitemi ürünler esas için alan evrensel ve ilk ticaret altı (6) dili, hanesi ürün Armonize kodlamas Sitemle ve uluslararas aynı olan ticaret Türk Tarife için Cetvelindeki vazgeçilmez bir 12 haneli araçt r. koda Armonize verilen Sistem isimdir. kodunun, ürünlerin gümrük işlemlerindeki "kimlik numaras " olduğu da söylenebilir. GTİP ise Armonize Sitemi esas alan ve ilk alt (6) hanesi Armonize Sitemle ayn olan Türk Tarife Dünya Cetvelindeki mobilya 12 haneli ticaretinde koda verilen mobilya, isimdir. diğer tüm ürünler gibi bu temel sınıflandırmalara göre tanımlanmaktadır. Ancak, detaylı veriler için Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi kısaca Dünya Armonize mobilya Sistem ticaretinde kullanılırken mobilya, geniş diğer tüm anlamda ürünler ise gibi Gümrük bu temel Tarife s n fland rmalara İstatistik Pozisyon göre Kodları tan mlanmaktad r. (GTİP), toplulaştırılmış Ancak, detayl veriler veriler için için ise Armonize Uluslararası Mal Standart Tan m ve Ticaret Kodlama Sınıflaması Sistemi k saca (SITC Rev.3, Armonize Standart Sistem International kullan l rken geniş Trade anlamda Classification) ise Gümrük kullanılmaktadır. Tarife İstatistik Mobilya, Pozisyon Standart Kodlar (GTİP), Uluslararası toplulaşt r lm ş Ticari Sınıflandırmaya veriler için ise (SITC) Uluslararas göre Standart 821. ve 872.4. Ticaret bölümlerde S n flamas sınıflandırılmıştır. (SITC Rev.3, Standart Mobilyanın International SITC-Standart Trade Classification) Uluslararası Ticari kullan lmaktad r. Sınıflandırılması, Mobilya, NACE Standart ve GTİP Uluslararas sınıflandırmaları Ticari aşağıda S n fland rmaya verilmektedir. (SITC) göre 821. ve 872.4. bölümlerde s n fland r lm şt r. Mobilyan n SITC-Standart Uluslararas Ticari S n fland r lmas, NACE ve GTİP s n fland rmalar aşağ da verilmektedir. SITC Kodu - Ürün Tanımı SITC Kodu - Ürün Tan m SITC Kodu Ürün Tan m 821.1 Oturmaya mahsus mobilyalar (yatak haline getirilebilen türden olsun olmas n), bunlar n aksam ve parçalar 821.2 Yatak tak m eşyas ve benzeri eşya 821.3 Metalden mobilyalar (başka yerde s n fland r lmayan) 821.5 Ahşap mobilyalar (başka yerde s n fland r lmayan) 821.7 Diğer maddelerden mobilyalar (başka yerde s n fland r lmayan) 872.8 821.3, 821.5 ve 821.7 grubundaki mobilyalar n aksam ve parçalar 872.8 T pta, cerrahide, diş hekimliğinde ve veterinerlikte kullan lan mobilyalar, bunlar n aksam ve parçalar NACE s n fland rma: NACE (General Standard of Economic Activities in the European Community, Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin Genel S n fland r lmas ), Avrupa Birliği nde 1970 ten bu yana geliştirilen çeşitli istatistikler için ekonomik faaliyet s n fland rmas n gösteren 6 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr k saltma bir isimdir. NACE, ekonomik faaliyetlere göre (örneğin, üretim, istihdam, ulusal hesaplar) ve diğer istatistiksel alanlarda yer alan ve geniş bir alana yay lm ş bulunan istatistiksel verilerin derlenmesi ve sunumu için bir çerçeve sağlar.
Oturmaya mahsus mobilyalar (yatak haline getirilebilen türden olsun olmas n), bunlar n 821.1 aksam ve parçalar 821.2 Yatak tak m eşyas ve benzeri eşya 821.3 Metalden mobilyalar (başka yerde s n fland r lmayan) 821.5 Ahşap mobilyalar (başka yerde s n fland r lmayan) 821.7 Diğer maddelerden mobilyalar (başka yerde s n fland r lmayan) 872.8 821.3, 821.5 ve 821.7 grubundaki mobilyalar n aksam ve parçalar T pta, cerrahide, diş hekimliğinde ve veterinerlikte kullan lan mobilyalar, bunlar n aksam ve 872.8 NACE sınıflandırma: parçalar NACE (General Standard of Economic Activities in the European Community, Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin Genel Sınıflandırılması), Avrupa Birliği nde 1970 ten NACE bu s n fland rma: yana geliştirilen NACE çeşitli (General istatistikler Standard için ekonomik of Economic faaliyet Activities sınıflandırmasını gösteren Community, kısaltma Avrupa bir Topluluğunda isimdir. NACE, Ekonomik ekonomik Faaliyetlerin faaliyetlere Genel göre S n fland r lmas ), (örneğin, üretim, Avrupa Birliği nd in the Europea istihdam, 1970 ten ulusal hesaplar) bu yana ve geliştirilen diğer istatistiksel çeşitli alanlarda istatistikler yer için alan ekonomik ve geniş faaliyet bir alana s n fland rmas n yayılmış göstere bulunan istatistiksel k saltma bir verilerin isimdir. derlenmesi NACE, ekonomik ve sunumu faaliyetlere için bir göre çerçeve (örneğin, sağlar. üretim, istihdam, ulusal hesaplar) v diğer istatistiksel alanlarda yer alan ve geniş bir alana yay lm ş bulunan istatistiksel verileri NACE derlenmesi Kodu, ve sunumu Ürün için bir Tanımı çerçeve sağlar. NACE Kodu, Ürün tan m NACE Kodu Ürün Tan m 31 Mobilya imalat 31.01 Büro ve Mağaza mobilyalar 32.02 Mutfak mobilyalar 31.03 Yatak İmalat 31.09 Ev ve Bahçe mobilyalar Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları (GTİP) esas alınarak oluşturulan mobilya ürün tanımları aşağıda verilmektedir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 7
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodlar (GTİP) esas al narak oluşturulan mobilya ürün tan mlar aşağ da verilmektedir. GTİP Kodu Ürün Tanımı GTİP Kodu Ürün Tan m GTIP Alt l Kodu* GTIP Alt l Ad 9401 Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam ve parçalar 940110 Hava taş tlar nda kullan lan türde oturmaya mahsus mobilyalar 940120 Motorlu taş tlarda kullan lan oturmaya mahsus mobilyalar 940130 Yüksekliği ayarlanabilen döner koltuk-sandalyeler 940140 Yatak haline getirilebilen oturma mobilyas (kamp ve bahçe için hariç) 940151 Hint kam ş /bambudan oturmaya mahsus mobilyalar 940159 Rotan kam ş, sepetçi söğüdü vb. maddelerden oturmaya mahsus mobilyalar 940161 Ahşap iskeletli içi doldurulmuş oturmaya mahsus diğer mobilyalar 940169 Ahşap iskeletli içi doldurulmam ş oturmaya mahsus diğer mobilyalar 940171 Metal iskeletli içi doldurulmuş oturmaya mahsus diğer mobilyalar 940179 Metal iskeletli içi doldurulmam ş oturmaya mahsus diğer mobilyalar 940180 Oturmaya mahsus diğer mobilyalar 940190 Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam ve parçalar T p, cerrahi, diş hekimliği ve veterinerlikte kullan lan mobilyalar, aksam ve 9402 parçalar 940210 Dişçi/berber koltuklar vb. koltuklar ve aksam, parçalar 940290 T p, cerrahi, dişçilikte kullan lan mobilya, masa, karyola vb. aksam/parçalar 9403 Diğer mobilyalar, bunlar n aksam ve parçalar 940310 Yaz hanelerde kullan lan türde metal mobilyalar 940320 Diğer metal mobilyalar 940330 Yaz hanelerde kullan lan türde ağaç mobilyalar 940340 Mutfaklarda kullan lan türde ahşap mobilyalar 940360 Diğer ahşap mobilyalar 940370 Plastik maddelerden diğer mobilyalar 940381 Hint kam ş /bambudan diğer mobilyalar 940389 Diğer maddelerden diğer mobilyalar 940390 Diğer mobilyalara ait aksam, parçalar 9404 Somyalar, yatak tak m eşyas ve benzeri eşya 940410 Somyalar 940421 Gözenekli kauçuk/plastikten yataklar 940429 Diğer maddelerden yataklar *Bu raporun haz rlanmas nda ve değerlendirilmesinde GTIP 9401 - Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam *Bu ve raporun parçalar, hazırlanmasında 9402 - T p, cerrahi, ve diş değerlendirilmesinde hekimliği ve veterinerlikte GTIP kullan lan 9401 - mobilyalar, Oturmaya aksam mahsus ve mobilyalar, parçalar, 9403 aksam - Diğer ve mobilyalar, parçaları, aksam 9402 ve - Tıp, parçalar cerrahi, ve 9404 diş hekimliği Somya, ve kanepe, veterinerlikte yatak tak m kullanılan eşyas mobilyalar, ve benzeri eşya aksam verileri kullan lm şt r. parçaları, 9403 Ancak - Diğer 9405 ve mobilyalar, 9406 ürün aksam kodlu ayd nlatma ve parçaları ve yatak ve 9404 ürünleri Somya, hesaplamaya kanepe, dâhil yatak edilmemiştir. takımı eşyası ve benzeri eşya verileri kullanılmıştır. Ancak 9405 ve 9406 bu ürün Bu raporda kodlu para aydınlatma pirimi dolar ve yatak ve Türk ürünleri liras kullan lm şt r. bu hesaplamaya 1 dolar 2,25 dâhil TL den edilmemiştir. hesaplanm şt r. Bu raporda para pirimi dolar ve Türk lirası kullanılmıştır. 1 dolar 2,25 TL den hesaplanmıştır. 8 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 9
1. Sektörün Türkiye Ekonomisindeki Yeri Bu bölümde, sektörün Türkiye ekonomisindeki yeri, girişim/işyeri sayısı, çalışanlar/istihdam durumu, 1. SEKTÖRÜN sektörün TÜRKİYE bölgesel EKONOMİSİNDEKİ olarak dağılımı, YERİ mobilya üretim ve tüketimi, kapasite kullanımı, Ar-Ge ve teknoloji faaliyetleri, sektörün ithalat ve ihracatı, Arap ülkeleri ve yakın çevre komşularına Bu bölümde, yapılan sektörün mobilya Türkiye ihracatı ekonomisindeki ve durum analizi, yeri, mobilya girişim/işyeri dış ticaret say s, dengesi çal şanlar/istihdam gibi genel başlıklar durumu, sunulmuştur. sektörün bölgesel olarak dağ l m, mobilya üretim ve tüketimi, kapasite kullan m, Ar-Ge ve teknoloji faaliyetleri, sektörün ithalat ve ihracat, Arap ülkeleri ve yak n çevre komşular na yap lan mobilya Ulusal ihracat ve uluslararası ve durum analizi, pazarlara mobilya yönelen d ş ticaret Türk dengesi mobilya gibi sektöründe genel başl klar panel sunulmuştur. mobilya, masif mobilya, kanepe, oturma grubu, tablalı mobilya (mutfak, banyo, ofis, yatak odası), bahçe mobilyaları, Ulusal mobilya ve uluslararas aksam ve pazarlara parçaları, yönelen taşıt mobilyaları, Türk mobilya hastane sektöründe mobilyaları, panel mobilya, otel mobilyaları, mobilya, aksesuarlar kanepe, oturma gibi geniş grubu, yelpazede tablal mobilya üretim (mutfak, yapılırken, banyo, ithal ofis, ürün/malzeme yatak odas ), bahçe kullanımı mobilyalar, sınırlı masif kalmaktadır. mobilya aksam Bu ve yönüyle parçalar, katma taş t değeri mobilyalar, yüksek hastane sektörler mobilyalar, arasında otel yer mobilyalar, almaktadır. aksesuarlar Türkiye de gibi istihdam geniş yelpazede kapasitesi üretim en yüksek yap l rken, sektörlerden ithal ürün/malzeme biri olan mobilya kullan m sanayi, s n rl yurt kalmaktad r. genelinde Bu her yönüyle ile ve ilçeye katma dağılmış değeri yüksek durumdadır. sektörler 1980 lerden aras nda yer sonra almaktad r. Türkiye deki Türkiye de ekonomik istihdam ve kapasitesi sosyal gelişmeler, en yüksek son sektörlerden 10 yılda biri hızlı olan konutlaşma mobilya ve sanayi, kentsel yurt dönüşüm genelinde projeleri her ile özellikle ve ilçeye büyük dağ lm ş Metropollerde durumdad r. kaliteli, 1980 lerden fonksiyonel sonra Türkiye deki ve modern mobilya ekonomik taleplerini ve sosyal artırmış, gelişmeler, bu son gelişmeler 10 y lda sektör h zl konutlaşma ve ülke ekonomisine kentsel dönüşüm ivme kazandırmıştır. projeleri özellikle büyük Metropollerde kaliteli, fonksiyonel ve modern mobilya ve taleplerini art rm ş, bu gelişmeler sektör ve ülke ekonomisine ivme kazand rm şt r. Türkiye nin cari fiyatlarla kişi başına düşen geliri, 2005 yılında 6.500 dolar iken 2013 yılında Türkiye nin % 74 artarak cari fiyatlarla 11.318 dolar kişi baş na olmuştur. düşen Buna geliri, 2005 paralel, y l nda mobilya 6.500 dolar sektörü iken 162013 milyar y l nda lira % (7,2 74 artarak milyar 11.318 dolar) üretim dolar olmuştur. hacmine Buna ulaşmış paralel, ve büyümesini mobilya sektörü her yıl 16 artırmıştır. milyar lira (7,2 Mobilya milyar TÜİK dolar) tarafından üretim hacmine yapılan ulaşm ş gelirler ve büyümesini ve yaşam koşulları her y l art rm şt r. araştırmasına Mobilya göre TÜİK harcamalardan taraf ndan yap lan aldığı gelirler pay bakımından ve yaşam koşullar hane halkı araşt rmas na gider kalemleri göre içerisinde; harcamalardan % 5,9 ald ğ pay ile pay beşinci bak m ndan sırada yer hane almaktadır. halk gider Mobilya kalemleri kira-konut, içerisinde; gıda, % 5,9 ulaşım, pay ile lokanta-otel beşinci s rada harcamalarından yer almaktad r. Mobilya sonra gelmektedir. kira-konut, g da, ulaş m, lokanta-otel harcamalar ndan sonra gelmektedir. 1.1. Girişim/İşyeri Sayısı ve İstihdam 1.1. Girişim/İşyeri Say s ve İstihdam Mobilya sektöründe girişim sayısı ve istihdam sayıları yıllar itibari ile inişli çıkışlı seyir arz Mobilya etmektedir. sektöründe Girişim/işletme girişim say s ve ve çalışanların istihdam say lar sayısı genel y llar itibari imalat ile ve inişli istihdama ç k şl oranları seyir arz Tablo1.1a da etmektedir. Girişim/işletme verilmiştir. ve çal şanlar n say s genel imalat ve istihdama oranlar Tablo1.1a da verilmiştir. Tablo 1.1a. İşyeri sayısı ve istihdam Tablo 1.1a. İşyeri say s ve istihdam Y llar Parametreler 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Girişim say s 35.854 32.994 34.438 34.427 31.089 35.883 39.036 Genel İmalata oran % 11.57 10.42 10.71 10.73 10.36 10.77 11.59 Ücretli çal şanlar 106.807 106.407 115.898 97.105 120.580 140.772 159.246 Genel istihdama oran 4,51 4.32 4.57 4.29 4.70 4.95 5.09 % Mobilya imalat ortalama Ülke imalat ortalama Girişim say s 39.036 336.862 4,07 9,2 Çal şanlar say s 159.246 3.126.540 Kaynak: TÜİK 2013 [1] 2012 değerlerine göre, mobilya sanayinde 39.036 girişim/işletmede 159.246 çal şan vard r. İstihdam n genel istihdama oran %5,09 iken işletme say s n n genel imalata oran %11,59 dur. Son yedi y lda sektörde istihdam 106 binden Türkiye 159 bine Odalar anlaml ve Borsalar art ş sağlam ş, Birliği / www.tobb.org.tr girişim say s 35 binden 39 9 bine yükselmiştir. Girişim say lar nda 2007 ve 2010 y llar nda düşüş çal şanlarda ise 2009 y l nda oluşan düşüş dikkat çekicidir. Mobilya imalat nda işletme baş na düşen çal şan say s % 4,07 ile genel imalat ortalamas n n (%9,2) oldukça alt ndad r.
2012 değerlerine göre, mobilya sanayinde 39.036 girişim/işletmede 159.246 çalışan vardır. İstihdamın genel istihdama oranı %5,09 iken işletme sayısının genel imalata oranı %11,59 dur. Son yedi yılda sektörde istihdam 106 binden 159 bine anlamlı artış sağlamış, girişim sayısı 35 binden 39 bine yükselmiştir. Girişim sayılarında 2007 ve 2010 yıllarında düşüş çalışanlarda ise 2009 yılında oluşan düşüş dikkat çekicidir. Mobilya imalatında işletme başına düşen çalışan sayısı % 4,07 ile genel imalat ortalamasının (%9,2) oldukça altındadır. Mobilya imalat sanayi için yukarıda yer verilen temel göstergeler, ürün grubu itibariyle Mobilya imalat sanayi için yukar da yer verilen temel göstergeler, ürün grubu itibariyle aşağ da aşağıda ayrıntılı olarak sunulmaktadır. Alt grup olarak değerlendirildiğinde en yüksek istihdam ev ve bahçe mobilyalarındadır. Mutfak mobilyaları, büro ve mağaza alt ürün gruplarında ayr nt l olarak sunulmaktad r. Alt grup olarak değerlendirildiğinde en yüksek istihdam ev ve bahçe mobilyalar ndad r. Mutfak mobilyalar, büro ve mağaza alt ürün gruplar nda istihdam anlaml oranda istihdam anlamlı oranda artmıştır. Alt gruplara göre girişim sayısı Tablo 1.1b de verilmiştir. artm şt r. Alt gruplara göre girişim say s Tablo 1.1b de verilmiştir. Tablo 1.1b. Alt gruplara göre girişim sayısı Tablo 1.1b. Alt gruplara göre girişim say s NACE Alt gruplara göre Y llar KOD girişim say s 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 31.01 Büro ve Mağaza 1.424 1.271 1.431 435 3.072 3.709 4.020 mobilyalar 32.02 Mutfak mobilyalar 3.794 4.605 5.483 7.006 5.888 8.123 9.440 31.03 Yatak İmalat 340 277 280 296 241 271 274 31.09 Ev ve Bahçe 30.296 26.841 27.244 26.690 21.888 23.780 25.302 mobilyalar 31 Mobilya imalat 35.854 32.994 34.438 34.427 31.089 35.883 39.036 C İmalat sanayi 309.841 316.596 321.652 320.815 299.928 333.288 336.862 Genel imalata oran 11.57 10.42 10.71 10.73 10.36 10.77 11.59 Kaynak: TUİK 2013 [1] Mobilya sektöründe en en yüksek yüksek girişim girişim sayısı say s 25.302 ile ile ev ve ev bahçe ve bahçe mobilyaları mobilyalar alt grubundadır. grubundad r. Ancak bu bu alt alt grupta girişim say s sayısı 2006 2006 y l na yılına göre göre azalm şt r. azalmıştır. Mutfak Mutfak mobilyalar mobilyaları alt ürün alt alt grubunda ürün grubunda girişim say s girişim 9.440 sayısı olup, girişim 9.440 say s olup, 2006 girişim y l ndan sayısı bu yana 2006 önemli yılından ölçüde bu atm şt r. yana önemli Yatak ölçüde üretimi atmıştır. yapan girişim Yatak say s üretimi ise gerilemiştir. yapan girişim Büro sayısı ve mağaza ise gerilemiştir. mobilyalar üreten Büro girişim ve mağaza say da mobilyaları y l ndan üreten sonra girişim önemli sayıda ölçüde artm ş 2006 yılından ve 2012 y l nda sonra 4.020 önemli olmuştur. ölçüde Sektörün artmış ve genel 2012 imalat yılında ile ilişkisi 4.020 2006 olmuştur. Şekil 1.1. de Sektörün verilmiştir. genel imalat ile ilişkisi Şekil 1.1. de verilmiştir. Şekil 1.1. Alt gruplara göre girişim say s ve genel imalata oran Genel imalata oran 2012 girişim say s 2011 2010 2009 2008 2007 İmalat sanayi Mobilya imalat Ev ve Bahçe mobilyalar Yatak İmalat Mutfak mobilyalar Büro ve Mağaza mobilyalar 2006 10 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 0 100.000 200.000 300.000 400.000
Genel imalata oran 11.57 10.42 10.71 10.73 10.36 10.77 11.59 Kaynak: TUİK 2013 [1] Mobilya sektöründe en yüksek girişim say s 25.302 ile ev ve bahçe mobilyalar alt grubundad r. Ancak bu alt grupta girişim say s 2006 y l na göre azalm şt r. Mutfak mobilyalar alt ürün grubunda girişim say s 9.440 olup, girişim say s 2006 y l ndan bu yana önemli ölçüde atm şt r. Yatak üretimi yapan girişim say s ise gerilemiştir. Büro ve mağaza mobilyalar üreten girişim say da 2006 y l ndan sonra önemli ölçüde artm ş ve 2012 y l nda 4.020 olmuştur. Sektörün genel imalat ile ilişkisi Şekil 1.1. de verilmiştir. Şekil 1.1. Şekil Alt 1.1. gruplara Alt gruplara göre göre girişim sayısı say s ve ve genel genel imalata imalata oran oranı Genel imalata oran 2012 girişim say s 2011 2010 2009 2008 2007 2006 İmalat sanayi Mobilya imalat Ev ve Bahçe mobilyalar Yatak İmalat Mutfak mobilyalar Büro ve Mağaza mobilyalar Alt gruplara göre girişim sayısı, genel imalat sanayinin yaklaşık %10 luk bölümünü oluşturmaktadır. Bu oran 2012 yılında %11,59 olup en yüksek girişim sayısı ev ve bahçe mobilyalarında olurken Alt en düşük gruplara sayısı göre ise girişim yatak say s, imalatında genel imalat olmuştur. sanayinin Alt gruplara yaklaş k %10 luk göre istihdam bölümünü oluşturmaktad r. Bu oran 2012 y l nda %11,59 olup en yüksek girişim say s ev ve bahçe sayısı Tablo 1.1c de verilmiştir. mobilyalar nda olurken en düşük say s ise yatak imalat nda olmuştur. Alt gruplara göre istihdam say s Tablo 1.1c de verilmiştir. Tablo Tablo 1.1c. 1.1c. Alt gruplara Alt gruplara göre istihdam göre say s istihdam sayısı NACE KOD Alt gruplara göre istihdam say s 0 100.000 200.000 300.000 400.000 Mobilya imalat sanayi istihdamı istihdam y llar yıllar itibariyle dalgal dalgalı bir bir seyir seyir göstermektedir. 2012 de 2012 de toplamda 159.246 kişi kişi sektörde sektörde istihdam istihdam edilmiştir. edilmiştir. Alt ürün gruplar Alt ürün itibariyle grupları değerlendirildiğinde itibariyle değerlendirildiğinde yüksek istihdam en yüksek 101.832 istihdam kişi ile 101.832 ev ve bahçe kişi mobilyalar ile ev ve bahçe alt ürün mobilyaları grubunda yer alt almaktad r. ürün grubunda Büro yer en mağaza ürün grubunda 29.154 kişi, mutfak mobilyalar ürün grubunda ise 22.240 kişi istihdam edilmiştir. İstihdam n en düşük olduğu alt grup ise yatak imalat nda olmuştur. Alt ürün gruplar na göre dağ l m Şekil 1.2. de verilmiştir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 11 Şekil 1.2. Mobilya sektöründe istihdam Y llar 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 31.01 Büro ve 13.468 14.312 14.429 10.712 22.444 25.350 29.154 Mağaza mobilyalar 32.02 Mutfak 6.176 7.528 10.856 13.027 12.376 19.464 22.240 mobilyalar 31.03 Yatak 4.756 5.191 5.900 5.055 5.481 5.959 6.020 İmalat 31.09 Ev ve 82.407 79.376 84.713 68.311 80.279 89.999 101.832 Bahçe mobilyalar 31 Mobilya 106.807 106.407 115.898 97.105 120.580 140.772 159.246 imalat C İmalat 2.368.861 2.459.904 2.538.318 2.264.238 2.564.244 2.842.446 3.126.540 sanayi Genel istihdama 4,51 4.32 4.57 4.29 4.70 4.95 5.09 oran Kaynak: TUİK 2013 [1] 11 2012
mobilyalar 31 Mobilya 106.807 106.407 115.898 97.105 120.580 140.772 159.246 imalat C İmalat 2.368.861 2.459.904 2.538.318 2.264.238 2.564.244 2.842.446 3.126.540 sanayi Genel istihdama 4,51 4.32 4.57 4.29 4.70 4.95 5.09 oran Kaynak: TUİK 2013 [1] Mobilya imalat sanayi istihdam y llar itibariyle dalgal bir seyir göstermektedir. 2012 de toplamda 159.246 kişi sektörde istihdam edilmiştir. Alt ürün gruplar itibariyle değerlendirildiğinde en almaktadır. Büro yüksek mağaza istihdam ürün 101.832 grubunda kişi ile ev 29.154 ve bahçe kişi, mobilyalar mutfak alt mobilyaları ürün grubunda ürün yer almaktad r. grubunda Büro ise 22.240 kişi istihdam mağaza edilmiştir. ürün grubunda İstihdamın 29.154 kişi, en mutfak düşük mobilyalar olduğu ürün alt grup grubunda ise ise yatak 22.240 imalatında kişi istihdam olmuştur. Alt ürün gruplarına edilmiştir. İstihdam n göre en dağılım düşük olduğu Şekil alt 1.2. de grup ise verilmiştir. yatak imalat nda olmuştur. Alt ürün gruplar na göre dağ l m Şekil 1.2. de verilmiştir. Şekil 1.2. Mobilya sektöründe istihdam Şekil 1.2. Mobilya sektöründe istihdam İstihdam say s 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 Mobilya imalat Ev ve Bahçe mobilyalar Yatak İmalat Mutfak mobilyalar Büro ve Mağaza mobilyalar 0 50.000 100.000 150.000 200.000 Şekil 1.2 ye göre, en yüksek istihdam büro ve mağaza mobilyaları alt ürün grubunda olmuştur. Ancak, son yedi yılda dalgalı seyir söz konusudur. En düşük istihdam oranı ise 12 yatak odasında olmuştur. Genel imalata göre değerlendirildiğinde mobilya imalatının aldığı pay %5.09 dur. Bu oran ülke genel istihdam ortalamasının altındadır. 1.2. Sektörün Bölgesel Olarak Dağılımı Mobilya imalatında faaliyet gösteren işyerleri ve sigortalı sayılarının illere göre dağılımı Tablo 1.1d de verilmiştir. En çok ve en az istihdama sahip 10 il listeye dâhil edilmiş ve genel toplam verilmiştir. 12 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr
olmuştur. Genel imalata göre değerlendirildiğinde mobilya imalat n n ald ğ pay %5.09 dur. Bu oran ülke genel istihdam ortalamas n n alt ndad r. 1.2. Sektörün Bölgesel Olarak Dağ l m Mobilya imalat nda faaliyet gösteren işyerleri ve sigortal say lar n n illere göre dağ l m Tablo 1.1d de verilmiştir. En çok ve en az istihdama sahip 10 il listeye dâhil edilmiş ve genel toplam verilmiştir. Tablo 1.1d. İllere göre göre ilk ilk ve son ve son 10, işyeri 10, işyeri say s sayısı ve istihdam ve istihdam İstihdam en çok olan iller İstihdam en az olan iller S r a no İller İşyeri say s Sigortal say s İşletme İstihda m oran Mobilya sektöründe istihdamın en yoğun olduğu ilk 10 il sırasıyla İstanbul, Bursa, Kayseri, Ankara, İzmir, Kocaeli, Antalya, Düzce, Sakarya ve Mersin olarak sıralanırken, istihdamın Mobilya sektöründe istihdam n en yoğun olduğu ilk 10 il s ras yla İstanbul, Bursa, Kayseri, Ankara, İzmir, Kocaeli, Antalya, Düzce, Sakarya ve Mersin olarak s ralan rken, istihdam n en düşük en düşük olduğu iller; Ardahan, Bayburt, Tunceli, Gümüşhane, Ağrı, Hakkâri, Edirne, Iğdır, olduğu iller; Ardahan, Bayburt, Tunceli, Gümüşhane, Ağr, Hakkâri, Edirne, Iğd r, Kilis ve Van d r. Kilis ve Van dır. Sektörde işletme başına düşen istihdam % 4,07 iken sıralamada ilk onda Sektörde işletme baş na düşen istihdam % 4,07 iken s ralamada ilk onda bulunan illerin ortalamas bulunan illerin ortalaması %7,3 tür. Her iki ortalamada % 9,2 olan ülke imalat istihdam ortalamasının oldukça %7,3 tür. Her iki ortalamada % 9,2 olan ülke imalat istihdam ortalamas n n oldukça alt ndad r. altındadır. İllere İllere göre, göre, işletme işletme başına baş na düşen düşen istihdam istihdam oranlar na oranlarına göre göre en en yüksek yüksek il, %21 il, %21 ile Düzce ile Düzce olup Kayseri %17, Bursa ve Kocaeli 10,9, Sakarya % 8 ile takip etmektedir. En düşük illerden Ardahan da hiç olup Kayseri %17, Bursa ve Kocaeli 10,9, Sakarya % 8 ile takip etmektedir. En düşük illerden mobilya üreticisinin olmamas dikkat çekerken, diğer 9 ilde mobilya üreticisi ve istihdam son derece Ardahan da hiç mobilya üreticisinin olmaması dikkat çekerken, diğer 9 ilde mobilya üreticisi düşüktür. ve istihdam son derece düşüktür. İstanbul İstanbul bölgesi: Mobilya sektörü, muhtelif yerlere dağ lm ş dağılmış olmakla olmakla beraber beraber en en önemli önemli iki iki merkez merkez İkitelli İkitelli Organize Organize Sanayi Sanayi bölgesindeki bölgesindeki Masko Masko ve küçük ve sanayi küçük sitesi sanayi Modoko dur. sitesi Modoko dur. İstanbul İstanbul işletme başına ortalama 5,7 kişilik istihdam düzeyi ile Türkiye genel imalat sektörü 13 ortalamasının altında istihdam yapısına sahiptir. Düzce Bölgesi: % 21,6 lık istihdam oranı ile sektörde en yoğunluklu istihdama sahip bölge olup ülke mobilya imalat ortalamasının 5 katı, genel imalat istihdam ortalamasının ise 2 katına denk gelmektedir. Bölge hem iç pazara hem de dış pazara üretim yapmaktadır. S r a no İller İşyer i say s Sigorta l say s İşletme İstihda m oran 1 İstanb 4.353 24.812 5,69 1 Ardahan 0 0 0 ul 2 Bursa 1.549 17.031 10,9 2 Bayburt 3 4 1,3 3 Kayseri 760 13.432 17,6 3 Tunceli 3 4 1,3 4 Ankara 2.156 11.741 5,5 4 Gümüşhan 4 5 1,2 e 5 İzmir 1.642 9.916 6,03 5 Ağr 4 8 2,0 6 Kocaeli 315 3.442 10,9 6 Hakkâri 4 14 3,5 7 Antaly 636 2.990 4,7 7 Edirne 9 15 1,6 a 8 Düzce 92 1989 21,6 8 Iğd r 4 17 4,2 9 Sakary 221 1.795 8,1 9 Kilis 3 28 9,3 a 10 Mersin 344 1.529 4,4 10 Van 9 42 4,6 Liste toplam 12.068 88.667 7,3 Liste toplam 43 137 3,1 Mobilya imalat genel toplam Ülke imalat genel toplam Girişim say s 39.036 336.862 4,07 Çal şanlar say s 159.246 3.126.540 9,2 Kaynak:TÜİK, İş İstatistikler 2013 [1]. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 13
Bursa-İnegöl Bölgesi: Mobilya üretiminin yoğunlaştığı diğer bölge olup gelişme dinamiği yüksektir. Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunmasının getirdiği ticari hareketliliği ve hammadde kaynaklarına yakın olmasının avantajını iyi değerlendiren bölge, bugün önemli bir mobilya merkezidir. Sektörün ihracat dağılımında Kayseri ve İstanbul un ardından üçüncü sıradadır. Bölgenin ihracatta yakaladığı başarı, Bursa-İnegöl ün mobilyada önemli uluslararası merkez olma yolunda olduğunu göstermektedir. Kayseri Bölgesi: Bölgede mobilya sektörünün yükselişi kanepe, koltuk ve yatak üretimi ile başlamıştır. Teknolojik gelişmeler ve yeni yatırımlarla bugün mobilyanın her dalında üretim yapan firmaları ile Kayseri, Türkiye nin önemli mobilya merkezi haline gelmiştir. TOBB verileri ve TÜİK ihracat rakamlarına göre Kayseri ülke mobilya ihracatında bir numaralı bölgedir. İşletme başına istihdam ortalaması 17,7 olup Türkiye genel imalatının yaklaşık 2 katıdır. Ankara Bölgesi: Mobilya üretiminde her zaman önemli merkez olmuştur. Siteler 1960 lı yıllarda Marangozlar Odası nın önderliğinde kurulmuş olup, bugün 5.000 dönüm arazi üzerinde faaliyet gösteren büyük organize sanayi bölgesidir. Bölge küçük ve orta ölçekli mobilya üretimi yapan birçok işletmeyi barındırmaktadır. Ankara mobilya işletmeleri, emek yoğun işletmeler olup, büyük ölçekli üretim yapan firma sayısı oldukça azdır. Bölgenin ciddi altyapı ve ulaşım sorunu vardır. İşletme başına düşen % 5,5 kişilik istihdam oranı ile Ankara, ülke genel mobilya imalat sektörünün üstünde ancak genel imalat ortalamasının oldukça altında eleman çalıştırmaktadır. İzmir bölgesi: Karabağlar ve Kısıkköy bölgeleri üretimin yoğunlaştığı merkezler olup, şehir sahip olunan liman, ulaşım kolaylığı ile de ihracatta önemli atılımlar içerisindedir. İşletme başına düşen çalışan sayısı 6,0 kişi ile Türkiye ortalamasının altında istihdam düzeyine sahiptir. Bölgede büyük işletmelerin sayısı oldukça azdır. 1.3. Mobilya Üretim ve Tüketimi Sanayileşmenin tetiklediği kentleşme oranındaki artış, iş gücüne katılım, ülkemizin içine girmiş olduğu ekonomik kalkınma sürecinde milli gelirdeki kayda değer gelişmeye paralel olarak mobilya kullanımı yaygınlaşmıştır. NACE 31 sınıflamasına göre mobilya üretimi 4 alt başlıkta gruplanmaktadır. Bu grupların toplam üretim içerisindeki 2012 yılı değerleri Tablo 1.2 de verilmiştir. 14 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr
Tablo Tablo 1.2. Y llar 1.2. Yıllar itibariyle itibariyle Türkiye Türkiye mobilya mobilya üretimi üretimi NACE Mobilya Üretimi (Milyon TL) KOD Y llar Alan 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 31.01 Büro ve 1.111 1.115 1.417 1.126 2.060 2.909 3.285 Mağaza mobilyalar 32.02 Mutfak 415 508 711 889 900 1.478 1.676 mobilyalar 31.03 Yatak İmalat 547 671 689 753 718 959 1.087 31.09 Ev ve Bahçe 5.249 5.856 6.994 5.668 6.808 8.728 9.915 mobilyalar 31 Mobilya 7.322 8.150 9.811 8.436 10.486 14.074 15.963 imalat Y ll k art ş - 11,3 20,3-14,0 24,3 34,2 13,4 C İmalat 379.215 414.733 477.137 420.381 524.469 696.364 750.375 sanayi Y ll k art ş - 9,3 15.0-11,8 24,7 32,7 7,7 Kaynak: TUİK, İş İstatistikleri, 2013 [2] 2012 yılında mobilya sektöründe yaklaşık 16 milyar liralık üretim gerçekleştirilmiştir. 31.09 NACE 2012 y l nda kodlu mobilya ev ve bahçe sektöründe mobilyaları yaklaş k 10 16 milyar milyar liralık liral k değer üretim ile gerçekleştirilmiştir. üretimin en yüksek 31.09 olduğu NACE ürün kodlu grubudur. ev ve bahçe 31.03 mobilyalar NACE kodlu 10 milyar yatak liral k imalatı değer grubu ile ise üretimin 1.087 en milyonluk yüksek olduğu liralık hacim ürün ile grubudur. üretimin 31.03 en az NACE olduğu kodlu ürün yatak grubudur. imalat grubu Son ise yıl değerlendirmelerine 1.087 milyonluk liral k hacim göre hem ile üretimin genel imalat en az sanayinde olduğu ürün hem grubudur. de mobilya Son y l imalat değerlendirmelerine sanayinde %30lar göre hem üzerinde genel imalat sert büyümeler sanayinde hem olmuştur. de mobilya 2009 yılında imalat sanayinde ise mobilya %30lar imalatında üzerinde %14, sert büyümeler genel imalatta olmuştur. ise yaklaşık 2009 y l nda %12 lik ise mobilya daralmalar imalat nda olmuştur. %14, İstikrarlı genel imalatta büyüme, ise yaklaş k sektörün %12 lik gelişimi daralmalar için önem olmuştur. arz ederken İstikrarl ülke büyüme, genelinde sektörün konut gelişimi ve için işyeri önem ofis alanında arz ederken yaşanan ülke genelinde ciddi büyümelerin konut ve işyeri üretimi ofis alan nda tetiklediği yaşanan düşünülmektedir. ciddi büyümelerin Türkiye üretimi mobilya tetiklediği tüketim düşünülmektedir. ve üretim ilişkilendirilmesi Türkiye mobilya tüketim Tablo 1.3 de ve üretim verilmiştir. ilişkilendirilmesi Tablo 1.3 de verilmiştir. Tablo Tablo 1.3. Mobilya 1.3. Mobilya tüketimi tüketimi ve üretimle ve üretimle ilişkilendirilmesi ilişkilendirilmesi NACE KOD Mobilya Üretim ve Tüketim dengesi (Milyon TL) 31 Y llar Mobilya imalat 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 31 Üretim 7.322 8.150 9.811 8.436 10.486 14.074 15.963 31 Tüketim* 7.064 7.798 9.217 7.820 9.810 13.357 14.612 Tüketim oran 96,4 95,6 93,9 92,6 93,5 94,9 91.5 Son 7 y l 94.05 ortalama Kaynak: TUİK, İş İstatistikleri, 2013 [2] *Mobilya tüketimi ile ilgili veriler, üretim değerleri üzerinden ithalat ve ihracat değerleri *Mobilya tüketimi ile ilgili veriler, üretim değerleri üzerinden ithalat ve ihracat değerleri hesaplanarak tespit edilmiştir. hesaplanarak tespit edilmiştir. Tablo 1.3. değerlerine göre, ülkede üretilen mobilyalar n % 94 ü iç pazarda tüketilmektedir. Tablo 1.3. değerlerine göre, ülkede üretilen mobilyaların % 94 ü iç pazarda tüketilmektedir. Tüketici alışkanlıklarının ve ihtiyaçların değişmesi, gelir düzeyinin artması tüketimi etki- Tüketici al şkanl klar n n ve ihtiyaçlar n değişmesi, gelir düzeyinin artmas tüketimi etkilemekte olup doğrudan üretime yans d ğ söylenebilir. MUSİAD 2013 raporuna göre son y llarda tüketicilerin mobilya değiştirme s kl ğ n n art ğ iddia edilmektedir. Bu eğilimin mobilya tüketimine etki eden faktörlerden birisi olduğu söylenebilir. Tüketicilerin mobilya değiştirme s kl ğ Şekil 1.3 de verilmiştir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 15 15
lemekte olup doğrudan üretime yansıdığı söylenebilir. MUSİAD 2013 raporuna göre son yıllarda tüketicilerin mobilya değiştirme sıklığının artığı iddia edilmektedir. Bu eğilimin mobilya tüketimine etki eden faktörlerden birisi olduğu söylenebilir. Tüketicilerin mobilya değiştirme sıklığı Şekil 1.3 de verilmiştir. Şekil 1.3. Mobilya değiştirme sıklığı Şekil 1.3. Mobilya değiştirme s kl ğ Mobilya değiştirme s kl ğ 15 y l üzeri 0,7 10-15 y l 9,4 7-10 y l 27,3 5-7 y l 33,8 3-5 y l 23,7 1-3 y l 5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 MUSİAD 2013 [15] Şekil 1.3 e Şekil göre 1.3 e 3-10 göre yıl arası 3-10 y l tüketicilerin aras tüketicilerin % 85 i % mobilyalarını 85 i mobilyalar n değiştirdikleri değiştirdikleri iddia iddia edilebilir. Bu oran oran oldukça oldukça yüksek yüksek olup olup tüketici tüketici değişim değişim karar n n kararının doğrudan doğrudan mobilya mobilya üretim üretim ve tüketimini ve pozitif edilebilir. Bu tüketimini etkilediği pozitif etkilediği söylenebilir, söylenebilir, ancak çevre ancak boyutu çevre olarak boyutu değerlendirildiğinde olarak değerlendirildiğinde mobilya yaşam mobilya yaşam uzun ömrünün olmas gerektiğidir. daha uzun Buradan olması hareketle gerektiğidir. tüketiciyi Buradan korumaya hareketle yönelik tüketiciyi garanti korumaya sürelerinin genelde 2 ömrünün daha yönelik garanti y l süreli sürelerinin olmas bu bilgi genelde ile örtüşmektedir. 2 yıl süreli olması bu bilgi ile örtüşmektedir. İç pazarda mobilya tüketimini etkileyen diğer önemli faktörler ise inşaat sektöründe ki İç pazarda mobilya tüketimini etkileyen diğer önemli faktörler ise inşaat sektöründe ki oluşum oluşum ve dönüşüm projeleridir. Türkiye de inşaat sektörünün gelişimi konut finansman sisteminin kurulması ve kentsel dönüşüm gibi etkenler ile birlikte yıllar itibariyle konut üretimi ve dönüşüm projeleridir. Türkiye de inşaat sektörünün gelişimi konut finansman sisteminin kurulmas ve kentsel dönüşüm gibi etkenler ile birlikte y llar itibariyle konut üretimi ciddi oranlarda artm şt r. ciddi oranlarda artmıştır. Türkiye genelinde alınan konut yapı ruhsatları Tablo 1.4 ve ofis-işyeri için alınan ruhsat verileri Tablo 1.5 te verilmiştir. Türkiye genelinde al nan konut yap ruhsatlar Tablo 1.4 ve ofis-işyeri için al nan ruhsat verileri Tablo 1.5 te verilmiştir. Tablo 1.4. Al nan konut yap ruhsatlar Y llar Konut/daire say s Yüzölçümü m 2 Birim alan m 2 Ortalama 2003 202.839 32.721.000 162 2004 329.777 51.643. 000 157 2005 545.336 82.297. 000 151 2006 597.786 92.941. 000 156 2007 581.029 89.806. 000 155 2008 500.005 74.340. 000 148 2009 516.229 77.912. 000 151 2010 901.705 139.087. 000 154 16 Türkiye Odalar 2011 ve Borsalar Birliği 650.285 / www.tobb.org.tr 93.861. 000 144 2012 741.592 112.311. 000 151 2013 810.784 125.619. 000 155 11 y l Toplam konut 6.377.367 972.538. 000 153