T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI RADYOLOJĠ KESĠTSEL RADYOLOJĠK ANATOMĠ 720S00057 Ankara, 2011
Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıģ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiģtir. PARA ĠLE SATILMAZ.
ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... iii GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1... 3 1. BĠLGĠSAYARLI TOMOGRAFĠ (BT) GÖRÜNTÜLERĠNDE ANATOMĠK YAPI... 3 1.1. Beynin Kesitsel Anatomisi... 3 1.1.1. Serebral Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 8 1.2. Hipofiz Bezi Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 14 1.3. Temporal Kemik Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 15 1.4. Paranazal Sinus Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 17 1.5. Boynun Kesitsel Anatomisi... 20 1.5.1. Boyun Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 22 1.6. Omurga Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 24 1.7. Toraksın Kesitsel Anatomisi... 26 1.7.1. Toraks Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 32 1.8. Abdomenin Kesitsel Anatomisi... 39 1.8.1. Abdominal Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 44 1.9. Pelvisin Kesitsel Anatomisi... 52 1.9.1. Erkek Pelvisinin Kesitsel Anatomisi... 52 1.9.2. Erkek Pelvisi Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 56 1.9.3. Kadın Pelvisinin Kesitsel Anatomisi... 58 1.9.4. Kadın Pelvisi Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 62 1.10. Üst Ekstremitenin Kesitsel Anatomisi... 63 1.10.1. Üst Ekstremite Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde anatomik Yapı... 65 1.11. Alt Ekstremitenin Kesitsel Anatomisi... 68 1.11.1. Kalça Eklemi Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı... 70 1.11.2. Ayak Bileği ve Ayak Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı. 70 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 74 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 75 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2... 76 2. MANYETĠK REZONANS (MR) GÖRÜNTÜLERĠNDE ANATOMĠK YAPI... 76 2.1. Serebral Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 76 2.2. Hipofiz Bezi Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 85 2.3. Nazopharynx Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 87 2.4. Boyun Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 88 2.5. Omurga Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 90 2.6. Toraks Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 97 2.7. Abdominal Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 100 2.8. Pelvis Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 102 2.8.1. Kadın Pelvisi Manyetik Rezonans Görüntüleri... 102 2.8.2. Erkek Pelvisi Manyetik Rezonans Görüntüleri... 105 2.9. Eklem Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı... 108 2.9.1. Omuz Eklemi Manyetik Rezonans Görüntüleri... 108 2.9.2. Dirsek Eklemi Manyetik Rezonans Görüntüleri... 110 2.9.3. El Bileği Eklemi ve El Manyetik Rezonans Görüntüleri... 112 i
2.9.4. Kalça Eklemi Manyetik Rezonans Görüntüleri... 113 2.9.5. Diz Eklemi Manyetik Rezonans Görüntüleri... 115 2.9.6. Ayak Bileği ve Ayak Manyetik Rezonans Görüntüleri... 117 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 119 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 120 MODÜL DEĞERLENDĠRME... 123 CEVAP ANAHTARLARI... 128 KAYNAKÇA... 129 ii
AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK AÇIKLAMALAR 720S00057 Radyoloji Radyoloji Teknisyenliği MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/24 Kesitsel Radyolojik Anatomi Manyetik Rezonans Görüntüleme ( MRG) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) ile elde edilen kesitsel görüntülerde anatomik yapı ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir. ÖN KOġUL YETERLĠK MODÜLÜN AMACI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Kesitsel radyolojik incelemelerde anatomik yapıyı ayırt etmek. Genel Amaç Bu modül ile gerekli araç gereç ve ortam sağlandığında, Manyetik Rezonans Görüntüleme ( MRG) ve Bilgisayarlı tomografi (BT) ile elde edilen kesitsel görüntülerde anatomik yapıyı ayırt edebileceksiniz. Amaçlar 1. Bilgisayarlı Tomografi (BT) Görüntülerinde anatomik yapıyı ayırt edebileceksiniz. 2. Manyetik Rezonans Görüntülerinde (MRG) anatomik yapıyı ayırt edebileceksiniz. Donanım: Projeksiyon cihazı, tepegöz cihazı, VCD, bilgisayar, anatomi ve radyolojik anatomi atlası, kesitsel anatomi posterleri ve modeli, BT ve MRG ile elde edilen görüntüler, yazı tahtası. Ortam: Anatomi ve radyoloji laboratuvarı. Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğru-yanlıģ testi, boģluk doldurma, eģleģtirme vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. iii
42
GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, GĠRĠġ 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra Ultrasonografi (US), Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) gibi yumuģak dokuları, iç organları ve kemik yapıları direkt olarak gösteren görüntüleme yöntemlerinin bulunmasıyla tanısal amaçlı radyoloji alanında çok büyük geliģmeler olmuģtur. Kesitsel anatomi, günümüzde teknolojinin geliģmesiyle ortaya çıkan ve önemi giderek artan bir topografik anatomi Ģeklidir. BT ve MRG nin yaygın olarak kullanılmaya baģlanmasıyla birlikte, kesitsel anatomi bilgisi çok daha önemli hale gelmiģtir. Bu modül ile öğreneceğiniz bilgi ve beceriler, size diğer dersleriniz ve meslek hayatınızda rehber olacaktır. 1
2
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda BT (bilgisayarlı tomografi) görüntülerinde anatomik yapıyı ayırt edebileceksiniz. ARAġTIRMA Vücudun aksiyal kesitlerinin anatomik yapısını araģtırınız. BT ile elde edilen görüntüleri inceleyiniz. 1. BĠLGĠSAYARLI TOMOGRAFĠ (BT) GÖRÜNTÜLERĠNDE ANATOMĠK YAPI Bilgisayarlı tomografi cihazıyla vücuttaki organların taranması sonucu anatomik düzlem ve eksenlere göre kesitsel olarak görüntüler elde edilir. Burada aksiyal, koronal ve sagittal planlarda elde edilen görüntülerden bazılarına yer verilmiģtir. Kesitlerde yer alan anatomik yapılar diğer anatomi modüllerinin içeriğine uygun olarak sadeleģtirilmiģtir. 1.1. Beynin Kesitsel Anatomisi 3
Resim 1.1: Cranium aksiyal kesit anatomisi 4
Resim 1.2: Cranium aksiyal kesit anatomisi 5
Resim 1.3: Beynin coronal kesit anatomisi (anteriordan posteriora) 6
Resim 1.4: Beynin coronal kesit anatomisi (anteriordan posteriora) 7
Resim 1.5: Beynin sagittal kesit anatomisi 1.1.1. Serebral Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Serebral BT ile kesit düzlemine göre coronal, sagittal, aksiyal planlarda görüntüler elde edilir. Serebral bilgisayarlı tomografi incelemesi, genel olarak kontrast madde kullanılarak yapılmaktadır. Resim 1.6: Serebral BT nin koronal sagittal, aksiyal görünümleri 8
Resim 1.7: Craniumun aksiyal BT görüntüleri (superiordan inferiora doğru) 9
Resim 1.8: Craniumun aksiyal BT görüntüleri (superiordan inferiora doğru) 10
Resim 1.9: Craniumun koronal BT görüntüleri (anteriordan posteriora doğru) 11
Resim 1.10: Craniuun koronal BT görüntüleri (anteriordan posteriora doğru) 12
Resim 1.11: Craniumun sagittal BT görüntüleri 13
1.2. Hipofiz Bezi Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.12: Hipofiz BT görüntüleri (koronal) 14
1.3. Temporal Kemik Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Temporal kemikte; kulak kepçesi (auricula), dıģ kulak yolu (meatus acusticus externus), timpanik zar, orta kulak ve kemikçikler (malleus, incus, stapes),iç kulak yolu ve yapıları, cohlea, vestibul ve semi sirküler kanallar bulunur. Resim 1.13: Temporal kemik aksiyal BT görüntüsü Resim 1.14: Temporal kemik aksiyal BT görüntüleri 15
Resim 1.15: Temporal kemik aksiyal BT görüntüleri 16
1.4. Paranazal Sinus Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.16: Paranazal sinus aksiyal BT görüntüleri (superiordan inferiora) 17
Resim 1.17: Paranazal sinus aksiyal BT görüntüleri (superiordan inferiora) Resim 1.18: Paranazal sinus koronal BT görüntüleri (posteriordan anteriora) 18
Resim 1.19: Paranazal sinus koronal BT görüntüleri (posteriordan anteriora) 19
1.5. Boynun Kesitsel Anatomisi Resim 1.20: Paranazal sinus sagittal BT görüntüleri Boyunda bulunan organ ve dokular Ģunlardır: Vertebralar (C1-7), cervikal medulla spinalis,farinks, larinks, trachea, özofagusun proksimal kesimi,thyroid bezi, arter ve venler (karotis ve juguler),kas ve diğer yumuģak dokular. 20
Resim 1.21: Boynun aksiyal kesit anatomisi 21
Resim 1.22: Boynun aksiyal kesit anatomisi 1.5.1. Boyun Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.23: Boynun aksiyal BT görüntüleri 22
Resim 1.24: Boynun aksiyal BT görüntüleri 23
1.6. Omurga Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.25: Servikal vertebra aksiyal BT görüntüleri 24
Resim 1.26: Thorakal vertebra aksiyal BT görüntüsü Resim 1.27: Lumbal vertebra aksiyal BT görüntüsü 25
1.7. Toraksın Kesitsel Anatomisi Resim 1.28: Sacrum aksiyal BT görüntüsü 26
Resim 1.29: Toraks aksiyal kesit anatomisi 27
Resim 1.30: Toraks aksiyal kesit anatomisi 28
Resim 1.31: Toraks aksiyal kesit anatomisi 29
Resim 1.32: Toraks aksiyal kesit anatomisi 30
Resim 1.33: Toraks aksiyal kesit anatomisi 31
1.7.1. Toraks Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.34: Toraks aksiyal BT görüntüleri 32
Resim 1.35: Toraks aksiyal BT görüntüleri 33
Resim 1.36: Toraks aksiyal BT görüntüleri 34
Resim 1.37: Toraks aksiyal BT görüntüleri 35
Resim 1.38: Akciğer aksiyal BT görüntüleri 36
Resim 1.39: Akciğer koronal BT görüntüleri Resim 1.40: Akciğer sagittal BT görüntüleri 37
Resim 1.41: Kardiak BT (anjiografi) 38
1.8. Abdomenin Kesitsel Anatomisi 39
Resim 1.42: Abdomenin aksiyal kesit anatomisi 40
Resim 1.43: Abdomenin aksiyal kesit anatomisi 41
Resim 1.44: Abdomenin aksiyal kesit anatomisi 42
Resim 1.45: Abdomen aksiyal kesit anatomisi 43
1.8.1. Abdominal Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.46: Abdomen aksiyal BT görüntüleri 44
Resim 1.47: Abdomen aksiyal BT görüntüleri 45
Resim 1.48: Abdomen aksiyal BT görüntüleri 46
Resim 1.49: Abdomen aksiyal BT görüntüleri 47
Resim 1.50: Abdomen koronal BT görüntüleri 48
Resim 1.51: Abdomen koronal BT görüntüleri 49
Resim 1.52: Abdomen sagittal BT görüntüleri 50
Resim 1.53: Abdomen sagittal BT görüntüleri 51
Resim 1.54: Üç boyutlu abdominal aorta BT görüntüsü 1.9. Pelvisin Kesitsel Anatomisi Erkek ve kadın pelvisinin kesitsel anatomisi ayrı olarak ele alınır. 1.9.1. Erkek Pelvisinin Kesitsel Anatomisi 52
Resim 1.55: Erkek pelvisi aksiyal kesit anatomisi 53
Resim 1.56: Erkek pelvisi aksiyal kesit anatomisi 54
Resim 1.57:Erkek pelvisi aksiyal kesit anatomisi 55
1.9.2. Erkek Pelvisi Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.58: Erkek pelvisi aksiyal BT görüntüleri 56
Resim 1.59: Erkek pelvisi aksiyal BT görüntüleri 57
Resim 1.60: Erkek pelvisi aksiyal BT görüntüleri 1.9.3. Kadın Pelvisinin Kesitsel Anatomisi 58
Resim 1.61: Kadın pelvisi aksiyal kesit anatomisi 59
Resim 1.62: Kadın pelvisi aksiyal kesit anatomisi 60
Resim 1.63: Kadın pelvisi aksiyal kesit anatomisi 61
1.9.4. Kadın Pelvisi Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.64: Kadın pelvisi aksiyal BT görüntüleri 62
1.10. Üst Ekstremitenin Kesitsel Anatomisi Resim 1.65: Üst ekstremite aksiyal kesit anatomisi 63
Resim 1.66: Üst ekstremite aksiyal kesit anatomisi 64
Resim 1.67: Üst ekstremite aksiyal kesit anatomisi 1.10.1. Üst Ekstremite Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde anatomik Yapı Resim 1.68: Omuz aksiyal BT görüntüsü 65
Resim 1.69: El bileği aksiyal BT görüntüleri 66
Resim 1.70: El bileği koronal BT görüntüleri Resim 1.71: El bileği sagittal BT görüntüleri 67
1.11. Alt Ekstremitenin Kesitsel Anatomisi Resim 1.72: Alt ekstremite aksiyal kesit anatomisi 68
Resim 1.73: Alt ekstremite aksiyal kesit anatomisi 69
1.11.1. Kalça Eklemi Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.74: Kalça eklemi aksiyal BT görüntüsü 1.11.2. Ayak Bileği ve Ayak Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 1.75: Ayak bileği ve ayak BT görüntüleri 70
Resim 1.76: Ayak bileği ve ayak sagittal BT görüntüleri 71
Resim 1.77: Ayak bileği ve ayak aksiyal BT görüntüleri 72
Resim 1.78: Ayak bileği ve ayak koronal BT görüntüleri 73
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Bilgisayarlı tomografi görüntülerinde anatomik yapıyı ayırt ediniz. ĠĢlem Basamakları Beynin kesitsel anatomisi ve serebral BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Hipofiz BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Temporal kemik BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Paranazal sinus BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Boynun kesitsel anatomisi ve boyun BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Omurga BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Thoraksın kesitsel anatomisi ve thoraks BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Abdomenin kesitsel anatomisi ve abdominal BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Pelvisin kesitsel anatomisini ve pelvis BT de anatomik yapıyı gösteriniz. Üst ekstremite kesitsel anatomisini ve üst ekstremite BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Alt ekstremite kesitsel anatomisini ve alt ekstremite BT görüntülerinde anatomik yapıyı gösteriniz. Öneriler Vücudun aksiyal kesitsel anatomisini gösteren kesit modellerini inceleyebilirsiniz. BT görüntülerini radyoloji ile ilgili çeģitli internet sitelerinden inceleyebilirsiniz. 74
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. AĢağıdakilerden hangisi, beynin aksiyal BT görüntüsünde iģaretli olan anatomik yapıyı ifade eder? A) Corpus callosum. B) Foramen magnum. C) Ventriculus tertius. D) Ventriculus lateralis. E) 4.ventrikül. 2. Cranium sagittal BT görüntüsüne göre aģağıdaki eģleģtirmelerden hangisi yanlıģtır? A) 2- Sphenoid sinus. B) 5-Corpus callosum. C) 7-Dördüncü ventrikül. D) 8-Cerebellum. E) 9-Mesencephalon. 3. Resimde verilen BT görüntüsü aģağıdaki anatomik yapılardan hangisine aittir? A) Paranazal sinus BT. B) Temporal kemik BT. C) Hipofiz BT. D) Cranium BT. E) Boyun BT. 75
4. Thoraks aksiyal BT görüntüsüne göre aģağıdaki eģleģtirmelerden hangisi yanlıģtır? A) 2-Sternum. B) 5-Sol akciğer. C) 9-VCS. D) 10-Torasık vertebra. E) 11-Spinal kord. 5. Resimde verilen BT görüntüsünü aģağıdaki bilgilerden hangisi ifade eder? A) Thoraks koronal. B) Thoraks aksiyal. C) Abdominal aksiyal. D) Abdominal koronal. E) Pelvis aksiyal. 6. Pelvis aksiyal BT görüntülerinde aģağıdaki anatomik yapılardan hangisi görülemez? A) Böbrekler. B) Ġleum. C) VCĠ. D) Rectum. E) Common iliak arter ve venler. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 75
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 Ö AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda MR görüntülerinde anatomik yapıyı ayırt edebileceksiniz. ARAġTIRMA Farklı kaynaklardan ve MRG merkezlerinden manyetik rezonans görüntüleri elde ediniz ve sınıfta arkadaģlarınızla MRG de anatomik yapıları inceleyiniz. 2. MANYETĠK REZONANS (MR) GÖRÜNTÜLERĠNDE ANATOMĠK YAPI Manyetik rezonans görüntülemede görüntü alınması için belirlenen düzlemler vardır. Aksiyel, sagittal ve koronal olarak adlandırılan düzlemlerle yapılan çalıģmalardır. 2.1. Serebral Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı Rutin beyin incelemelerinde aksiyal, koronal ve sagittal planda Tı, T 2 ağırlıklı görüntüler alınır. Resim 2.1: T1 vet2 ağırlıklı beyin aksiyal MR görüntüsü 76
Resim 2.2: Aksiyal planda alınan serebral MR görüntüleri 77
Resim 2.3: Aksiyal planda alınan serebral MR görüntüleri 78
Resim 2.4: Sagittal planda alınan serebral MR görüntüleri 79
Resim 2.5: Sagittal planda alınan serebral MR görüntüleri 80
Resim 2.6: Koronal planda alınan serebral MR görüntüleri 81
Resim 2.7: Koronal planda alınan serebral MR görüntüleri 82
Resim 2.8: Kranial MR anjiografi (arterial) 83
Resim 2.9: Kranial MRG anjiografi (venöz) 84
2.2. Hipofiz Bezi Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı Hipofiz bezi incelemelerinde koronal ve sagittal planda kesitler alınır. Resim 2.10: Sagittal planda alınan hipofiz MR görüntüleri 85
Resim 2.11: Koronal planda alınan hipofiz MR görüntüleri 86
2.3. Nazopharynx Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 2.12: Sagittal planda alınan nazopharynx MR görüntüsü 87
2.4. Boyun Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 2.13: Aksiyal planda alınan boyun MR görüntüleri 88
Resim 2.14: Aksiyal planda alınan boyun MR görüntüleri 89
2.5. Omurga Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 2.15: Sagittal planda alınan omurga MR görüntüsü 90
Resim 2.16: Sagittal planda alınan servikal vertebra MR görüntüsü Resim 2.17: Koronal planda alınan servikal vertebra MR görüntüsü 91
Resim 2.18: Aksiyal planda alınan servikal vertebra MR görüntüsü Resim 2.19: Sagittal planda alınan torakal vertebra MR görüntüsü 92
Resim 2.20: Aksiyal planda alınan torakal vertebra MR görüntüsü 93
Resim 2.21: Sagittal planda alınan lumbal vertebra MR görüntüsü 94
Resim 2.22: Koronal planda alınan lumbal vertebra MR görüntüsü 95
Resim 2.23: Aksiyal planda alınan lumbal vertebra MR görüntüsü 96
2.6. Toraks Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 2.24: Sagittal planda alınan toraks MR görüntüleri 97
Resim 2.25: Koronal planda alınan toraks MR görüntüleri 98
Resim 2.26: Meme aksiyal MR görüntüsü Resim 2.27: Aorta MRG anjiografisi 99
2.7. Abdominal Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı Resim 2.28: Sagittal planda alınan abdominal MR görüntüleri 100
Resim 2.29: Koronal planda alınan abdominal MR görüntüleri 101
2.8. Pelvis Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı 2.8.1. Kadın Pelvisi Manyetik Rezonans Görüntüleri Resim 2.30: Sagittal planda alınan kadın pelvis MR görüntüleri 102
Resim 2.31: Koronal planda alınan kadın pelvis MR görüntüleri 103
Resim 2.32: Aksiyal planda alınan kadın pelvisi MR görüntüleri 104
2.8.2. Erkek Pelvisi Manyetik Rezonans Görüntüleri Resim 2.33: Sagittal planda alınan erkek pelvisi MR görüntüleri 105
Resim 2.34: Koronal planda alınan erkek pelvisi MR görüntüleri 106
Resim 2.35: Aksiyal planda alınan erkek pelvisi MR görüntüsü 107
2.9. Eklem Manyetik Rezonans Görüntülerinde Anatomik Yapı 2.9.1. Omuz Eklemi Manyetik Rezonans Görüntüleri Resim 2.36: Koronal planda alınan omuz MR görüntüleri 108
Resim 2.37: Sagittal planda alınan omuz MR görüntüleri 109
2.9.2. Dirsek Eklemi Manyetik Rezonans Görüntüleri Resim 2.38: Koronal planda alınan dirsek eklemi MR görüntüleri 110
Resim 2.39: Sagittal planda alınan dirsek eklemi MR görüntüleri 111
2.9.3. El Bileği Eklemi ve El Manyetik Rezonans Görüntüleri Resim 2.40: Koronal planda alınan el bileği MR görüntüsü Resim 2.41: Sagittal planda alınan el ve el bileği MR görüntüsü 112
2.9.4. Kalça Eklemi Manyetik Rezonans Görüntüleri Resim 2.42: Koronal planda alınan kalça eklemi MR görüntüleri 113
Resim 2.43: Sagittal planda alınan kalça eklemi MR görüntüleri 114
2.9.5. Diz Eklemi Manyetik Rezonans Görüntüleri Resim 2.44: Koronal planda alınan diz eklemi MR görüntüsü 115
Resim 2.45: Sagittal planda alınan diz eklemi MR görüntüsü 116
2.9.6. Ayak Bileği ve Ayak Manyetik Rezonans Görüntüleri Resim 2.46: Koronal planda alınan ayak bileği ve ayak MR görüntüleri 117
Resim 2.47: Sagittal planda alınan ayak bileği ve ayak MR görüntüleri 118
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Manyetik Rezonans Görüntülerinde anatomik yapıyı ayırt ediniz. ĠĢlem Basamakları Serebral MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Hipofiz MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Nazopharynx MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Boyun MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Servikal vertebra MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Torakal vertebra MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Lumbal vertebra MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Toraks MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Abdominal MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Pelvis MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Omuz eklemi MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Dirsek eklemi MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. El bileği eklemi ve el MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Kalça eklemi MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Diz eklemi MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Ayak bileği ve ayak MR görüntülerinde anatomik yapıları gösteriniz. Öneriler MR görüntülerini radyoloji ile ilgili çeģitli internet sitelerinde inceleyebilirsiniz. 119
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Serebral sagittal MR görüntüsünde belirtilen anatomik yapı aģağıdakilerden hangisidir? A) Üçüncü ventrikül B) Frontal sinüs C) Corpus callosum D) Pons E) Cerebellum 2. Boyun aksiyal MR görüntüsünde belirtilen anatomik yapı aģağıdakilerden hangisidir? A) YumuĢak damak B) Nazopharynx C) Maksilla D) Vermis E) Medulla oblangata 3. Servikal vertebra sagittal MR görüntüsünde belirtilen anatomik yapı aģağıdakilerden hangisidir? A) Foramen magnum B) Atlas C) Ġnter vertebral disk D) Özofagus E) Spinal kord 120
4. Thorakal vertebra aksiyal MR görüntüsünde belirtilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Sağ akciğer B) Kosta C) Ġntervertebral disk D) Özofagus E) Trapezeus kası 5. Thoraks sagittal MR görüntüsünde belirtilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Trachea B) Sol atrium C) Sağ pulmoner arter D) Sağ ventrikül E) Diyaphragma 6. Pelvis sagittal MR görüntüsünde belirtilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Mesane B) Ġnce bağırsaklar C) Sakrum D) Symphysis pubis E) Uterus 121
7. Kalça eklemi koronal MR görüntüsünde belirtilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Vena cava inferior B) Os ilium C) Femur baģı D) Uterus E) Mesane 8. Diz eklemi sagittal MR görüntüsünde belirtilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Os Femur B) Os Patella C) Os Tibia D) Ġnfrapatellar yağ yastıkcığı E) Yüzeyel femoral arter DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise Modül Değerlendirme ye geçiniz. 122
MODÜL DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Beynin coronal kesit resminde 5 rakamı ile gösterilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Corpus callosum B) Parietal lob C) Occipital lob D) Temporal lob E) Truncus cerebri 2. Paranazal sinus aksiyal BT görüntüsüne göre aģağıdaki eģleģtirmelerden hangisi yanlıģtır? A) 1-Bulbus oculi B) 2-Septum nasi C) 3-Maksiller sinus D) 4-Sphenoid sinus E) Clivus 123
3. Paranazal sinus sagittal BT görüntüsüne göre 1 rakamı ile gösterilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Frontal sinus B) Ethmoid sinus C) Sphenoid sinus D) Konka nasalis E) Os nasale 4. Thoraks aksiyal BT görüntüsüne göre, aģağıdaki eģleģtirmelerden hangisi yanlıģtır? A) 1 ve 2- Karaciğer B) 3-Sağ akciğer C) 4-Sol akciğer D) 8-Mide E) 9-Torasık vertebra 5. Abdomenin aksiyal kesit resminde 9 rakamı ile gösterilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) VCĠ B) L2 vertebra C) Paoas major kası D) Kolon E) Sol böbrek 124
6. Pelvis aksiyal BT görüntüsüne göre, aģağıdaki eģleģtirmelerden hangisi yanlıģtır? A) 1-Femur B) 3-Radix penis C) 4-Pubis D) 5-Uterus E) Gluteal kaslar 7. Hipofiz bezi sagittal MR görüntüsünde hipofiz bezi, aģağıdaki rakamların hangisi ile gösterilmiģtir? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 8. El bileği ve el koronal MR görüntüsüne göre okla gösterilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Trapezium B) Triquetrum C) Hamatum D) Kapitatum E) Lunatum 125
9. Ayak bileği ve ayak sagittal MR görüntüsüne göre okla gösterilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Talokrural eklem B) Subtalar eklem C) Kalkaneokuboid eklem D) Navikular E) Kalkaneus 10. Meme aksiyal MR görüntüsüne göre okla gösterilen anatomik yapı, aģağıdakilerden hangisidir? A) Areolar süt kanalları B) Yağ adacığı C) Glandular doku D) Cilt altı yağ dokusu E) Cooper ligamentleri 11. Resimde verilen MR görüntüsünü aģağıdaki bilgilerden hangisi ifade eder? A) Omuz eklemi koronal B) Dirsek eklemi koronal C) Diz eklemi koronal D) Dirsek eklemi sagittal E) El bileği koronal 126
12. AĢağıdaki anatomik yapıları, adomen sagittal BT görüntüsünde belirtilen uygun rakamlarla eģleģtiriniz. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baģvurunuz. 127
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 ĠN CEVAP ANAHTARI 1 D 2 E 3 B 4 C 5 C 6 A ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 NĠN CEVAP ANAHTARI 1 C 2 B 3 E 4 C 5 B 6 A 7 B 8 B MODÜL DEĞERLENDĠRME CEVAP ANAHTARI 1 D 2 C 3 A 4 D 5 E 6 D 7 D 8 E 9 A 10 C 11 D 12 SOL BÖBREK 4 SOL AKCĠĞER 1 ACETABULUM-6 GLUTEAL KASLAR- 7 PSOAS KASI-5 AORTA-10 SAĞ AKCĠĞER-11 SAĞ BÖBREK-8 KARACĠĞER-9 KOLON-3 DALAK-2 128
KAYNAKÇA KAYNAKÇA FERNER H., J. STAUBESAND, Sobotto Atlas of Human Anatomy, Urban & Schwarzenberg, Münih, 1982. FRANK H. Netter, M. D. T. HANSEN John ph. D., Ġnsan Anatomisi Atlası, University of Rochester School of Medicine and Dentisty Rochester, Nobel Tıp Kitabevleri, 2005. GÖZÜN Nezaket, Sağlık Eğitim Enstitüsü Ders Notları MOELLER T:B:, E.Reif (Editör, Civan IġLAK), Kesitsel Anatomi Cep Atlası Bilgisayarlı Tomografi ve Manyetik Rezonans Görüntüleme, Cilt I:BaĢ ve Boyun,Nobel Tıp Kitabevleri, 2007. MOELLER T:B:, E.Reif (Çeviri,Deniz ÇEBĠ OLGUN), Kesitsel Anatomi Cep Atlası Bilgisayarlı Tomografi ve Manyetik Rezonans Görüntüleme, Cilt II:Toraks,Kalp,Abdomen,Pelvis, Nobel Tıp Kitabevleri, 2007. MOELLER T:B:, E.Reif (Editör: Kaya KANBEROĞLU, M.Halit YILMAZ, Ġlknur MUMYAPAN), Kesitsel Anatomi Cep Atlası Bilgisayarlı Tomografi ve Manyetik Rezonans Görüntüleme, Cilt III: Omurga,ekstremiteler, Eklemler, Nobel Tıp Kitabevleri, 2007. YILDIRIM Mehmet, Resimli Anatomi Sözlüğü, Yüce Yayınları, 1997. http://www.meddean.luc.edu/lumen/meded/grossanatomy/x_sec/mainx_sec.ht m (15.04.2011) http://www.info-radiologie.ch/index-english.php (01.04.2011) http://library.med.utah.edu/webpath/webpath.html (15.03.04.2011) http://www.anatomy.hacettepe.edu.tr/sayfa/kesitsel.html (15.04.04.2011) http://ect.downstate.edu/courseware/rad-atlas (15.03.04.2011) 129