Ön söz. Leif Dag Blomkvist ten notlar

Transkript

1 Ön söz Maalesef, artı gerçeklik, psikodramanın üzerinde çok az şey yazılmış bir boyutudur. Psikodramanın en yaşamsal iyileştirici ve gizemli unsurlarından biri olarak görülse de bu yöntemin yaratıcısı J. L. Moreno bile bu konu üzerine çok az şey yayımlamıştır. Psikodrama yöneticilerinin üç kuşağı bu kitap için bir araya geldi: J. L.nin yaşamda ve işte ortağı Zerka Moreno; Zerka Moreno nun öğrencisi ve aynı zamanda psikodrama eğitimcisi, gerçeküstü psikodrama geliştiricisi, arıtıcısı ve öğreticisi Leif Dag Blomkvist ve onun öğrencisi Thomas Rützel. Yazarlar, bu kitabı, daha önce psikodramayla ilgili yazında hiçbir eserin aynı şekilde ya da bağlamda ilgilenmediği alanları kapsadığı için yazdı. Bu yalnızca her düşünceden terapistler için değil filozoflar, dramatistler ve diğer hümanistler için de geçerlidir. Burada, Leif Dag Blomkvist e söylenmiş kendi sözleriyle, Zerka Moreno uzun süre ihmal edilmiş ve hem grup hem kişisel psikoterapi hakkında akılcı fikirlere meydan okuyan bu kavramı anlatıyor. Psikodrama bir eylem yöntemi olsa da okurlar, Zerka Moreno nun söylediklerini okurken yazılı sözcüklerin de bir ruh taşıdıklarını deneyimleyecektir. Bizleri J. L. Moreno nun psikoterapötik fikirleri ve yöntemlerinin kökenlerine götürüyor ve onun sunduğu devrimci ve insancıl seçeneği tanımlıyor. Zerka Moreno, akıl ve mizahla ideal psikoterapötik zihnin ve kalbin özünü ifade ederek psikodrama, grup psikoterapisi ve sosyometrinin felsefelerini, uygulamalarını ve insan ve dünya için anlamlarını anlatıyor. Leif Dag Blomkvist ten notlar Zerka Moreno yla asıl görüşmeler 1992, 1993, 1995 ve 1998 de Güney Carolina Myrtle Beach te yapıldı. Sonradan bu kitabın bölümleri hâline

2 viii Ön söz gelen bir dizi konuyu kapsadılar. Yayım süreci sırasında klinik uygulamalar üzerine bir bölüm (üç olgu çalışması) ve bir sonuç bölümü içerdi. Her bölüme bir giriş ekledim. (İtalik yazı biçimi sayesinde fark edilebilirler.) Bunlar, görüşmelerin parçası değiller. Okurun bazen karmaşık olan konulara odaklanmasına yardımcı olacaklarını düşünerek bunları ekledim. Beacon, New York Moreno Enstitüsünde genç bir öğrenciyken bazen Dr. Moreno yla özel olarak konuşuyordum. Ona karşı olan kişisel duygularım karmaşıktı. Bir yandan, her şeyi tersine çeviren zihni (spiritus perversus) bana çarpıcı gelmişti. Dolayısıyla kendimi onun yanında hiçbir zaman güvende hissetmiyordum. Diğer yandan, o gerçek bir yaratıcıydı. Zerka Moreno yla ise yıllar geçtikçe daha yakın bir ilişki kurdum. Dr. Moreno yla sohbetlerimin biri sırasında, Zerka yı sadece eşi ve hayat arkadaşı olarak değil bir eğitmen olarak da derin bir saygıyla sevdiğini anladım. Birçok adamın harika fikirleri olur ancak kendilerini dinleyecek, anlayacak ve fikirlerini dönüştürüp dünyaya yayacak birine ihtiyaç duyarlar. Gördüğün gibi Dag, fikrim vardı ama Zerka aracımdı. O olmadan asla başaramazdım. dedi bana. Kim Yaşamda Kalacak? adlı kitabında Moreno şöyle yazar: Spontanlık, olmadan yaratıcılık cansızlaşır. Canlılığın yoğunluğu, içinde yer aldığı spontanlık oranına göre artar veya azalır. Yaratıcılık olmadan spontanlık boş ve kısırdır. (Moreno 1953: 40). Spontanlık yaratıcılığı insanlarla etkileşim hâlindeyken gerçekleştirir. Böylece J. L. Moreno yaratıcı kısım olarak ve Zerka Moreno spontan kısım olarak birbirlerini eşsiz bir biçimde tamamladılar. Bu kitabın okurları aynı zamanda, bir kişinin psikodramanın neşesini ve tam anlamını deneyimleyebilmesi için ne kadar çok deneyim sahibi olması ve acı çekmesi gerektiğinden haberdar olacak. Zerka Moreno nun söylediklerini okuyarak yaşamında ailesini, savaş ve hastalıkla ilgili her mücadelesini, bilgeliğini gerçekten insancıl bir biçimde genişletmek için kullanan bir kadın tanıyacaklar. Görüşme editörü Thomas Rützel den notlar Eğitimimin ilk psikodrama semineri 1985 te Leif Dag Blomkvist tarafından yönetilmişti. O zamandan beri başlıca psikodrama eğitmenim, süpervizörüm, son birkaç yıl içerisinde de meslektaşım ve sadık bir arkadaşım oldu. Dokuz yıl sonra esini, zekâsı, cesareti, dürüstlüğü ve çalışkanlığı için ona hâlâ hayranlık duyuyorum. Ayrıca kendisine makale ve eğitim programlarını hazırlarken öneride bulunma ve yardım etme ayrıcalığım olmasından da çok büyük keyif alıyorum. Zerka Moreno yla ilk kez 1993 te New York ta uluslararası eğiticiler toplantısının yapıldığı hafta sonunda tanıştım. Zerka Moreno ile

3 Ön söz ix Dag Blomkvist in görüşmelerinin düzeltmeleri Psikodrama Lideri adlı tezim olması fikri o zaman, orada ortaya çıktı. Umarım bu kitabın okurları, onunla bu karşılaşmamdan, düzeltme yaparken aldığım kadar keyif alırlar. Zerka Moreno dan notlar Psikodramayı neredeyse 60 yıl boyunca deneyimlemiş biri olarak, onun bir Merhamet Tiyatrosu olduğu sonucuna vardım. O, en kötü yanlarımızı sevip kabul edebildiğimiz bir yerdir. Psikodramayla ortak insanlığımızı deneyimler ve insan olmanın gerçekten ne anlama geldiğini anlarız. Geçmişi aşmayı ve daha umut verici bir geleceğe ulaşmayı öğreniriz. Psikodramada eşleme olarak bilinen bir teknik vardır. İyileştirici bir oyuncu, protagonistin yanında durur, oturur ya da yürür ve onun kendini daha bütünüyle ifade etmesine yardımcı olur. Belki de psikodramanın şu ana kadar karşılaştığım en iyi tanımını bir danışanımdan duymuştum. Psikodramanın ne olduğunu biliyorum. demişti, O, yaşamın eşidir.

4 Teşekkürler Marc Treadwell e son taslağa yaptığı yorumlar ve katkılar için minnettar olduğumuzu ifade etmek isteriz. Toni Horvatin, bazen bazı kısımları sürekliliklerini ve anlamlarını korumak için üzerlerinde çalışıp tekrar yazarak paha biçilmez yayınsal danışmanlık ve yardımda bulundu. Ayrıca metni arındırdı ve basım öncesi detaylarla ilgilendi. Hoş ve profesyonel tutumu ve sabırlı yardımı için, Routledge yayın asistanı Joanne Forshaw a özel teşekkürler. Bu süreci sonuçlandırmakta bize kılavuzluk eden, Psychology Press Ltd.de kıdemli üretim editörü Imogen Burch a da minnettarız. Son olarak, bu kavramları anlamamızı olanaklı kılan ve bizleri zenginleştiren sayısız protagonist, danışan, öğrenci ve meslektaşımıza da teşekkür etmek isteriz. Onlar olmadan bu kitap asla yazılamazdı. Yazarlar, Random House, Inc.in bir ünitesi olan yayıncı Alfred A. Knopf a da K. Gibran ın Peygamber (1923) adlı eserinden alıntı yapılmasına izin verdiği için teşekkür ederler.

5 Çeviri editörünün ön sözü J. L. Moreno nun yaşadığı yıllara baktığımızda onun 1. ve 2. Dünya Savaşlarına tanıklık ettiğini görüyoruz. Büyük olasılıkla bir bilim insanı ve kanımca bir dâhi olarak tanık olduğu yıkımlarla baş edebilmek için bir karşı enerji, insanın gizilgüçlerini harekete geçirerek yapıcı bir kuram geliştirmek istedi. Bu bakış açısıyla insanı-insana sevgi ve kabulle kazandıracak, bunun gerçekleşmesinin önündeki engelleri kaldıracak, geçmişte yaşananları yeni bir anlayış ve algılayışla üzerinde çalışılabilecek bir malzemeye dönüştürdüğünü görmekteyiz. Bu yeni algılayış ve anlayış geçmişi onarmakla kalmayıp aynı zamanda ve doğal bir sonuç olarak geleceği yeniden kurma fırsatı verecektir. Bu durum ise, insanın bir diğerini onun gerçekliğiyle tanıması ve kabul etmesinin yolunu açacaktır. Açılan bu yol yaşamın yeniden yapılanmasında işlev görecek ve bu böyle döngüsel olarak sürüp gidecektir. Kanımca Moreno nun dehası bunu gerçekleştirebilmek için o zamana kadar ele alınmamış bir yaklaşım ve çalışma alanı işlevi görecek Artı Gerçeklik kavramının ortaya koymasını sağlamıştır. Çok önemli bir kavram olmasına karşın artı gerçeklikle ilgili Moreno ya ait yazılı bilgi pek yoktur. Çoğunlukla kavrama dair bilgileri Moreno nun uygulamalarından ve sonraki kuşak psikodramacıların yazılarından öğrenmekteyiz. Bu nedenle J. L. Moreno nun, hem yaşam hem de çalışma arkadaşı Zerka T. Moreno, Zerka T. Moreno nun öğrencisi Leif Dag Blomkvist ve onun öğrencisi Thomas Rützel in yazdığı bu kitap Türkçe alan yazın için önemli bir kaynaktır. Artı Gerçeklik ve İyileştirme Sanatı nı oluşturan yazarların psikodramanın üç kuşağını bir araya getirmiş olmasıyla birlikte çevirisinin de iki kuşağı bir araya getirdiğini kıvanç duyarak belirtmeliyim: oğlum Barış Şimşek ve beni. Kitabın çevirisini oğlum Barış Şimşek yaptı. Çeviri süreci boyunca sık sık büyük ozan Nazım Hikmet in Babamdan ileriyim, oğlumdan geri sözlerini anımsatıcı durumlar yaşadım. Özverili ve özenli çabasını, Türkçeye hâkimiyetini bir kez daha görmekten onur duydum. Tüm emeği için teşekkür ederim.

6 xii Psikodrama, artı gerçeklik ve iyileştirme sanatı Artı Gerçeklik ve İyileştirme Sanatı artı gerçekliği anlaşılır bir dille açıklamasının yanı sıra kapsadığı başlıklar açısından pek çok başka alanda çok konuşulup uygulansa da az yazılmış konuları da içermektedir. Böylelikle, psikodramanın oluşum sürecini, önemli tekniklerinin hangi gereksinimlerden geliştirildiğini, insanın en temel varoluşsal soru ve sorunlarına nasıl yaklaştığını öğrenme fırsatı vermektedir. Bu nedenle de psikodramaya ilgi duyanların yanısıra insanın varoluşsal soru ve sorunlarıyla ilgilenen herkes için önemli bakış açısı geliştirme işlevi göreceğine inanıyorum. Türkiye ye psikodramayı taşımış değerli hocamız Dr. Abdülkadir Özbek in sürdürmemiz için bizlere emanet ettiği psikodrama yolculuğunda, çeviriler aracılığıyla ülkemize değerli kaynaklar kazandırma çabamızdan bir beklentimiz de bu ve basılacak diğer kitapların sonraki kuşak psikodramacıların bir araya gelerek insanlığa hizmet edecek ürünler vermelerine esin olmasıdır. Psikodrama çeviri dizisine başlayabilmemizde konuya kucak açan Nobel Akademik Yayıncılık Genel Yayın Yönetmeni Nevzat Argun a ilkeli, içten ve özenli destek ve katkılarından dolayı Enstitümüz adına sonsuz teşekkür ederim. Böylelikle insanlık için iyi eserler bırakmaya çalışan iki kurumun içtenlikli iş birliği gerçekleşebildi. Süreç boyunca değerli katkılarını aldığımız Yayın Koordinatörü Pınar Gülter e ve emeği geçen tüm Nobel Akademik Yayıncılık çalışanlarına yeni dostlar kazanmış olmanın mutluluğuyla Enstitümüz adına teşekkürlerimizi sunarım. Editör Bircan Kırlangıç Şimşek Dr. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Başkanı

7 Çevirmenin ön sözü Artı Gerçeklik ve İyileştirme Sanatı nın özgün hâline annem kitabı okurken göz gezdirme fırsatım olmuştu. Önemli bir kuram geliştirmiş olan J. L. Moreno nun bir çocukluk anısından oluşturduğu kuramdan nasıl yararlandığını görmek ve diğer bazı olgu örnekleri ilgimi çekmişti ve kitabı okuma isteği uyandırmıştı. Annemin bunu çevirmek isteyip istemediğimi sormasına bu nedenle Evet! dedim. Oldukça ilgi çekici olan kitabı çevirme sürecini, çok emek gerektirmesine karşın, keyifli bir yolculuk olarak yaşadım. Artı Gerçeklik ve İyileştirme Sanatı nı psikodramacıların yanı sıra psikodrama dışından da çok fazla insanın ilginç ve heyecan verici bulacağını düşünüyorum. Bu kitabı, çok erken yaşta kitaplarla dost olmamda büyük katkısı olan dedem Kemal Kırlangıç a ithaf ediyorum. Çeviren Barış Şimşek