Sunuş. Dr. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Başkanı Bircan Kırlangıç Şimşek

Transkript

1 Sunuş Psikodramayla ilk kez karşılaşanların çoğunluğu büyük bir şaşkınlık yaşar. Bu, daha önce başka yöntemlerle tanışmış olanlar için ayrıca ilginç ve gizemli bir karşılaşma olarak algılanır. Şaşkınlığı yaratan fark, psikodramanın dayandığı felsefenin insanı, sağlıklı yanını da içeren bütünlüğü ile ele alması, dolayısıyla yaşamda olmanın ilk ve en önemli belirtisi görülen eyleme dayalı olmasıdır. J. L. Moreno, insanlık tarihinin içinde yaşadığı kesitinde iki büyük dünya savaşının tanığı olarak insanın kendini ve diğerini eyleme dayalı bir yöntemle onarmasının ve kendini gerçekleştirmesinin yolunu bulmuştur. Psikodramaya Derinlemesine Bakış: Psikodramanın Terapötik Yanları psikodramanın tüm terapötik ögelerini bu bağlamda ele alan önemli baş ucu kitaplarından biridir. Kitabın yazarı Peter Felix Kellermann, farklı tarihlerde ülkemize gelerek konuşmalar yapmış değerli bir psikodramatisttir. Kellermann ın yaşadığı ülkede tanık olduğu insanlık durum larına ilişkin böylesine derinlemesine ve kapsamı açısından geniş, geliştirici bir eser yaratmasını da anlamlı buluyorum. Kitabın çeviri editörlerinden Sayın Bahar Gökler ve Sayın Aliye Mavili Aktaş, Abdülkadir Özbek hocamızın öğrencileri olarak psikodramaya başlamış ve o günden bu yana psikodrama çalışmalarının eğiticisi ve gönüllü çalışanları olmuş değerli eğitimcilerimizdirler. Ayrıca Sayın Gökler Ankara Psikodrama Derneği mizin ve Enstitü müzün Etik Kurulu nun başkanıdır. Bugüne kadar pek çok genç arkadaşımızın yetişmesinde önemli katkıları olmuştur. Ilgın Gökler Danışman, Bahar Gökler in kızı olarak genç psikodramacılarımızdan olup psikodrama dünyasında yetişmiştir. Böylelikle bu kitap, kuşakları önemli bir eser etrafında buluşturmuş olmasından dolayı ayrıca önemli ve psikodramanın ülkemizdeki geleceği, genel olarak geleceğimiz için umutlandırıcıdır. Çeviri editörlerine ve değerli katkılarıyla kitabın çevirisini yapan çeviri ekibine ayrıca teşekkür ederim. Psikodrama çeviri dizini oluşturmamızda konuya içtenlikle kucak açmış olan Nobel Yayıncılık Genel Yayın Yönetmeni Nevzat Argun a, ilkeli, içten ve özenli destek ve katkılarıyla bu kitabı ve diğer psikodrama kitaplarını dilimize kazandırmış olmalarından dolayı ayrıca, Enstitümüz adına sonsuz teşekkür ederim. Süreç boyunca değerli katkılarını aldığımız Pınar Gülter e ve emeği geçen tüm Nobel Yayıncılık çalışanlarına yeni dostlar kazanmış olmanın mutluluğuyla Enstitümüz adına sonsuz teşekkürler. Dr. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Başkanı Bircan Kırlangıç Şimşek

2 Çeviri Editörleri Adına Önsöz Günümüzde psikodrama, temel aldığı kuramdan çok, uygulama alanları üzerinden tanınmakta ve tartışılmaktadır. Bu kitap özgün ve anlaşılır dili ile psikodrama kuramı ve temel psikodramatik kavramlara yönelik sistematik açıklama ve çözümlemeler getirmekte, dolayısıyla bu kitap bağlamında, psikodrama uygulamalarının kuramsal alt yapısı aydınlığa çıkarılmaktadır. Derinlikli bir biçimde psikodramatik kavramlara yönelinmesinin yanında bu kitapta psikodrama grubunda üyeler arası ilişki ve iletişimler, psikodramatistlerin farklı rolleri üzerinde de durulmuştur. Bütün bu boyutları ile Peter Felix Kellermann ın bu kitabı, psikodrama eğitiminde gerek eğitilenler gerekse eğiticiler açısından çok yararlı bir baş ucu kitabı niteliği taşımaktadır. Ayrıca kitabın içeriğinde yer alan Psikodrama Yöneticisi İşlemleme Çizelgesi yapılan uygulamaların nesnel değerlendirilmesi ve psikodramatistlerin becerilerinin geliştirilmesi gereken yanlarının sistematik ölçütler üzerinden ele alınabilmesi açısından çok önemli bir katkı sağlamaktadır. Bu kitabın oldukça uzun bir öyküsü vardır. Bu kitap benim ve Prof. Dr. Aliye Mavili Aktaş ın birlikte yürüttüğümüz bir psikodrama grubunda (2002 yılı), bölüm bölüm çevrilip baştan sona okunarak ve kuramsal eğitim açısından üzerinde uzun tartışmalar yapılarak ele alınmış ve bu eğitim süreci pek çok yanıyla gerek eğitilenler gerekse bizler açısından yararlı ve iz bırakan bir çalışma dönemi olmuştur. Şimdi bu kitapta, o zamanki grup üyelerinin çevirdiği, dolayısıyla o günleri bu güne taşıyan bazı bölümler bulunmaktadır. Eğitim ve insanın kendini geliştirmesi bir süreçtir. O günün psikodrama öğrencileri, bugün bu kitabın çevirmenleri olmuşlardır. Psikodrama öğrencilerinin, kavramlarla tam tanışmamış dilleri, çeviri editörleri ile buluşarak yeniden yeniden gözden geçirilmiştir. Psikodrama öğrencileri ile birlikte deneyimli psikodramatistlerin çevirilerinin yer aldığı bu kitap farklı boyutlarıyla kuşaklararası bir ortaklaşmanın ürünü, bir buluşma nesnesidir. Bütün bu süreç bir emek kuyumculuğu, bütün bu ince iş bir insan birlikteliğinin, bir yarar üretiminin sonucudur. Umarız bu kitap okur ile yazarını ve çevirmenlerini de kolayca buluşturan, beğeni ile okunan, katkı sağlayıcı bir kitap olur. Saygılarımızla Çeviri Editörleri Adına Prof. Dr. Bahar Gökler

3 Önsöz Çeviren: Ilgın Gökler Danışman Yrd. Doç. Dr., Bahçeşehir Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, İstanbul Peter Felix Kellermann, bir tıp doktoru olan babam J. L. Moreno nun düşünsel katkıları üzerine bu heyecan verici çalışmasının önsözünü yazmam için bana olağanüstü bir olanak sundu. Psikodrama kuramı ve terapisine yönelik bu sistematik ve kışkırtıcı yaklaşım, bana çok değerli bir Amerikalı felsefeci olan William James in bir gözlemini anımsattı. James, bir kişinin karşılaşabileceği pek çok seçenek içinden, belli bir dünya görüşüne kendini kaptırmasının büyük ölçüde mizacıyla ilgili olduğunu ileri sürmüştür. Verdiği örneğe göre, felsefi görgülcüler (John Locke ve David Hume gibi) olgusal gerçekleri severken, akılcı meslektaşları (örneğin Hegel) sistem ve düzen yanlısıdırlar. Tabi burada James, bir felsefeci değil de bir psikolog olarak konuşmuş olduğundan, hangi dünya görüşünün doğru olduğu sorusuna yönelik bunun uygun bir soru olduğunu varsaysak bile kişisel yanlılığa dayalı açıklamalar yersiz olacaktır. Yine de, James in bu psikolojik gözlemi, 20. yüzyılın çok önemli dinamik psikiyatristleri bağlamında düşünmeye değerdir. Örneğin, bir öğrenci ya da hasta olarak Freud dan çok Jung dan etkilenen farklı insan gruplarını düşünelim. Hangisinden daha fazla etkilenirlerse etkilensinler, yine de psikanalize yakın olanlarla psikodrama gibi daha etkin yaklaşımlara yakın olanlar arasındaki farklılıklar daha çarpıcıdır. Bu soruya ilişkin olarak, kendi çevremde biraz aykırı kaldığımın farkına vardığımdan beri daha emin konuşabiliyorum. Her yanım, babamın çalışmasının genellikle çok zeki olan takipçileri ile sarılmışken, onların benden çok daha dışa dönük, deyim yerindeyse, spontan olduklarını fark ettim. Genellikle onlar, yaptıklarını yazmaktan çok yapmakla daha ilgili görünen kişilerdi. Benim psikodramanın uygulamasına yönelik eğitimim, her ne kadar bazı yönlerden erken başladıysa da, hiçbir zaman felsefesi ya da kuramına duyduğum ilgi gibi içimden gelen doğal bir süreç izlemedi. Bu nedenle, bir kolej öğrencisi olarak babamın kütüphanesini karıştırırken, bir zamanlar benim gibi psikodramanın kuramsal yönlerini geliştirmek isteyen insanlar olduğunu keşfetmekten heyecan duyardım. Aralarında bazı önde gelen

4 8 / PSİKODRAMAYA DERİNLEMESİNE BAKIŞ sosyal ve din bilimcilerin de olduğu bu kişilerin çoğu, 1930 ların ortalarından 1950 lerin ortalarına kadar, ben daha henüz doğmamışken, bu işin içindeydiler. Beacon House tarafından o dönemde yayımlanmış olan çok sayıda monograf bunu doğrulamaktadır: Psikodrama, cilt 2 bunun en iyi bilinen örneğidir. Bana kalırsa, psikodrama kuramının gelişiminde yaşanan yaklaşık 30 yıllık bir görece durgunluk döneminin nereden kaynaklandığı konusunda çıkarım yapmaya çalışmanın bir yararı yoktur. Görece diyorum çünkü, özellikle annem Zerka T. Moreno da dahil olmak üzere, psikodramatik süreçler konusunda daha geniş bir anlayışa sahip olmamız için uğraşmayı sürdüren kişilerin (ki bunların sayıları görece azdır) çalışmalarını azımsıyor olduğumun düşünülmesini kesinlikle istemem. Ancak, onların birer istisna olduğu ve psikodramada belli bir düzeyde kavramsal durgunluk yaşandığı da üzücü bir gerçektir. Tıpkı önceki kuşakların yaptığı çalışmaların beni yanlış çıkardığı gibi, Peter Felix Kellerman ın da beni yanlış çıkarıyor olma olasılığının altını çizerek, düşünsel hareketlere ilişkin önceki psikolojik çıkarımlarımı gözden geçirmekteyim. Yeni bir psikodramacı kuşak yetişmiştir ve bu yeni kuşak, psikodramaya ilgi duyan kişilerin bilimsel üretim için gereken sabırdan yoksun oldukları yönündeki ön yargılı izlenimi çürütmeye hazırdır. Gerçekten de, son 10 yıl içindeki yolculuklarım sırasında, özellikle de Avrupa da, psikodramanın kuramsal açıdan zenginleştirilmesine gönül vermiş genç psikolog ve hekimlerden oldukça etkilendim. Bu da beni, Kellermann ın da açıkça ortaya koyduğu, belki de bu kitaptan çıkarılacak en önemli derse götürüyor: Psikodrama içerisinde zengin ve eşsiz bir kuramsal yapı bulunmaktadır. Bu kuramsal zenginlik sıklıkla göz ardı edilmiş ve psikodramatik yöntemler özelikle çeşitli psikanalitik yaklaşımlara ait olan başka kavramlar altında ele alınmıştır. Bu tür bir manevranın yarattığı en önemli sorun, kuram ve teknik arasında yapay bir ayrıma yol açmasıdır. Başka bir deyişle, psikodramanın, birbiriyle bağlantısı çok da güçlü olmayan bir çanta dolusu terapötik teknikten oluştuğunu düşünmek, J. L. Moreno nun psikodramayı icat ettiği şeklinde hatalı bir düşünceye neden olacaktır. Ancak, bu konudaki kayıtlara ilişkin çok derinlemesine olmayan bir inceleme bile, tıpkı babamın görüşlerinin zaman içinde gelişmiş olması gibi, psikodramanın da zaman içinde geliştiğini gösterecektir. Bu durum kimseyi psikodrama kuramını kabul etmek zorunda bırakmasa da, düşünsel dürüstlük en azından bu kuramın yok sayılmamasını gerektirir. Kellermann, psikodramanın bazı temel kuramsal ve uygulamalı yönlerini bir sistem içine oturtmak ve açıklığa kavuşturmak gibi zorlu bir iş üstlenmiştir. Bu proje süresince geçmişten gelen bazı yanlış inanışları bir yana koyarak, yeni bir kavramsal zemin oluşturmuştur. Bunu yapabilmesinin altında yatan şey, psikoterapi alanyazınına ilişkin etkileyici düzeyde geniş bir kavrayış, yoğun bir klinik deneyim, üretken bir felsefi düşünme yeteneği ve yenilikçi güdülere sahip olma gibi az rastlanır nitelikler taşımasıdır. Bu tür bir çalışmanın önemini yadsımak olanaksızdır. Psikodramanın diğer kuramsal yaklaşımlar tarafından yıpratılmaması ve düşünsel tarih içinde yalnızca

5 ÖNSÖZ / 9 bir merak ediş olarak akıllarda kalmaması için, yeni düşünceler ve olasılıkları uyarıcı, harekete geçirici bir kaynak olarak süreklilik taşıyan değerini kanıtlaması gerekmektedir. Daha derin biçimlerde yorumlanabilecek kadar zengin olduğu kanıtlanmamış hiçbir felsefe ya da kuram, kültürün yaşayan bir ögesi olarak uzun süre ayakta kalmayı başaramamıştır. Bunlar, Batlamyusçu (Ptolemaic) evrenbilim ya da Orta Çağ ın salgı (humor) tıbbı ya da anlama ve kontrol etme çabasının ürünü olan ve daha az bilinen yüzlerce yöntem gibi geçmişteki silik bir iz olmanın ötesine geçemez. Psikodrama alanyazınını izleyen okuyucular, Kellermann ın psikodrama kuramınına ilişkin olarak yaptığı etkili çözümlemelerin 10 yıldır farkındadırlar. Şimdi, verdiği bu emek daha geniş bir kitle için ulaşılabilir olacaktır. Bu kitap aracılığıyla, Kellermann ın ustalıkla işlediği oldukça özgün çalışması, yalnızca psikodrama terapisinin daha sağlam bir kavramsal temele oturmasına yardım etmekle kalmayıp, aynı zamanda onu psikodramanın temelleri üzerine eğilen çok az sayıdaki değerli düşünürden biri kılacaktır. En büyük dileğim, çalışmasının bu yönlerinin verimli tartışmaları ve karşıtlıkları ateşlemesi ve bütün bunların psikodramayı insan yaşamına eşsiz katkılar sağlayacağı ikinci bir yüzyıla taşıyacak olan yaratıcı bir dalganın oluşmasına yardımcı olmasıdır. Dr. Jonathan D. Moreno