Polatl ı ilçesindeki Koyun Ağı llar ı n ı n Yap ısal Özellikleri ve Geli ştirilme Olanaklar ı *

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 1996, 2 (2) Polatl ı ilçesindeki Koyun Ağı llar ı n ı n Yap ısal Özellikleri ve Geli ştirilme Olanaklar ı * Özlem GÜREL, Metin OLGUN 1 Geli ş Tarihi : Özet: Bu ara şt ırmada Tar ım ve Köyişleri Bakanl ığı taraf ından uygulanmakta olan " Kaynak Kullan ı m ı Destekleme Fonu" yard ı m ı ile yap ılan a ğıllann, yap ısal ve fonksiyonel planlama özellikleri yönünden yeterlilik durumlar ı araşt ı r ı lm ış ve sorunlar ı belirlenmeye çal ışı lm ışt ır. Çal ışma,ankara Ili Polatl ı ilçesinde bulunan farkl ı kapasiteli 10 adet kapal ı a ğı lda yürütülmüştür. Ara şt ırma sonucunda çe şitli çözüm alternatifleri geli ştirilmi ş ve yörenin iklim koşullar ına uygun 300 ba ş kapasiteli bir a ğı l plan ı haz ı rlanm ışt ı r. Anahtar Kelimeler : Koyun a ğı l ı, hayvan bar ı naklar'. Structural Features and Improvement Possibilities of Sheep Houses in Polatl ı District Abstract In this study, the sufficiency of sheep houses in Polatl ı district was investigated and tried to determine their problems in respect of functional and structural planning features The study was conducted on 10 sheep houses differing from their type and size,at the end of the study,various alternative solutions were developed and it was tried to improve a sheep house plan for 300 heads suitable to the climatic conditions of the region. Key Words : Sheep house, animal houses. Giri ş Hayvan yeti ştiricili ğinde amaç, belli bir gidere kar şı l ı k en yüksek verimi elde etmektir. O halde hayvan say ı s ı n ı n art ı r ı lmas ı ndan ziyade hayvan ba şı na elde edilen verimin art ı r ı lmas ı hedeflenmelidir. Hayvan verimine etkili olan ba ş l ı ca faktörler hayvanlar ı n genotipi ve tüm unsurlar ı ile çevredir.bunlardan hayvan genotipinin ı slah çal ış malar ı ile geli ştirilerek verimin art ı r ı lmas ı mümkündür. Ancak hayvanlardan beklenilen verimin en üst düzeye ç ı kar ı lmas ı, sadece hayvan genotipinin geli ştirilmesi ile sa ğ lanamaz. Çünkü çevrenin genotipi, genotipin de çevrenin etkisini s ı n ı rlad ığı bilinmektedir.. Bu nedenle hayvan veriminin art ı r ı lmas ı, yüksek verimli hayvanlar ı n elde edilmesi, yan ı nda hayvanlar ı n bak ı m ve besleme ko şullar ı n ı n geli ştirilmesi ve optimum çevre isteklerini sa ğ layabilecek bar ı naklarda bar ı nd ı r ı lmalar ı ile mümkündür. Ülkemiz çok farkl ı iklim bölgelerine sahip olmakla birlikte, koyun a ğı llar ı n ı n planlanmas ı nda ve in şaas ı nda iklim ko şullar ı ve yöresel olanaklar göz önüne al ı nmamaktad ı r. Bunun sonucunda çok farkl ı iklim ko şullar ı na sahip olan bölgelerde bile ayn ı tipte koyun a ğı llar ı n ı n yap ı ld ığı, yap ı elemanlar ı n ı n benzer olarak oyutland ı r ı ld ığı, ı s ı ve nem dengesi, havaland ı rma ve ayd ı nlatma gibi çevre faktörlerinin gözard ı edildi ğ i görülmektedir. Ülkemiz hayvanc ı l ığı n ı n geli ştirilmesi amac ı yla 1987 y ı l ı nda Tar ım ve Köyi şleri Bakanl ığı nca Kaynak Kullan ı m ı n ı Destekleme Fonu Uygulamas ı ba şlat ı lm ışt ı r. Ankara ilinde projeli yat ı r ı m yapacak üreticilere sabit yat ı r ı m tutar ı n ı n % 25'i oran ı nda teşvik primi ödenmi ştir. Bu çal ış ma, Ankara ilinin Polatl ı ilçesindeki Kaynak Kullan ı m ı nr Destekleme Fonundan yararlan ı larak projeye dayal ı olarak yap ı lan, toplam 10 adet koyunculuk i ş letmelerindeki a ğı llar ı n, çevre ko şullar ı yönünden ı s ı ve nem dengesi, havaland ı rma ve ayd ı nlatma olanaklar ı ile planlama ilkeleri yönünden mevcut yap ı sal durumlar ı n ı saptamak, geli ştirilme olanaklar ı n ı incelemek, yard ı mc ı tesislerin durumlar ı n ı belirlemek ve yöre ko ş ullar ı na uygun a ğı l plan ı n ı haz ı rlamak amac ı yla yap ı lm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Materyal Ara şt ı rma materyalini olu şturan koyunculul, i ş letmeleri ile bu i ş letmelerde bulunan a ğı l ve yard ı mc tesislere ili ş kin özellikler Çizelge 1'de verilmi ştir. Yöntem Ara şt ı rma koyunculuk i şletmelerinin seçimi, araz çal ış malar ı ve büro çal ışmalar ı olmak üzere üç a şamada yürütülmü ştür. Koyunculuk i şletmelerinin seçimi Çal ış mada öncelikle Ankara Tar ı m İ l Müdürlü ğ ü ve Polatl ı ilçe Tar ı m Müdürlü ğ ü'ndeki yetkililerle görü ş mele ı yap ı larak, Kaynak Kullan ı m ı n ı Destekleme Fonu ile tesis edilmi ş koyunculuk i ş letmelerinin envanteri ç ı kar ı lm ışt ı r Yap ı lan görü ş meler sonucunda toplam 12 adet i şletmeder sadece 10 adetinin faal durumda oldu ğ u belirlenmi ş ve çal ışma bu i ş letmelerde yürütülmü ştür. * Yüksek Lisans Tez Ozeti 1. Ankara Üniv.Ziraat Fak.Tar ı msal Yap ı lar ve Sulama Bölümü-Ankara

2 34 TARIM BILIMLERI DERGISI 1996, Cilt 2, Say ı 2 Çizelge 1. Ara şt ı rma yap ı lan işletmeler. Işletmenin Bulunduğu Yer Ağı l No Kapasite (Baş) Yard ımc ı Tesisler Gedikli Bak ıc ı odas ı,yem odas ı Karap ınar Hasta hayvan cdas ı,bak ıcı odas ı,yem odas ı Hasta hayvan odas ı,bak ıcı odas ı,yem odas ı Kargal ı Bak ıc ı odas ı Merkez Samanl ık Samanl ık Şıhali Bak ıc ı odas ı Toydemir Yenimehmetli Bak ıc ı odas ı Arazi çal ış malar ı Arazi çal ışmalar ı y ı llar ı nda yürütülmü ş ve i şletmelerde bulunan ad ı llar ile yard ı mc ı tesislerine ili şkin gerekli bilgiler anket,ölçme,kroki çizimi,gözlem ve foto ğ raflarla saptanm ışt ı r. Büro çal ışmalar ı Flu a şamada,arazi çal ışmalar ı ile elde edilen bilgiler değerlendirilmi ştir. Yerinde çizilen kroki, kesit ve detaylara ili şkin çizimlerden yararlan ı larak tüm i ş letmelerde a ğı l ve yard ı mc ı tesislrin yerle şim durumlar ı, genel görünü ş, taban planlar ı, kesit ve di ğer detaylar ı ölçekli olarak çizilmi ştir. i şletmelerin mevcut durum de ğerlendirmesi; 411 yap ı elemanlar ı, yap ı malzemeleri, çevre ko ş ullar ı n ı n yeterlili ğ i ve planlama ilkelerinin uygunlu ğ u yönünden yürütülmü ştür. Çevre ko şullar ı n ı n denetim hesaplar ı nda a ğı l içi s ıcakl ı klar ı 5 C ve 10 C, ba ğı l nemi % 80, koyunlar ı n ortama verdikleri ı s ı ve su buhar ı miktarlar ı, k ış mevsimi için s ı ras ıyla 95 Kcal/h ve 38 g/h olarak al ı nm ışt ı r (Anonymous 1984). Is ı dengesi hesaplar ı Anonymous (1980a), Esmay and Dixon (1986), Olgun (1991) de verilen e şitlik ve temel ilkelere göre yap ı lm ışt ı r. Hava ak ı m h ı z ı, havaland ı rma miktarlar ı ve baca kesit alanlar ı n ı n hesab ı nda ve havaland ı rma sistemlerinin projelenmesinde Harr ı son (1974), Anonymous (1981,1989) Maton ve ark (1985), Olgun ve Güler (1988) den yararlan ı lm ışt ı r. Ayd ı nlatmaya ili şkin çal ış malarda Balaban ve Ş en (1988), taraf ı ndan verilen değerler kullan ı lm ışt ı r. Çevre ko ş ullar ı n ı n denetimine ili ş kin hesaplamalarda d ış hava proje s ı cakl ığı olarak Polatl ı ilçesi için saatlik s ı cakl ı k değerlerine göre % 95 olas ı l ı kla görülecek -9.9 C değeri kullan ı lm ışt ı r (Olgun ve Tokgöz 1989 a). D ış havaya ili ş kin ba ğı l nem değeri ise % 91 olarak al ı nm ışt ı r (Olgun ve ark, 1988). Ara şt ı rma yöresinde y ı ll ı k ortalama rüzgar h ız ı ve rüzgar esme yönlerine ili şkin bilgiler Olgun ve Tokgöz (1989 b) dan elde edilmi ştir. Incelenen koyunculuk i şletmelerindeki a ğı llar ın ve yard ı mc ı tesislerin yap ı sal ve fonksiyonel özelliklerinin değerlendirilmesi ile yöre ko şullar ı na uygun olabilecek 300 ba ş l ık aç ı k sistemde bir koyun a ğı l ı plan ı n ı n geli ştirilmesinde Alkan (1972), Anonymous (1980b,1981,1982,1987 ve 1989), Maton ve ark. (1985), Bengtson and Whitaker (1986), Sainsbury and Sainsbury (1989), Demir (1992) den yararlan ı lm ışt ı r. Bulgular ve Tart ış ma Koyun a ğı llar ı nda yap ı elemanlar ı Ara şt ı rma yap ı lan a ğı llar ın % 90' ında taban malzemesi s ı k ışt ı r ı lm ış toprakt ı r. Sadece bir a ğı lda taban beton kaplamal ı yap ı lm ışt ı r. D ış duvarlar incelenen a ğı llar ı n % 80'inde tu ğ la, % 10'unda ta ş, % 10'unda kerpiçtir. A ğı llar ı n tamam ı nda duvarlar her iki taraftan s ıval ı ve kireç badanal ı d ı r. Duvarlarda yal ıt ı m yap ı lmam ışt ı r. Duvar kal ı nl ı klar ı tuğ la duvarlarda m., ta ş ve kerpiç duvarlarda ise 0.50 m.dir. Ağı llar ı n hiçbirinde tavan bulunmamaktad ı r. Ağı llar ı n % 80'inde çat ı lar beşik çat ı ve % 20'sinde tek e ğ imli çat ı tipindedir. Çat ı eğ im aç ı lan be şik çat ı larda 21 aras ı nda, tek e ğ imli çat ı larda 45 dir. incelenen -32 a ğı llar ı n tamam ı nda çat ı elemanlar ı ah şap malzemeden yap ı lm ışt ı r. Pencereler a ğı llar ı n % 70'inde tek cam ve demir çerçeveli, % 30'unda tek cam ve ah şap çerçevelidir.a ğı llar ı n % 50'sinde pencereler vasisdas tipinde yap ı lm ışt ı r. Geri kalan ı nda ise pencereler yandan veya ortadan mente şelidir. Pencere geni şlikleri m., yükseklikleri ise 1.00 m m. aras ı ndad ı r. Kap ı lar, incelenen a ğı llar ı n % 70'inde demir, % 20'sinde ah şap, % 10 'unda her iki malzemeden yap ı lm ışt ı r. Kap ı lar, a ğı llar ın 40' ı nda tek kanatl ı, % 60' ı nda çift kanatl ı d ı r. Ancak a ğı llar ı n % 50'sinde kap ı lar ın içe do ğru aç ı lmas ı kullan ı m etkinli ğ ini azaltmaktad ı r. Kap ı geni ş likleri m., yükseklikleri m.aras ı nda de ğ i şmektedir. Uygun çevre ko ş ullar ı n ı n sağ lanmas ı Ara şt ı rma yap ı lan a ğı llarda çevre ko şullar ı n ı n yeterliliklerinin belirlenebilmesi için yap ı elemanlar ı n ı n toplam ı s ı iletim katsay ı lar ı, ı s ı kay ı plar!, ı s ı dengesinin sa ğ lanmas ı, havaland ı rma ve ayd ı nlatma durumlar ı incelenmi ştir.

3 GUREL, O., M.OLGUN, "Polatl ı ilçesindeki koyun a ğı lllann ı n yap ısal özellikleri ve geli ştirilme olanaklar ı " 35 Ağı llarda toplam ı s ı iletim katsay ı lar ı kullan ı lan malzemeye ba ğ l ı olarak, duvarlarda Kcal/m 2 h C, çat ı larda Kcal/m 2 h C, kap ı larda Kcal/m 2 h C ve pencerelerde Kcal/m 2 h C aras ı nda hesaplanm ışt ı r. Yap ı elemanlar ı yüzeylerinde nem yo ğ unla şmas ı olu şturmayacak maksimum toplam ı s ı iletim katsay ı s ı, a ğı l içi s ı cakl ı k ve ba ğı l neminin 5 C ve % 80 olmas ı durumunda 1.50 Kcal/m 2 h C, 10 C ve % 80 olmas ı durumunda 1.17 Kcal/m 2 h C olarak hesaplanm ışt ı r. Buna göre, incelenen a ğı llar ı n % 90' ı n ı n duvarlar ı nda ve % 80'inin çat ı lar ı nda mevcut toplam ı s ı iletim katsay ı lar ı n ı n yetersiz oldu ğu ve nem yo ğunla ş mas ı n ı n görüleceği belirlenmi ştir. Nitekim arazi çal ışmalar ı s ı ras ı nda da bu durum gözlenmi ştir. Ara şt ı rma yap ı lan a ğı llarda yap ı elemanlar ı ndan olu şan ı s ı kay ı plar', a ğı l içi s ı cakl ı k ve ba ğı l nemin 5 C ve % 80 olmas ı durumunda Kcal/h/koyun, 10 C ve % 80 olmas ı durumunda Kcal/h/koyun olarak de ğ i şmektedir. Is ı dengesinin sa ğlanabilmesi için gerekli toplam ı s ı iletim katsay ı lar ı ise iç s ıcakl ığı n 5 C ve 10 C olmas ı durumunda s ı ras ı yla Kcal/m 2 h C ve Kcal/m 2 h C aras ı nda hesaplanm ışt ı r. Bu sonuçlara göre, a ğı l içi s ı cakl ığı n ı n ve ba ğı l neminin 5 C ve % 80 olmas ı durumunda a ğı llar ı n 70'inde, 10 C ve % 80 olmas ı durumunda ise a ğı llar ın % 90' ı nda ı s ı dengesi sa ğ lanamayacakt ı r. Nitekim, arazi çal ışmalar ı s ı ras ı nda baz ı a ğı llarda ı s ı kayb ı n ı n azalt ı lmas ı amac ı yla pencerelerin iptal edildi ğ i ya da çuval ve naylon gibi malzemelerle kapat ı ld ığı görülmü ştür. Bu durum, özellikle havaland ı rma olanaklar ı n ı büyük ölçüde ortadan kald ı rmaktad ı r. Ara şt ı rma yap ılan a ğı llar ı n tamam ı nda do ğ al havaland ı rma sistemi uygulanmaktad ı r. Temiz hava giri ş i uzun yan duvarlar üzerindeki pencerelerden, hava ç ı k ışı ise bacalardan olmaktad ı r. A ğı llardaki havaland ı rma bacas ı say ı lar ı 6 14 adet aras ı nda değ i şmektedir. Havaland ı rma bacalar ı n ı n tamam ı daire kesitli olup, çaplar ı 0.35 ile 0.50 m aras ı ndad ı r. Etkili baca yükseklikleri m. aras ı nda olup, a ğı llar ı n tamam ı nda yeterli bir hava ç ı k ışı için önerilen 4.00 m de ğ erinden azd ı r. Bacalar ı n mahyadan olan yükseklikleri ise a ğı llar ı n % 60' ı nda 0.50 m'den az olup yetersizdir. K ış mevsimi için minimum havaland ı rma kapasitesini sa ğ layacak en az baca kesit alanlar ı 5 C 'lik iç s ı cakl ı k için m 2, 10 C'lik iç s ı cakl ı k için m 2 ı nda hesaplanm ışt ı r. Buna göre, mevcut durumda aras a ğı llardaki havaland ı rma bacalar ı minimum havaland ı rma kapasitesini sa ğ lamak için yeterlidir. Ancak hava giri ş i için pencerelerin genellikle kapal ı tutulmas ı veya iptal edilmi ş olmas ı a ğı llarda yeterli bir havaland ı rman ı n sa ğ lanmas ı n ı olanaks ız k ı lmaktad ı r. Ara şt ı rma yap ı lan a ğı llarda ayd ı nlatma do ğal ve yapay yollarla yap ı lmaktad ır. Do ğal ayd ı nlatmada pencerelerden yararlan ılmakta olup, toplam pencere alan ı n ı n a ğı l taban alan ı na oran ı 1/15 ile 1/71 aras ı nda de ğ i şmektedir. Buna göre, a ğı llar ın 70'inde do ğ al ayd ı nlatman ı n yetersiz oldu ğu belirlenmi ştir. Yapay ayd ı nlatmada elektrik ampullerinden yararlan ı lmakta olup, elektriksel ayd ı nlatma gücü W/m 2 aras ı ndad ı r. Ancak arazi çal ış malar ı s ı ras ı nda a ğı llarda yapay ayd ı nlatman ı n yetersiz oldu ğu ve yeknesak bir ayd ı nlatman ı n yap ı lamad ığı görülmü ştür. Koyun ağıllar ı n ı n planlama durumu ve uygunlu ğ u Ara şt ı rma bölgesindeki a ğı llar ın tamam ı kapal ı sistemde planlanm ış olup, projeleri mühendislik bürolar ı nca haz ı rlanm ışt ı r. Ara şt ı rma s ı ras ı nda, a ğı llar ı n yer seçiminde topo ğ rafik ko şullar ile güne ş durumu ve etkili rüzgar yönü gibi özelliklerin yeteri kadar gözönüne al ı nmad ığı ve i şletmelerde su yetersizli ğ inin bulundu ğ u görülmü ştür. Koyun a ğı llar ı n ı n taban ı s ı k ışt ı r ı lm ış toprak üzerinde yatakl ı k malzemeden olu şmaktad ı r. Ağı l geni şlikleri m. uzunluklar ı m.aras ı nda değ i şmektedir. Koyun ba şı na dü şen taban alan ı m aras ı nda olup, % 30'unda yetersizdir. A ğı llarda duvar yükseklikleri 2.10 m. ile 3.00 m. aras ı ndad ı r. Duvar yüksekli ğ i a ğı llar ı n % 80'inde 2.50 m.'nin alt ı ndad ı r. Koyun a ğı llar ı nda hareketli ah şap yemlikler kullan ı lmaktad ı r. Yemlik geni şlikleri cm. uzunluklar ı cm. aras ı nda de ğ i şmektedir. Yemliklerin yerden yükseklikleri cm. olup, yetersizdir. Sulama i şleminde dikdörtgen kesitli saçtan yap ı lm ış hareketli suluklardan yararlan ı lmaktad ı r. Ancak, suyun hayvanlar taraf ı ndan kirletilmesi, dökülmesi ve paslanma gibi sorunlarla kar şı la şı lmaktad ı r. Ara şt ı rma yap ı lan a ğı llarda, do ğ um ve kuzu bölmesi, hasta hayvan bölmesi, koç bölmesi ve gübrelik gibi di ğ er yard ı mc ı ünitelerin bulunmad ığı ya da yetersiz olduklar ı belirlenmi ştir. A ğı llar ı n sadece % 40' ı nda basit bir şekilde olu şturulmu ş kuzu bölmelerinin kullan ı ld ığı görülmü ştür. Hiçbir i ş letmede do ğ um bölmesine rastlanmam ışt ı r. A ğı llar ı n 20'sinde hasta hayvanlar ı n ayr ı ld ığı bölmeler yap ı lm ışt ı r. Yem deposu, i şletmelerin % 30'unda, samanl ı k ise 20'sinde bulunmaktad ı r. Ağı llar ı n % 50'sinde ise bak ı c ı odas ı bulunmaktad ı r. i ş letmelerin % 30'unda a ğı la biti ş ik gezinme yeri yap ı lm ışt ı r. Gezinme yerinde hayvan ba şı na dü şen alan m 2 aras ında büyük de ğ i ş im göstermektedir. Gezinme yeri taban ı s ı k ışt ı r ı lm ış toprak olup, ya ğış l ı havalarda sorun yaratmaktad ı r. i şletmelerin hiç birisinde koyun banyolu ğ u, tart ı m ve seçim bölmelerine rastlanmam ışt ı r. K ı rk ı m i şlemi avluda yap ı lmaktad ı r. Sonuç Ara şt ı rma sonucunda elde edilen bulgular ve yörenin iklim ko ş ullar ı gözönünde tutularak 300 ba ş l ı k bir aç ı k a ğı l plan ı yard ı mc ı üniteleri ile birlikte haz ı rlanarak taban plan ı ve kesiti Şekil 1 ve Şekil 2'de verilmi ştir. Haz ı rlanan a ğı l, koyunlar ı olumsuz iklim ko ş ullar ı na kar şı koruyan, üzeri tek e ğ imli sundurma çat ı ile kapal ı ve güneydo ğ u cephesi aç ı k olan dinlenme alan ı ile koyunlar ı n temiz havadan yararlanmalar ı na ve gezinmelerine olanak

4 ev Ser 101 AI 1 1 j T! Ve 4 ıle 4 e» e» e ti r.»e 7100 Şekil 1. Am taban plan ı TARIM BI LIMLERI DERGI SI 1996, Cilt 2, Say ı 2

5 O 73 m r- 2 O r- O o (79' U> 7 0 O ( , , şekil 2. A-A Kesiti 5,ccu co (75 N CD vz 3 0 X-W

6 38 TARIM BILIMLERI DERGISI 1996, Cilt 2, Say ı 2 veren gezinme alan ı ndan olu şmaktad ı r.dinlenme alan ında koyun ba şına 1.30 m 2 gezinme alan ında ise 2.80 m2 alan b ı rak ı lm ışt ı r (Anonymous 1980a, Maton ve ark.1985). Dinlenme alan ı na ekli olarak bir bak ı c ı odas ı ve yem odas ı düşünülmü ş,gezinme alan ı na ekli olarak da hayvan yönetimi ile ilgili tesisler yerle ştirilmi ştir. Bu k ı s ı mda koyun banyolu ğu,muayene ve ay ı rma bölmeleri ile tart ı m ünitesi bulunmaktad ı r. Aç ık a ğıl sisteminin önerilmesinin nedeni Polatl ı ilçesinde d ış hava proje s ı cakl ığı n ı n -9.9 C olarak belirlenmesi,koyunlann kal ı n yapa ğı örtüsü nedeni ile bu s ı cakl ıktan daha dü şük s ıcakl ıklara bile uyum sa ğlayabilmeleri, koyunlar ı n temiz havay ı sevmeleri ve yap ı maliyetinin dü şürülmesidir. Ara şt ı rma yap ı lan a ğı llarda kapasite 200 ile 400 ba ş aras ında değ iştiğinden önerilen a ğı! plan ı ortalama 300 ba ş l ı k kapasite gözönüne al ı narak projelenmi ş ve her aks aras ı nda 30 koyunun bar ı nd ı r ı labileceğ i dikkate al ı narak modüler olarak haz ı rlanm ışt ı r.ayr ıca a ğı l içerisindeki ekipmanlar ı n portatif olmas ına ve böylece binan ı n çok yönlü kullan ı labilmesine dikkat edilmi ştir.planlamada duvarlar ı n tu ğla, çat ı örtü malzemesinin oluklu eternit ve a ğı l taban ı n ı n s ı k ışt ı r ı lm ış toprak olmas ı öngörülmü ş olup a ğı l ın kapal ı uzun duvar ı üzerine 0.60 x 2.50 m boyutlar ında alttan mente şeli ve tamamen aç ı labilir tipte ah şap havaland ı rma kapaklar ı yerleştirilmi ştir. Kaynaklar Alkan,Z.1 972,KO ıllann Planlanmas ı A.0.Ziraat Fakültesi Yay ı nlar ı :245,Erzurum Anonymous, 1980a. Structures and Enviranment Handbook. MWPS-1, lowa State Üniversity Ames,lowa. Anonymous, 1980b. System Solutions for Dairy Sheep Laval AB, Tumbo Sweeden. Alfa Anonymous, Livestock Building British Standarts Institution BS 5502,Section 2,2, London Anonymous, Sheep Housing and Equipment Handbook.MWPS-3.lowa State Üniversity Ames,lowa Anonymous, Climatization of Animal Houses Comrnision internationale du Genie Rural, Belgium. Anonymous, Clirnazation of Animal Houses. Commission Internationale du G'enie Rural,Belgium. Anonymous, Sheep Handling Pens Dimensions and Preas St, Perth, U.K. Balaban, A., E. Şen, Tar ımsal Yap ılar. A.Ü.Ziraat Fakültesi Yay ı nlar ı : 1083, Ders Kitab ı, Ankara. Bengtson, L. P.,J. H. Whitaker, Farm Structures in Trop ıcal Climates.Food and Agr ı cultural Organization of the United Nations, Rome. Demir, Y., Koyun Ağıllannda Planlana Kriterleri.Tigem Dergisi, Y ı l : 7, Say ı : 40, Ankara. Esmay, M.L., J.E. Dixon, Enviranmental Control For Agrıcultural Buildings. The AVI Publishing Company, Inc Westport Connecticut Harrison, P., Natural Ventilation For Livestock Housing Farm Buildings Centre, National Agricultural Centre,Kenilworth, Warwichshire. Maton, A., J. Daelemans and J. Lambrect, 1985.Hous ıng of Animals. Elsevier Selence Publishers B.V., Netherlands. Olgun, M., F. Güler, Hayvan Barınaklar ında Doğal Havaland ı rma.tigem Dergisi, Say ı :15,Ankara. Olgun, M., A. Tokgöz ve A. Balaban, Tar ımsal Yap ılarda Çevre Koşullar ı n ın Denetiminde Kullan ılabilecek Dış Ortam Havas ına ili şkin Tasar ım Değerlerinin Belirlenmesi, 3. Ulusal Kültürteknik Kongresi, Izmir. Olgun, M., A. Tokgöz, 1989a. Saatlik S ıcakl ık Değerlerinin Tar ımsal Yap ılar ın ProjelenmesindeKullan ılma Olanaklar ı A. Ü. Ziraat FakültesiYay ı nlar ı :1114, Ankara. Olgun, M., A. Tokgöz, 1989b. Rüzgar H ızı ve Yönünün Hayvan Bar ınaklar ının Projelenmesi Üzerine Etkisi.A.0. Ziraat Fakültesi Yay ı nlar ı :1132, Ankara. Olgun, M., Tar ımsal in şaat ve Hayvan Bannaklan.T.C. Ziraat Bankas ı E ğitim ve Organizasyon Müdürlü ğü, Ankara. Sainsbury, D., P. Sainsbury, Livestock Health and Housing. English Language Book Society. Boilliere Tindoll, London.