BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE

Transkript

1 TÜBİTAK BİDEB Lise Öğretmenleri (Fizik, Kimya, Biyoloji, Matematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı Temmuz 2011 BİLİM, ARAŞTIRMA VE PROJE Prof. Dr. Mehmet AY

2 Bilim Nedir? Bilimsel bilgiyi üretme ve kullanma işlevi! Bilimsel bilgi nedir? Bilimsel yöntemler kullanarak sağlanan değerlendirilebilir/anlamlı veriler!

3 Bilimin amacı nedir? Olgu, bilimsel verilere dayalı, kanıtlanabilir özellikteki bilgidir. Olguyu tanımlama Olguyu açıklama Olguyu kestirebilme/yordama Olguyu kontrol etme

4 Nasıl Bilgi! İyi Bilgi Güvenilir bir kaynaktan gelir. Çok eski değildir. Abartılmamıştır. Fazla hata yoktur. Bilgiyi verenin kaynağından alınmalıdır (kopyasından değil..!). Diğer insanların da anlaması ve öğrenmesi kolaydır. Kötü (Güvenilmez) Bilgi Güvenilir olmayan kaynaklardan gelir. Çok eskidir. Objektif bir açıdan yaklaşılmamıştır. Hatalarla doludur. Bilgi kopya bir kaynaktan alınmıştır. İnsanların anlaması kolay değildir

5 Bilimsel Yöntem Nedir? Bilimsel Yöntem; bilimsel sorulara deney yaparak ve gözlemleyerek cevap vermeye denir. Hassas bir deney yapılması çok önemlidir. Hassas deney sadece bir değişkeni değiştirip ve geriye kalanları sabit tutma yoluyla gerçekleştirilir.

6 Bilimsel Yöntem Adımları Nelerdir?... Soru Sorun Bilimsel yöntem siz, Ne? Nerede? Ne Zaman? Niçin? Kim? Neden? Nasıl? sorularını sorduğunuzda başlar. Bilimsel cevap ise genellikle sayısal olarak ölçülebilen cevaptır.

7 Altyapı Araştırması Yapın Daha önce yapılmış hatalara düşmemek için projeye başlamadan son bir araştırma yaparak kendinizi bilgilendirmek daha iyi bir proje yapmanızda yarar sağlayacaktır.

8 Hipotez Oluşturun Bir hipotez (Denence) ispatlanması gereken ve hüküm içeren bilimsel önermedir. Kısaca "Eğer Bunu Yaparsam Bu Olur yaklaşımıdır. Hipoteziniz kolay bir şekilde ölçülebilmeli, anlaşılır olmalı ve sonucunda sizin gerçek sorunuza cevap vermelidir.

9 İyi Bir Hipotez Nasıl Olur? Hipotez proje raporunda olan bir bilgiye dayalı mı? Hipotez bağımlı ve bağımsız değişkenleri içeriyor mu? Hipotezi deney yapılabilecek şekilde yazdınız mı? Eğer mühendislik veya programcılık ile ilgili bir proje yapıyorsanız tasarım ölçütlerini kurdunuz mu? EVET diyebiliyorsanız devam ediniz!

10 Bilimsel Yöntem Adımları Nelerdir? Hipotezinizi Deneyin Hipotezinizin doğru olup olmadığını hassas denemelerle bulun. İlk deneyin tesadüfen iyi çıkmadığını deneylerinizi sıklıkla yaparak, fikrin gerçekten işe yaradığını gösterebilesiniz.

11 İyi bir deney işlemi nasıl hazırlanır? Bütün deneyler ve araştırmalar için bir açıklama gerçekleştirdiniz mi? Adım adım giden bir işlem listesi çıkardınız mı? Değişimleri ve bu değişimleri nasıl ölçebileceğinize dair bir açıklama yaptınız mı? Deneylerdeki değişimlerin nasıl ölçüleceğini gösteren bir açıklama yaptınız mı? Değerleri nasıl kontrol edebileceğimize dair bir açıklama yaptınız mı? Kaç kere deneyi tekrarlayacağınızı (en az 3 kere olmalı), ve o tekrarların size gerekli bilgiyi verebileceğini ölçtünüz mü? En son deney: Deneysel işlemin benzerini asıl deney için çıkardınız mı? Programlama veya mühendislik içeren bir deney yapıyorsanız belli çizimlerinizi bitirdiniz mi? EVET diyebiliyorsanız devam ediniz!

12 Malzeme Listesi Projenizi bitirmek için ne tür malzemelere ihtiyacınız var? Tam bir liste çıkartarak ihtiyacınız olduğunda istediğinizi bulmak için gerekli malzemeleri tamamlayınız. Bazı malzemelerin bulunması zordur bunun için bir liste çıkarmak iyi bir planlama yapmak demektir! Malzeme listenizi olabildiğince kendinize has bir şekilde yapınız, ve bütün malzemeleri projenize başlamadan önce alabileceğinizden emin olun.

13 Deneyin Yapılışı? Eğer yapmadıysanız, her işlemleriniz için bir defter tutun. Deneye başlamadan önce, bir bilgi tablosu tutun ki her yaptığınız şeyi çabuk bir şekilde ölçüp yazabilesiniz. Deney yapılışından şaşmayın. Eğer işlemde değişiklik yapmanız gerekiyorsa (nadiren gerçekleşebilir), yaptığınız değişiklikleri hemen defterinize not alın. Ölçüm yaparken; dikkatli, kesin, kusursuz, birbirine uygun olarak yapınız.sayısal ölçümler en iyileridir. Sunum ve rapor için deneyinizin resimlerini çekiniz.

14 Deneye başlamadan dikkat! Ne yapacağınızı bilin! Deney yapılışını okuyun ve anlayın. Bütün gerekli adımlar yazıldı mı? Hangi adımı nasıl yapacağınız hakkında bir sorunuz var mı? Laboratuar defteri tutun! Bilgilerinizi ve görüşlerinizi oraya yazın. Hazır olun! Malzemeleri toplayın ve düzenleyin. Gerekli bütün malzemelere sahip misiniz? Bunlar çabuk ve gerektiğinde hazır şeyler mi? Güvenliği düşünün! Deneyiniz için güvenlik gerektiren işleminiz var mı? Bir gözetmene ihtiyacınız var mı? Koruyucu gözlük veya giysi giymeniz gerekli mi? Toplamanız gereken uzun bir saçınız var mı? Yakınınızda bir yangın söndürücü var mı? EVET diyebiliyorsanız devam ediniz!

15 Bilimsel Yöntem Adımları Nelerdir? Bilginizi Analiz Edin ve Bir Sonuç Çıkartın Deneyiniz tamamlandığında, bütün raporlara bir göz atın ve ardından hepsini analiz edip hipotezinizin doğru olup olmadığına karar verin. Bilim adamları bazen hipotezlerinin yanlış olduğunu fark ederler, bu durumda en baştan yeni bir hipotez çıkartarak bütün projeyi baştan yaparlar. Hipotezleri doğru olsa bile bazıları onu kanıtlamak için değişik yöntemlere başvurmayı seçerler.

16 İyi bir bilgi analiz çizelgesi nasıl yapılır? Denencenin kesin doğru olduğunu kanıtlayacak bilginiz var mı? Bilginiz kesin ve doğru mu? Bilginizi ortalamayla özetlediniz mi? Çizelgeniz ölçü birimlerini içeriyor mu? Bütün hesaplarınızı tekrar kontrol ettiniz mi? EVET diyebiliyorsanız devam ediniz!

17 Bilimsel Yöntem Adımları Sonuçlarınızı İletin Nelerdir? Projenizi bitirmek için elde ettiğiniz sonuçlarınızı bir raporda belirtmeniz gerekir. Bilim adamları aynı şeyi yaparak raporlarını bir dergide makale veya bir toplantıda bildiri olarak açıklar yada PATENT alır..!

18 Bilimin Amacı Nedir? Tanımlanabilir bir SORUN! Sorunun farkına varıp açıklayabilme! Sorunu olumlu yönde denetleyebilme / çözme!

19 Bilimin Araçları Nelerdir? 1. Kuram 2. Değişken Bağımlı,Bağımsız, Ara 3. İlişki İlişkilendirme, Sebep Sonuç

20 Bilimin Araçları Nelerdir? 4. Hipotez/ Denence 5. Hipotez test etme / Denencelerin sınanması 6. Sayısallaştırma 7. Veri / Data 8. Bulgu

21 Proje Nedir?

22 PROJE NEDİR? Ne / Niçin: Amaç / Ürün Kiminle: Ekip / Yönetici Ne Zaman: Başlangıç / Bitiş Tarihleri Takvim / İş Akışı Nasıl: Yöntem / Süreç / İşleyiş Nerede: Yapılacak İşler Listesi Yapılacak işler, tarihler, yer, sorumlular çizelgesi, malzeme ve satın alma, ölçmeler, sayısallaştırma Ne Kadar: Bütçe Ne Oldu: Sonuç / Değerlendirme Sonuç/Ürün Ölçümlerin Analizi Etkililik: Hedefe ne ölçüde ulaşıldı? Verimlilik: Sonuç ve maliyetlerin birlikte değerlendirilmesi

23 Proje Yapma Kararından sonrası! Proje konusu bulma, Hayal gücü, Araştırma, Birikim süreçleri, Projenin yürütülmesi, Rapor yazımı, Değerlendirme süreçleri takip edilir.

24 Ne / Niçin? Amaç / Ürün Hizmet Somut Ürün Ölçülebilir Çözüm Net Tanım

25 Kiminle? Proje Ekibi Yönetici Ekip Üyelerinin Özellikleri / İsimleri Görev Dağılımı İstihdam Edilecek Kişilerin Özellikleri Görev Tanımları / Kişi Saat Maliyetleri

26 Ne Zaman? PROJENİN SÜRESİ Başlangıç / Bitiş Tarihleri Ara Aşamaların Tarihleri

27 Nasıl, Nerede? Yöntem / Süreç / İşleyiş Yapılacak İşler Listesi İş Akışı / Etkinlik şeması İşler Tarihler Yer Sorumlular Malzeme/Satın alma Geri Bildirim Yolları (Sayısallaştırma/Ölçme)

28 Ne Kadar? İş akış şemasının maliyetlerinin çıkartılması Ek giderler(varsa) eklenmesi (K.D.V. gibi) % 20 lik Hata payı eklenmesi Toplam ve kalemlere göre maliyetlerin hesaplanması

29 Ne Oldu? DEĞERLENDİRME Sonuçların ölçülmesi! Süreç ve sonuçlara ait ölçümlerin analizi! Etkililik: Amaçlara ne ölçüde ulaşıldı? Verimlilik: Bu sonuç bu maliyetle karşılaştırıldığında durum nedir? Rapor yazılması

30 Proje Raporu Proje Adı Proje Amacı Giriş Benzer çalışmalardan ayırt edici yön Yöntem Nerede? Kimin tarafından? Ne kadar sürede? Kaç kez? Nasıl? Veri çizelgeleri, grafikler, analiz hesaplamalar (en uygun gösterim yöntemi ile) Sonuçlar ve Tartışma Sayısal / Sözel, Grafik Gösterimi, Sınırlılıklar, Etkililik, Öneriler Kaynaklar

31 Proje raporunuz neleri içermelidir? Başlık sayfası, Taslak, taslak sizin projenizin bir özetidir, İçerik tablosu, Sorular, Değerler ve Hipotez Altyapı araştırması: Bu sizin projeye başlamadan yazdığınız rapordur. Malzeme listesi, Deneysel İşlem, Bilgi analizi ve tartışma: Bu bölüm sizin proje esnasında neler keşfettiğinizi içerir, grafiklere ve bilgilere odaklanan nokta da bu raporun içerisindedir. Sonuçlar: İlerideki projeler için fikirler. Bazı fen proje meraklıları sizin projenizle ilgilenebilir. Teşekkürleriniz: Bu size yardım edenlere teşekkür etmeniz için bir fırsattır, tek kişiden büyük bir firmaya kadar herkese. Kaynakça. Taslak bölümünü en sonda yazın fakat raporunuza temel oluşturacak kısımlardan biri olduğunu unutmayın.

32 Proje Yönetimi Bilimsel Araştırma İşleyişi (Projelendirme) Zaman Çizelgesi (Ne zaman? Ne kadar?...) Deneyleri Planlama (Nasıl? Ne ile? Kiminle? Ne kadara?) Danışmanınızla Fikir Alış verişi (Kiminle? Nasıl?...) Sonuçları Gücelleme (Değerlendirme) Yazarken... Günlük tutabilirsiniz!

33 Bir Fen Projesi Nasıl İyi Yapılır? Laboratuar defterinize görüşlerinizi ve detayları yazdınız mı? Bilgi tablosu kullanarak yeterince bilgi topladınız mı? Ölçüm alırken yeterince dikkatli miydiniz? Değişkenleri sonuçta bir değişiklik yaratmasın diye yeterince iyi kontrol ettiniz mi? Beklenmedik sorunlarla karşılaştığınızda deneysel işlemlerinizde değişiklikleri hemen yaptınız mı? Mühendislik veya programcılık içeren bir proje yapıyorsanız birkaç kişinin görüşlerini alıp prototipinizi gösterdiniz mi? EVET diyebiliyorsanız devam ediniz!

34 Projeden Beklenen Sonuçlar? Proje çalışmaları toplumsal yarar sağlamaya dönük olmalıdır. Projeler yaratıcı, bilimsel, uygulanabilir, açık ve anlaşılır olmalıdır. Projelerde, problemin tanımı, amacı, hedefleri ve faaliyetleri arasında anlamlı ilişki kurulmalıdır. Projeler sürdürülebilir olmalıdır. Projeler, proje hazırlayanların özgün eseri olmalı. Projeler, alanında yeni, özgün ve estetik bakış açısı getirmelidir. Proje sonucunda, proje amaç ve hedeflerine ulaşıldığı bilimsel olarak gösterilmelidir.

35 PROJE DOKÜMANTASYONU KULLANIM KILAVUZU Proje Dokümantasyonu aşağıdaki belgelerden oluşmaktadır : KAPAK SAYFASI AMAÇ ETKİNLİK SAYFASI PLANLAMA TABLOSU PROJE DETAYLARI TABLOSU DEĞERLENDİRME FORMU

36 PROJE DOKÜMANTASYONU KULLANIM KILAVUZU KAPAK SAYFASI : Projenin adı yazılı olan kapak sayfasının ilgili bölümlerine, Grubunuzun Adını ve Grup üyelerinizin isim soyad ve iletişim bilgilerini kaydediniz.

37 PROJE DOKÜMANTASYONU KULLANIM KILAVUZU AMAÇ ETKİNLİK SAYFASI : Bu sayfada grubunuzun Amaçları ve Etkinlikleri yazmanız için iki ayrı bölüm mevcuttur. Amaçlar bölümüne grubunuzun, ulaşmak istediği hedefleri, çalısmalarınızın sonucunda ortaya çıkaracagınızürün ve hizmetleri listeleyiniz. Etkinlikler bölümünde ise, amaçlar bölümünde sıraladığınız hedeflere/ürünlere ulaşabilmek için yapmayı düşündüğünüz etkinlikleri / faaliyetleri listeleyiniz.

38 PROJE DOKÜMANTASYONU KULLANIM KILAVUZU PLANLAMA TABLOSU : Öncelikle Tablonun adının yazdığı başlığın noktalı bölümüne grubunuzu adını kaydedin. Amaç Etkinlik sayfasının Etkinlikler bölümünde listelemiş olduğunuz etkinlikleri, Planlama Tablosunun Etkinlikler sütununa sıralayın. Her bir etkinliğin, P satırı ile etkinliği gerçekleştirmeyi planladığınız tarihin kesiştiği alanı karalayarak doldurun. Etkinliklerin fiilen gerçekleşmelerinin ardından da, her bir etkinliğin G satırı ile etkinliğin gerçekleştiği tarihin kesiştiği alanı karalayarak doldurun.

39 PROJE DOKÜMANTASYONU KULLANIM KILAVUZU PROJE DETAYLARI TABLOSU : Öncelikle Tablonun adının yazdığı baslığın noktalı bölümüne grubunuzu adını kaydedin. Amaç Etkinlik sayfasının Etkinlikler bölümünde listelemiş olduğunuz etkinlikleri, Proje Detayları Tablosunun Etkinlikler sütununa sıralayın. Ardından her bir etkinliğin, sorumlularını, düzenleneceği yeri, gerekli malzemelerini ve düşünülen maliyetini tablonun ilgili bölümlerine kaydedin.

40 PROJE DOKÜMANTASYONU KULLANIM KILAVUZU DEĞERLENDİRME FORMU : Öncelikle Formun adının yazdığı başlığın noktalı bölümüne grubunuzu adını kaydedin. Grubunuzun her bir etkinliğini, formda yazan beş parametreye göre, 1 den 5 e kadar olan puanlardan uygun olanı seçerek işaretleyin. Toplam puanınızı formun alt kısmına kaydedin. NOT : Proje dokümantasyonu hazırlanırken kullanılan belgeleri, gerekli olduğunda çoğaltarak kullanabilirsiniz.

41 PROJENİN HEDEFLERİ Ögrencileri; Matematik ve Fen Bilimleri alanlarında yaratıcılığa teşvik etmek, Öğrencilerin gizli kalmış yeteneklerinin desteklenerek geliştirilmesine ortam hazırlamak, Ülkenin geleceğini yönlendirecek, bilimsel alanlarda özgün ve farklı düşünceler ortaya koyabilen, özgüveni gelişmiş bireyler yetiştirilmesine katkıda bulunmaktır.

42 DEĞERLENDİRME Ögrencinin fikri Basit fakat ilginç ve pratik bir çözüme yönelik olabilir Üniversite desteği olabilir fakat bilgi alma yada laboratuar kullanma ile sınırlı olmalıdır.

43 Tübitak Uyarıyor! Orjinallik ve yaratıcılık Beceri, dikkat ve özen Çalışma süreci ilişkilendirme ve açıklık Etik

44 Proje adresleri! science fair projects.com