KONDA Barometresi TEMALAR. Nisan Kitle İletişim Araçları ve Sosyal Medya Etkisi

Transkript

1 KONDA Barometresi TEMALAR Kitle İletişim Araçları ve Sosyal Medya Etkisi Nisan 201 (Bu rapor abonelerimizle yaptığımız sözleşmelere uygun olarak yayınlanmıştır.)

2 İÇİNDEKİLER 1. YÖNETİCİ ÖZETİ AYIN TEMASI: KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA ETKİSİ Internet Nüfuzu ve Sosyal Medya Kullanımı Üzerine Fiili Durum Araştırma Verilerine Göre Kitle İletişim Araçları ve İnternet Kullanımı Sosyal Medya Kullanımı İnternette Tanıştığı Biriyle Yüz yüze Görüşenler İnternette Şiddete Maruz Kalanlar İlk Haber Duyduğunda Bakılan Kaynak/Mecra Internette Alışveriş ve On-line Alışkanlıklar Gerçek Kitle İletişim Araçları; Televizyon ve Gazete İnternet Hakkında Görüşler ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ Araştırmanın Genel Tanımı Örneklem TÜM CEVAP DAĞILIMLARI Deneklerin Profili Kitle iletişim araçları ve sosyal medya TERİMLER SÖZLÜĞÜ... KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 2

3 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 3

4 1. YÖNETİCİ ÖZETİ Bu rapora esas olan araştırma 2-3 Nisan 201 tarihlerinde 2 ilin merkez dahil ilçesine bağlı 14 mahalle ve köyünde 2544 kişiyle hanelerinde yüz yüze görüşülerek gerçekleştirilmiştir. AYIN TEMASI: Kitle İletişim Araçları ve Sosyal Medyanın Etkisi Türkiye de internet ve sosyal medya kullanımını araştırdığımız bu ayki anketimizde kişilerin televizyon, gazete ve sosyal medya tercihlerini, internete erişim kanallarını, geçirdikleri süreyi, on-line alışkanlıklarını ve alışveriş tercihlerini inceledik ve internette ifade özgürlüğü, erişim yasağı, zarar vermesi gibi konulardaki görüşlerini ele alarak güncel siyasetle ilişkilendirdik. Tema bulgularımızda bir tavuk-yumurta ilişkisi gözlemledik. Kişilerin haber kaynağı olarak kullandıkları mecralar güncel siyaset ve internet yasakları meselelerine dair olan fikirlerini şekillendirirken, güncel siyaseti ve internet yasaklarını nasıl yorumladıkları da hangi mecralardan haber edindiklerini ve haberleştiklerini belirliyor. Bu durumun temel sebebi, sosyo-ekonomik durum ve demografi gibi kişinin internete erişimini etkileyen faktörlerin aynı zamanda kişinin siyasi eğilimini de etkileyen faktörler olması. Ülkemiz her ne kadar 4 küsur milyon toplam internet kullanıcısıyla dünyada 201 ülke arasında 14. sırada yer alsa da yüzde 5 lik bir oranla internet nüfuz oranında 2. sırada kalıyor (bu oran yetişkin nüfus için ise yüzde 2). Bu durumun temel nedeni internete erişim konusunda farklı toplumsal kitlelerin farklı uçlarda olması. Örneğin, 1-2 yaş grubunun, öğrencilerin, lise ve üniversite mezunlarının, özel sektör çalışanlarının ve hayat tarzım modern diyenlerin neredeyse hepsinin internete girdiğini görüyoruz. Ancak, kadınlar, emekliler, 44 yaş üstü, lise altı eğitim tamamlamışlar ve hayat tarzı Geleneksel Muhafazakâr ya da Dindar Muhafazakâr ise değişen oranlarda Türkiye ortalaması altında kalıyorlar. Elbette ki bu toplumsal gruplar içinde daha küçük sosyo-ekonomik ya da demografik gruplar mevcut. Örneğin genel olarak kadınların internet erişimi erkeklere göre az olduğu halde eğitimli kadınların internete erişim oranı eğitimli erkeklerinkine neredeyse eşit. Yine benzer şekilde gelir düzeyi düşük olanların yüksek olanlara göre internete erişimi sınırlı ama kendi hayat tarzını Modern olarak tanımlayan düşük gelirlilerde bu oran Türkiye ortalamasının üzerinde. Bu nedenle, sosyoekonomik ve demografik kıstaslara ek olarak görüştüğümüz kişileri kullandıkları medya mecraları üzerinden tasnifledik. Buna göre sadece TV izleyen yüzde 1 lik bir kesimin, asla gazete okumayan yüzde 31 lik bir kesimin ve hepsini yapan (TV izleyen, sosyal medya hesabı bulunan ve gazete okuyan) yüzde 2 lik bir kesimin varlığını tespit ettik. Bu grupların genel olarak güncel siyaset ve internet yasakları meselelerine yaklaşımları birbirinden farklılaşıyor yine de arada önemli geçişler ve kırılmalar mevcut. Bu haliyle, internetin ve sosyal medyanın televizyonun tahtını salladığını iddia etmek zor. Yine benzer bir şekilde, genel olarak eğitim ve refah düzeyi yüksek, yaşı genç ve hayat tarzı olarak Modern olan sosyal medya kullanıcıları arasında sadece ve sadece Facebook kullanan yeni bir kitle var. Bu kişiler interneti daha yeni yeni keşfediyorlar ve daha yaşlı, daha inançlı, daha KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 4

5 muhafazakâr, hâlihazırda internete daha az giriyorlar. Son olarak; gazete okumanın kişinin siyasi duruşu ve internetteki özgürlükler meselesine yaklaşımı hakkında ayrıştırıcı olduğunu gözlemledik. Buna göre hem TV izleyen, hem gazete okuyan ve hem de sosyal medya üyeliği bulunan yüzde 2 lik kesim gazete okumayan ama TV izleyen ve sosyal medya üyeliği bulunan yüzde 31 lik kesiminden güncel siyasi konular ve internet yasakları hakkında farklı düşünüyor. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 5

6 2. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA ETKİSİ Kitle iletişim araçlarının etkisi ve sosyal medyanın toplumda yaygınlaşması KONDA Barometresi olarak sürekli takip etmeye çalıştığımız bir konu. Abonelerimizin de takip edebileceği gibi, güncel gelişmeler ve siyasi tercihler konusunda son derece belirleyici olan televizyon kanalı tercihlerini sürekli olarak değerlendirmelerimize katıyoruz. Zaman zaman da toplumun sosyal medya ile ilişkisini anlamamıza yardımcı olacak sorular soruyoruz. Bu tespitleri daha geniş ve detaylı yapabilmek için belirli aralıklarla da bir tema kapsamına bu konuyu alıyoruz. En son olarak Nisan 14 Barometresi nde yer verdiğimiz Kitle iletişim araçlarının etkisi konusunu bu ayın teması olarak değerlendirmeye aldık. Televizyon, gazete gibi kitle iletişim araçlarının sosyal medya ile beraber paylaştığı toplumsal alan son derece dinamik bir hal almış durumda. Belirteceğimiz bulgularda görülebileceği gibi, internet ve sosyal medya kullanımı geleneksel medyanın alanında epey hakimiyet sağlamış durumda. Nisan 14 te bu konudaki raporumuzda, sosyal medyanın televizyon kadar tek yönlü olmaması itibariyle, geleneksel kitle iletişim araçlarına göre propaganda amaçlı kullanılmasının zor olacağını belirtmiştik. Neticede sosyal medyanın haber kaynağı olarak daha da yaygınlaşmasının siyasi tabloyu da etkileyecek bir değişim olarak tarif etmiştik. Bu raporda da bu değişimin etkilerini 2 sene sonra tekrar anlamaya çalışıyoruz. Bu kapsamda görüştüğümüz kişilerin tercih ettikleri kitle iletişim kanallarının yanısıra sosyal medya ile ilişkilerini tüm yönleriyle tespit etmeye çalıştık. Hangi ortamlardan internete girdiklerini, hangi sosyal medya kanallarını tercih ettiklerini, interneti alışveriş için ne derece kullandıklarını farklı boyutlarıyla öğrendik. Tüm bunların yanında ayrıca sosyal medyayı bir mecra olarak, biraz da siyasi pencereden nasıl değerlendirdiklerini ölçtük. Tüm bu parametrelere bir arada baktığımızda, televizyonun hâlâ en önemli kitle iletişim aracı olduğunu ve tek yönlü propaganda aracı özelliğinin devam ettiğini görebiliyoruz. Bunun yanısıra, sosyal medya olgusunun son derece dikkat çekici bir ivmeyle geliştiğini ve bu gelişmenin tabana doğru arttığını da tespit edebiliyoruz. Daha da önemlisi, sosyal medya belli bir kesime değil de, toplumun tüm kümelerine nüfuz ettikçe sadece toplumun kendisi değil, kullanıcı profilleri değişime uğruyor. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA

7 2.1. Internet Nüfuzu ve Sosyal Medya Kullanımı Üzerine Fiili Durum Araştırma kapsamında hem genel kitle iletişim araçlarına dair hem de sosyal medya kullanımına ait ölçtüğümüz konuların bazıları reel olarak ölçülen, oranları dijital olarak belirlenebilen konular. Ancak, verilerin ait olduğu yılların farklı olabilmesi, aktif kullanıcı-kayıtlı kullanıcı gibi sayılar arasındaki farklar ve internet ve sosyal medya dünyasının çok hızlı değişiyor olması gibi nedenlerden dolayı, standart veri setlerine ulaşmanın son derece zor olduğunu tespit ettik. Neticede, Nisan 1 Barometresi verileriyle kullanıcı ve izleyicilerin dünyasını etraflıca ele almadan önce dünyada ve Türkiye de internet ve sosyal medya dünyasının en belirgin rakamlarına bir göz atıyoruz. Bu veriler aşağıda belirtilmiş farklı online kaynaklardan verilerin bir araya getirilmesiyle derlenmiştir. * * * * * KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA

8 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA

9 Birçok farklı veri kaynağını bir araya getirerek paylaşan internetlivestats 1 web sitesinin 201 rakamlarına göre ise Türkiye nin 4 milyon üstünde internet kullanıcı sayısı ile dünyada 14. sıradaki ülke konumunda olduğunu tespit ediyoruz. Ancak işe nüfuz etme gözüyle, diğer bir deyişle internet kullanıcılarının nüfusa oranlaması halinde baktığımızda 2. sıraya geriliyoruz. Aşağıdaki gösterimde bu iki oranı karşılaştırma imkanı bulabileceksiniz. Bu grafikten özetle Türkiye nin halen interneti uluslararası bir pazar olarak görenler için büyük bir potansiyel taşıdığı söylenebilir. Zira, internet kullanıcısı olarak yüzde 0 ın üstünde nüfuz oranlarına sahip, İsveç, İngiltere ve Fransa gibi ülkelere kıyasla henüz doyuma ulaşmamış bir toplumdan söz ediyoruz. 1 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA

10 2.2. Araştırma Verilerine Göre Kitle İletişim Araçları ve İnternet Kullanımı Nisan 1 Barometresi kapsamında görüşülen kişilerin televizyon, gazete, radyo, internet ve sosyal medya ilişkilerini anlamak üzerine birçok soru yönlendirdik. Raporun ilerleyen bölümlerinde de görüleceği gibi, internet kullanımına dair başka kaynaklardaki verilerle araştırmamızın sonuçları büyük oranda örtüşüyor. Bulgularımıza göre 1 yaş üstü nüfusta televizyon izlediğini belirtenler yüzde 3, internet kullananlar yüzde 3, gazete okuyanlar yüzde 40 mertebesindedir. Tüm bu oranlar aşağıdaki gösterimde bir arada, kesişimleriyle verilmiştir. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 10

11 1 yaş üstü nüfusun yüzde 3 ünün bir televizyon kanalı tercihi bulunuyor. Diğer yandan yüzde ise herhangi bir sosyal medya kanalını kullandığını, üye olduğunu belirtiyor. Buna göre internet kullanıp da sosyal medyaya girmeyen yüzde 5 lik bir kesim bulunuyor. İnternet kullanmadığını belirtenlerin oranı ise Nisan 1 itibariyle yüzde 2 seviyesinde. Bu oran tam iki sene önceki ölçümlerde yüzde 41 idi. Kesişim kümelerine baktığımızda ise hem televizyon izleyen, hem gazete okuyan, hem de sosyal medya kullananların oranının yüzde 2 olduğunu görüyoruz. Diğer yandan, hem sosyal medya kullanıcısı olup televizyon izleyen ancak gazete okumadığını belirtenlerin oranı da üçte bire yakın (yüzde 31). İnternete girmeyip, gazete de okumadan sadece TV izleyenlerin oranı ise yüzde 1 olarak göze çarpmaktadır. Bu en büyük 3 grup, toplumun farklı profillere sahip üç ana grubunu oluşturuyor. Hiç bir kitle iletişim aracına veya sosyal medya unsuru ile ilişki kurmadan yaşadığını söyleyen ise yüzde birlik bir kesim de dikkat çekmektedir. Kitle iletişim araçlarının kullanımında dikkat çeken ilk temel nokta sosyal medyanın yaygınlaşmasına rağmen televizyonun halen herkesin baktığı bir mecra olmasıdır. Televizyon izlemediğini belirtenlerin oranı yüzde yi, sosyal medya kullancısı olup televizyon izlemediğini belirtenlerin oranı yüzde 5 i geçmiyor. Zira, televizyonun ne denli etkin bir iletişim olduğunu kişilerin yüzde 1 inin bir haber duyunca ilk baktıkları mecra olmasından da anlayabiliyoruz. Ancak, daha önce farklı demografik kırılımlarda bu oranların nasıl değiştiğine bir göz atalım; İlk dikkatimizi çeken unsur kadınlara dair: Genel olarak 1 yaş üstü kadınların yaklaşık dörtte biri, ev kadınlarının ise üçte bire yakını sadece televizyon seyrediyor. Sadece televizyon seyrediyor olmayı en çok etkileyen unsur yaş olarak karşımıza çıkıyor. Emeklilerin ve dul olanların televizyona çok yüksek oranda bağlı olmalarını bununla açıklayabiliriz. Tüm mecraları bir arada kullanıyor olmakla gelir ve eğitim seviyelerinin doğrudan ilişkisi olduğu görülüyor. Gençler tüm mecraları bir arada yaşlılara göre çok daha fazla kullanıyorlar. Kırsal kesimlerde yaşayanlar sadece televizyon izlemeye kent ve metropoldekilere kıyasla biraz daha bağımlıdır; ancak bu fark tahmin edilebileceğinden çok daha az görünüyor. Kırsal kesimde yaşayanların da en az yarısı internet ve sosyal medya ile haşır neşir görünüyor. Öğrenciler arasında gazete dahil tüm mecraları kullananların yüzde 41 olması çarpıcı bir veri olarak karşımıza çıkıyor. Beyaz yakalılarda ve devlet memurlarında bile bu oran ancak yüzde 4 lara varıyor. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 11

12 Geleneksel ve sosyal medya tercihleri Facebook Whatsapp Youtube Instagram Twitter Skype Periscope Vine Diğer Hangi sosyal medyaları kullanıyorsunuz? Televizyonu ilk açtığınızda hangi kanalı tercih ediyorsunuz? Cumhuriyet Habertürk Okumuyor Hangi gazeteyi okuyorsunuz? Posta Sözcü Sabah Hürriyet Milliyet Diğer Haber seyretmek için hangi kanalı tercih ediyorsunuz? ATV Kanal D Fox TV Star Show TV TRT TV Kanal A Haber Spor kanalları NTV CNN Turk Belgesel kanalları Diğer kanallar Fox TV TRT ATV Kanal D A Haber Star Yerel kanallar Show TV NTV CNN Turk Kanal Haberturk Halk TV IMC TV Diğer kanallar İzlemiyorum 3 İzlemiyorum KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 12

13 Aylık hane geliri Eğitim durumu Yaş Yerleşim kodu Cinsiyet Kitle iletişim araçlarıyla ilişki durumu Türkiye Kadın Erkek Kır Kent Metropol yaş yaş yaş Lise altı Lise Üniversite TL ve altı TL TL TL TL TL ve üstü % 0 % 50 % 100 Sadece TV TV + internet/sosyal medya Sadece İnternet TV + Gazete TV + gazete + internet/sosyal medya Diğer seçenekler KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 13

14 04 Çalışma durumu Medeni durumu Hayat tarzı kümesi Kitle iletişim araçlarıyla ilişki durumu Türkiye Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar Bekar Sözlü/nişanlı Evli Dul Boşanmış Devlet memuru Özel sektör İşçi Esnaf 3 3 Serbest meslek Çiftçi Emekli Ev kadını Öğrenci İşsiz % 0 % 50 % 100 Sadece TV TV + Gazete TV + internet/sosyal medya TV + gazete + internet/sosyal medya Sadece İnternet Diğer seçenekler Kitle iletişim araçları veya sosyal medya ile ilişkiyi bir de siyasi tercihlere göre incelediğimizde çok çarpıcı bir farklılık görmüyoruz. Ak Partililer CHP seçmenine kıyasla internetten biraz daha uzak ve televizyon ve gazete ile daha fazla ilişkilenmiş gözüküyor. Ancak yine de üçte ikiye yakını internet kullanıcısı olarak gözüküyor. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 14

15 Coğrafi bölge Siyasi tercih Yaşanan bölgelere göre baktığımızda da çok dramatik farklar gözümüze çarpmıyor. Tüm iletişim mecrası tek yönlü televizyon veya gazeteden ibaret olan bir bölge olmadığı gibi, tamamı internet kullanıcısı olan da bir yer de bulunmuyor. Kitle iletişim araçlarıyla ilişki durumu Türkiye Ak Parti CHP MHP HDP Kararsız Oy kullanmaz İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı A Akdeniz Orta A Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Ortadoğu A Güneydoğu A % 0 % 50 % 100 Sadece TV TV + internet/sosyal medya Sadece İnternet TV + Gazete TV + gazete + internet/sosyal medya Diğer seçenekler İnternet kullanım mecraları ve süreleri Bu aşamada yukarıdaki verilerin temelini oluşturan bir takım unsurların zaman içinde nasıl değiştiğine bakalım. İlk olarak kişilerin internete hangi kanallardan, araçlardan girdiklerine göz atalım. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 15

16 İnternete giriyor musunuz? Nereden giriyorsunuz? İnternete hiç girmiyor 2, 42,4 43, 5,5 İnternet Kafe vb.,5 5, 5,2 2, Ocak'11 Tabletten (Ipad vb.) İşyerindeki / Okuldaki bilgisayardan 2,4 3,,,2 11, 12,4,5 Mayıs'13 Nisan'14 Nisan'1 Evdeki bilgisayardan 32, 43, 41,4 3, Cep telefonundan 2, 1, 2,4 5, %0 %20 %40 %0 % yılından beri belli aralıklarla kişilerin internete hangi kanallardan girdiklerini soruyoruz. Beş yıllık seyirde en dikkat çekici konu, mobil cihazlardan internete girenlerin oranındaki artış olarak göze çarpıyor. Bundan 5 yıl önce 1 yaş üstü nüfusun sadece yüzde 3 ü internete cep telefonundan girdiğini belirtirken, bu oran bu yıl yüzde 5 e kadar çıkmıştır. Buna bağlı olarak evdeki bilgisayardan internete girenlerin oranı ise 2013 ten bu yana yüzde 44 ten 3 a inmiş gözüküyor. Diğer yandan internete hiç girmediğini, interneti kullanmadığını belirtenlerin oıranı ise 5 yılda yüzde 5 den yüzde 2 ye inmiş. Bu veriler TÜİK hanelerdeki internet erişimi ve genel internet kullanımı oranlarıyla benzerlik gösteriyor. TÜİK in 2015 verilerine göre hanelerin yüzde 0 inde bir şekilde internet erişini bulunmaktadır. Diğer yandan gene 2015 verilerine göre tüm nüfusun yüzde 55 i internet kullanmaktadır. Bu verilere göre 1 yaş üstü nüfusun yaklaşık üçte biri internetle son 5 yıl içinde tanışmıştır. Genel tabloya baktığımızda internet kullanımının 3 sene içinde hayli arttığını ancak bu artıştaki esas payın mobil cihazlarla artıştan kaynaklandığını söyleyebiliriz yılında internete cep telefonundan girme seçeneğini bu soruda kullanılmıyorken, bu oran 5 yıl sonra 201 da yüzde 1 seviyesindedir. İnternetin telefonunda sürekli açık olduğunu belirtenlerin oranı tüm toplum içinde beşte bire, internet kullanıcıları içinde ise dörtte bire yaklaşmıştır. İnternete girme sıklığına baktığımızda ise aşağıdaki tablo ortaya çıkıyor. Ocak 2011 de internete günde en az iki saat girdiğini belirtenler yüzde 22 ve internete hiç girmeyenler yüzde 5 idi. BU ayki ölçüme göre iki saatten fazla girenler yüzde 44 e çıkmış, hiç girmeyenler ise yüzde 2 e inmiş durumda. Hiçbir zaman internete KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 1

17 girmediğini belirtenlerin bu oranı, internete nereden girildiğine dair yukarıdaki bulguyu teyit ediyor. İnternete ne sıklıkta giriyorsunuz? Ocak' Mayıs' Nisan' Nisan' % 0 % 50 % 100 Telefonumda veya önümdeki bilgisayarda sürekli açık Günde 2-3 saat Günde 3 saatten fazla 2-3 günde bir Haftada bir Daha nadir Günde 1 saat veya daha az Hiçbir zaman Bu tabloya göre bir hesaplama yaptığımızda 1 yaş üstü nüfusun internette geçirdiği ortalama süre günde 2 saatin biraz üstünde ve internete çok girdiğini belirten kişiler arasında bakarsak, süre 3 buçuk saate kadar çıkabiliyor. Genel olarak baktığımızda, internet kullanımının beş yıl içerisinde ciddi bir ivmeyle arttığı Barometre verilerinde de görülebiliyor İnternet kullanımı 15 senede 15 kat arttı Aşağıda yer alan liveinternetstats 2 websitesindeki farklı kaynaklardan toplayarak oluşturduğu verinin görselleştirilmiş halinde de KONDA verilerinde ortaya çıkan bu ivmeyi net bir şekilde görebiliyoruz. 2 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 1

18 Kullanıcı sayısı Nüfuz oranı Türkiye internet kullanıcı sayısı ve nüfuz oranları* İnternet kullanıcı sayısı Nüfuz oranı Bu hesaba göre 1 senede Türkiye deki internet nüfuz oranı 15 kat artmıştır. Bu oran 2000 yılında interneti olan ülkelerle karşılaştırdığımızda ciddi bir artış olarak göze çarpıyor. Zira, internet kullanıcılarının nüfusa oranı Güney Afrika da 10 kat (yüzde 5 ten yüzde 52 ye), Fransa da kat (yüzde 14 ten yüzde ya), Macaristan da ise 11 kat (yüzde den yüzde 0 e) artmıştır. Diğer taraftan baktığımızda bu oran Güney Kore de 2 kat artmıştır ancak 2000 yılında da Güney Kore de nüfusun yüzde 44 ü internet kullanmaktaydı. İnternet kullanımının bu denli hızlı artmasının bir pazar olarak değerlendirildiğinde hâlâ büyük potansiyel taşıdığını belirtmiştik. Diğer bir bakış açısıyla, interneti henüz daha az kullananların farklı potansiyel hedefler olduğunu düşünebiliriz. Bu kapsamda, aşağıda yer alan ilk grafikte olduğu gibi, farklı demografik grupların ne oranda internet kullandıklarını tespit etmekte fayda var. İkinci grafik ise bu kümelerin hepsinin nüfuz oranı sıralamasına göre dizilmiş halidir. Farklı bakış açılarıyla farklı amaçlara hizmet edebilecek olan bu grafiğe dikkatle bakmak gerekiyor. Ancak, ev kadınlarının internet kullanımına özellikle dikkat çekmek gerekiyor. Zira, yüzde 5 gibi nispeten düşük bir nüfuz oranından söz ediyoruz. Toplumun üçte birini, kadınların ise üçte ikisini ev kadınları oluşturuyor. Neticede, henüz internet kullanmayan yaklaşık milyon ev kadını bulunduğunu hesaplayabiliyoruz ve bu grubun beşte dördü okuma yazma biliyor. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 1

19 Hane geliri Örtünme Siyasi tercih Çalışma durumu Yer tipi Hayat Tarzı Eğitim Yaş Grubu Cinsiy et İnternete girme oranları Türkiye 2 Kadın Erkek 1-2 yaş 2-43 yaş 44+ yaş Lise altı Lise Üniversite Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar 0 2 Kır Kent Metropol Devlet memuru Özel sektör İşçi Esnaf Serbest meslek sahibi Çiftçi, ziraatçı, hayvancı Emekli Ev kadını Öğrenci İşsiz Ak Parti CHP MHP HDP Kararsız Oy kullanmaz 3 Örtünmüyor Başörtüsü Türban TL ve altı TL TL TL TL 5001 TL ve üstü %0 %20 %40 %0 %0 %100 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 1

20 İnternete girme oranları (sıralama) 1. Öğrenciler 2. Devlet memurları 3. Özel sektör çalışanları 4. Üniversite mezunları yaş aralığındakiler. Lise mezunları. Modernler TL ve üstü gelir TL gelir 10. Serbest meslek sahibleri 11. İşsizler 12. Örtünmeyenler 13. İşçiler 14. Esnaflar yaş TL gelir 1. MHPliler 1. Oy kullanmaz seçmen 1. Erkekler 20. CHPliler 21. Metropolde yaşayanlar 22. Türban kullananlar 23. Kentsel kesimde yaşayanlar 24. Kararsız seçmen 25. Türkiye ortalaması 2. Geleneksel muhafazakar 2. HDPliler TL gelir 2. Kadınlar 30. Ak Partililer 31. Kırsal kesimde yaşayanlar 32. Dindar muhafazakar 33. Başörtüsü kullananlar 34. Ev kadınları 35. Lise altı eğitimliler TL gelir 3. Çiftçi, ziraatçı, hayvancı TL ve altı gelir yaş 40. Emekliler %0 %20 %40 %0 %0 %100 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 20

21 Kişilerin kendilerini tarif ettikleri hayat tarzını Modern olarak seçenlerin yüzde 2 si internet kullanıcısı olarak gözüküyor. Daha önce Barometre raporlarında birçok kez belirttiğimiz gibi kendini Modern olarak tarif etmek değer dünyası olarak modern olmak ifadesinden öte, daha gündelik pratiğe dayalı ve yeni teknolojileri kullanmak olarak da tarif ediliyor. Bu anlamda kendini Modern hayat tarzı değerlerini benimsemiş olarak görenlerin yüksek oranda internet kullandığını iddia etmekten ziyade, internet kullanan kişilerin kendini modern olarak değerlendirmeye daha meyilli olduğu yönünde bir tespit yapabiliriz. Bir önceki bölümden de tespit edebileceğiniz üzere, sadece televizyon seyreden ve/veya gazete okuyanların en düşük olduğu küme de toplumun yüzde 25 ini teşkil eden Modernler olarak göze çarpıyor Kitle İletişim araçlarına dair sahiplikler Kitle iletişim araçlarına ve sosyal medyaya erişim için gereken donanımlar olarak değerlendirebileceğimiz platformlara baktığımızda, hanelerin yarısından fazlasında bilgisayar ve yarısında sabit ve mobil olmak üzere internet bağlantısı bulunduğu, her beş hanenin ancak birinde televizyon için Digiturk, D-Smart, KabloTV, Teledünya veya Tivibu gibi bir dijital platform aboneliği olduğu görüyor. Türkiye de yetişkin her dört kişiden üçü akıllı telefon sahibi ve üç kişiden biri tablet bilgisayar sahibi. Dolayısıyla kişisel erişim, hanedeki bilgisayardan erişimden daha yaygın görünüyor. Hanenizde hangileri var? Hangilerine şahsen sahipsiniz? Bilgisayar 1 Akıllı telefon 3 Sabit internet bağlantısı Mobil internet bağlantısı Digiturk, D-Smart, KabloTV, Teledünya, Tivibu vs. gibi platform %0 %35 %0 Telefon ya da tablette data/internet paketi Tablet bilgisayar Apple Music, Spotify gibi ücretli müzik kanalı Netflix, Digiturk Play gibi ücretli film kanalı %0 %40 %0 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 21

22 TÜİK BILGI TOPLUMU İSTATISTIKLERI 2015 TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) bilgi toplumu araştırmalarıyla haneler, bireyler ve girişimlerde bilgi ve iletişim teknoloji kullanımı üzerine verileri 2004 yılından beri derlemektedir. Bu araştırmalar bireylerin hanelerde bilgi ve iletişim teknolojilerine erişimi, kullanım sıklıkları, online alışveriş ve e-devlet uygulamaları kullanım alışkanlıkları hakkında; girişimlerin ise bilgisayar, internet ve diğer bilişim teknolojileri kullanımı, teknolojik yeterlilik ve entegrasyonları, online ticaret, online iş ve işletmelerin sanal ortama entegrasyonu hakkında temel güncel verileri sunmaktadır. Hanelerde yapılan araştırma verileri 1-4 yaş aralığındaki bireyleri kapsarken girişimlerde yapılan araştırmalar 10 ve daha fazla çalışanı olan işletmeleri kapsamaktadır. Bilgisayar ve internet kullanımı TUİK verilerine göre 1-4 yaş grubunda bilgisayar kullanım oranı yüzde 54, internet kullanım oranı ise yüzde 55, olmuştur. Bu oranların cinsiyetlere göre dağılımı ise bilgisayar kullanımında erkekler yüzde 4 kadınlar yüzde 45,, internet kullanımında erkekler yüzde 5, kadınlar yüzde 4,1 olarak ölçülmüştür. Bilgisayar kullanımı 2014 yılında yüzde 53,5 internet kullanımı ise yüzde 53, idi. Hanelerin internet erişimi 2015 itibariyle Türkiye de internet erişimi olan hane oranı yüzde,5 mertebesine yükselmiştir. Bu oran 2014 yılında yüzde 0, yılında ise yüzde 4,1 idi. Yani her 10 evden sinde internet erişimi mevcuttur olarak ölçülmüştür, diğer yandan ise her 10 evden 3 ünde internet erişimi mevcut değildir. Bunun gerekçelerine bakacak olursak erişimi olmayan evlerin yüzde 5,5 i internet kullanımına ihtiyaç duymadıklarını, yüzde 44, si yeterli bilgi sahibi olmadıklarını, yüzde 3,5 i ise bağlantı ücretlerinin yüksek olduğunu beyan etmiştir. Hanelerde telefon, bilgisayar ve televizyon sahipliği Haziran 2015 TÜİK ölçümünde hanelerin yüzde, inde cep telefonu veya akıllı telefon bulunduğu, sabit telefon bulunma oranı yüzde 2, ya gerilediği tespit edilmiştir. Aynı araştırmada hanelerin dörtte birinde masaüstü bilgisayar, yüzde 43,2 sinde taşınabilir bilgisayar ve yüzde 20, unda ise internete bağlanabilen televizyon/monitör bulunduğu tespit edilmiştir. İnterneti kullanım amaçları İnternet kullanım amaçlarında sosyal medyaya erişim yüzde 0, ile ilk sırada iken yüzde 0,2 oranında online haber, gazete veya dergi okuma ikinci sırada yer almıştır. Diğer kullanım amaçları yüzde,3 ile sağlıkla ilgili bilgi arama, yüzde 2,1 kendi oluşturduğu metin, görüntü, fotoğraf, video, müzik vb. içerikleri herhangi bir websitesinde paylaşmak üzere yükleme, yüzde 5,4 mal ve hizmetler hakkında bilgi alma olarak gerçekleşmiştir. İnternet üzerinden alışveriş 2014 yılında yüzde 30, iken 2015 yılında yüzde 33,1 olarak ölçülmüştür. İnterneti 2014 yılı Nisan ayı ile 2015 yılı Mart aylarını kapsayan on iki aylık dönemde kullanan bireylerin kişisel amaçla kamu kurum/kuruluşları ile iletişime geçmek veya kamu hizmetlerinden yararlanmak için interneti kullanma oranı yüzde 53,2 olmuştur. Bu oran önceki yılın aynı döneminde (2013 Nisan-2014 Mart) yüzde 53,3 tü. Kullanım amaçları arasında kamu kuruluşlarına ait web sitelerinden bilgi edinme yüzde 50,5 ile ilk sırayı almıştır. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 22

23 2.3. Sosyal Medya Kullanımı İnternet hayatımıza ilk girdiği günden itibaren interaktif bir unsurdu. İnternetin ilk varoluşundan itibaren, internet için yaratılan her gelişme daha da interaktif olmasını sağlamak üzerineydi. Sonra sosyal medya kavramı hayatımıza girdi. Ufak tefek girişimler her zaman vardı ancak o dönemde Web 2.0 şeklinde adlandırıldığı haliyle sosyal medyanın ortaya çıkması ve özellikle Facebook, internet üzerinden iletişimin yaygınlığına bambaşka bir boyut kattı. Facebook halen en güçlü sosyal medya olarak varlığını devam ettiriyor. Başta Twitter olmak üzere zaman içinde birçok farklı sosyal medya platformu ortaya çıktı. Her bir yeni sosyal medya platformu yeni bir kullanıcı profili de ortaya çıkarttı. Ayrıca, hangi sosyal medyanın ne derece yaygın olduğu veya kimlere hitap ettiği, kullanıcı profilindeki değişimler tüm toplum bileşenleri için önem arz etmeye başladı. Biz de Barometre raporlarında, yaygın olan ve hayatımıza yeni giren farklı sosyal medya platformlarının kullanıcı profillerini takip etmeye çalışıyoruz. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 23

24 Yukarıdaki grafikte araştırma verilerine göre sosyal medya kullanım oranları ve kesişimleri görülüyor. Temel bulguları özetlemek gerekirse: Hem Facebook u, hem Twitter ı, hem de Whatsapp ı kullananlar 1 yaş üstü nüfusun yüzde 12 sini teşkil ediyor. Bunlara bir de Instagram ı eklersek bu oran yüzde olmaktadır. Facebook ve sahip olduğu iki diğer sosyal medya platformu olan Instagram ve Whatsapp ı kullanananlar yüzde 1 mertebesindedir. Yüzde 10'un Twitter hesabı bulunmuyor ama Instagram ve Facebook kullanıyorlar. Facebook ve Twitter hesabı olup da Instagram ı kullanmayanların oranı yüzde 5 i geçmiyor. Sosyal medya platformları hakkında genel bilgi; Facebook: 2004 yılında Mark Zuckerberg ve 3 arkadaşı tarafından Harvard Üniversitesi kampüsünde kurulmuştur. Üniversite kampüslerinde aktif olarak kullanıldıktan sonra ülke ülke, bölge bölge tüm dünyaya yayılmıştır. Şu anda dünyanın en büyük sosyal ağ sitesidir. Aralık 2015 istatistiklerine göre günlük aktif kullanıcı sayısı 1 milyar 4 milyon (34 milyonu mobil erişim) 1 Facebook reklam geliri 2015 sonu itibariyle 4,5 milyar dolardır. 1 Instagram: 2010 yılında Kevin Systorm ve Mike Krieger tarafından kurulmuştur. Fotoğraf ve videolara farklı filtreler uygulanarak paylaşım yapmak ve bu paylaşımları beğenmek esasıyla çalışır. Kullanıcılar paylaşımlarını # işareti önüne koydukları etiketlerle tarif edebilir veya bir konuyla ilişkilendirebilirler. Nisan 2012 de ise (30 milyon kullanıcısıyla)1 milyar dolara Facebook a satılmıştır. Facebook un ar-ge deneyimi sayesinde 201 başında günlük aktif 5 milyon, aylık aktif 400 milyon kullanıcı mertebelerine ulaşan Instagram, emarketer kurumunun öngörüsüne göre 201 de 2,1 milyar dolar reklam gelirine ulaşacak. 1 Periscope: Gezi olayları sırasında İstanbul da bulunan Kayvon Beykpour isimli bir İranlı girişimci eylemcilerin akıllı telefon ve kameralarla görüntü kaydı almaya çalıştıklarını gözlemliyor ve bunun üzerine ortağı Joseph Bernstein ile bu uygulamayı geliştiriyor. Uygulama tüm kullanıcılara canlı yayın yapma imkanı verme özelliği ile öne çıkıyor ve ifade özgürlüğü konusunda yeni bir araç haline geliyor. Ferguson olayları sırasında insanların Periscope üzerinden yayın yaptığını farkeden Twitter yöneticileri bu uygulamayı satın almaya karar veriyor ve 2015 başında 100 milyon dolara satın alıyorlar. Bu vakitten sonra Twitter hesabıyla kullanılmaya başlayan Periscope büyümeye başlıyor. Türkiye de toplumsal olaylarda, meclis içerisinden yapılan yayınlarda da kullanılan Periscope Ruşen Çakır öncülüğünde kurulan Medyascope TV ile geleneksel medyaya alternatif olarak öne çıkıyor. Skype: İnternet üzerinden sesli, görüntülü ve yazılı iletişim sağlayan bir programdır yılından beri kullanılmaktadır. Skype ı 2005 te 2, milyar dolara satın alan e- bay, bu aracı 2011 de,5 milyar dolara Microsoft a sattı. 201 da 300 milyon kullanıcı sayısına 1 erişen Skype ile bu güne kadar 2 trilyon dakika ücretsiz video görüşmesi yapılmış. 1 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 24

25 Telegram: Eylül 2013 te Pavel ve Nikolai Durov kardeşler tarafından kurulmuştur. Whatsapp ın bir numaralı rakibi olan uygulama 2 kademeli içerik kriptolama, 200 kişiye kadar grup chat, her türden içerik paylaşımına müsaade etmesi ve 1,5 gigabyte a kadar veri transfer edebilme özelliği ile öne çıkıyor. 100 milyon aylık aktif kullanıcısı için günde 15 milyar mesaj trafiği sağlayan uygulamaya her gün 350 bin yeni üye geliyor. 1 Tinder: Lokasyon bazlı çalışan bir arkadaş bulma uygulamasıdır. Sadece mobil cihazlarda çalışır ve yine sadece Facebook hesabı olanlar uygulamaya giriş yapabilir. Uygulama size cinsiyet / yaş / mesafe filtrelerine göre çevrenizdeki kullanıcıları gösterir. Önünüze çıkan kullanıcıyı sürükleyip sola atarsanız beğenmediğiniz, sağa atarsanız beğendiğiniz anlamına gelir. Karşılıklı beğenme olursa kişiler birbirleriyle mesajlaşabilirler. İlk 2012 yılında yayınlanan uygulama 2014 yılında günlük 1 milyar sağa veya sola sürükleme sayısına ulaşmıştır. Twitter: 200 yılında Jack Dorsey tarafından geliştirilen bir mikroblog sitesidir. Kullanıcıların paylaşımları 140 karakterle sınırlandırılmış ve her birinin adına tweet denmektedir, bu tweetlere fotoğraf, video veya link de eklenebilmektedir. #Hashtag ismi verilen etiketlerle kullanıcılar bir konu etrafında yazışırlar, hashtag olsun olmasın twitter gündeminde konuşulan güncel konular yazılan tweet sayısı, paylaşılma (retweet) sayısı, beğeni (like) sayısı gibi değişkenlere göre Trending Topic (TT) listesine çıkarlar. Nisan 2011 de Türkçe ara yüz kullanıma açıldıktan sonra Türkiye deki kullanıcı sayısı büyük bir ivmeyle artış göstermiştir. Bir diğer sıçramayı 2013 yazında Gezi olayları ile yaşayan Twitter eylemcilerin ülke içinde ve uluslararasında iletişim aracı olmuştur. Aylık aktif kullanıcı sayısı 320 milyon olan Twitter a erişimin %0 i mobil sağlanmaktadır. 1 Vine: Twitter ın Ocak 2013 te kullanıma sunduğu saniyelik videoların paylaşıldığı bir uygulamadır. Tüm dünyada kullanıcı sayısı 40 milyonu aşmış durumdadır. Paylaşılan videolar her gün 1 milyarın üzerinde döngü yapmaktadır/izlenmektedir. Whatsapp: Yahoo çalışanları olan Brian Acton ve Jan Koum tarafından 200 yılında kurulmuş, 2014 yılında Facebook tarafından 1 milyar dolara satın alınmıştır. 2 Şubat 201 da kendi bloğundan 1 milyar 1 kullanıcıya ulaştığını duyuran Whatsapp en yaygın anlık mesajlaşma servisidir. Youtube: Şubat 2005 te 3 eski PayPal çalışanı tarafından kurulmuştur. Kasım 201 da Google tarafından satın alınmıştır. Video izleme, yükleme ve paylaşma amacıyla kullanılır. Üçte biri her gün internette olan 1 milyarın üzerinde kullanıcı vardır. Videoların yüzde 0 i Amerika Birleşik Devletleri dışından izleniyor AB30-5F4C55A31/FB_News_2015_11_4_Financial_Releases.pdf / KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 25

26 Sosyal medya kullanımında 5 yıllık seyir Facebook 31,3 44, 4, 4 54,3 Whatsapp Youtube, 25 1, 21, 20 25, 40, Ocak'11 Mayıs'13 Instagram Twitter Skype 3, 4,5 5 4,2, , 1, 21,1 14 1,5 Nisan'14 Şubat'15 Nisan'1 Periscope 1, Vine 1, Telegram 0,5 Tinder MSN 0,5 31, %0 %20 %40 %0 %0 Her bir sosyal medyanın kullanım oranı yukarıdaki grafikte son 5 yıl içindeki değişimlerle beraber yer alıyor. Yukarıda belirtilen oranların 1 yaş üstü nüfusu temsil eden bir araştırmaya göre yapıldığını hatırlatmakta fayda var. İlk olarak son 5 yılda Facebook un ve Youtube un yaygınlaşmaya devam etmesi, Whatsapp ve Instagram kullanımının ise katlanarak artması dikkat çekiyor. Twitter veya Instagram gibi şimdi yüzde 20 lerin, 25 lerin kullanmakta olduğu sosyal medya platformları bundan 4-5 yıl öncesinde aynı şimdi Tinder veya Telegram ı olduğu gibi yüzde 2ler mertebesinde yaygınlığa sahipti. Türkiye deki üye sayısı sadece on binlerle ifade ediliyor olsa bile Tinder, Telegram gibi yeni nesil sosyal medyaları kullananları da ölçümlere dahil ediyoruz. Araştırma hata payı içinde kalmasına rağmen, yeni çıkan bir sosyal medya ile ölçüm yapma gayretimizin sebebini yukarıdaki grafikte anlatmak daha anlamlı olacaktır. Sosyal medyanın ülkemizde yaygınlaşma hızı böyle bir ihtiyacı ortaya çıkartıyor. Bu rakamlarla ilgili daha fazla analiz yapmadan önce oranların 1 yaş üstü nüfusa ait olduğunu bir kez daha hatırlatmakta fayda var. Özellikle Telegram, Periscope, Tinder gibi yeni nesil sosyal medya 1 yaş altı nüfus tarafından da kullanılıyor. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 2

27 Faceboo k Instagra m Twitter Whatsap p Instagram aşağıdaki grafikten de net bir şekilde görülebileceği gibi nüfuz oranı en hızlı artan sosyal medya mecrası olarak göze çarpıyor. Twitter ı nüfuz oranı son 3 senedir Whatsapp gibi uygulamalardaki artışa göre daha çok yerinde saymış görülüyor. Bunun sebebini iki unsura bağlayabiliriz; Twitter daha çok okumaya, takibe dayalı, görsel ağırlığı daha az olan bir mecra olarak tarif edilebilir. Bu nedenle de belli bir eğitim seviyesinin dışında yaygınlaşma alanı bulamamış olabilir. Veya Instagram ve Whatsapp neredeyse internete girenlerin çok büyük çoğunluğunun kullanıcısı olduğu Facebook tarafından yaygınlaştırılabiliyor olmasına karşın Twitter daha münferit bir alanda kalmış olabilir. Eğitim seviyesine göre baktığımızda en çok kullanılan Facebook ve Instagram ın sadece lise altı eğitimlilerde düşük olduğunu, Twitter ın ise eğitim seviyesi arttıkça dereceli olarak kullanıcı sayısının da arttığını görüyoruz. Özellikle Facebook lise eğitimlilerin de dörtte üçü tarafından kullanılıyor. Lise altı eğitimlilerdeki düşük oran ise internet nüfuzunun düşük olmasından kaynaklanıyor. Üniversite Lise Lise altı Eğitim seviyesine göre sosyal medya kullanım oranı Üniversite Lise Lise altı 2 3 Üniversite Lise Lise altı 41 3 Üniversite Lise Lise altı %0 %20 %40 %0 %0 Eğitimi yüksek olanların çok daha fazla internet kullandığını belirtmiştik. Ancak, sosyal medya platformlarının kullanıcı oranlarında tam bir ilişki olduğunu iddia edemiyoruz. Elbette, daha yüksek gelirliler daha fazla sosyal medya kullanıyorlar. Ancak, birebir bir ilişki olduğunu iddia etmek son derece güç. Aşağıda grafiğe göre kendini Modern olarak tarif edenler 4 sosyal medya platformunu da diğer gruplara göre çok daha fazla kullanıyorlar. Bu bölümde de, Modernlerin daha fazla sosyal medya kullanıcıları olmasının esas sebebi daha fazla internet ile haşır neşir olanların çok daha fazla kendini modern olarak tarif etmesi olduğunu ayrıca belirtmemiz gerekiyor. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 2

28 Whatsapp Twitter Instagram Facebook Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar Hayat tarzına göre sosyal medya kullanım oranı Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar %0 %20 %40 %0 %0 Genel olarak sosyal medya kullanımında kişilerin eğitim veya gelir seviyesinden bağımsız şekilde çalışma durumları son derece belirleyici olabiliyor. Aşağıdaki grafikte dört farklı sosyal medya platformunun farklı çalışma gruplarına nüfuzunu tespit edebiliyoruz. Öğrencilerin neredeyse tüm sosyal medya platformlarında varlıklarını belli ediyorlar. Twitter bile öğrencilerin yarısı tarafından kullanılıyor. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 2

29 Whatsapp Twitter Instagram Facebook Çalışma durumuna göre sosyal medya kullanım oranı Devlet memuru Özel sektör İşçi Esnaf Serbest meslek Çiftçi Emekli Ev kadını Öğrenci İşsiz Devlet memuru Özel sektör İşçi Esnaf Serbest meslek Çiftçi Emekli Ev kadını Öğrenci İşsiz Devlet memuru Özel sektör İşçi Esnaf Serbest meslek Çiftçi Emekli Ev kadını Öğrenci İşsiz Devlet memuru Özel sektör İşçi Esnaf Serbest meslek Çiftçi Emekli Ev kadını Öğrenci İşsiz Genel olarak internet nüfuzu daha fazla olduğu için cinsiyete göre sosyal medya kullanımında erkekler daha etkin gözüküyor. Bir tek Instagram kullanıcılığında erkekler ile kadınlar arasındaki fark kapanmış görülüyor. Eğitim seviyesi yüksek kadınlar arasında nüfuz oranlarının erkeklerdekinin üstünde gözüküyor. Bu bulguyu da sosyal medya potansiyellerinin ne yöne doğru gelişeceğine dair ipucu olarak değerlendirmek gerekiyor %0 %20 %40 %0 %0 % KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 2

30 Kadınlar Erkekler Kadınla r Erkekler Kadınlar Erkekler Türkiye Twitter kullananlar 1 Kadınlar Erkekler Üniversite Lise Lise altı 2 35 Üniversite Lise Lise altı 4 %0 %20 % Türkiye Whatsapp kullananlar 40 Kadınlar Erkekler 3 44 Üniversite Lise Lise altı Üniversite Lise Lise altı 20 %0 %20 %40 %0 %0 5 Türkiye Instagram kullananlar 23 Kadınlar Erkekler Üniversite Lise Lise altı Üniversite Lise Lise altı 3 4 %0 %25 %50 KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 30

31 Sosyal medyayı çok yönlü ve derinlemesine incelemek ve farklı birçok açıdan yaklaşıp yeni birçok bulgu ortaya çıkartmak mümkün. Bu anlamda hangi sosyal medyaların kullanıldığının yanısıra insanların kaç sosyal medyayı kullandığı da birçok ipucu içeriyor. Kişilerin kullandığını belirttiği sosyal medya platformlarına göre sayıları hesaplanıp aşağıdaki analizleri ortaya çıkarttık. Yukarıdaki gösterimlerden farklı olarak bu grafikteki sayılar internet kullanıcıları içindeki ortalamaları gösteriyor. Örneğin, 1-2 yaş arasında internet kullandığını söyleyenler ortalama 3,1 sosyal medya platformunu kullanırken, internet kullanıcısı olan devlet memurları arasında bu sayı 2, dır. Kullanılan sosyal medya platformu sayısı Türkiye ortalaması 1, İnternete girenler içinde 2,4 00 TL ve altı TL TL TL TL 5001 TL ve üstü 1, 2,0 2,1 2, 3,0 2, 1-2 yaş 2-43 yaş 44+ yaş 1,4 2,2 3,1 Devlet memuru Özel sektör İşçi Esnaf Serbest meslek sahibi Çiftçi, ziraatçı, hayvancı Emekli Ev kadını Öğrenci İşsiz Aşağıda ise internet kullanım sıklığına ve internete girilen noktaya göre kullanıcı olunan sosyal medya sayısı gösteriliyor ve internette geçirilen süre arttıkça sosyal medya sayısının da arttığı çok net olarak görülüyor. 1,3 1,5 1, 2,3 2,1 2, 2, 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 2,5 2, 3, KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 31

32 Türkiye Kullanılan sosyal medya platformu sayısı 1, Hiçbir zaman Daha nadir Haftada bir 2-3 günde bir Günde 1 saat veya daha az Günde 2-3 saat Günde 3 saatten fazla Telefonumda veya önümdeki bilgisayarda 0,1 0, 1,1 1,3 Aşağıdaki analizde ise farklı sosyal medya kullanıcılarının ne sıklıkta internet kullandıkları görülüyor. Kullanıcıları en sıklıkla internete giren sosyal medya platformu Twitter olarak göze çarpıyor. Twitter kullanıcılarının yüzde 0 a yakını internete günde 2-3 saat veya daha fazla girdiğini belirtiyor. 1, 2,5 3,0 3,4 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 Sosyal medya kullanıcılarının internet kullanım sıklığı Türkiye Facebook Instagram Twitter Whatsapp Tinder, Telegram, Periscope, Vine Sadece facebook kullananlar % 0 % 50 % 100 Telefonumda veya önümdeki bilgisayarda sürekli açık Günde 3 saatten fazla Günde 2-3 saat Günde 1 saat veya daha az 2-3 günde bir Haftada bir Daha nadir Hiçbir zaman Yeni nesil sosyal medya platformları kullanıcıları ve sadece Facebook kullananlar Yeni nesil olarak tarif edebileceğimiz Vine, Tinder, Telegram ve Periscope sosyal medya platformlarının kullanıcılarını sayıları az olmasına rağmen bu araştırmada tespit ettiğimizi belirtmiştik. Bu 4 platformdan en az birini kullananların görüşülen kişiler içindeki oranı yüzde 3,4. Bu grubu çok daha genç, özellikle öğrencilerden oluşan, eğitim ve gelir seviyesi daha yüksek olarak tarif edebiliriz. Derinlemesine incelemeye değer görünen diğer bir grup da sadece Facebook kullananlar. Yaklaşık yüzde 14 lük bir grup olan bu küme diğer hiçbir sosyal medya platformunu KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 32

33 değil, sadece Facebook u kullanıyor. Aşağıdaki bulgulardan da tespit edebileceğiniz gibi bu grubun farklı bir yeni nesil kullanıcı olduğunu düşünüyoruz. Bu grup daha çok sosyal medya kullanıcısı olmayanlara benzer bir profil çiziyor. Bir başka bakış açısıyla, sadece Facebook kullananların gençlerden farklı, internetle yeni tanışan bir grup olduğunu iddia edebiliriz. Bu iki grubu bir arada incelemek farklı bir bakış açısı kazandırabilir. Zira, iki grup birbirlerinden oldukça farklı profillere sahip görünüyorlar. Yaş gruplarına göre sosyal medya kullanımı Türkiye Sosyal medya kullanmayanlar Facebook + diğer sosyal medya kullananlar Tinder, Telegram, Periscope, Vine 22 1 Sadece Facebook kullananlar % 0 % 50 % yaş 2-43 yaş 44+ yaş Eğitim gruplarına göre sosyal medya kullanımı Türkiye Sosyal medya kullanmayanlar Facebook + diğer sosyal medya kullananlar Tinder, Telegram, Periscope, Vine Sadece Facebook kullananlar % 50% 100% Lise altı Lise Üniversite KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 33

34 Ekonomik sınıflara göre sosyal medya kullanımı Türkiye Sosyal medya kullanmayanlar Facebook + diğer sosyal medya kullananlar Tinder, Telegram, Periscope, Vine Sadece Facebook kullananlar % 0 % 50 % 100 Alt gelir Alt orta sınıf Yeni orta sınıf Üst gelir Hayat tarzı gruplarına göre sosyal medya kullanımı Türkiye Sosyal medya kullanmayanlar Facebook + diğer sosyal medya kullananlar Tinder, Telegram, Periscope, Vine Sadece Facebook kullananlar % 0 % 50 % 100 Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar Sosyal medya platformları ile ilgili analizlere bu raporun ilerleyen aşamalarında daha da değineceğiz. Ancak, yukarıdaki analizlere genel olarak baktığımızda şu birkaç bulguyu özetle hatırlatmakta fayda görüyoruz; Sosyal medya kullanım oranı veya kaç sosyal medya platformu kullanıldığı kişilerin eğitim ve gelir seviyeleri ile doğrudan ilişkilidir. Sosyal medya kullanım yoğunluğu gençlerde katlanarak olarak artıyor. Öğrenciler hem çok farklı sosyal medyayı, hem de çok yoğun bir şekilde kullanıyorlar. Tüm sosyal medya platformlarının nüfuz oranı artarken Twitter üç senedir aynı seviyededir. Bu durumu bir doygunluğa ulaşma olarak tarif edebiliriz. Zira, Twitter ın yazılı içeriğe dayalı ve karmaşık yapısı eğitim seviyesi yüksek grupta sıkışmasına sebep olmuş olabilir. Kadınları ve özellikle ev kadınlarını sosyal medya kullanımında ciddi bir potansiyel olarak görmek gerekiyor. Genelde bu konuda erkeklerden daha zayıf olan kadınların eğitim seviyesi yükseldikçe tüm sosyal medya unsurlarını erkeklerden daha fazla kullanır hale geliyorlar. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 34

35 2.4. İnternette Tanıştığı Biriyle Yüz yüze Görüşenler Bu ayki araştırmamızda görüştüğümüz kişilere internetten tanıştığınız biriyle hiç yüz yüze görüştünüz mü? şeklinde bir soru yönelttik. Bu soruyu yöneltmekteki temel amacımız, çeşitli sosyal medya alanlarında bir araya gelen insanların fiziksel olarak yüz yüze gelip gelmediklerini, başka bir deyişle internette kurulan yakınlıkların gerçek hayatta yansımaları olup olmadığını anlamaktı. Toplumun sadece yüzde 13,5 i internette tanıştığı bir kişiyle yüz yüze görüştüğünü belirtti ancak yetişkin nüfus içinde bu oran yaklaşık olarak buçuk milyon kişiye denk geliyor. Bu yüzden de azımsanacak bir sayı değil. İnternette tanıştığı biriyle yüz yüze görüştüğünü bildiren her dört kişiden üçü erkek, biri ise kadın. Kişinin etnik kökeni ve dini/mezhebi herhangi bir fark yaratmazken yaş, eğitim durumu, yerleşim yeri, dindarlık seviyesi ve hayat tarzı kümesi önemli kırılmalar yaratıyor. Tahmin edileceği gibi gençler, eğitim durumu yüksek olanlar, metropollerde yaşayanlar, daha az dindar olanlar ve Modernler hâlihazırda internete erişimleri daha fazla olduğundan internette tanıştıkları biriyle yüz yüze de görüştüklerini daha çok dile getiriyorlar. Örneğin; 1-2 yaş grubu, 2-43 yaş grubuna göre üç kat, lise ve üstü eğitimliler lise altı eğitimlilere göre dört kat, Modernler Geleneksel Muhafazakârlara göre iki buçuk kat ve Dindar Muhafazakârlara göre ise dört kat daha fazla internette tanıştıkları biriyle yüz yüze görüştüklerini belirtmiş. Bu nedenle, buradaki en temel farklılaşmayı kişilerin internete erişimi oluşturuyor. Aşağıdaki grafikte de ortaya çıktığı şekliyle internette geçirilen süre ile yüz yüze tanışma arasında doğrudan bir orantı var. İnternette tanıştığınız biri ile yüz yüze görüştünüz mü? / Sosyal medyaya göre Türkiye 13,5 Tinder, Telegram, Periscope, Vine Skype Instagram Twitter Whatsapp Facebook 24,2 20, 3,4 3,1 4,0 55, Ayrıca, bu bulguyu destekler şekilde, internette tanıştığı biriyle yüz yüze görüşenlerin neredeyse hepsinin (yüzde 4,4) akıllı telefonu ve yüzde 42 sinin ise ayrıca tablet sahibi olduğunu görüyoruz. Her beş Facebook kullanıcısından biri, her üç Instagram kullanıcısından biri, her iki Skype kullanıcısından biri, her üç Twitter kullanıcısından biri ve her dört Whatsapp kullanıcısından biri internette tanıştığı biriyle yüz yüze görüştüğünü belirtmiş. KONDA NİSAN BAROMETRESİ 1 KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI VE SOSYAL MEDYA 35