Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Yrd. Doç. Dr. Mustafa Hakkı AYDOĞDU Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü mhaydogdu@hotmail.com Fikret KAYA Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü fkaya@harran.edu.tr Mehmet Emre EREN Harran Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu erenmehmetemre@gmail.com Hatice PARLAKÇI DOĞAN Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü hparlakcidogan@yahoo.com ORGANİK ÜRÜN TÜKETİM NEDENLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA: ŞANLIURFA ÖRNEKLEMESİ 1 Öz Bu çalışmada Şanlıurfa'da yaşayan organik ürün tüketicilerinin tüketim nedenlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle, yüz yüze görüşmeler yoluyla, organik gıda tüketicileri ile 8 anket yapılmıştır. Analizlerde Likert tutum ölçeği, Mann-Whitney U ve Kruskall-Wallis testleri kullanılmıştır. Organik ürünler, %77.7 oranında tüm aile için ve %4.8 oranında ise ihtiyaç olduğunda alınmaktadır. Katılımcıların %77'si organik gıdalarla ilgili yeterli tanıtımın yapılmadığını belirtmişlerdir. Cinsiyet, yaş, medeni hal, eğitim seviyesi, meslek, gelir ve ikamet yeri değişken olarak kullanılmıştır. Cinsiyet, yaş, eğitim ve gelir değişkenlerinde, P<0.05 seviyesinde anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Bunlar, cinsiyette kadınlardan, yaş değişkeninde 18-9 yaş grubundakilerden, eği- 1 Bu çalışma,. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumunda, 18-0 Mayıs 017, Alanya'da sözlü olarak sunulmuştur.

2 timde yüksek öğrenim mezunlarından, gelir değişkeninde ise neredeyse tüm alt gruplardan kaynaklanmaktadır. Medeni hal değişkeninde P<0.01 seviyesinde anlamlı farklılıklar tespit edilmiş olup, evlilerden kaynaklanmaktadır. Meslek ve ikamet yeri değişkenlerinde P<0.10 seviyesinde anlam yakınlığı tespit edilmiştir. Bunlar serbest meslek sahipleri ile Eyyubiye ilçesinde ikamet edenlerden kaynaklanmaktadır. Bu çalışma GAP-Şanlıurfa için ilktir. Anahtar kelimeler: Organik ürün, tüketici tercih nedenleri, GAP, Şanlıurfa A RESEARCH ON THE REASONS OF ORGANIC PRODUCT CONSUMPTION: ŞANLIURFA SAMPLING Abstract In this study, it was aimed to determine consumption reasons of organic product consumers living in Şanlıurfa. In this context, 8 questionnaires were conducted with organic food consumers via face-to-face interviews by simple random sampling method. The Likert attitude scale, Mann-Whitney U and Kruskal-Wallis tests were used in the analyzes. Organic foods were bought 77.7% for the whole family and 4.8% when it is needed. The 77% of the participants stated that there was not enough publicity about organic foods. The Gender, age, marital status, level of education, occupation, income and place of residence are used as variables. Significant differences were found at P<0.05 level in gender, age, education and income variables, due to female in gender, age group 18-9 in age, higher education graduates in education, and almost all subgroups in income variable. Significant differences were found in the marital status variable at P<0.01 level, due to married people. In the variables of occupation and place of residence, meaningfulness was found at P<0.10 level, due to the self-employed and the residents of Eyyubiye. This study is first for GAP-Şanlıurfa. 16 Keywords: Organic food, consumer preference reasons, GAP, Şanlıurfa GİRİŞ Bir çok sebebe bağlı olarak, doğal kaynakların miktarlarında ve kalitesinde giderek daha fazla kirlenme, bozulma ve azalma yaşanmaya başlamıştır (Karacan, 007; Aydogdu, 016). Dünya nüfusundaki artış, doğal olarak, gıda ihtiyacını da artırmaktadır. Bunun sonucu olarak da tarımsal üretim alanlarının sınırlı olması nedeniyle, birim alandan en yüksek düzeyde verim elde etme çabasına girişilmiştir. Günümüzde, artan nüfusun gıda ihtiyacının karşılanabilmesi için konvansiyonel tarımdan, teknoloji yoğun üretim tekniklerine geçilmiş ve daha fazla sentetik kimyasallar ve ilaçlar kullanılmaya başlanmıştır. Aşırı ve kontrolsüz kimyasalların kullanılması tarımsal ürünlerde kalıntıların oluşmasına, insan ve hayvan sağlığını, doğayı, doğal kaynakları ve çevreyi olumsuz yönde etkilemektedir (Arslan ve Ersun, 010). Bu durum tüketiciler açısından endişe verici bir durum olmaya başlamıştır. Yapılan bir araştırmada, tüketiciler geçmişte tüketmiş oldukları gıdaların daha güvenli olduğuna inandıklarını belirtmişlerdir (Mutlu, 007). Bunun doğal sonucu olarak da tüketiciler daha güvenli gıda arayışına ve tüketimine yönelmeye başlamış olup, bu da dünyada ve ülkemizde organik gıdaların üretimini ve tüketimini, hem önem ve hem de miktar olarak arttırmıştır (Kaya vd., 016). En genel haliyle organik tarım, üretimde sentetik kimyasal tarım ilaçları, hormonlar ve mineral gübrelerin kullanılmadığı, doğal ortamda yapılan bir üretim çeşidi olarak tanımlanmaktadır The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s

3 (Taşbaşlı, 00). Tüketicilerin organik tarım ürünlerini tercih etmelerinde ki en önemli nedenlerden birisi, üretimde kimyasal girdi kullanmadan, üretimden tüketime kadar her aşamalı kontrollü ve sertifikalı tarımsal üretim biçimi olmasıdır (Ece, 008). Tüm dünyada organik tarım ürünlerine giderek artan bir talep vardır (Arslan ve Ersun, 010). Diğer taraftan organik tarım, toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden, çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını korumaktır (Er ve Başalma, 008). Buda sürdürülebilir bir tarım için asgari gerekliliktir. Organik tarım bu anlamda, sadece sağlık için değil, doğal kaynakların korunması, kırsal kalkınma, istihdam ve iklim değişikliği gibi küresel sorunların çözümünde de önemli bir unsur olarak kullanılabilme potansiyeline sahiptir (Tamuliene and Mazrime, 014; Aydogdu ve Yenigun, 016a). Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), ülkemizin güneydoğusunda, 9 ili kapsayan, bölgesel bir entegre kalkınma projesidir. GAP ile bölge kaynakları kullanılarak, ülkenin diğer bölgeleri ile arasındaki kalkınmışlık farkının giderilmesi, bölgede yaşan insanların refah düzeylerinin arttırılması ve ulusal ekonomiye entegrasyonu amaçlanmaktadır (Aydogdu and Bilgic, 016; Aydogdu and Yenigun, 016b). Bu kapsamda baraj, 19 Hidroelektrik santrali ve 1.8 milyon hektarlık (ha) bir alanda sulu tarım yapılması hedeflenmektedir (Aydogdu vd., 015). Tarım, GAP da öngörülen hedeflerin gerçekleştirilmesinde en önemli sektör olarak yer almaktadır. Şanlıurfa'nın, 015 yılı sonu itibariyle adrese dayalı nüfusu yaklaşık 1.9 milyon olup, GAP kapsamında yer alan en kalabalık ikinci ve ülkemizin dokuzuncu ilidir (Anonim, 016a). Şanlıurfa; 1.18 milyon ha'lık bir tarım alanına sahip olup, bunun %4'si sulu tarımda, 1,584 ha'lık alanı ise organik tarım programında yer almakta ve organik tarım açısından GAP Bölgesinin %58.9'luk bir oranına sahiptir (Anonim, 016b). 16 Tüketiciler, organik gıdaları aile sağlığı, çocuk, hastalık, gebe kadınlar, yaşlılar, doğal kaynakların korunması ve çevreye karşı duyarlılık gibi pek çok sebeplere bağlı olarak tercih etmektedirler. Bu çalışma Şanlıurfa'daki organik ürün tüketicilerinin profili, ödeme isteklilikleri ve organik ürün tüketimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi ile pazarlama kanallarındaki durumun tespit edilmesi amacıyla yapılan oldukça geniş kapsamlı bir çalışmanın alt başlıklarından biridir. Bu makalede Şanlıurfa'da yaşayan organik gıda tüketicilerinin tercih nedenlerini ve farklılıkların hangi gruplardan kaynaklandığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Şanlıurfa, sahip olduğu sosyoekonomik yapı, tarım alanları karakteristiği ve nüfus yönünden hem GAP bölgesini ve hem de ülkemizdeki pek çok ili temsil edebilme özelliğine sahiptir. Bu çalışma içeriği açısından, internet ortamında yapılan literatür taramasına göre, GAP Bölgesi ve Şanlıurfa için bir ilktir. MATERYAL VE YÖNTEM Bu çalışmanın esas materyalini, 015 yılında Şanlıurfa merkezde ikamet eden organik gıda tüketicileri ile yüz yüze yapılan anketlerden elde edilen birincil veriler oluşturmaktadır. Ana kitle olarak 014 yılı yerel seçimlerindeki seçmen sayısı esas alınmış olup, katılımcılar organik gıda ürünleri tüketicilerinin arasından basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Örneklem hacmi %95 güven aralığında seçilmiş (Yamane, 001) ve 8 anket yapılmıştır. Anketlerden elde edilen bilgiler belirli bir kod planına bağlı kalınarak, Excel'e işlenmiş ve SPSS de analizler yapılmıştır. Analizlerde Likert tutum ölçeği, Mann-Whitney U ve Kruskall-Wallis testleri kullanılmıştır. Likert ölçeği tutum ve algıların belirlenmesinde yaygın kullanımı olan, R. Likert tarafından geliştirilen bir ölçektir. Temel yaklaşımı katılımcılara araştırılan konuyla ilgili yargıların bir düzen içinde verilmesi ve bunların üzerinde yoğunlaşmanın bulunmasını esas almıştır. Bu ölçek de katılımcıdan kendisine en uygun olan seçeneği işaretleyerek katılma derecesini belirtmesi The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s

4 istenir. Bireylerden elde edilen bilgilerle grupların araştırılan konuya ilişkin tutum ve algıları belirlenir (Aydogdu vd., 014). Mann-Whitney U testi parametrik olmayan bir test istatistiği olup, niceliksel ölçekli gözlemleri verilen ve aynı ana kitleden gelen iki grup arasındaki farklılıkların analizinde kullanılır. Normal dağılım gösteren analizlerde en az t-testi kadar etkilidir (Kalaycı, 014). Kruskall-Wallis testi, Mann-Whitney U testinin genişletilmiş bir uygulaması olup, normal dağılım göstermeyen gruplarda, aynı ana kitleden gelen, üç veya daha fazla sayıda grubun ortalamaları arasındaki farkların anlamlı olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılan bir yöntemdir (Kalaycı, 014). Güvenilirlik Analizi SPSS uygulamalarında, elde edilen verilerin güvenilirlik analizi Cronbach alfa katsayısı ve grup içi korelasyon katsayısının önemi ile belirlenir. Cronbach alfa katsayısının 0.60 ile 0.80 arasındaki değeri analizin güvenilir olduğunu göstermektedir (Özdamar, 1999). Bu çalışmada Cronbach alfa katsayısı 0.68 ve grup içi korelasyon katsayısının önem değeri ise P<0.01 olarak tespit edilmiştir. Bu değerler çalışmanın güvenilir olduğunu göstermektedir. BULGULAR VE TARTIŞMA Şanlıurfa kent merkezi Karaköprü, Haliliye ve Eyyübiye ilçe yerleşimlerinden oluşmaktadır. Karaköprü ve Haliliye; orta ve üst gelir grubu ve daha eğitimli kişilerin oturdukları semtler, Eyyübiye ise orta ve alt gelir grubu ve daha az eğitimli kişilerin ikamet ettikleri semttir. Katılımcıların 117'si kadın ve 65'i ise erkek olup, bunların yaş ortalaması 45.4 olarak bulunmuştur. Katılımcı sayısının birbirine yakın olması hedeflenmiş olmakla birlikte, Şanlıurfa'nın kültürel ve sosyal yapısı nedeniyle kadın katılımcı sayısı düşük çıkmıştır. Adana ilinde yapılan benzer çalışmada da kadın katılımcı sayısı az çıkmıştır (Sandallıoğlu, 014). Gıda tüketim alış verişlerini %51.6 ile aile birlikte yapmaktadır. Organik logoyu tanıma oranı %58.9 olup, yüksek çıkmasının sebebi, ankete katılanların tamamının organik gıda tüketicisi olmalarından kaynaklanmaktadır. Organik ürünler, %77.7 oranında tüm aile için ve %4.8 oranında ise ihtiyaç olduğunda alınmaktadır. Katılımcıların organik ürünleri tüketmeye başladıklarından sonra, tüketim miktarı ve çeşidinde artış olanların oranı %7. ve kısmen artış oldu diyenlerin oranı ise %41.6'dır. Katılımcıların betimleyici istatistikleri Çizelge 1'de yer almaktadır. 164 Çizelge 1. Katılımcıların betimleyici istatistikleri Değişken Katılımcı Ortalama Std. Sapma Yaş Eğer 18-9 arası ise 1, 0-9 arası ise, arası ise, arası ise 4, 60 yaş ve üzeri ise 5 Cinsiyet Kadın ise 1, erkek ise Medeni hal Bekar ise 1, evli ise, dul ise Hane halkı Katılımcı dışında ailede bulunan kişi sayısı sayısı Eğitim durumu İlköğretim mezunu ise 1, lise ise, üniversite ise, lisansüstü ise 4 Meslek Çalışmayan ise 1, kamu çalışanı ise, özel sektör çalışanı ise, serbest meslek/esnaf ise 4 Gelir Aylık geliri 1000 TL ve altı ise 1, TL arası ise, TL arası ise, 4001 TL ve üzeri ise 4 İkamet Karaköprü'de ikamet ediyorsa 1, Haliliye'de ise, Eyyübiye'de ise The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s

5 Logo Organik tarım logosunu tanıyorsa 1, tanımıyorsa En çok kim 0- yaş çocuk için ise 1, yaş üstü çocuk için ise, için alıyor yaşlılar için ise, hastalar için ise 4, tüm aile için ise 5 Satın alma Haftada bir kaç kez ise 1, ayda bir kaç kez ise, yılda sıklığı bir kaç kez ise, ihtiyaç olduğunda ise 4, indirimli olduğunda ise 5 Tüketimde Evet ise 1, hayır ise, kısmen ise artış Gıda alışverişini kim yapar Anne/eş ise 1, baba/koca ise, aile birlikte ise Katılımcılar, organik gıdalarla ilgili bilgileri %41 ile internetten takip etmekte, alışverişlerini en çok doğrudan üreticilerden, %1 civarında, yapmayı tercih etmekte ve %6 civarında ise kamu kontrolü olan yerlerde satılmasını istemektedirler. Katılımcıların yaklaşık olarak %77'si organik gıdalarla ilgili yeterli tanıtımın yapılmadığını belirtmişlerdir. Katılımcıların organik gıdalar hakkında bilgi ve sağlık açısından tercih etme nedenleri seçenekli olarak sorulmuş ve önem derecesine göre işaretlemeleri istenmiştir. Elde edilen sonuçlar Çizelge 'de verilmiştir. Çizelge. Organik gıda bilgi ihtiyacı ve tüketim tercih nedenleri Faktörler ve katılımlar (%) Çok Önemli Normal Az Önemsiz Önemli Önemli Sağlıklı gelecek nesiller için (Faktör1) Aile sağlığını korumak için (Faktör) Besin değeri-tat ve lezzeti nedeniyle (Faktör) Genetiği Değiştirilmiş Organizmalarla (GDO) ilgili haberlerden dolayı (Faktör4) Hastalık riskini azalttığı için (Faktör5) Organik gıdalar ile ilgili bilgiler tüketim için Organik gıdaların en çok tüketilme ve tercih edilme nedenleri arasında sağlıklı gelecek nesiller ilk sırada yer almıştır. Bu tercih nedeni daha çok çocuklar için yapılmakta olup, bunu hastalık riskini azaltması ve aile sağlığını koruma seçenekleri takip etmektedir. Organik gıdalar ile ilgili bilgilerin önemsenmesinin oranı %80'inin üzerindedir. Tüketicilerin tercih nedenlerini etkileyen faktörleri belirlemek için cinsiyet, yaş, medeni hal, eğitim, meslek, gelir ve ikamet değişkenlerine Mann-Whitney U ve Kruskall-Wallis testleri uygulanmıştır. Burada, sıra ortalamalarına bağlı olarak, anlamlı farklığının hangi alt gruplardan kaynaklandığının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Faktörlerin değişkenlere bağlı olarak oluşan sıra ortalamaları Çizelge 'de ve test istatistikleri ise Çizelge 4'de verilmiştir. Çizelge. Faktörlere bağlı değişkenlerin sıra ortalamaları Değişkenler Gruplar Faktör1 Faktör Faktör Faktör4 Faktör5 Sıra Ort. Sıra Ort. Sıra Ort. Sıra Ort. Sıra Ort. Cinsiyet Kadın Yaş Erkek 18-9 arası 0-9 arası arası arası 60 yaş ve üstü The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s

6 Medeni Hal Eğitim (Mezuniyet) Meslek Gelir (TL/ay) İkamet Bekar Evli Dul İlköğretim Lise Üniversite Lisansüstü Çalışmayan Kamu Özel sektör Serbest/esnaf 1000 ve altı ve üstü Karaköprü Haliliye Eyyübiye , İstatistiki olarak anlamlı çıkanlar yorumlanmıştır. Elde edilen Çizelge 4 sonuçlarına göre: Cinsiyet değişkeninde, P<0.05 istatistiksel önem düzeyinde anlamlı farklılıklar vardır. Bunlar, GDO lu ürünlerle ilgili olumsuz haberlerden dolayı (Faktör 4) ve hastalık riskini azalttığından dolayı (Faktör 5) faktörlerine katılımda cinsiyet değişkeninin alt grupları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır. Çizelge 'deki sıra ortalamaları değerlerine göre, bu farklılığın kadın katılımcılardan kaynaklandığı ve kadınların iki faktöre de, erkeklere göre daha olumlu yaklaştığı belirlenmiştir. Yapılan başka bir çalışmada da, aile sağlığı hassasiyetleri nedeniyle kadınların erkeklere göre daha fazla organik ürün aldıkları tespit edilmiştir (Mutlu, 007). Cinsiyet değişkeninde diğer faktörlere katılım açısından istatistiki açıdan anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir. Yaş değişkeni ile tercih nedenleri arasında istatistiki olarak anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir (P<0.05 ve P<0.10). Yaş değişkeninde anlamlı farklılıklar P<0.05 önem düzeylerinde, besin değeri-tat ve lezzetinden dolayı (Faktör ) ve GDO lu ürünlerle ilgili olumsuz haberlerden dolayı (Faktör 4) faktörlerinde ortaya çıkmaktadır. Farklılığın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını görmek amacıyla yapılan ikili karşılaştırmalar sonucunda; besin değeri-tat ve lezzetinden dolayı faktöründe (Faktör ) farklılığın neredeyse tüm yaş gruplarından kaynaklandığı görülmektedir yaş grubundaki katılımcılar diğer yaş gruplarına göre faktöre daha olumlu yaklaşmaktadırlar. 166 Çizelge 4. Faktörlere bağlı değişkenlerin test istatistiği Değişkenler Gruplar Faktör1 Faktör Faktör Faktör4 Faktör5 Cinsiyet Yaş Medeni Hal Eğitim (Mezuniyet) Mann-Whitney U Wilcoxon W Z c a c a b a b b b c b c The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s

7 Meslek Gelir (TL/ay) İkamet c c b b a, b, c İstatistiki anlam farklılığı, sırasıyla %1, %5 ve %10 önem seviyelerinde c Faktör 4 olan, GDO lu ürünler hakkındaki olumsuz haberlerden dolayı faktöründe ise farklılığın 18-9, 0-9 ve yaş gruplarından kaynaklandığı görülmektedir. Yine, 18-9 yaş grubundaki katılımcılar diğer yaş gruplarına göre faktöre daha olumlu yaklaşmaktadırlar. Diğer taraftan sağlıklı gelecek nesiller için (Faktör 1) faktöründe ise yaş grupları arasında istatistiki anlam yakınlığı tespit edilmiştir (P<0.10). Yapılan başka bir çalışmada da yaşın, organik ürün tüketimi, tercihleri ve farkındalıkta etkili bir faktör olduğu belirlenmiştir (Gürses, 014). Bireylerin tüketim alışkanlıkları ve tercihleri ülkelere ve bölgelere göre farklılıklar gösterebilmekte olup, bu durum daha çok sosyo-ekonomik yapı ile ilgilidir. Diğer faktörlere katılımlarda ise istatistiki anlamlı bir farklılıklar tespit edilememiştir. Medeni hal değişkeni ile tercih nedenleri arasında istatistiki olarak anlamlı farklılıklar vardır (P<0.01 ve P<0.10). Bu farklılıklar P<0.01 önem düzeyinde, besin değeri-tat ve lezzetinden dolayı, (Faktör ), P<0.10 önem düzeyinde, aile sağlığını korumak için, (Faktör ), P<0.10 önem düzeyinde, GDO lu ürünlerle ilgili olumsuz haberlerden dolayı (Faktör 4) ve P<0.10 önem düzeyinde, hastalık riskini azalttığından dolayı (Faktör 5) faktörlerine katılımda alt gruplar arasında ortaya çıkmıştır. Farklılığı görmek amacıyla Mann-Whitney U testi ile yapılan ikili karşılaştırma sonucunda; faktörleri tercih etmelerindeki farklılığın tüm gruplar arasında olduğu ve evli katılımcıların diğer gruplara göre faktöre daha olumsuz yaklaştığı tespit edilmiştir. Diğer faktörlere katılımlarda ise alt gruplar arasında istatistiki olarak anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir. 167 Eğitim değişkeni ile tercih nedenleri arasında istatistiki bir anlamlılık vardır (P<0.05 ve P<0.10). Bunlar; P<0.05 ile sağlıklı gelecek nesiller için (Faktör 1), P<0.05 ile aile sağlığını korumak için ve P<0.10 önem düzeyinde besin değeri-tat ve lezzetinden dolayı (Faktör ) faktörlerine katılımlarda eğitim değişkeninin alt grupları arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Yapılan ikili karşılaştırmalar sonucunda; sağlıklı gelecek nesiller için faktöründe farklılığın ilköğretim, üniversite ve lisansüstü eğitim düzeyine sahip katılımcılardan kaynaklandığı belirlenmiştir. İlköğretim mezunu olan katılımcılar, üniversite ve lisansüstü mezunlarına göre bu faktöre daha olumsuz yaklaşmaktadırlar. Aile sağlığını korumak için faktöründe ise farklılık ilköğretim, üniversite ve lisansüstü mezunu olan katılımcılardan kaynaklanmaktadır. Yine ilköğretim mezunu olanlar, üniversite ve lisansüstü mezunlarına göre daha olumsuz yaklaşmaktadırlar. Besin değeri-tat ve lezzetinden dolayı tercih faktöründe ise alt gruplar arasında istatistiki anlam yakınlığı tespit edilmiştir (P<0.10). Yapılan diğer çalışmalarda eğitim seviyesi ile organik gıda tüketimi ve tercihleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiş ve eğitim seviyesi arttıkça tüketim miktarı, çeşitliliği ve tercihlerinin de arttığı belirlenmiştir (Mutlu, 007; Akın vd., 010; Karabaş ve Gürler, 01; Sandallıoğlu, 014; Gürses, 014). Diğer faktörlere katılımda alt gruplar arasında istatistiki açıdan anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Meslek değişkeni ile tercih nedenleri arasında istatistiki açıdan bir anlam yakınlığı vardır (P<0.10). Bu anlam yakınlığı, besin değeri-tat ve lezzetinden dolayı (Faktör ) ve hastalık riski- The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s

8 ni azalttığından dolayı (Faktör 5) faktörlerine katılımda ortaya çıkmıştır. Faktör 'e en olumlu yaklaşanlar serbest meslek sahipleri iken, faktör 5'e ise çalışmayanlar (ev hanımları, emekli, öğrenci vb.) en olumlu yaklaşmaktadır. Diğer faktörlere katılımda ise alt gruplar arasında istatistiki açıdan anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir. Gelir değişkeni ile tercih nedenleri arasında istatistiki açıdan bir anlamlılık ve anlam yakınlığı vardır (P<0.05 ve P<0.10). Besin değeri-tat ve lezzetinden dolayı (Faktör ) faktörüne katılımda gelir değişkeninin alt grupları arasında P<0.05 seviyesinde anlamlı farklılık bulunmaktadır. Yapılan ikili karşılaştırma sonucunda, bu farklılığın , ve 4000 ve üstü gelir gruplarında kaynaklandığı belirlenmiştir gelir grubundaki katılımcılar diğer gelir gruplara göre faktöre daha olumlu yaklaşmaktadırlar. Ayrıca aile sağlığını korumak için, (Faktör ), P<0.10 önem düzeyinde anlam yakınlığı belirlenmiştir. Bu faktöre 1000 TL ve altında olan grupta yer alanlar en olumlu yaklaşanlardır. Yapılan diğer çalışmalarda da gelirin, organik ürün tercihleri, çeşitliliği ve tüketim miktarında etkili bir faktör olduğu tespit edilmiş ve gelir arttıkça bunların da arttığı belirtilmiştir (Mutlu, 007; Akın vd., 010; Gürses, 014). Diğer faktörlere katılımda ise alt gruplar arasında istatistiki açıdan anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir. İkamet değişkeni ile tercih nedenleri arasında istatistiki açıdan bir anlam yakınlığı vardır (P<0.10). Bu anlam yakınlığı, aile sağlığını korumak için, (Faktör ), P<0.10 önem düzeyinde olup, Eyyübiye ilçesinde en olumlu yaklaşım belirlenmiştir. Diğer faktörlere katılımda ise alt gruplar arasında istatistiki açıdan anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir. SONUÇLAR Tüketim çeşidi ve miktarında cinsiyet, yaş, medeni hal, meslek, eğitim ve gelir etkili faktörler olup, tüketicilerin eğitim ve gelir seviyesi arttıkça organik ürün tüketicisi olma eğilimi de artmaktadır. Kadınlar, erkeklere göre daha duyarlıdırlar. Katılımcıların %59'u üç yıldan fazla bir süredir tüketici olup, organik ürünleri aile bireylerinin sağlığı için (%78), ihtiyaç olduğunda (%5) ve doğrudan üreticiden (%1) satın almaktadırlar. Katılımcılar, %6 ile kamu kontrolünde ve denetiminde olan yerlerde satılmasını istemektedirler. Organik ürünler hakkında yeterli bilgiler verildiğine inananların oranı %5 olup, %77'si organik gıdalarla ilgili yeterli tanıtımın yapılmadığını belirtmişlerdir. Yeterli tanıtım yapılması halinde tüketim miktarları ve çeşitleri artacaktır. Cinsiyet, yaş, eğitim ve gelir değişkenlerinde anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Bunlar, cinsiyette kadınlardan, yaş değişkeninde 18-9 yaş grubundakilerden, eğitimde yüksek öğrenim mezunlarından, gelir değişkeninde ise neredeyse tüm alt gruplardan kaynaklanmaktadır. Bu gruplara yönelik yapılacak ilave tanıtımlar tüketimde ve organik ürünlerin yaygınlaşmasında etkili olabilecektir. Medeni hal değişkeninde anlamlı farklılıklar tespit edilmiş olup, evlilerden kaynaklanmaktadır. Meslek ve ikamet yeri değişkenlerinde ise anlam yakınlığı tespit edilmiştir. Bunlar serbest meslek sahipleri ile Eyyubiye ilçesinde ikamet edenlerden kaynaklanmaktadır. Bu çalışma GAP-Şanlıurfa için ilktir. Bu araştırma, organik ürün sektöründe karar vericilere faydalı olacak sonuçlar içermektedir. KAYNAKLAR Akın, M. vd. (010). Niğde İlindeki Tüketicilerin Sosyo Demografik Özellikleri İle Organik Gıdalara İlişkin Tutum ve Bireysel Değerleri Arasındaki Farklılığın İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/1, Anonim (016a). Türkiye'deki en kalabalık şehirler. sitesinden erişildi (ET: ). 168 The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s

9 Anonim (016b). GAP Organik tarım küme projesi. lang=tr&cat=1&news=47 sitesinden erişildi (ET: ). Arslan K. ve Ersun N Türkiye de organik tarım ve iyi tarım uygulamaları üretim ve pazarlama esasları, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları. Aydogdu, M.H. Mancı, A.R. ve Aydogdu M. (014). Harran Üniversitesi ziraat fakültesi öğrencilerinin Türkiye tarımına ve politikalarına olan bakış ve algıları, Turkish Studies, 9/11, Doi:10.787/TurkishStudies.748. Aydogdu, M.H. (016). Evaluation of willingness to pay for irrigation water: Harran plain sampling in GAP region-turkey. Applied Ecology and Environmental Research, 14/1, Doi: /aeer/1401_4965 Aydogdu, M.H. and Bilgic, A. (016). An evaluation of farmers willingness to pay for efficient irrigation for sustainable usage of resources: the GAP-Harran Plain case, Turkey. Journal of Integrative Environmental Science,1/-4, Doi: /194815X Aydogdu, M.H. and Yenigun, K. (016a). Farmers risk perception towards climate change: A case of the GAP-Şanlıurfa Region, Turkey. Sustainability, 8, 806. Doi:10.90/su Aydogdu, M.H. and Yenigun, K. (016b). Willingness to pay for sustainable water usage in Harran Plain-GAP Region, Turkey. Applied Ecology and Environmental Research,14/, Doi: /aeer/140_ Aydogdu, M.H. Yenigun, K. and Aydogdu, M. (015). Factors affecting farmers satisfaction from water users association in the Harran Plain-GAP Region, Turkey. Journal of Agricultural Science and Technology, 17/Supplementary, Ece, S. (008). Organik tarım işletmelerinde pazarlama sorunlarına yönelik Şanlıurfa ilinde bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa. Er, C. ve Başalma, D. (008). Organik Tarımdaki Gelişmeler, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Gürses, S.T. (014). Organik ürünlerin tüketim eğilimleri ve tüketici profilinin belirlenmesi Sakarya İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa. Kalaycı, Ş. (014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti. Karabaş, S. ve Gürler, A.Z. (01). Organik Tarım ve Konvansiyonel Tarım Yapan İşletmelerin Karşılaştırmalı Analizi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, Karacan, A.R. (007). Çevre ekonomisi ve politikası. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları. Kaya, F. Aydogdu, M.H. and Eren, M.E. (016). The organic product consumer profile of GAP-Şanlıurfa province of Turkey. IOSR Journal of Business and Management, 18/9, Doi: /487X Mutlu, N. (007). Consumer attitude and behavior towards organic food: Cross-cultural study of Turkey and Germany. M. Sc. dissertation. Hohenheim University Stuttgart, Germany. The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s

10 Özdamar, K. (1999). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi I..Baskı, Eskişehir: Kaan Kitabevi. Sandallıoğlu, A. (014). Adana İlinde Organik Tarım Ürünleri Tüketimi Ve Tüketici Eğilimleri, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana. Tamuliene, V. and Mazrime, A. (014). Factors affecting consumption culture for organic products in Lithuania. MTSRBID. 6/, Doi: /mts Taşbaşlı, H. (00). Türkiye de organik tarım, Türkiye de Biyoçeşitlilik ve Organik Tarım Çalıştay Raporu, FAO-BMTG, Ankara. Yamane, T Temel örnekleme yöntemleri. İstanbul: Literature Yayınları. 170 The Journal of Academic Social Science Yıl: 6, Sayı: 64, Ocak 018, s