5-11 Mayıs 2014 SAYI: 36

Transkript

1 5-11 Mayıs 2014 SAYI: 36 GÜNDEM Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Hükümet Kurma Sürecinde KDP- KYB Anlaşmazlığının Nedeni ABD-Mısır arasındaki Buzlar Eriyor Çatışmalarda ve Savaşlarda Hedef Olan Su Yapıları: Halep Su Boru Hattına Saldırı Mısır ın Nil Politikasında Değişiklik Yok Ortadoğu Güncesi Editör: Dr. Seyfi Kılıç - seyfikilic@orsam.org.tr

2 Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Hükümet Kurma Sürecinde KDP-KYB Anlaşmazlığının Nedeni 21 Eylül 2013 tarihinde gerçekleşen IKBY parlamento seçiminden bu yana Bölgesel Hükümet kurulamamıştır. Sorunun temelinde, seçimden ikinci olarak çıkan Gorran ile üçüncü parti konumuna düşen KYB nin bakanlıkların paylaşımı konusunda aralarında rekabet yaşanması yatmaktadır. KYB, Gorran ın Peşmerge ve Maliye Bakanlıklarına almasına karşı çıkmaktadır. KYB, dört kritik bakanlık olarak gördüğü Peşmerge, İçişleri, Maliye ve Doğal Kaynaklar Bakanlıklarından en az birinin kendisine verilmesini, KYB de özellikle Peşmerge ve İçişleri Bakanlıklarından birini almak istemektedir. Ayrıca KYB, hükümet görüşmelerinin tek tek partiler arasında değil, ortak görüşmeler yoluyla yapılması talebinde bulunmaktadır. Ancak 17 Nisan 2014 tarihinde seçimin galibi KDP ile seçimin ikincisi Gorran Partisi hükümet kurma konusunda anlaşmıştır. Seçimlerden yaklaşık 8 ay sonra yapılan bu anlaşma hükümet kurma sürecinde kritik bir aşama olmuş ve hemen ardından KDP, Kürdistan İslami Cemaati ni (Komala) ikna ederek, hükümete katılım konusunda anlaşma sağlamıştır. 28 Nisan 2014 tarihinde yapılan toplantı neticesinde Kürdistan İslami Birliği (Yekgirtu) de dört bakanlık alarak hükümete girmeyi kabul etmiştir. Bu durumda sadece KDP, KYB yi hükümete katılım konusunda ikna edememiştir. İslami Birliği ile yapılan toplantının ertesinde aynı gün içinde KDP ve KYB arasında görüşmeler yapılmıştır, ancak henüz uzlaşmaya dair bir sinyal ortaya çıkmamıştır. Ancak 6 ay içinde sadece bir kez toplanabilen Meclis, 29 Nisan tarihinde bir araya gelerek Meclis Başkanı, Yardımcısı ve Genel Sekreterini belirlemeyi başarmıştır. KYB toplantıya katılsa da KYB nin 18 milletvekili Meclis Heyeti nin seçildiği oylamayı boykot ederek oy vermemiştir. Yapılan toplantı sonucunda Meclis Başkanlığı na Gorran Partisi nden Yusuf Muhammed Sadık, Başkan Yardımcılığı na KDP den Cafer İminki, Meclis Genel Sekreterliği ne ise Komala dan Şeyh Fahri seçilmiştir. Bu durumda hükümet resmen kurulmasa da partiler arasında bakanlıkların dağılımı konusunda anlaşıldığı ortaya konmaktadır ve böylece hükümet kurma süreci başlatılmış olacaktır. Neçirvan Barzani ye 2

3 hükümet kurma teklifi verildikten sonra 45 gün içerisinde hükümetin kurulması gerekmektedir. Bilgay Duman, Araştırmacı, ve Oytun Orhan, Araştırmacı, ORSAM ABD-Mısır arasındaki Buzlar Eriyor ABD nin Mısır a yönelik dış politikası, askeri yardımlar konusunda alınan son kararlar nedeniyle yeniden uluslararası ilginin odağı haline geldi. Darbe sonrası gerilen Mısır-ABD ilişkilerinde dondurulan askeri yardımların salınması ve karşılıklı diplomatik ziyaretlerin hız kazanması, ABD nin Mısır a yönelik dış politikasının geleceğini ve muhtemel sonuçlarını tartışmaya açtı. Karşılıklı diplomatik ziyaretlerin ardından Mısır-ABD arasındaki ilişkilerde yeniden terörle mücadele, güvenlik ile bölgesel istikrar gibi öne çıkıyor. Bu çerçevede ABD den özellikle Camp David le doğan yükümlülüklerini yerine getireceklerine yönelik açıklamalar, Obama yönetiminin darbe sonrası gerilen ABD-Mısır ilişkilerinin normalleştirilmesi arzusunu ortaya koymaktadır. Bu yöndeki en önemli gelişme de ABD nin Sina da devam eden operasyonlara destek vermek amacıyla 10 adet apaçi saldırı helikopterinin Mısır a teslim edilmesine karar vermesidir. Öte yandan Obama yönetiminin aldığı bu karar Kongre de tepkiyle karşılanmış ve şimdilik kısmen engellenmiştir. Obama yönetimi, Mısır-ABD ilişkilerini normalleştirmek için 10 adet apaçi saldırı helikopterinin gönderilmesinin yanı sıra 650 milyon dolarlık askeri yardımın da salıverilmesini de istemekteydi. Fakat 650 milyon dolarlık askeri yardım Senatör Leahy tarafından yürütülen muhalefet sayesinde yeniden donduruldu. Fakat Obama yönetimine karşı gösterilen bu direncin, özellikle de Suudi Arabistan ile İsrail in yaptığı baskılar da göz önüne alındığında, uzun sürmesi pek mümkün görünmüyor sonrası süreçte otoriter müttefikleri ile istikrar ve düzen söylemi çerçevesinde geliştirdiği ilişki ve Bush sonrası kabul edilen demokratikleşme gündemi arasında zorlu bir sınavla karşı karşıya kalan ABD, eski politika hatlarına geri çekileceğe benzemektedir. Fakat Ortadoğu da son üç yılda yaşanan gelişmeler, eski politika hatları içerisinde istikrarın yeniden tesis edilmesini imkânsız hale getirmiştir. Bu nedenle de güvenlik, istikrar ve terörle mücadele 3

4 söylemleri ile ABD-Mısır ilişkilerinde aralanan yeni kapı daha zorlu sınavları beraberinde getirecektir. Nebahat Tanrıverdi O Yaşar, Araştrma Asistanı, ORSAM, nebahat.tanriverdi@orsam.org.tr Çatışmalarda ve Savaşlarda Hedef Olan Su Yapıları: Halep Su Boru Hattına Saldırı Su kaynakları, devletlerin, kentlerin veya toplulukların çatışması için bir sebep olabilirken, bunun yanı sıra savaş ve çatışma sürecinde karşı tarafı zayıf düşürmek için saldırılan ilk hedeflerden biri olabilmektedir. Geçmişte örneklerini de gördüğümüz gibi özellikle baraj ve su boru hatları öncelikli hedeflerden birkaçıdır. Bu durumun bir örneğine Libya da 2011 yılında başlayan Arap Baharı eksenli olaylar sürecinde şahit olmuştuk. O dönem, Trablus a su taşıyan boru hattının Kaddafi yi destekleyen grupların kontrolü altında olduğu ve su akşının boru hattına yapılan sabotajla bu gruplar tarafından kesildiği bildirilmiştir. BM raporları ve uzmanlarından alınan bilgiye göre Kaddafi, her zaman bir başarı tablosu olarak gösterdiği projesini, Trablus halkını susuz bırakmak amacıyla sabote etmiştir. Pompaların bozulduğu ve boru hattına zarar verildiği haberler arasında yer almıştır. O dönem, BM yetkilileri ve uzmanları, boru hattının tamiratı ve halka suyu en kısa zamanda ulaştırmak için büyük bir çaba harcamıştır. Bu durumun bir benzerini geçen hafta hala iç savaşın devam ettiği Suriye de görmekteyiz yılı Eylül ayında çatışma sürecinde Halep içme suyu ana boru hattı zarar görmüş ve Halep te yaşayan insanlar uzun süre suyu erişim konusunda sorun yaşamıştı. Geçen hafta ise Suriye ordusuna ait uçaklar Halep içme suyu ana arterlerine doğrudan bomba saldırısı gerçekleştirmiştir. Suriye nin en büyük şehri olan Halep boruların patlaması nedeniyle taşkın meydana gelmiş sonrasında ise şehir susuz kalmıştır. İç savaşın devam ettiği Suriye de bu tür saldırıların yaşanan insani krizin boyutunu arttıracaktır ve bu durum hem ülke içinde hem de ülke dışına gerçekleşen göçleri etkileyecektir. Dr. Tuğba Evrim Maden, Araştırmacı, ORSAM Su Programı, temaden@gmail.com 4

5 Mısır ın Nil Politikasında Değişiklik Yok Mısır da 3 Temmuz 2013 tarihinde Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi yi bir darbe ile deviren ve Mayıs tarihinde ilk turu yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı seçiminde en güçlü aday olarak görülen Mareşal Sisi Etiyopya nın mısır ın kaygılarını anlaması gerektiğini belirtmiştir. Afrika medya kuruluşlarının temsilcileri ile yaptığı bir toplantıda Sisi Etiyopya nın kalkınma faaliyetlerini tanıdıklarını ancak Etiyopya nın da Mısır ın kaygılarını anlaması gerektiğini ifade etmiştir. Doksan milyon Mısırlının Nil nehrine bağlı olarak yaşadığını belirten Sisi, bu durumun bir ölüm kalım meselesi olduğunu vurgulayarak konuya verdiği önemi göstermiştir. Etiyopya nın inşa ettiği ve Nil nehri sularının %85 ini sağlayan Mavi Nil üzerinde bulunana baraja ilişkin olarak iki ülke arasında 2010 yılından bu yana bir gerginlik bulunmaktadır. Darbe ile görevden uzaklaştırılan Mursi döneminde askeri müdahalenin dahi dile getirildiği konuya ilişkin olarak Sisi nin de açıklamasında yer alan ölüm kalım ifadesi Mısır ın anlayışında bir değişiklik olmadığını göstermektedir. Konuya temel bir güvenlik meselesi olarak yaklaşılması gerek Mısır ı gerek çevre ülkeleri ciddi bir şekilde etkilemektedir. Esasen elektrik üretme amaçlı olan barajın su tüketici bir durumu olmamasına rağmen Mısır ın, uzun yıllardan bu yana devam ettirdiği, yukarı kıyıdaşların her türlü faydalanma faaliyetine engel olma politikasında ısrarcı olacağı öngörülmektedir. Dr. Seyfi Kılıç, Araştırmacı, ORSAM Su Programı, seyfikilic@orsam.org.tr 5 Ortadoğu Güncesi 30 Nisan 2014: Avrupa Birliği (AB) Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton, Mısır da önce 528, ardından 683 kişiye idam cezası verilmesinin önerilmesine AB nin güçlü şekilde karşı çıktığını belirterek, toplu yargılamaları, uluslararası insan hakları hukukunun açık şekilde ihlali olarak tanımladı. 30 Nisan 2014: ABD nin Mısır a yönelik askıya aldığı askeri yardımlarının bir kısmını serbest bırakma kararına Kongre den tepkiler gelmeye başladı.

6 30 Nisan 2014: Irak halkı, 328 milletvekilini seçmek için 18 vilayette saat itibariyle sandık başına gitti. 21 milyon 400 bin seçmenin oy kullanması bekleniyor. Oy verme işlemi 18.00'da sona erecek. 30 Nisan 2014: Suriye ordusunun Halep'e düzenlediği hava saldırısında bir füzenin okula isabet etmesi sonucu, ilk belirlemelere göre 25 öğrenci hayatını kaybetti. 30 Nisan 2014: Türkiye'deki barınma merkezlerinde bugüne kadar 11 bin 533 Suriyeli çocuk dünyaya geldi. 30 Nisan 2014: Mısır'da darbe ile görevinden uzaklaştırılan seçilmiş Cumhurbaşkanı Mursi'nin yargılandığı, kamuoyunda "hapishaneler baskını" olarak bilinen davanın 7'nci duruşması başladı. 30 Nisan 2014: Irak ordusunun Enbar vilayetinde düzenlediği operasyonlarda, Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) mensubu 18 kişinin öldürüldüğü bildirildi. 30 Nisan 2014: Mısır'da "gösterilere katılmak, arbede çıkarmak, yasaklı bir örgüte mensup olmak" gerekçesiyle darbe karşıtı 21 çocuğa, 6'şar ay ile 2'şer yıl arasında değişen hapis cezaları verildi. 30 Nisan 2014: Mısır'da darbe karşıtı 16 binden fazla tutuklu hapishanelerdeki "kötü muameleyi" protesto etmek için 1 günlük açlık grevine girdi. 30 Nisan 2014: BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, Suriye'nin Humus kentinde düzenlenen saldırıları kınayarak sivillerin hedef alınması ve varil bombası atılmasının durdurulmasını istedi. 30 Nisan 2014: İhvan Rehberlik Konseyi Başkanı Bedii'nin de aralarında bulunduğu 21 sanığa, "yargıya hakaretten" birer yıl hapis ve "kamu yararına çalışma" cezası verildi. 30 Nisan 2014: Mısır'da darbe karşıtlarına verilen idam cezaları, İngiltere'nin başkenti Londra'da protesto edildi. 01 Mayıs 2014: Irak'ta Bağımsız Yüksek Seçim Komiserliği, parlamento seçimlerine katılım oranının yüzde 60 olduğunu bildirdi. 01 Mayıs 2014: Afganistan'da Taliban'a yönelik operasyonlarda 71 kişi öldü. 01 Mayıs 2014: Suriye'de 3 Haziran'da yapılması planlanan devlet başkanlığı seçimleri için 23 kişi adaylık başvurusunda bulundu. 01 Mayıs 2014: Mısır'da, darbe karşıtı 16 bin tutuklunun başlattıkları açlık grevine ikinci gün 4 bin tutuklu daha katıldı. 01 Mayıs 2014: Suriye ordusuna ait helikopterden Halep'te pazar yerine varil bombası atılması sonucu 40 kişinin öldüğü ileri sürüldü. 02 Mayıs 2014: Suriye'de, Beşşar Esed'e bağlı ordu güçlerinin, muhaliflere kara ve havadan düzenlediği operasyonlarda 92 kişi öldü. 6

7 02 Mayıs 2014: Mısır daki askeri darbenin sorumlularının cezalandırılması için Uluslararası Ceza Mahkemesi ne yapılan suç duyurusu kabul edilmedi. 02 Mayıs 2014: İsrail Başbakanı Netanyahu, İsrail in statüsünün Yahudiler için bir ulus devlet statüsü olması gerektiğini, bunun için Knesset'e teklif vereceğini söyledi. 02 Mayıs 2014: BM Genel Sekreteri Ban, Mısır Dışişleri Bakanı Fehmi'ye, kitlesel idam cezaları ve gazetecilerin tutuklanmasına ilişkin endişelerini aktardı. Ban Ki-mun, Mısır Dışişleri Bakanı Fehmi ile New York'taki BM Genel Merkezi'nde bir araya geldi. Basına kapalı gerçekleşen toplantının ardından BM Genel Sekreterlik Sözcülüğünden yapılan açıklamada, görüşmede bölgesel ve uluslararası konuların ele alındığı belirtildi. 02 Mayıs 2014: BM Güvenlik Konseyi'nin Suriye'ye ilişkin 2139 sayılı kararının üzerinden iki aydan fazla süre geçmesine karşın, Suriye'deki insani durum her geçen gün daha da kötüye gidiyor. 02 Mayıs 2014: Suriye'nin iç kesimlerindeki Hama kentine bağlı Cedreyn ile Hamriye beldelerinde bomba yüklü iki aracın infilak etmesi sonucu 11'i çocuk 18 kişinin öldüğü, 50 kişinin de yaralandığı bildirildi. 02 Mayıs 2014: Mısır'da ülke genelinde aralarında İhvan'ın da bulunduğu çeşitli muhalif gruplar tarafından düzenlenen darbe karşıtı gösterilere polis güç kullanarak müdahalede bulundu. 02 Mayıs 2014: Mısır da cezaevinde bulunan gazeteci Muhammed Fehim'e, Dünya Basın Özgürlüğü Ödülü'ne layık görüldü. 03 Mayıs 2014: Suriye'de Beşşar Esed'e bağlı ordu birliklerinin, muhaliflerin kontrolündeki bölgelere karadan ve havadan düzenlediği saldırılarda 82 kişinin öldüğü bildirildi. 03 Mayıs 2014: Mısır'ın başkenti Kahire'de düzenlenen darbe karşıtı gösterilerde polisin müdahalesi sonucu ölenlerin sayısının 8'e yükseldiği bildirildi. 03 Mayıs 2014: Mısır'ın başkenti Kahire'de görülen davada, darbe karşıtı 102 kişiye 10'ar yıl, 2 kişiye ise 7'şer yıl hapis cezası verildiği bildirildi. 03 Mayıs 2014: Suriye ordusuna bağlı savaş uçağının Halep'e su sağlayan ana boru hattına saldırı düzenlemesi sonucu, şehrin suyunun tamamen kesildiği bildirildi. 03 Mayıs 2014: Suudi Arabistan'da, corona virüsünden kaynaklanan MERS-CoV hastalığına yakalanarak ölenlerin sayısının 111'e yükseldiği, dün 18 kişide daha virüse rastlandığı açıklandı. 03 Mayıs 2014: Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, Ürdün Hükümetinin daveti üzerine, Suriye ye Komşu Ülkeler Bakanları Toplantısı nın üçüncüsü Ürdün deki Zaatari Sığınmacı Kampı nda düzenlenecek. "Ürdün de gerçekleştirilecek üçüncü toplantıda, Suriye deki olaylar nedeniyle ülkelerinden kaçan milyonlarca Suriyelinin durumuna uluslararası kamuoyunun 7

8 dikkatinin bir kez daha çekilmesi, komşu ülkelerle daha çok sorumluluk ve yük paylaşımı konularında izlenecek stratejilerin belirlenmesi amaçlanmaktadır" ifadesine yer verilen açıklamada, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun diğer katılımcılarla ikili görüşmelerde bulunmasının öngörüldüğü kaydedildi. 03 Mayıs 2014: Mısır'da aralarında El-Cezire Arapça kanalının muhabiri Şami'nin de bulunduğu 312 kişinin tutukluluk süresi 45 gün uzatıldı. 03 Mayıs 2014: Mısır'ın Gazze'nin dış dünyaya açılan tek kapısı olan Refah Sınır Kapısı'nı bugün umre yolcuları için 2 günlüğüne açacağı bildirildi. 03 Mayıs 2014: Freedom House'un yayınladığı, dünyada basın özgürlüğü raporunda, Mısır 2012 yılına göre 15 sıra gerileyerek "özgür olmayan ülkeler" sınıflandırmasındaki yerini korudu. Suriye ise son sırada yer aldı. 04 Mayıs 2014: BM Yüksek Komiseri Guterres, sığınmacı konusunun tüm dünya ülkelerinin sorumluluğunda olduğunu belirterek, "Tüm ülkeler Suriyeli sığınmacılara kapılarını açmalıdır" dedi. 04 Mayıs 2014: Suriye Anayasa Mahkemesi, devlet başkanlığı seçimi için Esed'in de aralarında bulunduğu 3 kişinin adaylık başvurusunun kabul edildiğini duyurdu. 04 Mayıs 2014: Mısır'da darbeyle görevinden uzaklaştırılan seçilmiş Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi ve 14 sanığın yargılandığı "İttihadiye Olayları" olarak bilinen dava 13 Mayıs'a ertelendi. 04 Mayıs 2014: Libya'da iş adamı Ahmed Maatik, Milli Genel Kongre'de yapılan oylamada 121 evet oyu alarak ülkenin yeni başbakanı oldu. 05 Mayıs 2014: Başkent Sana'da askeri servis aracını hedef alan bombalı saldırıda çok sayıda askerin yaralandığı bildirildi. 05 Mayıs 2014: Mısır'da ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromunun (SARS) değişik bir türü olan corona virüsü MERS-CoV hastalığına yakalandığı şüphesiyle, hastaneye kaldırılan 1 kadının öldüğü bildirildi. 05 Mayıs 2014: Irak ordu birliklerinin Felluce'de düzenlediği saldırıda 15 kişinin öldüğü, 5 kişinin yaralandığı bildirildi. 05 Mayıs 2014: Tunus Cumhurbaşkanı Merzuki, Suriye Devlet Başkanı Esed'in yeniden aday olmasını eleştirerek, ülkesinin Suriye politikasında herhangi bir değişiklik olmayacağını belirtti. 05 Mayıs 2014: Mısır güvenlik güçlerinin, "rabia" işareti yapmak ve izinsiz gösteri düzenlemekle suçlanan bir öğrencinin ABD'de yapılan ISEF İntel Uluslararası Bilim ve Mühendislik Proje Yarışması'na girmesine engel olduğu iddia edildi. 8

9 05 Mayıs 2014: Yemen'in başkenti Sana'da, Fransız diplomatlara düzenlenen saldırıda 1 kişinin öldüğü bir kişinin de yaralandığı bildirildi. 05 Mayıs 2014: Suriye ordusunun İdlib'te düzenlediği vakum bombalı hava saldırısında, 10 kişinin öldüğü bildirildi. 05 Mayıs 2014: ABD Dışişleri Bakanlığı ndan yapılan açıklamada, Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu nun (SMDK) ülkede resmi olmayan irtibat bürosunun statüsünün değiştirilerek resmi diplomatik misyon açmalarının onaylandığı bilgisi verildi. 06 Mayıs 2014: Suriye'de Esed'e bağlı ordu güçlerinin çeşitli kentlerde muhaliflere yönelik düzenlediği operasyonlarda 56 kişi öldü. 06 Mayıs 2014: Mısır'da cumhurbaşkanlığı adayı eski Savunma Bakanı Abdulfettah es-sisi, "Cumhurbaşkanlığı dönemim boyunca İhvan diye bir şey olmayacak" dedi. 06 Mayıs 2014: Mısır'ın başkenti Kahire'de bulunan El-Ezher Üniversitesi 7 bin kız öğrenciyi, seçim haftası "yurttan uzaklaştırma" kararı aldı. 06 Mayıs 2014: Mescid-i Aksa'ya 50 yaşın altındaki Müslümanların girişini engelleyen İsrail polisi ile Filistinliler arasında çatışma çıktı.yerel kaynaklardan alınan bilgiye göre, Mescid-i Aksa'nın Hıtta Kapısı'nda yoğunlaşan İsrail polisinin, Müslümanların girişini engellemesi ve Yahudi yerleşimcilerin Meğaribe Kapısından Aksa'ya girişine izin vermesi üzerine polis ile Filistinliler arasında arbede yaşandı. İsrail polisinin ses bombası kullandığı olayda, çok sayıda kişi hafif şekilde yaralandı. 06 Mayıs 2014: Müslüman Kardeşler Teşkilatı yöneticilerinden Abdulgaffar, cumhurbaşkanı adaylarından eski Savunma Bakanı Sisi'nin İhvan'a ilişkin açıklamalarına tepki gösterdi. 06 Mayıs 2014: Irak'ın Enbar vilayetine bağlı Felluce kentinde, ordunun düzenlediği bombardımanda 9 kişinin öldüğü, 13 kişinin yaralandığı bildirildi. 06 Mayıs 2014: İdlib'de Suriye ordusuna ait karargaha İslami Cephe birliklerinin düzenlediği bombalı saldırıda 30 asker hayatını kaybetti. 06 Mayıs 2014: İsrail Cumhurbaşkanı Peres, Filistin ile İsrail arasında askıya alınan barış görüşmelerine yönelik, "Umutlarımızı kaybetmemeliyiz, inanıyorum ki müzakereler kesildi ama durmadı" dedi. Hazırlayan: Firuze Yağmur Gökler, ORSAM, Araştrma Asistanı, firuzegokler@orsam.org.tr 9