Suriyeli Ermeniler ve Kesap Çatışmaları Mısır da Cumhurbaşkanlığı Seçimine Doğru

Transkript

1 31 Mart-6 Nisan 2014 SAYI: 31 GÜNDEM Irak ta Seçim Kampanyaları Başladı Suriyeli Ermeniler ve Kesap Çatışmaları Mısır da Cumhurbaşkanlığı Seçimine Doğru Mısır Nil Sorununda Yeni Müttefik Arayışında Kırgızistan ve Kazakistan ın Sınıraşan Sularda İkili İşbirliği Ortadoğu Güncesi Editör: Dr. Seyfi Kılıç - seyfikilic@orsam.org.tr

2 Irak ta Seçim Kampanyaları Başladı 30 Nisan 2014 te Irak ta yapılması planlanan genel seçimlerde yer alan gruplar ve siyasi partiler için seçim yasağı 1 Nisan itibariyle kalkmış ve seçim kampanyaları başlamıştır. Ancak Irak ta hem güvenlik hem de siyasi istikrarsızlığın devam etmesi, siyasi parti ve grupların seçim kampanyalarını rahat yürütmesine engel olabilecek bir durumdur. Burada siyasi parti ve gruplar için temel olarak üç noktada sıkıntılar yaşanmaktadır. Siyasi olarak bakıldığında propaganda yasağının kalkmasından hemen önce Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komiserliği üyelerinin tamamının istifa etmesi ve daha sonrasında geri çekmeleri seçim hazırlıkları konusunda süreci zora sokmuş ve seçimin ertelenmesi dahi gündeme gelmiştir. Bu durum siyasi parti ve gruplarda tedirginlik yaratmaktadır. Öte yandan Irak taki şiddet eylemleri arttığı gibi, şiddet eylemleri sonunda yaşanan can kayıpları da artmıştır. Özellikle milletvekili adaylarına yönelik olarak yapılan saldırılar, seçim çalışmalarını zora sokmaktadır. Aday listelerinin açıklanmasının ardından, milletvekili adaylarına yönelik saldırıların artması, her seçim öncesi Irak ta görüldüğü gibi, muhtemel bir durumdur. Bu da siyasi parti ve grupların seçim çalışmalarını olumsuz yönde etkileyecektir. Diğer bir faktör olarak ise halkın siyasete ve yönetime katılım konusunda isteksiz davranmasıdır. Zira halkın siyasi karmaşa ve şiddetin etkisiyle siyasetten beklentisinin düşük olması da siyasi parti ve grupları seçim propagandaları konusunda katılımın sağlanması açısından zorlayacak bir faktör olarak değerlendirilebilir. Bilgay Duman, Araştırmacı, ORSAM, bilgayduman@orsam.org.tr 2 Suriyeli Ermeniler ve Kesap Çatışmaları Suriye rejiminin Türkiye sınırında kontrol ettiği tek sınır kapısı olan ve Yayladağı Gümrük kapısı karşısında yer alan Kesap sınır kapısı Özgür Suriye Ordusu nun kontrolüne geçmiştir yılı ortalarından itibaren Türkiye ile Suriye arasındaki sınır kapıları muhaliflerin eline geçmeye başlamıştır. Buna karşın Lazkiye Vilayeti nin kuzeyinde yer

3 alan Kesap sınır kapısının kontrolü rejimde kalmaya devam etmiştir. Lazkiye nin kuzeyinde muhalif kontrolü olmasına rağmen Kesap kasabası ve sınır kapısının muhaliflerce ele geçirilemeyişinin temel nedeni kasaba ve sınır kapısının konumundan kaynaklanmaktadır. Vadide yer alan kapı, dağlara konuşlu rejim ordusu tarafından rahat bir biçimde korunabilmektedir. Bir diğer neden, kapının Hatay ile coğrafi bağlantı sağlaması açısından rejim için stratejik önem arz etmesidir. Ancak Özgür Ordu gerçekleştirdiği operasyon ile kasaba ve kapının kontrolünü ele geçirmeyi başarmıştır. Kesap ı önemli kılan bir diğer unsur kasaba merkezi ve çevresindeki köylerde Ermeni nüfusun yaşıyor olmasıdır. Kasabanın muhalifler kontrolüne geçmesi Ermeni göçünü beraberinde getirmiştir. Kesaplıların büyük çoğunluğu Lazkiye şehrine göç etmiştir. Türkiye nin Özgür Suriye Ordusu nu destekliyor olması, Ermenilerin Türkiye ye de tepki geliştirmesine yol açmıştır. Buna karşın Dışişleri Bakanı Davutoğlu Suriyeli Ermenilerin Türkiye ye kabul edilebileceği ve bu kişilere koruma sağlanabileceğini açıklamıştır. Kesap çatışması ile bağlantılı bir diğer konu Suriye jetinin Türk savaş uçakları tarafından düşürülmesi olayıdır. Suriye jeti, rejimin büyük önem verdiği Kesap ı korumak için sahadaki birliklere destek vermek üzere hava saldırısı gerçekleştirirken hava sahası ihlali gerçekleştirmiş ve Türk jetleri tarafından düşürülmüştür. Bu da ordunun Kesap taki çatışmalarda hava gücünü kullanmasını engelleyerek muhaliflerin elini güçlendirmiştir. Oytun Orhan, Araştırmacı, ORSAM, 3 Mısır da Cumhurbaşkanlığı Seçimine Doğru Mısır Yüksek Seçim Kurulu, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunun Mayıs 2014 tarihlerinde düzenleneceğini açıkladı. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunun sonuçları ise 5 Haziran 2014 tarihinde açıklanacak. İlk turda adaylardan biri %50 yi geçemezse en çok oy alan iki aday ikinci turda tekrar yarışacak. Mısır Yüksek Seçim Kurulu nun açıkladığı seçim takvimine göre ikinci tur seçimler Haziran 2014 tarihlerinde yapılması planlanıyor cumhurbaşkanlığı seçimlerine 2012 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde diskalifiye olan adaylar yeniden başvuru yapamayacak. Eğer ikinci tur

4 seçimleri gerçekleşirse sonuçları da en geç 26 Haziran 2014 tarihinde açıklanacak. Mısır Yüksek Seçim Kurulu nun seçim takvimini açıklamasından kısa bir süre önce Genel Kurmay Başkanı ve Savunma Bakanı olarak görev yapan Abdulfettah es-sisi, kabineden istifa ederek adaylığının yolunu açtı. Sisi, 15 yaşından beri giydiği asker üniformasını Mısır halkına hizmet etmek için çıkaracağını söylediği istifa konuşmasında istikrar, milliyetçilik ve ulusal birlik gibi konuları vurguladı. Öte yandan Mısır da yapılan son anket çalışmaları Abdulfettah es-sisi nin darbe sonrasında edindiği popülaritesini kaybetmeye başladığını göstermekte. Cumhurbaşkanlığını yarışına Hamden Sabahi nin de katılacağı neredeyse kesinleşmiş durumda. 30 Mart 2014 de Sisi taraftarları ile Sabbahi taraftarları arasında çıkan kavga seçim yarışının düşünüldüğü ve beklendiği gibi geçmeyeceğinin sinyallerini veriyor. Hamden Sabahi nin 2012 seçimlerinde elde ettiği başarıyı, bu seçimlerde de gösterip göstermeyeceği şimdilik belirsizliğini koruyor. Öngörüler Sisi nin ilk turda seçimleri kazanacağı yönünde olsa da Hamden Sabahi nin adaylığı, rejim için cumhurbaşkanlığı seçimini anayasa referandumundan daha zorlu hale getirecektir. Nebahat Tanrıverdi O Yaşar, Araştrma Asistanı, ORSAM, nebahat.tanriverdi@orsam.org.tr 4 Mısır Nil Sorununda Yeni Müttefik Arayışında Mısır ın Nil nehrinin akımına bağlı olan toplumsal ekonomik ve yaşamsal bağlılığı başka herhangi bir ülke ile nehir arasında bulunmamaktadır. Bu nedenle de Mısır ın Nil havzasındaki her türlü gelişmeye karşı duyarlılığı oldukça fazladır. Coğrafi olarak bir Afrika ülkesi olmasına rağmen Afrika ile ilişkileri kısıtlı olan Mısır, Nil havzası ülkeleri ile ilişkilerini geliştirme yönünde çabalar içindedir. Gerek Mısır da gerek havzanın büyük bölümünde İngiliz hakimiyetinin olduğu dönemden bu yana havzanın diğer ülkelerinde Nil nehrinin akımını etkileyecek projelerin uygulanmaya konmasını etkilemeye çalışmıştır. Bu dönemde temel müttefiki olan Sudan ın bölünmesi sürecinde Sudan ın yanında yer alan Mısır Sudan ilişkileri Sudan ın Etiyopya nın inşa ettiği Büyük Rönesans Barajı nedeniyle temelden sarsılmış durumdadır yılında imzalamış oldukları Andlaşma ile yukarı kıyıdaşların taleplerine birlikte karşı durma konusunda anlaşmış olan taraflar Etiyopya nın

5 inşa ettiği baraj ile farklı görüşler savunmaya başlamışlardır. Bu çerçevede Mısır havzada kendine yeni müttefikler bulma arayışındadır yılı içinde havza hidropolitiği açısından ihmal edilebilir konumdaki Eritre nin desteğini alan Mısır son zamanlarda Güney Sudan a ağırlık vermiş görünmektedir. Beyaz Nil nehrinin ülkesinden geçtiği Güney Sudan özellikle nehir sularının büyük oranda buharlaşması sonucu kaybedildiği bataklıkları ile bilinmektedir. Ülke Sudan yönetiminde iken de Mısır a ulaşacak suların artırılması kapsamında derin kanallar açılması gündeme gelmiş ancak inşaat Güney Sudanlı ayrılıkçılar tarafından engellenmiştir. Günümüze gelindiğinde Mısır ın Güney Sudan ile iyi ilişkiler kurarak bu projeyi gerçekleştirmek isteyebileceği düşünülse de, projenin büyük çevresel etkileri nedeniyle Güney Sudan tarafından kabul edilmeyeceği açıktır. Dr. Seyfi Kılıç, Araştırmacı, ORSAM Su Programı, seyfikilic@orsam.org.tr Kırgızistan ve Kazakistan ın Sınıraşan Sularda İkili İşbirliği Son yıllarda Orta Asya da nüfus iki kattan fazla bir oranda artmaktadır. Devletler günden güne su kaynaklarına hem içme, hem sulama hem de enerji ihtiyacını karşılamak için daha fazla ihtiyaç duymaktadır. Kırgızistan, Tacikistan gibi su kaynakları açısından zengin fakat petrol, gaz ve kömür gibi kaynaklar bakımından fakir bir ülkedir. Diğer ülkeler Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan göreceli olarak daha az su kaynağına sahipken, petrol, gaz ve kömür gibi kaynaklar bakımından zengin ülkelerdir. Bölgenin önemli nehirlerinde yukarı kıyıdaş olan Kırgızistan ve Tacikistan ın enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yaptıkları HES projeleri tarım faaliyetleri gösteren Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan da rahatsızlık yaratmaktadır. SSCB döneminde aşağı kıyıdaş ülkeler, fosil yakıtlarca fakir olan yukarı kıyıdaş ülkelere kömür ve gaz sağlarken, yazın da kışın rezervuarlarda depolanan suyu kullanabilmekteydiler. Bu sistemin devamlılığını sağlamak üzere beş ülke 1992 yılının Şubat ayında devletlerarası suların kullanımı, korunması, ortak yönetiminde işbirliği anlaşması imzalamıştır. Ama anlaşmanın pratiğe dökülmesinde sorunlar yaşanmaktadır. Önümüzdeki dönemlerde su, bölge ülkeleri arasında sorun olması beklenmektedir. Bu öngörülere istinaden bölge ülkelerin işbirliği yapması konusunda 5

6 desteklendiği görülmektedir. En son olarak Şubat 2014 sonunda, UNECE ve UNDP çatısı altında Kırgızistan ve Kazakistan, Talas ve Çu nehirlerine ilişkin olarak kurumsal ve yasal zemin üzerine kurulmuş ikili komisyon hem Kazak hem de Kırgız otoriteleri ile birlikte çalışacaktır. Bu işbirliği sadece su kaynaklarının ortak yönetimine odaklanmayıp ayrıca iklim değişimi, riskler ve çevresel etkilerle ilgili çalışacaktır. Bu ikili anlaşmaların önümüzdeki dönemlerde bölgede ihtiyaç duyulacak çok taraflı anlaşmaların oluşmasına da katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Dr. Tuğba Evrim Maden, Araştırmacı, ORSAM Su Programı, Ortadoğu Güncesi 26 Mart 2014: Suriye'de muhaliflerin Keseb kasabasına yönelik başlattığı saldırının ardından yoğunlaşan çatışmalar Bayırbucak Türkmen bölgesi kırsalında sürdü. 26 Mart 2014: İsrail hücumbotlarının, Gazze'nin güneyinde bulunan Refah kenti limanındaki balıkçı teknelerine saldırdığı bildirildi. 26 Mart 2014: Afganistan Savunma Bakanlığı, son bir yıl içinde 1387 Afgan askerinin Taliban tarafından düzenlenen saldırılarda hayatını kaybettiğini bildirdi. 26 Mart 2014: ABD yönetimi, Mısır'da 528 kişinin idama mahkum edilmesine tepki gösterirken, ABD'li uzmanlar ve sivil toplum örgütleri Mısır'ın geldiği noktadan kaygı duyuyor. 26 Mart 2014: Mısır'da mahkemenin haklarında idam kararı verdiği 528 kişinin çoğunun Müslüman Kardeşler Teşkilatı üyesi olmadığı bildirildi. 26 Mart 2014: Suriye İnsan Hakları İzleme Örgütü, iç savaşın devam ettiği Suriye'de rejimin, Hama'nın doğusundaki Ukairbat bölgesine son zamanlarda misket bombasıyla saldırdığını belirtti. 26 Mart 2014: Özgür Suriye Ordusu'nun (ÖSO), Suriye ordusuna ait konvoya Lazkiye kentinde düzenlediği saldırıda, onlarca askerin hayatını kaybettiği, 24 aracın imha edildiği belirtildi. 6

7 26 Mart 2014: Kuveyt'te düzenlenen 25. Arap Birliği Zirvesi'nin sonuç bildirisinde "Suriye krizine, Cenevre-1 temelinde siyasi çözüm bulunmalı" denildi, Suriye halkının meşru temsilcisinin SMDK olduğu vurgulandı. 26 Mart 2014: Hamas, 25. Arap Birliği Zirvesi sonuç bildirisinde Gazze'de yaşanan sorunlara yer verilmemesini esefle karşıladığını bildirdi. 26 Mart 2014: Arap Birliği nin, Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu'nu (SMDK), ileriki yıllarda düzenlenecek birlik toplantılarına davet ettiği bildirildi. 26 Mart 2014: Mısır Savunma Bakanı Abdulfettah es-sisi, cumhurbaşkanlığı adaylığı için görevinden istifa ettiğini açıkladı. 26 Mart 2014: Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK), 25. Arap Birliği Zirvesi sonuç bildirisinden Suriye için çıkan kararı "vakit kaybı" olarak nitelendirdi. 26 Mart 2014: Suriye'de ordu birliklerinin çeşitli kentlerde muhaliflere yönelik ağır silahlarla düzenlediği operasyonlarda 11'i çocuk, 5'i kadın 53 kişinin öldüğü bildirildi. 27 Mart 2014: Mısır'da İhvan üyelerinin yargılandığı davaların duruşmalarının yapılması için özel mahkeme binası hazırlandı. 27 Mart 2014: Uluslararası Af Örgütü Mısır uzmanı Piachaud, idam cezası kararının Mısır'ın adalet sisteminin yetersizliğini ortaya çıkardığını söyledi. 27 Mart 2014: İsrail'in suikastında hayatını kaybeden Hamas'ın kurucusu Ahmed Yasin'in evini müzeye dönüştüren ailesi o çevrede yine eskisi gibi mütevazı bir eve taşındı. 27 Mart 2014: Suriye'de, Esad rejimine bağlı birliklerin abluka altında tutarak varil bombalarıyla vurduğu başkent Şam'ın batısındaki Dareya'da kalan 6 bin kişi zor şartlarda yaşam mücadelesi veriyor. 27 Mart 2014: Lazkiye Bayırbucak Türkmen bölgesindeki hava saldırısında ilk belirlemelere göre 15 kişi öldü, 7 kişi yaralandı. 28 Mart 2014: Katar, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu çeşitli ülkelerden 23 milyar dolar değerinde helikopter, füze, tank, devriye botu ve gemi satın alacak. 28 Mart 2014: Irak'ın Kerkük kentinde Altunköprü Katliamı'nın 23'üncü yıldönümü dolayısıyla tören düzenlendi. 7

8 28 Mart 2014: Devrik Libya lideri Muammer Kaddafi'nin oğlu Saadi Kaddafi Libya halkından özür diledi. 28 Mart 2014: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Obama, resmi temaslarda bulunmak üzere Suudi Arabistan'a geldi. 28 Mart 2014: Mısır'da darbe karşıtlarının düzenlediği gösteriye güvenlik güçlerinin müdahalesi sonucu bir kadın gazetecinin hayatını kaybettiği bildirildi. 29 Mart 2014: Mısır'da darbe karşıtı gösterilerde çıkan olaylarda 5 kişinin hayatını kaybettiği, 11 kişinin yaralandığı bildirildi. 29 Mart 2014: Afganistan ın çeşitli bölgelerinde Taliban'a yönelik düzenlenen operasyonlarda 20 militanın öldürüldüğü bildirildi. 29 Mart 2014: Mısır yönetimi, 49 gün aradan sonra Refah Sınır Kapısı'nı 3 günlüğüne açtı. 29 Mart 2014: Mısır'da, Cumhurbaşkanı Mursi'ye karşı darbe yapan Sisi'nin Savunma Bakanlığından istifa ederek cumhurbaşkanlığına aday olması çeşitli kentlerde protesto edildi. 29 Mart 2014: SMDK, Esed güçlerinin Şam'ın Harasta kasabasında kullandığı zehirli gaz sonucunda 3 kişinin hayatını kaybettiğini iddia etti. 29 Mart 2014: Mısır'da, İskenderiye Ceza Mahkemesi tarafından, darbe destekçisi bir genci öldürmekle suçlanan 2 kişi hakkında idam cezası verildi. 29 Mart 2014: Mısır'ın güneyindeki Sohac kentinde, kaçak akaryakıt deposunda meydana gelen patlamada 8 kişinin öldüğü, 58 kişinin yaralandığı bildirildi. 29 Mart 2014: Hizbullah Genel Sekreteri Nasrallah, Arap ülkelerinin Suriye krizinin siyasi çözümü konusuna ikna olmakta geciktiğini belirtti. 30 Mart 2014: İhvan Rehberlik Konseyi Başkanı Bedii, teşkilat üyelerine şiddete yönelmeme çağrısında bulundu. 30 Mart 2014: Mısır ordusunun, Gazze sınırında bulunan 6 tüneli bombaladığı ve 3 kişiyi gözaltına aldığı bildirildi. 30 Mart 2014: ABD'de yaşayan Mısırlılar, ülkelerinde yaşanan darbeyi ve cumhurbaşkanı adayı Abdulfettah es-sisi'yi protesto etti. 8

9 30 Mart 2014: Mısır'ın seçilmiş ilk cumhurbaşkanı Muhammed Mursi nin sekreteri Necla Eymen es-sirefi'nin Kahire'de gözaltına alındığı bildirildi. 30 Mart 2014: Mısır'da cumhurbaşkanlığı adaylarından Sisi taraftarları ile Sabbahi taraftarları arasında ilk kez çatışma çıktı. 30 Mart 2014: Suriye'de kaçırıldıktan yaklaşık altı ay sonra özgürlüklerine kavuşan iki İspanyol gazeteci ülkelerine götürüldü. 30 Mart 2014: Mısır'da tutuklu Türk vatandaşı Reşat Öztürk, 3 yıl hapse mahkum edildi. 30 Mart 2014: Mısır Yüksek Seçim Kurulu, cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunun, Mayıs tarihlerinde yapılacağını duyurdu. 31 Mart 2014: Eski Pakistan Devlet Başkanı Müşerref, "vatana ihanet suçlaması" ile yargılandığı davanın duruşmasına katıldı. 01 Nisan 2014: Irak'ın Anbar iline bağlı Felluce kentinde ordu tarafından açılan top ateşinde 8 kişi öldü, 16 kişi yaralandı. 01 Nisan 2014: İngiltere Başbakanlığı, Müslüman Kardeşler Teşkilatı'nın (İhvan), Birleşik Krallık'taki aktivitelerini inceleyeceğini açıkladı. 01 Nisan 2014: Suriye'de geçen ay ordu birliklerinin muhaliflere yönelik saldırısında, 2 bin 867 kişinin öldüğü bildirildi. 01 Nisan 2014: Kudüs'te çok sayıda Yahudi yerleşimcinin İsrail askerlerinin koruması altında Mescid-i Aksa'nın avlusuna zorla girdiği belirtildi. 01 Nisan 2014: Mısır Yüksek Seçim Kurulu, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin Mayıs günlerinde düzenleneceğini açıkladı. 01 Nisan 2014: Kudüs teki lüks konut projesinin hızlandırılması için gerekli yasa değişikliklerini yaptırmak üzere eski İsrail Başbakanı Ehud Olmert in rüşvet aldığı suçlaması, mahkeme tarafından kabul edildi. 68 yaşındaki Olmert in alacağı hapis cezası henüz verilmezken artık siyasete geri dönmesinin hayal olduğu yorumları yapıldı. Hazırlayan: Firuze Yağmur Gökler, ORSAM, Araştrma Asistanı, firuzegokler@orsam.org.tr 9