2 MART 2017 SAMSAT-ADIYAMAN DEPREMİNDEN SONRA GÖZLENEN DEPREM KAYNAKLI YAPISAL HASARLAR

Transkript

1 2 MART 2017 SAMSAT-ADIYAMAN DEPREMİNDEN SONRA GÖZLENEN DEPREM KAYNAKLI YAPISAL HASARLAR Zeki Özcan 1, Aşkın Özocak 2, Necati Mert 1, Murat Utkucu 3 ve Emrah Doğan 2 1 Yrd. Doç. Dr., Mühendislik Fakültesi, İnşaat Müh. Bölümü, Sakarya Üniversitesi, Esentepe Kampüsü, Sakarya 2 Doç. Dr., Mühendislik Fakültesi, İnşaat Müh. Bölümü, Sakarya Üniversitesi, Esentepe Kampüsü, Sakarya 3 Prof. Dr., Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Müh. Bölümü, Sakarya Üniversitesi, Esentepe Kampüsü, Sakarya ozcan@sakarya.edu.tr ÖZET: Yurdumuz coğrafyası bilindiği gibi en aktif deprem kuşaklarından biri üzerinde yer almaktadır. Dünyanın en aktif ve bilinen faylarından olan Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı üzerinden Anadolu plakası batıya doğru her yıl 20mm hareket etmektedir. Tarihte önemli depremler üretmiş olan bu faylar ve bağlantılı ikincil faylardaki kırılmalar bölgede yer alan yerleşimleri etkilemektedir. Son olarak Adıyaman ili Samsat İlçesinde, 2 Mart 2017 tarihinde, 5.5 büyüklüğünde bir deprem ve devamında dört büyüklüğüne varan artçı sarsıntılar meydana gelmiştir. Bu çalışmada, bölgenin depremselliği değerlendirilmiş ve deprem kaynaklı yapısal hasarlar saha incelemeleri ile belirlenmiştir. Saha incelemelerinde betonarme, yığma, kerpiç ve taş yapılarda gözlenen hasarlar ve nedenleri araştırılmıştır. Hasar nedenlerinin başında yapım tekniğine uyulmadan inşa edilen yapılar ve malzeme kalitesinin yetersiz olması ve yapılara sonradan yapılan müdahaleler gelmektedir. Çalışmada gözlenen hasar tipleri örneklerle detaylı olarak verilmiştir. Yapılan çalışma ile bölgedeki yapım tekniği ile ilgili çıkarımlar da yapılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: 2017 Samsat Depremi, Doğu Anadolu Fay Zonu, Deprem Kaynaklı Yapısal Hasarlar, Yapım Kusurları. OBSERVED EARTHQUAKE-INDUCED FAILURES FROM MARCH 2, 2017 SAMSAT-ADIYAMAN EARTHQUAKE ABSTRACT: The Samsat-Adıyaman earthquake (Mw=5.6) of the 2 March 2017 occurred along the Samsat fault lying in the NE of the Atatürk dam. Though its magnitude small it caused considerable damage. The region has a considerable earthquake hazard mainly caused by Eastern Anatolian Fault Zone. In this study we have assessed seismicity of the region surrounding the earthquake source and presented results of the field observations by means of structural damages. It has been frequently observed that the site inspections have common causes of damage observed in reinforced concrete, masonry, mudbrick and stone structures, construction without conforming to the construction technique, and inadequate material quality. In the study, examples of damaged structures belonging to each building group are given in detail. With this study, inferences were made about the construction technique in the region. KEYWORDS: 2017 Samsat Earthquake, the East Anatolian Fault Zone, Earthquake-induced Structural Damages. 1. GİRİŞ Coğrafya olarak ülkemiz dünyanın en aktif deprem kuşaklarından biri üzerinde olduğu için pek çok deprem yaşamaktadır. En son örneği 2 Mart 2017 tarihinde, Adıyaman ili Samsat ilçesini etkileyen ve ikincil bir fay

2 üzerinde meydana gelen ve büyüklüğü M w=5.5 olan depremdir. Kırılma Atatürk Baraj Gölü'nün kuzeydoğusunda uzanan Samsat fayında meydana gelmiştir. Ekonomik kayıplara yol açan bu depremlerde can kaybı yaşanmamıştır. Depremin büyüklüğü küçük olmasına rağmen önemli hasarlara neden olmuştur. Bölge, ağırlıklı olarak Doğu Anadolu Fayı üzerinde bulunduğu için deprem riski taşımaktadır. Bu çalışmada, yazarların sahada yaptıkları gözlemleri, hasar belirleme ve hasar değerlendirmelerden elde ettikleri kazanımları ve önerileri, ayrıca yer bilimleri açısından değerlendirmeleri sunulmuştur. 2. SİSMOTEKTONİK Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ve Doğu Anadolu Fayı (DAF) Türkiye nin iki önemli fay zonudur. Güneyden Afrika ve Arap Yarımadası levhalarının sıkıştırması ile Anadolu levhası batı-güneybatıya doğru yılda 9 mm hareket etmektedir. DAF, yaklaşık 580 km uzunluğunda, sol-yanal doğrultu atımlı bir faydır (Barka ve Kadinsky-Cade 1988). Şekil 1 de gösterilen inceleme alanında birçok ikincil fay da yer almaktadır. Bu faylar, Malatya-Ovacık fay zonu, Sürgü Fayı, Adıyaman Fayı, Lice-Çermik Faylarıdır (Karadoğan ve Tombul, 2013). DAF, 19. yüzyılda önemli deprem etkinlikleri göstermesine rağmen 20. yüzyıl içinde göreceli olarak sessiz bir dönem geçirmiştir (Ambraseys, 1989), (Nalbant vd., 2002). 19. yüzyılda 1822 (M s=7.5), 1874 (M s=7.1) ve 1875 (M s=6.7) depremleri ve 20. yüzyılda ise 1905 Malatya (M s=6.8), 22 Mayıs 1971 Bingöl (M w=6.7) ve 2003 Bingöl (M w=6.4) depremleri meydana gelen önemli yıkıcı depremlerdir. Şekil 1 Samsat depremi odağı civarında Doğu Anadolu Fayı ve meydana gelen depremler Türkiye nin önemli baraj/hidroelektrik santrallerinin bu bölgede bulunduğu dikkate alındığında, bu tür mühendislik yapılarının tasarım, yapım ve işletme aşamalarında deprem risklerine karşı çok hassas olunması gereğini bir kez daha hatırlatmaktadır. DAF nın batıya doğru uzanan kolu olan Sürgü Fayı üzerinde, 1986 yılında meydana gelen depremde hasar gören Sürgü Barajı örnek olarak verilebilir Samsat depremi için ulusal ve uluslararası sismoloji merkezleri tarafından bulunmuş odak ve kaynak parametreleri Tablo 1 de listelenmiştir. Deprem odağı Samsat ilçesi yakınından geçen Samsat Fayı üzerindedir (Şekil 1). KB-GD uzanımlı bu fay sağ yanal doğrultu atımlı ve Bozova fayına paralel uzanan bir faydır. Tablo 1. 2 Mart 2017 Samsat (Adıyaman) depremi odak ve kaynak parametreleri. AFAD (2017) USGS NEIC Harvard GCMT Enlem - Boylam ( o ) Derinlik (km) M o (x10 24 dyne/cm) M w

3 3. GEOTEKNİK Bölgede yapılmış zemin incelemeleri üzerinde yapılan değerlendirmelerden, il merkezi ve civarında zemin sondaj derinliklerinin ortalaması 8-10 m olduğu görülmektedir (Öztürk, 2016). Sondajlardan zeminin genellikle üst cm kalınlığındaki bitkisel topraktan sonra kuyu sonuna kadar kumlu ve çakıllı düşük-orta plastisiteli killerden oluşmaktadır. Örselenmiş ve örselenmemiş numuneler üzerinde yaptırılmış fiziki deney sonuçlarına göre bu killerin doğal su muhtevası % 12-18, likit limit değerleri % ve plastik limit değerleri % arasında değişmektedir. Bu durumda söz konusu killerin plastisite indisi değerleri %11-26 arasında kalmaktadır. USCS zemin sınıflandırma sistemine göre CL olarak sınıflandırılan yöre killerinin TS 1500/2000 e göre ise CL ve CI simgeleri almaktadır. Zemin sondajlarında YASS ne genellikle rastlanmamıştır. Kıvam limiti deney sonuçlarına bakıldığında, kil tabakalarının sıvılık indisi değerleri genellikle negatif değerlerde olduğundan yarı katı-katı kıvamda oldukları söylenebilir. Bölgede 1-2 m gömme derinliğine sahip tekil ve yayılı temel altındaki zemin tabakalarının sıvılaşma potansiyeli söz konusu değildir. Deprem sonrası arazi incelemeleri de bu sonucu doğrulamaktadır. İnceleme bölgesinde depremden sonra zemin kaynaklı herhangi bir yapı hasarı görülmemiştir. 4. BİNA TÜRÜ BETONARME VE YIĞMA YAPILARDA HASAR DEĞERLENDİRMELERİ Çalışma kapsamında Samsat İlçesinde, Taşkuyu ve Akdamar köylerinde yapılan hasar belirleme çalışmalarından elde edilen bulgular ve nedenleri tartışılmıştır. Adıyaman il merkezinde, Kahta ilçe merkezinde ve Cendere Köprüsü, Kahta Kalesi, Karakuş Tümülüs ü gibi zengin bir kültürel mirasa sahip olan Kahta vadisinde deprem hasarına rastlanmamıştır. Samsat ilçesi, eski Samsat yerleşiminin Atatürk baraj gölü suları altında kalacağı için yılları arasında, bugünkü yerine taşınarak görece yeni kurulmuş bir ilçedir. Samsat ilçesinde; depremden etkilenen, betonarme yapı tarzında inşa edilen, kamu hizmetleri veren Samsat Kaymakamlığı, Samsat Çok Programlı Anadolu Lisesi, Samsat Anadolu İmam Hatip Ortaokulu ve Samsat Belediye binası incelenmiştir Samsat Kaymakamlığı ve Samsat Çok Programlı Anadolu Lisesi Her iki yapı da aynı mimari plana sahip, dört katlı, betonarme perde çerçeveli olarak inşa edilmiş betonarme yapılardır (Şekil 2). Yapının taşıyıcı sistemi düzgün çerçeveler ile düzenlenmiştir. Bu yüzden önemli bir hasar almamıştır. Bodrum ve zemin katlarda birer perdenin orta bölgesinde kılcal kayma çatlağı ve birkaç kirişte kısa kiriş davranışından kaynaklı kayma çatlağı belirlenmiştir. Ancak, her iki yapıda da yapısal olmayan hasarlar arttığı için kullanılamaz hale gelmişlerdir. Bölme duvarlarında kayma çatlakları, duvar çerçeve arasında ayrılmalar ve düzlemi dışına duvar hareketleri, yaygın olarak sıva çatlakları ve sıva dökülmeleri belirlenmiştir. Her iki binada da yüksek kalkan duvarları bağlayan yatay ve düşey hatıllar bulunmadığı için kalkan duvarların yıkılması ile sonuçlanan hasarlar meydana gelmiştir (Şekil 3). Yapım sırasında donatı işçiliğine dikkat edilmediği, düzensiz donatı aralıkları yetersiz paspayı, ve bunlara bağlı olarak korozyon gözlenmektedir. Kaymakamlık binasındaki bir perdenin uç bölgesinde 1.45 m uzunluğunda bir alanda hiçbir sargı bulunmadığı belirlenmiştir (Şekil 4). El scanner ile etriye aralıklarının mm arasında değiştiği belirlenmiştir. Şekil 2. Samsat Kaymakamlık binası ve Samsat Çok Programlı Anadolu Lisesi

4 Şekil 3. Çerçeve-duvar birleşim yerinde görülen duvar hasarları ve kalkan duvar hasarları Schmidt çekici ile yapılan okumalardan 15 ile 40 MPa aralığında değişen beton dayanım değerleri elde edilmiştir. Betonarme elemanların içinde 40 mm boyutuna varan iri agrega/dere çakılı genellikle gözlenmektedir. Beton üretiminde kum çakılın kaynağından çıktığı gibi eleme-yıkama yapılmadan kullanılması bölgede çok yaygın yapılan bir uygulama olduğu görülmektedir. Şekil 4. Perde uç bölgesinde sargısız alan, yetersiz paspayı ve korozyon hasarları 4.2. Samsat Anadolu İmam Hatip Ortaokulu Samsat Anadolu İmam Hatip Ortaokulu betonarme çerçeve taşıyıcı sistemli inşa edilmiş üç katlı betonarme bir yapıdır (Şekil 5). Bir yıl önce tamamlanarak eğitim faaliyetine başladığı yetkililer tarafından ifade edilmiştir. Yapının taşıyıcı sisteminde herhangi bir yapısal hasar gözlenmemiştir. Yapının taşıyıcı sistemi düzgün çerçeveler ile düzenlenmiş, betonarme kalıp işçiliğinin de son derece özenli yapıldığı binada beton sınıfını belirlemek için yapılan schmidt okumalarından MPa arasında değişen basınç dayanımlarına ulaşılmıştır. Ancak deprem sırasında oluşan titreşimler ile kaplamaların tamamının duvardan ayrılarak düzlemi dışına devrildiği, duvarların hasar gördüğü ve bazı bölümlerinde boşluklar oluştuğu görülmektedir (Şekil 5). Taşıyıcı olmayan bölme duvarlarında meydana gelen hasarlar nedeni ile okul kullanılamaz hale gelmiştir. Birbirine paralel 5-6 m aralıklı betonarme çerçeveler ile düzenlenen taşıyıcı sistemin aksları arasına yatay delikli tuğla ile bölme duvarları düzenlenmiştir. Koridor duvarlarına da 20 mm kalınlığında, 1.0 m yüksekliğinde granit doğal taş ile yüzey kaplaması yapılmıştır. Yapıştırma işlemi sıvalı-boyalı yüzeylere, kum-çimento harcı ile yapılmıştır. Granit plakaların arka yüzeylerinde kanalların da olmadığı görülmektedir. Ortaya çıkan duvar hasarının nedeni mesnetlenmemiş uzun duvar boyları ve yanlış işçilik ile yapılan ağır, yüzeysel kaplama olarak değerlendirilmiştir. Yönetmelik esaslarına uygun inşa edilen taşıyıcı sistemin hasar görmemesine rağmen taşıyıcı olmayan elemanlarındaki hasarlar nedeni ile yapıların kullanım dışı kalabilecekleri unutulmamalıdır.

5 Şekil 5. Samsat Anadolu İmam Hatip Ortaokulu ön cepheden görünüm 4.3. Samsat Belediyesi Hizmet Binası Hizmet binası olarak kullanılan yapı 1989 yılında, iki katlı, betonarme çerçeveli olarak inşa edilmiştir. T şeklinde bir plana sahip olan yapının birinci kat dış cephesi ahşap doğramalı pencereler ile kaplanmıştır (Şekil6). Yapı, 0.35x0.25 m kesitli kolonları, 0.25x0.50 m kesitli kirişleri ve 3.2 m kat yüksekliği ile oldukça narin bir taşıyıcı sisteme sahip olduğu görülmektedir. Belediye binasının birinci kat kolonlarının tamamına yakını üst ucundan hasar görerek mafsallaştığı tespit edilmiştir (Şekil 6). Betonarme elemanların hasar görmesinin nedenleri olarak yetersiz beton dayanımı, kötü donatı işçiliği ve ağır korozyon hemen gösterilebilir. Betonarme betonunun üretiminde dere malzemesinin yıkama-eleme yapılmadan kullanıldığı, içinde çok ince siltlerle birlikte 100 mm boyutuna varan dere taşlarının bulunduğu gözlenmiştir (Şekil 7). Şekil 6. Belediye hizmet binası, kolon ucunda mafsallaşma, yetersiz etriye aralığı ve etriye ucunda açılma Beton dökümünden sonra bakımının da özenli yapılmadığı, malzemenin elle ufalanmasından anlaşılmaktadır. Etriye bağlarına dikkat edilmediği için beton dökümü sırasında konumlarının değiştiği görülmektedir. Yetersiz paspayı ve düşük beton dayanımından dolayı ileri derecede korozyon hasarlı elemanlar üzerinde açıkça görülmektedir (Şekil 7). Samsat Belediyesi hizmet binası ilçede en çok hasar gören betonarme yapı olarak öne çıkmaktadır. İncelenen betonarme yapılarda görülen beton kalitesinin düşüklüğü, yetersiz taşıyıcı eleman boyutları, birleşim bölgelerinde yetersiz sargılama, yetersiz paspayı, yapım tekniklerinin bilinmemesi veya uygulanmaması gibi kusurlar daha önceki depremlerde olduğu gibi bu depremden sonra da ortaya çıkmıştır (Çelebi, E. vd. 2013), (Celep, Z. vd. 2010), (Ergüven, E. vd. 2011).

6 4.3. Samsat Baraj Evleri Samsat ilçesindeki konutların çoğu eski Samsat yerleşiminin bugünkü yerine taşınması sırasında kurulan, baraj evleri olarak da isimlendirilen, yığma yapı tekniği ile tek katlı olarak inşa edilen yapılardır. Bazı konutların ahır ve samanlık eklentileri de bulunmaktadır. İlçe ve köylerde, depremden etkilenen tuğla, briket, taş ve kerpiç malzeme kullanılarak yığma yapı tarzında inşa edilen konutlar da incelenmiştir. Şekil 7. Belediye Binası,, özensiz donatı yerleşimi, düşük beton dayanımı, temel üstünde mafsallaşan kolon ucu, yetersiz etriye aralığı, donatılarda korozyon, beton içinde 100 mm boyutuna varan iri agregalar Baraj konutlarının temel kirişleri, yatay ve düşey hatılları gibi betonarme elemanlarının üretiminde de eleme ve yıkama yapılmadan, mm ye varan dere kumu/çakılı kullanılmıştır. Uygun olmayan granülometri ve içerikteki malzemenin kullanılması da betonun kalitesinin düşmesine ve yapısal hasarlara neden olmuştur. Özellikle iri daneli dere çakıllarının kullanıldığı düşey hatıllarda temel seviyelerinde dağılmalar gözlenmiştir. Birleşim bölgelerinin kurallara uygun donatılmadığı, donatılarda süreksizliklerin olduğu görülmektedir (Şekil 8). Şekil 8. Temel kirişi düşey hatıl birleşimi. Taşıyıcı duvarlarda düzensiz düşey derz aralıkları ve yapım kusurları

7 Yığma yapı tarzında inşa edilen bu konutların taşıyıcı duvarlarının yapımında düşey derzler arasında hiçbir bağlayıcının (harç) kullanılmadığı, derz boşluklarında şaşırtmaların düzenli yapılmadığı ve bu uygulamanın hasar gören bütün duvarlarda gözlenmesi dikkat çekmektedir (Şekil 8). Baraj evlerinin çoğunda gözlenen hasarlardan biri de kalkan duvar ve baca hasarlarıdır. Yatay ve düşey hatıl kullanılmadan inşa edilen tuğla duvarların düzlemi dışına devrildikleri sıklıkla görülmektedir. Baraj evlerinde, zaman içinde, sosyal ihtiyaçların değişmesi ile oda büyütme, pencere, kapı boyutlarında ve yerlerinde değişiklikler yapılmıştır. Ancak yığma yapım tekniğine uyulmadan ve özensiz işçilik ile yapılan bu değişiklikler yapıların önemli hasarlar almasına neden olmuştur (Şekil 9). Çatıya yüksek parapet ve ağır betonarme döşeme ilave edilmesi de duvar hasarlarını arttıran etkenlerden olmuştur. Yapı taşıyıcı sisteminde yapılan değişikliklerin bir mühendislik hizmeti alarak değil kullanıcıların kendi imkânları ve bilgileri ile yapıldığı ifade edilmiştir. İlk yapıldığı şekli ile günümüze kadar gelen konutlarda ise hasar yok denecek kadar azdır. Şekil 9. Yapıda pencere, kapı boyutlarının ve yerlerinin değiştirilmesi, betonarme döşeme ve parapet ilaveleri 4.4. Taş ve kerpiç Yapılar Akdamar ve Taşkuyu köylerinde bulunan briket, kerpiç ve taş yığma yapılarda önemli hasarlar gözlenmiştir. Çoğu yıllık olan, ekonomik ömrünü tamamlamış kerpiç yığma yapılarda duvar çatlakları, ayrılmalar ve devrilmeler, toprak çatının çökmesi gibi ağır hasarlar meydana gelmiştir Akdamar Köyünde, taziye evi olarak kullanılan iki bina da ağır hasar görmüştür. Moloz taş yığma olarak inşa edilen yapıların duvarlarında büyük çatlaklar, ayrılmalar, düzlemi dışına hareket ve toptan göçme görülmektedir (Şekil 11). Her iki yapıda da çatı seviyesinde 0.7 m genişliğinde yatay kirişler ve 0.15 m kalınlığında betonarme döşeme düzenlenmiştir. Ancak, yapı köşelerinde düşey hatılların bulunmadığı, hasarların da bu bölgelerde yoğunlaştığı görülmektedir. Herhangi bir mühendislik hizmeti almadan inşa edilen bu yapılarda pencere arası boşlukların yetersiz olması da ağır hasar görmesine neden olmuştur. Ayrıca derzler arasında kullanılan yetersiz bağlayıcılar da duvar hasarlarında etken olmuştur. Şekil 10. Akdamar köyü taziye evleri, taşıyıcı duvar hasarları ve briket bölme duvarı hasarları

8 Taşkuyu köy camisi de taş yığma yapı olarak inşa edilen ve ağır hasar gören bir kamu binasıdır. Moloz taşlar kullanılarak inşa edilen yapının daha sonra orta bölümüne dört adet betonarme kolon ve üzerine betonarme bir kubbe ilave edilerek büyütüldüğü ifade edilmiştir. Moloz taşlar arası bağlayıcı olarak çoğunlukla kil toprak, bazı bölümlerinde de çimento harcı kullanılmıştır. Pencere boşluklarının üzerinde ve çatı seviyesinde zayıf ahşap hatıllar bulunduğu görülmektedir. Yapının ilk halinde köşelerinde düşey hatılların bulunmaması ve daha sonra ağır bir betonarme tavan ilave edilmesi yapının ağır hasar görmesine neden olmuştur (Şekil 11). Şekil 11. Taşkuyu Köyü camisi, moloz taşlar ve kil toprak bağlayıcılı duvarlar ve hasarları 5. SONUÇ ve DEĞERLENDİRMELER Bölgede yaptığımız gözlemlerden çıkardığımız, bizi sevindiren sonuçlardan biri de ekonomik kayıplar olmasına rağmen can kaybının yaşanmamasıdır. Edindiğimiz kazanımların yeni yapılaşmalarda kullanılmasının yanında kent/köy ayırımı yapmaksızın mevcut yapı stokumuzu hızlı bir şekilde değerlendirmemiz gerektiğini de bize ders vermesidir. Küçük ve orta şiddetli depremlerin yapım hatalarını ortaya çıkaran bu özelliğinden aldığımız ders ile büyük depremlere hazırlıklı olmamız gerektiği en önemli kazanım olacaktır. 6. KAYNAKLAR Ambraseys, N. N., (1989). Temporary seismic quiescience: SE Turkey. Geophysical Journal, 96, Barka, A., and Kadinsky-Cade, K., (1988). Strike-slip fault geometry geometry in Turkey and its influence on earthquake activity. Tectonics, 7, Karadoğan, S. ve Tonbul, S. (2013). Adıyaman Havzasının jeomorfolojik özellikleri, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(1), Öztürk, A., (2016). Zemin İnceleme Raporları, Jeoteknik Müh. İnş. Ltd. Şti. Çelebi, E., Aktas, M., Çaglar, N., Özocak, A., Kutanis, M., Mert, N. and Özcan, Z., (2013). October 23, 2011 Turkey/Van Ercis earthquake: Structural damages in the residential buildings, Natural Hazard,Vol. 65, pp ,ISSN: X,DOI: /s Celep Z, Erken A, İlki A ve Taşkın B, (2010). 8 Mart 2010 Kovancılar-Elazığ Depremi Ön Mühendislik Raporu, İstanbul: İTÜ Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsü, 8Mart2010_KovancilarDepremiRaporu.pdf Ergüven E, Celep Z, Erken A, Özdemir P, Taşkın B, Yazgan U, Sezen A, Oyguç R, Mert Tuğsal Ü, (2011).23 Ekim 2011 M7.2 Tabanlı - VAN Depremi Raporu, 10/2011, İstanbul: İTÜ Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsü,