İŞ GÜVENLİĞİ NEDİR? İş kazalarını ve meslek hastalıklarını ortadan kaldırmak veya en aza indirmek,

Transkript

1 İŞ KAZALARI

2 İŞ GÜVENLİĞİ NEDİR? İş kazalarını ve meslek hastalıklarını ortadan kaldırmak veya en aza indirmek, Makine teçhizatı üzerindeki hasarları önlemek, Üretimin devamlılığını sağlamak amacıyla alınan tedbirlerin ve yapılan metotlu çalışmaların tümüdür.

3 İŞ GÜVENLİĞİNİN AMACI 1- ÇALIŞANLARI KORUMAK (SAĞLIK ve GÜVENLİK ÖNLEMLERİ ile) 2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK 3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK (RİSK DEĞERLENDİRME, YANGINDAN KORUNMA ve ACİL DURUM TEDBİRLERİ )

4 KAZA NEDİR? Kazanın sözlük anlamı; Birdenbire olan musibet, beklenmedik belâ, uğursuzluk, istemeden yapılan zarar Kazalar toplumsal bir oluşum içerisinde; Önceden planlanmayan Önceden bilinmeyen Kontrol dışına çıkan Çevresine zarar verebilecek olaylardır.

5 KAZA NEDİR? Türk Dili Kurumu na göre kaza; can ve mal kaybına ve zararına neden olan beklenmedik olay olarak tanımlanırken, kaza tanımında geçen olay ise, ortaya çıkan ve oluşan durum, ilgi çeken veya çekebilecek nitelikte olan her türlü iş, hadise ve vaka olarak tanımlanmaktadır. TS İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Standardı na göre kaza; ölüme, hastalığa yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olay, olay ise; kazaya sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan oluşum olarak tanımlanmaktadır. İki farklı tanımdan anlaşılacağı üzere, kazanın olabilmesi için kazaya sebep olabilecek beklenmedik bir anda, beklenmedik bir olayın olması gerekmektedir.

6 İŞ KAZALARI Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) iş kazası tanımı; ( ) Belirli bir zarar ya da yaralanmaya neden olan, beklenmeyen, önceden planlanmayan bir olay, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) iş kazası tanımı ; ( ) Önceden planlanmamış çoğu zaman, kişisel yaralanmalara, makine ve araç, gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olaydır. Dünya Sağlık Örgütü nün 1958 de yaptığı sağlık tanımı, özellikle koruyucu hekimlik alanında tartışmasız kabul görmektedir. Bu tanıma göre; sağlık, yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, zihinsel ve toplumsal olarak tam bir iyilik halidir.

7 Ülkemizde ise meydana gelen olayların iş kazası olup olmadığı yolunda yapılan incelemeler ve tartışmalar sonucu iş kazaları iki ayrı yaklaşımla değerlendirilmektedir. 1. Teknik açıdan iş kazaları 2. Hukuksal açıdan iş kazaları

8 Teknik açıdan iş kazaları: Her tür iş ve endüstride istihdam sonucu doğan, bireysel yaralanma veya maddi hasara veya üretim akışında aksamaya yol açan istenmeyen olaylara denir. Hukuki açıdan iş kazasının tanımı: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun 13. maddesinde, iş kazalarını 5 maddede tanımlamıştır.

9 5510 Sayılı Kanun a Göre İş Kazası Nedir? 1- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada (İntihar, kalp krizi), 2- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, 3- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

10 5510 Sayılı Kanun a Göre İş Kazası Nedir? 4- Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 5- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, (kendi aracıyla, halk otobüsüyle giderse iş kazası değil) meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.

11 Bir olayın iş kazası olarak nitelendirilebilmesi için şu dört unsurun gerçekleşmesi gerekir: 1) Kazaya uğrayanın sigortalı olması; 2) Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. Maddede sayılan hususlardan birine göre kazaya uğraması; 3) Kazada nedensellik illiyet bağının bulunması; yani Sigortalının gördüğü iş ile meydana gelen kaza olayı arasında, kaza olayı ile de uğranılan özür arasında uygun illiyet bağı bulunması gerekir. 4) Kazalının hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğramış olması gerekir.

12 MESLEK HASTALIĞI 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 14. maddesine göre, meslek hastalığı; Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

13 İŞ KAZALARINA NEDEN OLAN UNSURLAR (4 M MİGROS)

14 İŞ KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI 1- Yaralanmanın ağırlığına göre kazalar 2- Yaralanmanın cinsine göre kazalar 3- Kazanın oluş şekline göre kazalar

15 (Kayıp gün, kayıp süre) (Head shoulders knees and toes) (Ahmet kaza nasıl oldu?)

16 1.Tek Faktör Teorisi 2.Enerji Teorisi 3.İnsan Faktörleri Kuramı 4.Kaza/Olay Kuramı 5.Sistem Kuramı 6.Kombinasyon Kuramı 7.Epidemiyoloji Kuramı 8.Çok Etken Teorisi 9.Domino Teorisi KAZA OLUŞ TEORİLERİ

17 DOMİNO TEORİSİ Kaza önleme ve sanayi güvenliğinin ilk öncüsü ABD de Sigorta Şirketinde görev yapan Herbert William Heinrich tir. Heinrich bir sigorta şirketinde çalışmakta olup 1920 li yılların sonunda sanayi kaza raporu üzerinde bir inceleme yapmıştır. Günümüzde yaygın olarak kullanılan pek çok teoreme de Heinrich in bu çalışması ışık tutmuştur yılında yayınladığı ABD de yayınladığı Endüstriyel kazaların Önlenmesi Bilimsel Yaklaşım kitabında 1 önemli ciddi kazanın altında; 29 Küçük Kaza (hafif), 300 Yaralanmasız Kaza (Ramak kala) olduğu saptanmıştır.

18 DOMİNO TEORİSİ (KAZA ZİNCİRİ)

19 Bird ve Tye/Person ın Kaza Değerlendirmesi Bird ün ABD de ve 1969 da 21 iş kolunda 297 araştırmada incelediği kazalarda vardığı sonuç; 1 önemli kazanın altında; 10 küçük-hafif Kaza, 30 Malda Hasar ve 600 Ramak Kala olayı, Tye/Person ın İngiltere de 1975 yılında yayınladığı 2000 araştırma sonucunda vardığı sonuç, 1 Önemli kazanın altında; 3 küçük-hafif Kaza, 50 İlkyardım gerektiren kaza, 80 sadece hasarla sonuçlanan kaza-olay ve 400 Ramak Kala olayı olmaktadır.

20 Domino Teorisinin İlkeleri

21 Domino Teorisinin İlkeleri

22 HER KAZANIN TEMELİNDE AĞAŞIDAKİ OLAYLAR VARDIR (Domino Teorisi)

23 HER KAZANIN TEMELİNDE AĞAŞIDAKİ OLAYLAR VARDIR (Bird Kaza Piramidi) 1 Ağır yaralanmalı kaza 1 10 Hafif yaralanmalı kaza Maddi hasarlı kaza Ramak kala kaza 600

24 HER KAZANIN TEMELİNDE AĞAŞIDAKİ OLAYLAR VARDIR (Tye/Person Kaza Piramidi) 1 Ağır yaralanmalı kaza 1 3 Hafif yaralanmalı kaza 3 50 İlk yardım gerektiren kaza Maddi hasarlı kaza Ramak kala kaza 400

25 İş Kazalarının Artmasında Rol Oynayan Temel Etkenler: Denetim yetersizliği Eski teknoloji kullanımı Eğitimsizlik Koruyucu önlem yetersizliği Sağlığa elverişli olmayan koşullar Deneyimsiz eleman istihdamı

26 İŞ KAZALARINI ORTAYA ÇIKARAN FAKTÖRLER

27 İŞ KAZASININ NEDENLERİ

28 İŞ KAZASININ NEDENLERİ GÜVENSİZ / TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR I İşi Bilinçsiz Yapmak, Dalgınlık ve Dikkatsizlik Şaşırma, kızgınlık, üzgün olma, dalgınlık, ürkme, şakalaşma Emniyetsiz vaziyet alma Emniyetsiz yükleme, taşıma, istif yapma Tehlikeli yerlerde çalışma Makine Koruyucularını Çıkarmak

29 İŞ KAZASININ NEDENLERİ GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR II Tehlikeli Hızla Çalışmak Görevi Dışında İş Yapmak İş Disipline Uymamak İşe Uygun Makine Kullanmamak Yetkisiz ve İzinsiz Olarak Tehlikeli Bölgede Bulunmak Kişisel Koruyucuları Kullanmamak Ehliyetsiz ve Tehlikeli Hızda Araç Kullanmak KAZALARIN % 88 İNİ OLUŞTURUR

30

31 İŞ KAZASININ NEDENLERİ GÜVENSİZ DURUMLAR I Güvensiz Çalışma Yöntemi, Güvensiz ve Sağlıksız Çevre Koşulları, Topraklanmamış Elektrik Makineleri, İşe Uygun Olmayan El Aletleri, Kontrol ve Testleri Yapılmamış Basınçlı Makineler Tehlikeli Yükseklikte İstifler, Kapatılmamış Boşluklar İşyeri Düzensizliği (Yetersiz yada fazla aydınlatma, bakımsız bina-makine ve aletler)

32 İŞ KAZASININ NEDENLERİ GÜVENSİZ DURUMLAR II Koruyucusuz Makine Tezgahlar Eğitim ve Bilgi Verilmemesi İlgisizlik (Denetleyen, Yöneten) Bedenin işe uyumsuzluğu Meleke noksanlığı Aile düzeni Beslenme yetersizliği KAZALARIN % 10 UNU OLUŞTURUR

33 KAZA GELİYORUM DEMEZ!

34

35 İŞ KAZASI VEYA MESLEK HASTALIĞINDA ÖLÜM ORANININ KARŞILAŞTIRILMASI, SGK 2012 Ölüm sebebi İş kazası Meslek hastalığı Toplam

36 KAZA SEBEPLERİ, SGK Erkek Kadın Toplam

37 İş Kazalarının Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı, Yaş Grupları Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Toplam - Total

38 İş Kazası Vakalarının Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Dağılımı, Erkek Male Kadın Female

39 Meslek Hastalıklarının Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı, Yaş Grupları Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Toplam Total

40 Sürekli İş Göremezlik Durumuna Girenlerin Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı, Yaş grupları İş kazası Meslek hastalığı Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Toplam - Total

41 İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölenlerin Cinsiyet Ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı, Yaş grupları İş kazası Meslek hastalığı Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Toplam

42 İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölenlerin Cinsiyet Ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı, Yaş grubu Age groups Erkek Male Kadın Female

43 SGK İSTATİSKLERİ 2012 İş kazalarının meydana geldiği saatler İlk sırada; İşe başladıktan sonra 1. saatte İkinci sırada; 2. saatte Üçüncü sırada; 3. saatte

44 İş Kazalarının Meydana Geldiği Saatler SGK İş saatleri Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam 1.SAAT SAAT SAAT SAAT SAAT SAAT SAAT SAAT SAAT Bilinmeyen Toplam

45 İş kazası sayısı (Kişi) N'of Employment Injuries (Person) SGK İSTATİSKLERİ İş Kazalarının Meydana Geldiği İş Saatlerine Göre Dağılımı, Distributionof employment injuries by the working-hours at which the injury occurred, Yıllar- Years 1.SAAT - 1st Hour 2.SAAT - 2 nd Hours 3.SAAT - 3 th Hours 4.SAAT -4 th Hours 5.SAAT -5 th Hours 6.SAAT - 6 th Hours 7.SAAT - 7 th Hours 8.SAAT - 8 th Hours 9.SAAT+ - 9 th hours and Over Bilinmeyen-Unknown

46 En çok iş kazası yapanlar Yeni işe başlayan personel Yeterli iş tecrübesi olmayan Yaptığı işle ilgili eğitimi olmayan Organizasyon eğitimi olmayan veya noksan olan Mesleki tecrübesi yeterli olmayan Çevreyi şirketi kendi çalıştığı bölümü iyi tanımayan

47 İş Kazalarının İş Yerinde Çalışan Sigortalı Sayılarına Göre Dağılımı, 2012 İşyerinde çalışan sigortalı Sayısı Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Bilinmeyen Toplam

48 İş Kazalarının İş Yerinde Çalışan Sigortalı Sayılarına Göre Dağılımı, 2012 İş Kazalarının İş Yerinde Çalışan Sigortalı Sayılarına Göre Dağılımı, _3 10_20 21_49 100_199

49 Meslek Hastalıklarının İş Yerinde Çalışan Sayısına Göre Dağılımı, İşyerinde çalışan sigortalı sayısı Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam) Toplam

50 İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Çalışma Süresine Göre Dağılımı, 2012 Sigortalının çalışma süresi 2012 İş kazası Meslek hastalığı Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam 1 Gün Gün Gün Aydan fazla - 3 Ay Aydan fazla - 1Yıl Yıldan fazla- 2 Yıl Yıldan fazla- 5 Yıl Yıldan fazla- 10 Yıl Yıl Toplam

51 İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Çalışma Süresine Göre Dağılımı, İş Kazalarının Çalışma Süresine Göre Dağılımı Ay - 1 Yıl 1 Yıl - 2 Yıl 2 Yıl - 5 Yıl Meslek Hastalıklarının Çalışma Süresine Göre Dağılımı Ay - 1 Yıl 2 Yıl - 5 Yıl 10 + Yıl

52 İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Faaliyet Gruplarına ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2012 FAALİYET GRUPLARI İŞ KAZASI EN ÇOK ÖLÜM MESLEK HASTALIĞI SAYISI METAL X İNŞAAT X MADEN X İş Kazalarının Faaliyet Gruplarına Göre Dağılımı, 2012 Maden Metal İnşaat Meslek Hastalıklarının Faaliyet Gruplarına Göre Dağılımı, 2012 Maden Metal İnşaat

53 YARANIN VÜCUTTAKİ YERİ SGK 2012 Erkek Kadın Toplam KAFA BOYUN (BOYUN OMUR VE EKLEMLERİNİ DE KAPSAR) SIRT GÖVDE VE İÇ ORGANLAR ÜST EKSTREMİTELER ALT EKSTREMİTELER BÜTÜN VÜCUT VE ÇOK YÖNLÜ YARALANMALAR TOPLAM

54 Yaranın Vücuttaki Yeri Kafa Sırt Üst Ekstremler Alt Ekstremler

55 Yaranın Çeşidi, SGK Kırıklar Yüzeysel Yaralanma Ezilmeler Çıkık,Burkulma

56 Meslek Hastalıkları Slikoz Ve Slikotuberküloz Kurşun Ve Kurşun Tozları Nikel ve Bileşikleri Kas Krampları Mesleki Bronşiyal Astma SGK 2012 Erkek Kadın Toplam

57 SGK 2012 Yılı İstatistiklerine Göre İş Kazası Sayısı Sürekli İş Göremezlik Ölüm Sayısı Geçici İş Göremezlik Sayısı İş Kazası Sıklık Hızı ( Saat) ,43

58 İŞ KAZALARI İSTATİSTİKLERİ İş kazası geçirenlerin % 56,6 sı on kişiden az çalışan olan işyerlerinde meydan gelmesi İş kazası geçirenlerin % 40,4 ünün geçirmiş olduğu kaza nedeniyle işinden uzaklaşmıştır. Okuma yazma bilmeyen çalışanları yaşadığı rahatsızlıklar diğer eğitim seviyelerine göre oldukça yüksektir. Yevmiyeli olanların yaşadığı rahatsızlık diğer gruplara göre yüksektir. İş kazalarında en yüksek oran Metal de, Ölümler en çok İnşaat ta, Meslek hastalığı ise en çok Madendedir.

59 İŞ KAZALARINDA HUKUKİ DURUM İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda beden tamlığının korunması ilkesine göre sigortalının işveren hakkında maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı vardır. İş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili maddi sorumluluk maddeleri BORÇLAR KANUNU nda yer alır. Açılacak davanın, Borçlar Kanunu hükümlerine göre, akde muhalefetten doğan davalarda olduğu gibi, 10 yıllık zaman aşımı süresi içinde, İş Mahkemelerine başvurularak açılması gerekmektedir.

60

61 1- İŞ KAZALARINDA HUKUKİ YAPTIRIMLAR Tazminat Davası 1-Maddi Tazminat Davası (Hesaplama gerekir), İş Göremezlik Davası, Destekten Yoksun Kalma Davası 2-Manevi Maddi Tazminat Davası (Hesaplama gerekmez) Rücu Davası Sosyal Güvenlik Kurumunca açılacak alacak davası Rücu Davasıdır

62 2- İŞ KAZALARINDA İDARİ YAPTIRIM 1. İşçiyi Çalışmaktan Alıkoyma, 2-İşin Durdurulması Yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yapan 3 müfettişten oluşan komisyonca tespit tarihinden itibaren 2 gün içinde işin durdurulmasına karar verebilir. Karar ilgili mülki amirliği yada Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne 1 gün içinde gönderilir. Kararı mülki amiri 24 saat içinde yerine getirir. İşveren 6 gün içinde İş Mahkemesine başvurarak itiraz edebilir. Mahkeme de 6 iş günü içinde karara bağlar 3- İşyerinin Kapatılması

63 3- CEZAİ YAPTIRIM (PARA CEZASI) İş sağlığı ve güvenliği hükümlerine aykırı davranmak TL Mesleki eğitim almamış işçi çalıştırmak.. TL para cezasını gerektirir.

64 3- CEZAİ YAPTIRIM (HAPİS CEZASI) Yaralama: TCK.m.89/1, Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, 3 aydan 1 yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Yaralama duyu organlarının işlevinin zayıflamasına sebep olmuş, yaşamını tehlikeye sokmuş, yüzünde tesir etmişse ceza ağırlaştırılır. Ölüm: TCK. m.85 e göre, Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, 3 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi 3 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

65 KAZALARIN İŞ GÜCÜNE VE EKONOMİYE ETKİLERİ ILO ya göre, GSMH nın % 4 ü ülkelerde iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle yitirilmektedir. İşyerlerinin ise kârının % 5 - % 15 i iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle kayboluyor. Ülkemizde SGK verilerine göre her yıl 4 milyar TL den fazlası iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yok olmaktadır.

66 İŞ KAZALARININ MALİYETLERİ DİREKT MALİYETLER - GÖRÜNÜR İlk Yardım Masrafları Tedavi Masrafları İşçiye-ailesine ödenen tazminatlar Mahkeme giderleri Raporlar için ödenen ücret Makinenin hasara uğraması İşyerinin hasara uğraması

67 İNDİREKT MALİYETLER GÖRÜNMEZ İş gücü kaybı, Kazalının çalışmaması, İşin durması nedeniyle oluşan maliyet Kazayı incelemek için kaybedilen zaman vb. Diğer çalışanlarda moral bozukluğundan dolayı oluşan verim kaybı, Sipariş eğer yetiştirilemezse bunun getireceği kayıplar, İleride ortaya çıkacak sakatlıklar Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman, Firmanın imajının zedelenmesi

68 İŞ KAZALARINI ÖNLEMEDE YÖNTEMLER 1-Mühendislik ve Revizyon Çalışmaları 2- Teşvik ve İkna (İnandırma-Özendirme) Çalışmaları 3-Eğitim (Temel ve İleri Düzey Eğitimler) 4-Ergonomi (Kişisel Uyumluluğun Sağlanması) 5-Disiplin Cezalarının Uygulanması MEDET

69 1-Mühendislik ve Revizyon Çalışmaları Tehlikelerin Belirlenmesi Risk analizi Tehlikeleri Kontrol Metotları Makine Koruyucuları Kişisel Koruyucular İlgili Yönetmelik Maddeleri Alınan tedbirlerin uygulanması

70 2- İkna ve Teşvik (İnandırma-Özendirme) Çalışmaları Mühendislik revizyonla kazaları tamamen önleme olanağı yoktur. Bu nedenle yapılması gereken bir çalışma da ikna ve teşvik tir. Bu konuyla ilgili bir çalışma grubu oluşturulmalı, Bu çalışma grubu: Çeşitli yazışmalar (karikatür, şiir vs) Uyarı afişler; (ikaz levhaları) Propaganda (radyo, TV vb ile) Ödüllendirme yolları ile ilgili çalışmalar yapmalıdır

71 3- Eğitim Tehlikeli hareketlerin önlenmesinde en kestirme yol tehlikeli hareketi yapacak olan kişileri seçmemektir. Bu da daha planlama aşamasında veya iş başında işe uygun kişilerin seçilmesi anlamına gelir. İşi bilen tecrübeli kalifiye elemanların seçilmesi ile birçok zahmetli eğitim süreci en aza indirilebilir. İş eğitimi veya iş sağlığı ve güvenliği eğitimi bir arada verilmelidir.

72 Bu eğitim sırasında aşağıdaki konuların seçilmesinde fayda vardır. İşyerini Tanıtma İşyerindeki Tehlike ve Riskleri Tanıtma İşyerindeki Genel Güvenlik Kuralları Yapılan iş sırasında Alınması Gerekli Tedbirler Acil Durumlarda Hareket Tarzı Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

73 Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Eğitimler: (tehlike sınıfına göre) Ç.T : yılda 1 T : 2 yılda 1 A.T : 3 yılda 1 Eğitim süreleri: Ç.T : en az 16 saat T : en az 12 saat A.T : en az 8 saat Eğitim Konuları 1- Genel Mevzuat, Yasal haklar, İş Kaz. M.Has. Hukuki sonuçlar 2- Sağlık M.Has. Sebepleri, Has. Korunma prensipleri, İlkyardım 3- Teknik Kim. Fiz. Erg. Risk etmenleri, Elle kaldırma, KKD

74 4- Kişisel Uyumluluğun Sağlanması (Ergonomi) İşe uygun işçi seçmek veya işçinin vücut yeteneklerine göre makine tesis ve alet geliştirmek önemlidir. Bu çalışmalar bugün Ergonomi (iş bilimi) adı altında yapılmaktadır. Mühendislik bilimleri ergonominin getirdiği pozitif sonuçlardan, iş güvenliğinin sağlanmasında büyük oranda yararlanmaktadır. İş güvenliği iş kazaların ve meslek hastalıklarının önlenmesi ergonominin önemli bir uygulama alanıdır.

75 5-Disiplin Cezalarının Uygulanması İş güvenliğinin sağlanmasında son çare olarak baş vurulması gereken yöntem disiplin yöntemleri uygulamaktadır. Ana hatlarıyla verilen bu çalışma alanları ayni zamanda bir önem ve öncelik sırası belirler. İlk bölümdeki her iki çalışma ile kaza, teknik açıdan kesinlikle önlenemiyorsa o zaman ergonomik araştırma yapılmalı, örneğin isçiye daha elverişli bir çalışma biçimi veya aracı sağlanmalıdır. Bütün bu çalışmalar yapılmadan işçiye dikkatsizlik kusuru verilmesi yanlış olur.

76 İŞ KAZALARI ÖNCESİNDE Vaka Analizleri Tehlike Bildirimleri Ramak kala Bildirimleri yapılmalıdır.

77 Ramak Kala Olayları Ramak kala olayları; hastalığa, ölüme, yaralanmaya, zarara veya diğer kayıplara sebep olmadan gerçekleşen olayları ifade eder. Ramak kala olayların kaydedilmesi ve değerlendirilmesine iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinde özel önlem verilmektedir. Bir kaza oluşmasa da ramak kala olaylar, ileride ortaya çıkabilecek kazaların oluşma nedenleri ve mekanizmalarıyla ilgili sağlıklı bilgiler verirler. Bu nedenle de, proaktif yaklaşıma en güzel örnek,

78 İŞ KAZALARININ ANALİZİ PROAKTİF YAKLAŞIM Kaza olmadan risk değerlendirmesi Yapma ve önlem alma esasına dayanır. İş alanının güvenlikli ve sağlıklı olması, risklerden arınmış olmasına yönelik faaliyet ve gayretler kazaları önleyecek, hayat kurtaracak ve organ kaybına engel olacaktır.

79 İŞ KAZALARI BİLDİRİM İş kazası meydana geldiğinde ; İşveren ; 6331 Sayılı kanun 14. mad. Göre 3 iş gününde SGK ya, Sağlık hizmeti sunucuları da en geç 10 gün içinde SGK ya bildirilmesi gerekir. İş kazasının işverenin kontrolü dışında bir yerde olması halinde süre, öğrenildiği tarihten itibaren başlar. Bildirimde iş kazasının meydana gelmesinde işverenin herhangi bir kusurunun olup olmamasının hiçbir önemi yoktur.

80 Geç bildirimlerde işverene para cezası verilir. Ayrıca kazaya uğrayan sigortalının tedavi masrafı da işverenden istenir. Bildirim sonrası yapılan sağlık harcamalarını ise kurum karşılar.

81 İŞ KAZALARININ ANALİZİ İşyerinde meydana gelen kazaların analiz edilmesi, kök nedenlerinin ortaya çıkarılması için çeşitli kaza analiz yöntemleri kullanılmaktadır. Beyin fırtınası, neden sonuç diyagramı gibi çeşitli analiz yöntemleri ile kazaların kök nedenlerinin bulunması ve bu nedenleri ortadan kaldıracak önlemleri geliştirilmesi ve uygulamaya konması büyük önem taşımaktadır.

82 İŞ KAZALARININ ANALİZİ NEDEN (SEBEP) SONUÇ DİYAĞRAMI Verilen bir sonuç (problem) ile bu sonucu etkileyen etkenler (sebepler) arasındaki ilişkiyi incelemek için kullanılır. Ishikawa Diyagramı veya Balık Kılçığı Diyagramı olarak da bilinir. Problemin temelinde yatan sebepleri bulmak için yapısal bir yaklaşım sunar.

83 İŞ KAZASI SORUŞTURMASI Adım 1 Hazırlık Adım 2 İlk tepkiler ve bunların raporlanması Adım 3 Nedenlerin belirle (Kök Neden Analizi) Adım 4 Sonuç ve Kanaat Adım 5 Önleyici faaliyetler

84 İŞ KAZALARININ İNCELENMESİ Bazı şirketler bir soruşturma ekibi oluştururken bazıları ise dışarıdan bir uzman aracılığı ile soruşturmayı yürütürler.

85 KÖK NEDEN ANALİZİ Kazalı ile ilgili olarak şu veriler toplanmalıdır: 1) Kazalının eğitim-mesleki eğitim durumu 2) Kazalının aynı veya farklı türden işlerde ne kadar çalıştığı 3) Kazalının diğer iş kolları ve yaptığı işler ve çalışma süreleri 4) Kaza geçiren kişilerin ve fiziki sağlık durumları 5) Kazalının yaşam tarzı, Kişiliği ve özellikleri

86 İŞ KAZASI İLE İLGİLİ KURALLAR Kazaya uğrayan kişi öncelikle çevresindeki insanlardan yardım istemelidir. Kaza, çalışmakta olan bir makine veya aletle ilgili ise öncelikle bunlar stop ettirilir. İSG Birimi ve birim amirleri kaza konusunda derhal bilgilendirilir. İlk yardım hizmeti sağlayacak personelin derhal olay yerine getirilmesi sağlanır. Kazaya uğrayan kişi bir şekilde makine veya aletten ayrılamıyorsa, gerekirse ilgili bakım-onarım personeli de çağırılarak kazazedenin makine veya aletten kurtarılması sağlanır.

87 Herhangi bir şekilde kişi elektrik akımına maruz kalmışsa bu kişiyi öncelikle elektrik akımından kurtarmak gerekir. Bu sırada kurtarıcının da elektriğe kapılmaması için kazazedeye kesinlikle direkt olarak temas edilmez. Firmadaki sağlık personelinin ilk müdahalesinin ardından, kazazedenin en yakındaki sağlık kuruluşuna intikali sağlanır.

88 Raporlar Kaza raporları, iş güvenliğinin önemli bir parçası olup düzenlenme amaçları şunlardır ; Benzer kazalar hakkında tedbir alırken faydalanmak, Kaza masrafları tespit edilirken faydalanmak, Yaralılar hakkında gerekli bilgileri elde etmek İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında yaralanma meydana gelmeyen kazalar için rapor tutma yükümlülüğü olamamakla birlikte, ramak kala olaylarında rapor tutulması, olabilecek kazaların önceden habercisi olması nedeniyle gereklidir.

89 Kaza İstatistikleri İş kazası istatistiklerinin oluşturulmasında kullanılan sayısal değerler arasındaki farklılıklar, karşılaştırılmalı ölçüm değerlerinin dikkate alınmasıyla anlamlı hale getirilmektedir. Bu ölçüm değerleri sıklık, ağırlık ve olabilirlik oranlarıdır. 16. Uluslararası çalışma istatistikçileri Konferansı nda aşağıdaki iş kazası oranlarının hesaplanması karara bağlanmıştır. Kaza sıklık oranı, Kaza ağırlık oranı, Kaza olabilirlik oranlarıdır

90 KAZA SIKLIK ORANI (İstatistikçilere göre) Takvim yılı içerisindeki ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki yaralanmaların toplam sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin çalışma saatlerinin toplamına bölünmesiyle elde edilen değerin katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. KSO = Toplam Kaza Sayısı x Toplam çalışma saati Bununla ilgili bir örnek aşağıda gösterilmiştir:

91 850 işçinin çalıştığı bir işletmede, bir yıl içerisinde 100 iş kazasının meydana geldiği ve kaybedilen iş günü toplamının ise ( yıllık izin, işe gelmeme, hastalık ve kaza gibi) olduğu varsayılsın. (1 yıl içerisinde 300 iş günün bulunduğu ve 1 iş gününde 7.5 saat çalışıldığı kabul edilmektedir.) KSO = Toplam Kaza Sayısı x Toplam çalışma saati KSO= 100 x (850 x 300 x 7.5) ( x 7.5) KSO = 62

92 İŞ KAZASI SIKLIK HIZI (SGK) İş kazası sıklık hızı 2 yöntemle belirlenir. I. Yöntem: Bir takvim yılında çalışılan iş saatine karşılık kaç kaza olduğunu gösterir. KSH= Toplam Kaza Sayısı x Toplam çalışma saati II. Yöntem: Tam gün çalışan her 100 işçi arasında kaç kaza olduğunu gösterir. KSH= Toplam Kaza Sayısı x Toplam çalışma saati

93 İŞ KAZASI SIKLIK HIZI (SGK) Örnek: Günde 8 saat çalışılan bir işyerinde prime tahakkuk edilen gün sayısı ve iş kazası sayısı 20 ise tam gün çalışan her 100 kişi için iş kazası sıklık hızı kaç olmalıdır. KSH= Toplam Kaza Sayısı x Toplam çalışma saati KSH= 20 x = 25 ( x 8)

94 KAZA AĞIRLIK ORANI Ağırlık oranı iş kazası sonucunda alınan istirahat süresi ile ölçülür. Kaybolan iş günü vizite alıp gitmesi ile başlar, tekrar iş başı yaptığı gün sona erer. Ölümlü kazalarda kayıp iş günü 7500 gün kabul edilir. Geçici iş göremezlik olaylarında, tıbbi işlemlerin süresi 1 günden daha az sürmesi durumları dikkate alınmamaktadır.

95 KAZA AĞIRLIK ORANI (İstatistikçilere göre) Takvim yılı içerisinde ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki yaralanmalardan dolayı toplam kayıp gün sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin çalışma saatlerinin toplamına bölünmesiyle elde edilen değerin katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Bu durumda, kaza ağırlık oranları aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır. KAO= Toplam kayıp gün sayısı x Toplam çalışma saati

96 İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZI (SGK) İş Kazası Ağırlık Hızı (KAH) 2 yöntemle belirlenir. I. Yöntem: Bir takvim yılında çalışılan saatte kaç iş gününün iş kazası nedeniyle kaybedildiğini gösterir. KAH= Toplam Kayıp Gün Sayısı x Toplam Çalışma Saati II. Yöntem: Tam gün çalışılan her 100 saatte kaç saatin kaybedildiğini gösterir. KAH= Toplam Kayıp Gün Sayısı x 8 x 100 Toplam Çalışma Saati

97 İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZI (SGK) Örnek: Günde 8 saat çalışılan bir işyerinde prime tahakkuk edilen gün sayısı ve iş kazası sonucu toplam gün kaybı sayısı 48 ise iş kazası ağırlık hızı kaç olmalıdır. KAH= Toplam Kayıp Gün Sayısı x Toplam Çalışma Saati KAH= 48 x = x 8

98 KAZA OLABİLİRLİLİK ORANI (İstatistikçilere göre) Takvim yılı içerisindeki ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki yaralanmaların toplam sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin toplam sayısına bölünmesiyle elde edilen değerin katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. KOO= Toplam Kaza Sayısı x Toplam çalışan sayısı

99 İŞ KAZASI İLE İLGİLİ FORMÜLLER İSTATİSTİKÇİLERE GÖRE SGK ya GÖRE KSO= T.K S x T. Ç. S. I. Yön: KSH= T. K.S. X T.Ç.S II. Yön. KSH= T. K.S. x T.Ç.S KAO= T. K. G x T. Ç. S. I. Yön: KAH= T. K.G. x T.Ç.S II. Yön: KAH= K.G x 8. x 100 T.Ç.S KOO= K.S. x Ç. S. (Çalışan sayısı) YOK

100 5510 SAYILI KANUNDA İŞ KAZASI İLE İLGİLİ BELİRTİLEN DİĞER HUSUSLAR

101 5510 SAYILI KANUNUNUN 16. MADDESİNE GÖRE; 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve genel sağlık sigortası kanununun 16. Maddesine göre; iş kazası veya meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar şunlardır : Sigortalıya geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi, Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması, İş kazası veya meslek hatalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine geliri bağlanması, Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi, İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesidir.

102 5510 SAYILI KANUNUNUN 18. MADDESİNE GÖRE Sosyal güvenlik kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için, geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

103 5510 SAYILI KANUNUNUN 18. MADDESİNE GÖRE İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadını analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17. Maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.

104 5510 SAYILI KANUNUNUN 19. MADDESİNE GÖRE İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden kurum sağlık kurulunca meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, iş göremezlik gelirine hak kazanır.

105 5510 SAYILI KANUNUNUN 19. MADDESİNE GÖRE Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya 17. Maddeye göre hesaplanan aylık kazancının bağlanır. % 70 oranında gelir

106 5510 SAYILI KANUNUNUN 19. MADDESİNE GÖRE 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve genel sağlık sigortası kanununun 19. Maddesine göre ; sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise, gelir bağlanma oranı %100 olarak uygulanır.

107 5510 SAYILI KANUNUNUN 25. MADDESİNE GÖRE 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 25. Maddesine göre ; meslekte kazanma gücünün en az %60 ını kayıp ettiği, Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı, malul sayılır

108 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren iş kazası ve meslek hastalığı sigortası bakımından iş verenin, üçüncü kişilerin ve sigortalıların sorumluluğu ile peşin sermaye değerlerinin hesaplanmasıyla ilgili işlemler hakkında tebliğin 5. Maddesinde iş verenin sorumluluğu şu şekilde belirtilmiştir: İş kazası veya meslek hastalığının, iş verenin kasti veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmesi durumunda, iş veren sosyal güvenlik kurumuna karşı sorumlu hale gelir

109 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete Kasıt : İş kazası veya meslek hastalığına iş verenin bilerek ve isteyerek, hukuka aykırı eylemiyle neden olması halidir. İşverenin eylemi hukuka aykırı olmamakla birlikte, yaptığı hareketin hukuka aykırı sonuç doğurabileceğini bilmesi, ihmali veya ağır ihmal kuruma karşı sorumluluğunu kaldırmaz

110 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete İş kazası veya meslek hastalığı, iş verenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu gelmişse, kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin iş verenden isteye bilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, kurumca iş verene ödettirilir.

111 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete İş verenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. Kaçınılmazlık, olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak tüm önlemlere rağmen iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesi durumudur. İş veren alınması gerekli bir önlemi almamış ise olayın kaçınılmazlığından söz edilemez.