İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL BİLDİRİMLERİNİN HAZIRLANMASI PROJESİ 6. ULUSAL BİLDİRİM KIYI ALANLARI BÖLÜMÜ

Transkript

1 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL BİLDİRİMLERİNİN HAZIRLANMASI PROJESİ 6. ULUSAL BİLDİRİM KIYI ALANLARI BÖLÜMÜ Ahmet Baban Baş Uzman Araştırıcı Kasım 2014 Ankara

2 Sunum Planı İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim, İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim, BMİDÇS Ulusal Bildirim Raporlama Kılavuzu, UNFCCC nin 1. Ulusal Bildirim e yorumları İklim Değişikliği 6. Ulusal Bildirim, Bilgi talebi, Verilerin değerlendirilmesi, Veri ihtiyaçları 2

3 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim Orta ve Doğu Karadeniz, kuzey Ege ve doğu Akdeniz bölgelerinde olmak üzere kıyılarımızda meydana gelen kıyı erozyonu, sel ve su baskınları sorun teşkil etmektedir. Turistik ve kıyı şeridinde yer alan şehirler özellikle tehdit altındadır. Türkiye nin güney batı sahillerinde yer alan Phaselis ve Patara gibi antik şehirler de olduğu gibi Deniz Seviyesinin Yükselmesi sonucunda pek çok önemli kültürel sit alanının zarar görme ya da yıkılma olasılığı, Ortalama 184 kişi/km2 olan nüfus yoğunluğu, kıyı şeridindeki illerde iki katına çıkmaktadır. Buna ek olarak, kıyı şeridindeki bölgelere yönelik yoğun göç nedeniyle kıyı şehirleri üzerinde baskı artmaktadır. Türkiye nin kıyı şeridi 8,333 km dir ve büyük bölümü turizme elverişlidir. İklim değişikliği ile deniz seviyesinin yükselmesi arasındaki ilişkiden de bahsedilmektedir. Türkiye de kış sıcaklıkları da genel bir düşüş eğilimi sergilemektedir. En önemli düşüşlerin çoğunlukla kıyı istasyonlarda yoğunlaştığı gözlemlenebilir. Kaynak: 1.Ulusal Bildirim 3

4 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim Deniz Seviyesinin Yükselişi ve Kıyılara Etkileri Son yüzyıl için küresel anlamda deniz seviyesi yükselişi 10 ve 20 cm. Son yüzyılda, Akdeniz ve Karadeniz, deniz seviyesi 12 cm yükselmiştir. Yüzölçümünün %5 inden azını kaplasa da, 30 milyondan fazla kişi kıyı bölgelerinde yaşamaktadır. Kontrolsüz büyüme ve kalkınma baskısı Akdeniz, Ege ve Marmara Denizlerindeki kıyı ve kıyı şeridi bozulmaları ile çevresel sorunların temel sebebi olmuştur. Su ihtiyacı çoğunlukla yer altı rezervlerinden karşılanmaktadır. Aşırı kullanım, tuzlu su girişine ve tarım gibi farklı amaçlarla kullanılan su kaynaklarında azalma. Ege kıyılarındaki (özellikle İzmir, Aydın, Muğla) mandalina, zeytin ve incir yetiştirilen bölgeler, en kötü şekilde etkilenen alanlardır. Tuzlu su girişi, batı kıyılarında da (örn; Çeşme, Marmaris ve Bodrum) bir sorun niteliğindedir. İnsanlar tarafından kullanım en büyük sorun olsa da, deniz seviyesinin yükselmesi, perde arkasından sorunları daha da kötüleştiren bir faktördür ve bu durum 21. yüzyıl içerisinde daha da ciddi bir sorun haline gelecektir. İstanbul üzerindeki iklim kaynaklı en büyük etki, muhtemelen tuzlu su girişidir. İki büyük lagün (Büyükçekmece ve Küçükçekmece) ile İstanbul un eski şehir merkezini iş merkezinden ayıran Haliç, özellikle tuzlulaşma ve Karadeniz kıyısının hemen yakınındaki, İstanbul un tatlı su kaynağı Terkos gölü Kaynak: 1.Ulusal Bildirim 4

5 İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirim Kıyı erozyonu, taşkın ve Türkiye kıyılarının su altında kalması, özellikle orta ve doğu Karadeniz, Ege Denizi nin kuzeyi (Saros Körfezi) ve doğu Akdeniz de olmak üzere (Hatay, İskenderun, Ceyhan ve Yumurtalık) ülkenin bütünü için önem taşıyan kıyı sorunlarıdır. Uyum Koruma/uyum masrafları için GSMH sinin yaklaşık %10 oranında gelir kaybına neden olacaktır. GSMH deki sermaye kaybı oranı, kıyıların korunması için km başına dikilen setlere dayalı olarak hesaplanmıştır. Kaynak: 1.Ulusal Bildirim 5

6 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim Kıyılardaki tarım arazilerinin su altında kalması, yer altı su kaynaklarının tuzlanması ve turizmin olumsuz etkilenmesi, fırtına görülme sıklığında değişimler, nehir ağızlarından daha fazla tuz girişi ve nehir kıyısındaki toprakların tuzlanması, ülkede yüzey sularının (nehirler, göller, geçiş suları ve kıyı suları) sadece % kadarının gerekli standarda ulaştığı düşünülmektedir. Alçak uzanımlı kıyı alanları riskli, Su kütleleri - tahmini kalite Kaynak: 5.Ulusal Bildirim 6

7 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim Ortalama deniz seviyesinde mm/yıl, ortalama maksimumda mm/yıl ve ortalama minimumda mm/yıl düzeyindedir. Uzun süreli ortalamalara göre, yıl içerisinde 14.9 cm lik bir genlik görülürken, genliğin en yüksek düzeyine Ağustos, en düşük düzeyine ise Mart ayında ulaşılmaktadır. Öte yandan, yıllar arası ortalama maksimum ve minimum deniz seviyesi değerlerinde 36.5 cm düzeyinde bir genlik egemendir. Yerel ölçekte kendi ulusal deniz seviyesi gözlem ağını kuran birçok kıyı ülkesi, çeşitli program ve projeler kapsamında küresel ve bölgesel ağlara destek sağlamaktadır. Türkiye de deniz seviyesi gözlemleri, Türkiye Ulusal Deniz Seviyesi İzleme Ağı (TUDES) projesi kapsamında Harita Genel Komutanlığı tarafından yapılmaktadır. Tarımsal uygulamaların yoğun bir şekilde yer altı su kaynaklarına bağlı olmasıdır. Bunun sonucunda, kıyı bölgelerinde özellikle deniz suyu girişimi riskini de artıracaktır. Kaynak: 5.Ulusal Bildirim 7

8 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim Büyük nehirlerin yukarı havzalarında üst orman sınırlarının m yukarı çıkması halinde, bu bölgelerdeki kar birikmesi tekdüze hale geleceği için bölgelerdeki çığ düşmelerinin sayısı azalacaktır. Orman altındaki karların erimesi gecikip yavaşlayacağı için hem su döngüsü daha düzenli hale gelecek, hem sel ve taşkınların sayısı ve şiddeti azalacaktır. Bu durum, zincirleme olarak akarsu kıyı bantlarındaki doğal dengeyi olumlu yönde etkileyecek ve doğal çevre daha dengeli ve durağan bir yapı kazandığı için su kenarlarındaki yabanıl hayat zenginleşecektir.!!!!! İç Anadolu da Tuz Gölü civarında çölleşme etkisi, kıyı bölgelerinde yükselen deniz seviyesi, buralarda bulunan sulak alanlardaki fauna ve florayı değiştirebilecektir. Örneğin, genellikle diatom türlerini kapsayan Bacilariophycae Fitoplankton grubunun Karadeniz'in batı kıyılarındaki sayısal değişimleri sıcaklık değişimleri ile bir uyum göstermektedir (deniz bölümü altında) ilgili grafikler Kaynak: 5.Ulusal Bildirim 8

9 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim Özet olarak, bugüne kadar yapılan çalışmalarda deniz seviyesi yükselmesine bağlı olarak gözlenmesi beklenen etkiler, artan kıyı erozyonu, su basmasına bağlı toprak kayıpları ve yer altı su kaynaklarına tuzlu su karışması olarak ortaya konmuştur. Deniz seviyesi yükselmesi ve kıyı alanlarındaki etkilenebilirlik çalışmalarının tümünde ortak olarak dile getirilen en önemli sorunlar, kıyı alanları ile ilgili çalışmalarda kullanılacak verinin (kıyı çizgisi, kıyı kenar çizgisi ve arazi kullanımı gibi) aynı ayrıntıda ülke ölçeğinde bulunmayışı, eldeki verilerin yeni tarihli olması (deniz seviyesi değişim ölçümleri), küçük ölçekli planların dijital ortamda bulunmayışı ve deniz seviyesi yükselmesi senaryolarındaki belirsizlik bandının geniş olmasıdır. Kaynak: 5.Ulusal Bildirim 9

10 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim Türkiye Çevre Bilgi Paylaşım Ağı gibi veritabanları ile özellikle nehir kaynaklı seller için kullanılmakta olan Taşkın Tahmini ve Erken Uyarı Sistemi gibi projeler, uzun vadede kıyı alanlarında da önemli olan verilerin toplanması ve izlenmesi için önemli birer araç olacaktır. Ancak, kıyı alanlarının yönetiminin çok parçalı olması ve ulusal bir kıyı alanları yönetim stratejisinin bulunmaması, hem iklim değişikliğine uyum hem sürdürülebilirlik ilkeleri açısından enönemli eksiktir. Kaynak: 5.Ulusal Bildirim 10

11 İklim Değişikliği 5. Ulusal Bildirim 11

12 BMİDÇS Ulusal Bildirim Raporlama Kılavuzu BMİDÇS Ulusal Bildirim Raporlama Kılavuzunda konu ile ilgili bildirimde hangi bilgilerin yer alması istenmiş Parties may refer, inter alia, to integrated plans for coastal zone management, water resources and agriculture (adaptation), Parties may also report on specific results of scientific research in the field of vulnerability assessment and adaptation. UNFCCC nin 1. Ulusal Bildirim e yorumlarını ilettiği rapordan: The average population density in Turkey of 184 person/km 2 doubles in coastal provinces, where 70 per cent of industrial production units are located. Continuous migration towards costal urban areas is expected to increase environmental pressures in these areas. Kaynak: Report of the in-depth review of the first national communication of Turkey 12

13 BMİDÇS Ulusal Bildirim Raporlama Kılavuzu Summary information on vulnerability and adaptation to climate change Coastal zones Vulnerability : Overall not critical for Turkey. Still, flooding, erosion and intrusion of saltwater are likely to occur as a result of rising sea levels, potentially causing damages to roads and communications infrastructure Adaptation: NA 13

14 İklim Değişikliği 6. Ulusal Bildirim Vulnerability assessment - adaptation 6. Bildirim bölüm başlıkları ve içerikleri Kıyı Alanları Göç, kentleşme, ekosistemin tahribi, erozyon ve su baskınları ile devamlı ve artan baskı alan kıyı alanları, Türkiye için en önemli kaynakların başında, Kıyı alanlarını etkileyecek iklim değişikliği parametrelerinden deniz seviyesi ve su sıcaklıklarında belirgin bir artış gözlenmektedir. Entegre kıyı alanları yönetimi konsepti uygulama örnekleri, Kıyı alanları yönetiminde bilim ve politikaların entegrasyonu, Deniz seviyesi ölçümleri (1922 yılından bu yana aralıklı olarak, 1985 yılından bu yana ise sürekli olarak yapılmaktadır), Mareograf istasyonlarının yerleri ETKİ VE ETKİLENEBİLİRLİK ANALİZİ Türkiye kıyı alanlarının sosyoekonomik önemi göz önüne alınırsa, kıyılarımızda birçok noktanın deniz seviyesi yükselmesinin yaratacağı etkilere olan etkilenebilirliği yüksek, Yapılan sınırlı sayıda çalışma, Türkiye kıyılarında iklim değişikliğinden en çok etkilenecek yerlerin, tarım üretiminin en yüksek olduğu kıyı deltaları, sulak alanlar ve alçak rakımlı turizm bölgeleri olduğunu göstermektedir. Kaynak: 5.Ulusal Bildirim 14

15 İklim Değişikliği 6. Ulusal Bildirim Projeler 2009 yılından bu yana yürütülmekte olan GEF destekli Türkiye nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi ÇŞB Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından OSİB Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile Gıda, GTHB Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü ortaklığında ve UNDP uygulayıcılığında yürütülmektedir. ODTÜ de yürütülmekte olan Kıyılarda İklim Değişikliğine Karşı Kumlanma Modeli Destekli Kırılganlık Analizi Projesi (KIDEKA) 2010, Göksu deltası projesi, kızılırmak deltası, seyhan deltası Senaryolar ile yapılan bir başka çalışma, 1 m, 2 m ve 3 m lik deniz seviyesi artışlarını ve Türkiye kıyılarında yaratacağı toprak kayıplarını tahmin etmektedir. Kaynak: 5.Ulusal Bildirim 15

16 İklim Değişikliği 6. Ulusal Bildirim Türkiye Kıyılarında Kentsel Atıksu Yönetimi: Sıcak Nokta ve Hassas Alanların Yeniden Tanımlanması: Atık Özümseme Kapasitelerinin İzleme Modelleme Yöntemleriyle Belirlenmesi ve Sürdürülebilir Kentsel Atıksu Yatırım Planlarının Geliştirilmesi (SINHA)... DEKOS Deniz ve Kıyı Suları Kalite Durumlarının Belirlenmesi ve Sınıflandırılması Projesi Havza Koruma Eylem Planı; yüzey, yeraltı ve kıyı sularının miktarlarının, özelliklerinin ve kirlilik durumunun ve havzadaki kentsel, endüstriyel, tarımsal, ekonomik vb. faaliyetlere bağlı olarak oluşan baskı ve etkilerinin tespiti, su kaynaklarının miktarı ve kullanım potansiyeli ile kirlilik kaynaklarının ve yüklerinin incelenmesi, su kalitesi haritaları, çevresel altyapı durumunun tespit edilmesi, havzanın korunması, kirliliğin azaltılması ve iyileştirilmesi için havzadaki tüm paydaşların katılımı ile kısa, orta ve uzun vadede tedbirlere yönelik çalışmaların plan, program ve önceliklendirmeler Gemi Kazaları Sonucu Oluşan Atıkların Yönetimi Planlarının Hazırlanması ve Kirlenen Alanların Rehabilitasyonu Projesi Integrated Hotspots Management and Saving the Living Black Sea Ecosystem (HOT BLACK SEA) Ülkemiz Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddelerin Tespiti ve Ekolojik Kıyı Dinamiği Projesi (KIYITEMA) Türkiye Kıyılarında Yüzme Suyu Profillerinin Belirlenmesi Projesi (YUTAY) Deniz Dip Tarama Uygulamaları ve Tarama Malzemesinin Çevresel Yönetimi (DİPTAR) Denizlerde Bütünleşik İzleme, SPICOSA - Science and Policy Integration for Coastal Zone Management ( Kaynak: 5.Ulusal Bildirim 16

17 İklim Değişikliği 6. Ulusal Bildirim SINHA projesi TUBITAK-MRC 17

18 Bilgi Talebi yanıtlar 18

19 Verilerin Değerlendirilmesi Yanıtlar kısıtlı, Kültür ve turizm Bak. Temiz enerji kaynaklarını geliştirme kullanma, Tüketimin azaltılması, geri dönüşüm ve yeniden kullanımın teşviki, yeşil bina ve yeşil şehirler inşa etmeye yönelik çalışmalar: Bu konu Bakanlığımızın 2008 yılından bu yana uygulamakta olduğu Yeşil Yıldızlı Turizm Tesisleri sınıflandırılması kapsamında değerlendirilebilir. (Yeşil yıldız almak için gerekli kriterlerle ilgili bilgiler Bakanlığımızda mevcuttur.) 19

20 Veri İhtiyaçları uyum Stratejik planlamalar projeler Yeni su kaynakları, green buildings, urban farming, tarım (aquaponic, topraksız tarım-su çevrimi, teşvikler vb), temiz üretim uygulamaları (sustainable production and consumption modelleri ne göre yapılanma) Süre ve sorumlu/uygulayıcılar belirtilerek verilebilir 20

21 Kaynaklar TÜRKİYE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 5.BİLDİRİMİ, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), 2013, Ankara. TÜRKİYE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 1.BİLDİRİMİ, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), 2007, Ankara. Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi , Çevre ve Orman Bakanlığı, Mayıs 2010, Ankara. Report of the in-depth review of the first national communication of Turkey, UNFCCC, FCCC/IDR.1/TUR, 3 December Türkiye nin İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ağustos 2012, Ankara. REVIEW OF THE IMPLEMENTATION OF COMMITMENTS AND OF OTHER PROVISIONS OF THE CONVENTION, UNFC, FCCC/CP/1999/7, 16 February 2000CC guidelines on reporting and review. TÜRKİYE CUMHURİYETİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL EYLEM PLANI , Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, İklim Değişikliği Dairesi BaşkanlığıTemmuz 2011, Ankara. Demir, İ., Kılıç, G., Coşkun, M PRECIS Bölgesel İklim Modeli ile Türkiye İçin İklim Öngörüleri: HadAMP3 SRES A2 Senaryosu, IV. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü, Mart 2008,İstanbul. 21

22 Teşekkür Ederim TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü PK. 21, GEBZE-KOCAELİ Tel: ; E-posta: ahmet.baban@tubitak.gov.tr 22