ATABEY MESLEK YÜKSEKOKULU BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ İLE ORMANCILIK BÖLMÜNDEKİ ÖĞRENCİLERİN BENLİK SAYGILARI DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ (ISPARTA ÖRNEĞİ)

Transkript

1 MESTEK Ulusal Meslek Yüksekokulları Sosyal Ve Teknik Bilimler Kongresi Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Mayıs 2017, BURDUR. ATABEY MESLEK YÜKSEKOKULU BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ İLE ORMANCILIK BÖLMÜNDEKİ ÖĞRENCİLERİN BENLİK SAYGILARI DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ (ISPARTA ÖRNEĞİ) Okt. İbrahim DALBUDAK Süleyman Demirel Üniversitesi Atabey MYO Özet Öğr.Gör. Seyit AKPANCAR Süleyman Demirel Üniversitesi Atabey MYO Bu çalışmada, Süleyman Demirel Üniversitesi Atabey Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Teknolojileri ile Ormancılık Bölümü öğrencileri arasındaki benlik saygıları düzeylerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Benlik, kişiliğin alt yapısıdır, kişiliği biçimlendiren ve yönlendiren bir öğedir. Öğrenciler rehabilite edilerek, bireyde yeterlik duygusunun artırılması, sosyal kabul ve fiziksel görünüm algılarında olumlu gelişmelerin sağlanması ve beden imgesi değerlendirmesinin olumlu oluşu, benlik saygılarına olumlu etki yapmaktadır. Gerçekleştirilen bu çalışma, bireylerin hayata daha anlamlı bir şekilde tutunmaları, hayata olumlu bir şekilde bakabilmeleri ve hayatta başarılı olmalarının sağlanması amacıyla bireyler için benlik saygı düzeylerinin tespiti açısından önemli bir çalışmadır. Çalışmada, gönüllü bireylere 2 bölümden oluşan anketler uygulanmıştır. Birinci bölümde demografik özellikler, ikinci bölümde 10 ifadeden oluşan Rosenberg Benlik Değeri ölçeği kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Benlik Saygısı, Rosenberg, Meslek Yüksekokulu, Öğrenci. Abstract INVESTIGATION OF SELF-RESPECT LEVELS OF STUDENTS IN THE DEPARTMENT OF COMPUTER TECHNOLOGY AND FORESTRY AT ATABEY VOCATIONAL HIGH SCHOOL (ISPARTA EXAMPLE) In this study, it was aimed to examine the levels of self esteem among students of Computer Technologies and Forestry Department of Atabey Vocational School of Süleyman Demirel University. The self is the sub-structure of your personality, a form that shapes and directs personality. Increasing the sense of competence in the individual by rehabilitating the students, ensuring positive developments in the social acceptance and physical appearance perceptions, and positiveness of body image evaluation have a positive effect on self esteem. This work is an important work in terms of determining the levels of self-esteem for individuals in order to ensure that individuals hold more meaningfully, to look at life in a positive way, and to be successful in life. In the study, questionnaires consisting of 2 sections were applied to the volunteers. In the first part demographic features and in the second part Rosenberg Self Value scale composed of 10 expressions were used. Key Words: Self-Respect, Rosenberg, Vocational School, Student.

2 1. Giriş Benlik saygısı, bireyin kendini tanıması ve gerçekçi bir şekilde kendini değerlendirmesi sonucunda yetenek ve güçlerini olduğu gibi kabullenip benimsemesi ve bireyin kendisine karşı duyduğu sevgi, saygı ve güven duygularını ifade etmektedir (Çuhadaroğlu, 1986). Başka bir tanımda ise Benlik, insanın diğer insanlarla kurduğu sosyal etkileşimler sonucu, kişinin kendi hakkında geliştirdiği tutumlardır. Başka bir deyişle; Ben neyim? Ben ne yapabilirim? Benim için neler değerlidir? Hayattan ne istiyorum? sorularının cevaplarını içerir. Böylelikle benlik, bireyin özellikleri, yetenekleri, değer yargıları, istek ve ideallerine ilişkin bir örüntü hâlini alır (Gün, 2006). Kişiliği etkileyen en önemli faktör benliktir. Benlik, kendi kişiliğimize ilişkin kanılarımız ve kendi görüş tarzımızdan oluşur. Bu bakımdan benlik, kişiliğin özel yanı olarak da tanımlanabilir. Benlik böylece bireyin özellikleri, yetenekleri, değer yargıları, emel ve ideallerine ilişkin kanılarının dinamik bir örüntüsüdür. Benlik bilinçli olmaktır. Benlik ruhsal ve bedensel bir kavramdır. Benlik kavramı, bireyin kendi kimliğinin farkında olmasıdır (Aşçı, 1999: 7-28). İnsan hayatının çeşitli noktalarında duygusal ve bilişsel değişkenler bireyin benlik kavramına çeşitli şekilde katkıda bulunurlar. Aynı zamanda benlik çevreden alınan geri bildirimlere dayanarak, toplumsal etkileşimlerle gelişme göstermektedir. Benlik kavramının ölçülmesi özellikle benlik saygısı (self esteem) üzerinde durulmaktadır (Korkmaz, 1996: 90). Benlik saygısı, kişinin kendine saygı duyması kadar kendine güven duyması, kendini tüm yönleriyle benimseyip değer vermesi, kendini beğenmesi, onaylaması, kendisinden hoşnut olması, kendini olumlu ve sevilmeye değer bulmasıdır. Kısaca benlik saygısı, kişinin kendisi hakkında ve sürekliliği olan bir değerlendirmedir. Böyle bir değerlendirme, bireyin yeteneklerini ortaya koyabilme, toplum içinde beğenilir olma ve kabul görme, kendi bedensel özelliklerini kabul ve benimseme gibi kişinin kendisi için onayladığı özellikleri ile ilgili olup, onun kendi hakkındaki yargısını göstermektedir (Yörükoğlu, 1985). Buna karşılık benlik saygısı düşük bir kimsenin kendine güveni azdır, kolay umutsuzluğa kapılır, kısacası, olumsuz ruhsal belirtiler geliştirmeye daha yatkındır (İkizler & Karagözlü, 1997:185). Yüksek benlik saygısına sahip insanlar düşük benlik saygısına sahip insanlara göre daha farklı davranırlar. Araştırma sonuçları, benlik saygısının yüksek olmasını genel olarak bireyi aktif ve sosyal ilişkiye girmeye iteceğini benlik saygısının düşük olmasının ise kişinin toplum içinde kendisini baskı altında ve kuvvetsiz hissetmesine yol açtığını göstermektedir (Yüksekkaya, 1995). En geniş anlamıyla benlik saygısı, kişinin kendisini gururlu, değerli, gayretli, etkin ve başarılı hissetmesidir. Karmaşık olarak kendini yargılama ve değerlendirme sonucu ortaya çıkan bir histir. Kişinin kendini değerlendirmesiyle vardığı kendiliğini kabullenmesi sonucunda ortaya çıkan beğenmedir (Yüksekkaya, 1995). 625

3 2. Materyal ve Metot Araştırmanın teorik kısmında yer alan bilgilere uygun olarak bir anket formu (EK-1, EK-2) hazırlanmıştır. Uygulanan anket 2 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğrencilere ait demografik özellikler (yaş, cinsiyet, eğitim durumu, gelir düzeyi, spor alanı) bulunmaktadır. İkinci bölümde ise benlik saygısı ölçeği (Rosenberg s Self Esteem Scale (RSES)); 1965 yılında Rosenberg tarafından geliştirilmiştir. A.B.D. de geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapıldıktan sonra birçok araştırmada kullanılmıştır. Ölçeğin Türkiye deki standardizasyon çalışmaları, dil uyarlaması, geçerlilik ve güvenirlik çalışması ise Çuhadaroğlu tarafından yapılmıştır geçerlilik katsayısı r=71 olarak bulunmuştur. Test - tekrar test güvenirlilik yöntemi kullanılarak da güvenirlilik katsayısı r=75 olarak saptanmıştır. 63 maddeden oluşan ölçeğin 12 alt ölçeğinden, araştırmada sadece benlik saygısını ölçen birinci alt ölçek kullanılmıştır. Benlik Saygısı Alt Ölçeğinde, Guttman ölçüm şekline göre düzenlenmiş 10 maddede yer almaktadır. Her ifade 4 lü Likert tipi (çok doğru, doğru, yanlış, çok yanlış) seçenekler içermektedir. Olumlu ve olumsuz yüklü maddeler ardışık olarak sıralanmıştır. Ölçeğin kendi içindeki değerlendirme sistemine göre denekler 0 ile 6 arasında puan almaktadırlar. Sayısal ölçümlerle yapılan karşılaştırmalarda benlik saygısı yüksek (0-1) puan, orta (2-4) puan, düşük (5-6) puan olarak değerlendirilmektedir (Korkmaz, 1996:90) İstatistiksel analiz Veri analizine geçilmeden önce analizlere ilişkin varsayımlar incelenmiştir. Veri seti, kayıp ve yanlış kodlamalardan arındırılmıştır. Çalışma, normallik varsayımı basıklık ve çarpıklık katsayıları ile test edilmiştir. Çarpıklık ve basıklık değerlerinin -1 ile +1 arasında olduğu ve dolayısıyla değişkenin normal dağılıma sahip olduğu görülmüştür. Verilerin analizinde, bağımsız değişkenin niteliğine göre Bağımsız Örneklemler İçin-Testi (Independent Samples T-Test) ve Tek Faktörlü Varyans Analizi (One-Way Anova) kullanılmıştır. Analizler SPSS 22 ve.05 anlamlılık düzeyiyle test edilmiştir. 3. Bulgular Araştırmaya Süleyman Demirel Üniversitesi Atabey Meslek Yüksekokulundaki Bilgisayar Teknolojileri İle Ormancılık Bölümündeki öğrencilerin benlik saygıları düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için, 178 erkek ile 28 bayan öğrenciden oluşan toplam 206 kişi üzerinde anket yapılmıştır. Alt problemler olarak öğrencilerin cinsiyet, yaş, eğitim, ekonomik durumuna göre, spor yapan ve yapmayanlar ve bireysel ve takım sporları arasındaki ilişki incelenmiştir. Deneklerin benlik saygılarını ölçmek için rosenberg benlik değeri ölçeği kullanılmıştır (Tablo 1). Tablo 1. Rosenberg Benlik Değeri Ölçeği 626

4 N Mean Std. Deviation Skewness Kurtosis α Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Benlik ,7913 5,49768,225, Tablo 2. Cinsiyete göre Benlik Saygısına İlişkin Bulgular Cinsiyet N Ortalama Ss t sd p Erkek ,6910 5, , ,511 Kadın 28 19,4286 3,65583 Katılımcıların benlik saygısının cinsiyete göre değişip değişmediğine ilişkin bulgular, cinsiyete göre benlik sağısında almalı bir farklılaşmanın olmadığını göstermiştir.(p>0,05). Tablo 2 incelendiğinde, anlamlı bir farklılaşma olmamasına rağmen kadın katılımcıların daha yüksek benlik saygısı ortalamasına sahip oldukları görülmektedir. Tablo 3. Yaşa Göre Benlik Saygısına İlişkin Bulgular Kareler ortalaması Sd Kareler ortalaması F p Gruplar arası 569, ,451 1,628,087 Grup içi 5626, ,153 Toplam 6196, Yaşa ilişkin tek yönlü ANOVA sonuçları, yaş açısından katılımcıların benlik saygılarında anlamlı bir farklılaşmanın olmadığını göstermiştir (P>0,05). Ayrıca bazı yaş gruplarında kişi sayısının üçten az olması nedeniyle yaş grupları arasında ortalamalara ilişkin karşılaştırma sonuçları verilmemiştir. Tablo 4. Katılımcıların Yaptığı Spor Türüne Göre Benlik Saygısına İlişkin Bulgular Cinsiyet N Ortalama Ss t sd p Bireysel ,6000 5, , ,756 Takım 46 17,8696 3,

5 Katılımcıların yaptığı spor türüne göre elde edilen bulgular incelendiğinde, spor türü açısından katılımcıların benlik saygılarında almalı bir farklılaşmanın olmadığı görülmüştür (P>0,05). Fakat betimleyici istatistikler açısından takım sporları ile ilgilenen katılımcıların daha yüksek puan ortalamasına sahip oldukları söylenebilir. Tablo 5. Katılımcıların Gelir Durumuna Göre Benlik Saygısına İlişkin Betimsel İstatistikler Gelir Düzeyi N Ortalama Standart sapma ,8561 5, ,7174 4, ,6071 5,35647 Total ,7913 5,49768 Katılımcıların gelir düzeyi açısından benlik saygılarında anlamlı bir farklılaşma olmamasına rağmen (P>0,05), düşük gelirlere sahip katılımcıların daha yüksek benlik saygısına sahip oldukları söylenebilir. Tablo 6. Katılımcıların Bölüm Türüne Göre Benlik Saygısına İlişkin Bulgular Cinsiyet N Ortalama Ss t sd p Bilgisayar ,0577 5,75862, ,484 Orman ,5196 5,23267 Katılımcıların bölüm türüne göre benlik saygıları incelenmiş ve analiz sonuçları benlik saygısının katılımcıların okudukları bölüm açısından anlamlı şekilde farklılaşmadığını göstermiştir (P>0,05). Anlamlı farklılaşma olmamasına rağmen, betimsel veriler orman bölümü öğrencilerinin puan ortalamasının diğer bölüme göre daha yüksek olduğunu göstermiştir. 4. Tartışma Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi Atabey Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Teknolojileri ile Ormancılık Bölümü öğrencileri arasındaki benlik saygıları düzeylerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın ikincil amacı ise demografik özellikler itibariyle benlik saygı düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık veya ilişki olup olmadığını 628

6 belirlemektir. Bu çalışma, Atabey Meslek Yüksekokulunda öğrenim gören 178 erkek ile 28 bayan öğrenciden oluşan toplam 206 kişi üzerinden gerçekleşmiştir. Tablo 2 de görüldüğü gibi kadın ve erkekler (cinsiyet) arasında Benlik Saygısı puanları bakımından anlamlı farklılık olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Yiğit & Ramazanoğlu (2016: ), üniversiteler arası futbol müsabakalarına katılan beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerin cinsiyet arasında benlik saygı düzeyleri arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığını bildirmiştir. Dinçer vd. (2015: ), bedensel engelli badmintoncuların cinsiyet değişkenine göre benlik saygısı düzeylerinin anlamlı bir farklılığa rastlanılmamıştır. İnanç (1997) gerçekleştirdiği çalışmada, kız ve erkek öğrencilerin benlik saygısı düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Maşrabacı (1994), yapmış olduğu benlik saygısı ile cinsiyet değişkeni arasında ilişkiyi inceleyen bir başka çalışmada, cinsiyet, benlik saygısı üzerinde etkili olmadığı belirtilmiştir, Abbasoğlu & Öncü (2013: ), gerçekleştirdikleri çalışmada Beden eğitimi öğretmen adaylarının benlik saygıları ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir farklılık olmadığıdır. Aksoy (1992), lise son sınıf öğrencilerinin öz saygı ve denetim odağını etkileyen bazı değişkenler konulu araştırmasında cinsiyetin benlik saygısı üzerinde bir etken olmadığını bulmuştur. Mullis & Normandin (1992:51-60), çalışmalarının sonucunda ise cinsiyetin benlik saygısını değiştirmediğini bildirmiştir. Tablo 3 de görüldüğü gibi benlik saygısı puanları yaşa göre anlamlı farklılık göstermemektedir. (p>0,05). Dinçer vd. (2015: ), bedensel engelli badmintoncuların yaş gruplarına göre benlik saygısı düzeylerinin anlamlı bir farklılığa rastlanılmamıştır. Yiğit (2016: ), üniversiteler arası futbol müsabakalarına katılan beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerin benlik saygı düzeyleri ile yaş arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığını bildirmiştir. Bu da yapılan bu çalışmayı destekler niteliktedir. Tablo 4 te görüldüğü gibi spor türüne göre elde edilen bulgular incelendiğinde, spor türü açısından katılımcıların benlik saygılarında anlamlı bir farklılaşmanın olmadığı görülmüştür (P>0,05). Erşan vd. ( ) yaptığı çalışmada, takım sporları ile bireysel spor yapan bireylerin benlik saygısı düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Aktop & Erman (2002), yapmış olduğu bir çalışmada takım sporları ile bireysel spor yapan bireylerin benlik saygısı düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Bu da gerçekleştirilen çalışmayı destekler niteliktedir. Öğrencilerin istedikleri spor branşına seçmelerinden dolayı bireysel veya takım sporunun benlik saygısına olumlu yönde katlı sağladığı düşünülmektedir. Tablo 5 te katılımcıların gelir düzeyi açısından benlik saygılarında anlamlı bir farklılaşma yoktur (P>0,05). Çalışma bulgularımızı destekler şekilde, Çuhadaroğlu vd. (2004), yapmış olduğu ergenler ve ruhsal sorunlarıyla ilgili gerçekleştirdikleri bir çalışmasında sosyo-ekonomik düzeyin benlik saygısı düzeyine bir etkisi olmadığı sonucuna ulaşmışlardır. Duran (2007), yapmış olduğu çalışmasında yaş grubuna bakılmaksızın sosyoekonomik düzey ile benlik saygısı düzeylerinin karşılaştırıldığı sonucuna göre; anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Bu durum, çocukların sosyo-ekonomik düzeylerinin onların benlik saygısı düzeylerini etkilemediğini göstermektedir. 629

7 Tablo 6 te katılımcıların bölüm türüne göre benlik saygıları incelenmiş ve analiz sonuçları benlik saygısının katılımcıların okudukları bölüm açısından anlamlı şekilde farklılaşmadığını göstermiştir (P>0,05). Konuyla ilgili yapılan bir çalışmaya göre, farklı bölümlerde (arkeoloji, eczacılık, tarım ekonomisi) okuyan öğrencilerin benlik saygı düzeyleri arasından anlamlı bir fark yoktur (Yüksekkaya, 1995). Bu sonuç, araştırmada ortaya çıkan bulguyu desteklemektedir. Kendi istediği bölümde öğrenim gören öğrencilerin benlik saygı düzeylerini olumlu yönde etkilediği için bölümler arasında farklılık bulunmaması düşünülebilir. 5. Sonuçlar Araştırmamızın sonuçları, Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Teknolojileri ile Ormancılık Bölümü öğrencilerinin benlik saygısı düzeylerinin arasında çok fark olmadığı, yaşla benlik saygısının artmadığı, takım ve bireysel spor yapanlarda öğrencilerin benlik saygı düzeylerinin aynı düzeyde olduğunu, gelir düzeyleri farklı da olsa benlik saygısının düzeyleri arasında anlamlı bir farkın olmadığını, gelir seviyesi düşük olsa da benlik saygısını olumsuz etkilemediğine göstermiştir. Okullarda benlik saygı düzeyini artırmaya yönelik girişimlerde bulunulması, farklı bölümlerden öğrencilerle karşılaştırmalı çalışmalar ve sosyal faaliyetler düzenleyerek ve öğrencilerle ilgilenerek benlik saygı düzeyine en üst seviyelere çıkması için üniversitelerdeki personeller ile gerekli çalışmalar yapılması önerilmektedir. 6. Kaynaklar Abbasoğlu, E., Öncü E. (2013). Beden Eğitimi Öğretmeni Adaylarının Benlik Saygıları ve Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(2), Aksoy C. (1992). Lise son sınıf öğrencilerinin özsaygı ve denetim odağını etkileyen bazı değişkenlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara. Aktop A., Erman K. (2002). Takım ve bireysel sporcuların başarı motivasyonu benlik saygısı ve sürekli kaygı düzeylerinin karşılaştırılması. 7. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi, Antalya. Aşçı, F. H. (1999). Benlik kavramı ve spor. Spor Psikolojisi Kursu, P Bayar (Der), Ankara, Bağırgan Yayınevi, Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda benlik saygısı. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi, Ankara. Çuhadaroğlu, F., Canat, S., Kılıç, E., Şenol, S., Rugancı, N., Öncü, B., Avcı, A. (2004). Ergen ve ruhsal sorunları: durum saptama çalışması: TÜBA - UNFPA nüfus ve kalkınma stratejileri alt programı. Türkiye Bilimler Akademisi. 630

8 Dinçer, N., Bozdam, A., Yetkin, T. (2015). Bedensel engelli badmintoncularda benlik saygısının incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(16), Duran, Ş. (2007). 9, 10, 11 Yaşındaki Çocukların Zihinsel Gelişim ve Benlik Saygısına Ailenin Sosyo-Ekonomik Düzeyinin Etkisi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Erşan, E. E., Doğan, O., Doğan, S. (2009). Beden eğitimi ve antrenörlük bölümü öğrencilerinde benlik saygısı düzeyi ve bazı sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Klinik psikiyatri, 12(1), Gün, E. (2006). Spor yapanlarda ve spor yapmayan ergenlerde benlik saygısı. Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana. İkizler, C., Karagözoğlu, C. (1997). Sporda başarının psikolojisi. Alfa Basım Yayım Dağıtım, 185s. İnanç, N. (1997). Üniversite öğrencilerinin benlik saygısı düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep. Korkmaz, M. (1996). Yetişkin örneklem için bir benlik saygısı ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 90s. Maşrabacı, T. S. (1994). Hacettepe üniversitesi birinci sınıf öğrencilerinin benlik saygısı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara. Mullis, A. K., Mullis, R. L., Normandin, D. (1992). Cross-sectional and longitudinal comparisons of adolescent self-esteem. Adolescence, 27(105), Yiğit, S., Ramazanoğlu, F. (2016). The analysis of self-esteem level of the school of physical education and sports students participating in intercollegiate football contests. Journal of Human Sciences, 13(3), Yörükoğlu, A. (1985). Gençlik çağı. Tisa Matbaası, Ankara. Yüksekkaya, S. (1995). Üniversite öğrencilerinde benlik saygısının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Klinik Psikoloji Programı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir. 631