ÖĞRETMENLERİN ÖZ BENLİK DEĞERLENDİRMESİNİN DAMGALAMA EĞİLİMİNE ETKİSİ: ANKARA İLİ ÖĞRETMENLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ÖĞRETMENLERİN ÖZ BENLİK DEĞERLENDİRMESİNİN DAMGALAMA EĞİLİMİNE ETKİSİ: ANKARA İLİ ÖĞRETMENLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA"

Meryem Batur
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ÖĞRETMENLERİN ÖZ BENLİK DEĞERLENDİRMESİNİN DAMGALAMA EĞİLİMİNE ETKİSİ: ANKARA İLİ ÖĞRETMENLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA Gökhan GÜNEY Kara Harp Okulu Dr. Hakan BAYRAMLIK Kara Harp Okulu 1

2 Giriş Kavramsal Çerçeve/Hipotezler Araştırmanın Yöntemi Örneklem Veri Toplama Araçları Veri Seti ve Analiz Yöntemi Bulgular Sonuç ve Tartışma 2

3 Araştırma, "öğretmenlerin öz benlik değerlendirmeleri damgalama eğilimlerine ne derecede ve hangi yönde etki etmektedir?" sorusuna cevap bulmak amacıyla yapılmıştır. 3

4 Öz Benlik Değerlendirmesi (Core-Self Evaluation) Öz benlik değerlendirmesi teorisini ilk olarak Edith Packer literatüre katmıştır (Chang vd., 2012). Öz benlik değerlendirmesi, bireylerin kendileri, diğerleri ve toplum hakkında ulaştıkları temel bilinçaltı sonuçları olarak ifade edilmektedir (Judge vd., 1998). 4

5 Öz benliğin dört alt boyutu bulunmaktadır: öz-etkinlik, kontrol odağı, nevrotiklik ve öz saygı. Öz-etkinlik, bireyin bazı durumlar karşısında birçok davranış içinden uygun davranışı uygulayabilme seviyesidir (Bandura, 1982). Kontrol odağı; insanların yaşantılarında kontrol edebildikleri davranışlarının sonuçlarına yönelik arzu edilen beklentileridir (Spector ve O Connell, 1994). 5

6 Nevrotiklik (tersi, duygusal dayanıklılık); bu eğilime sahip insanlar kötümser bakış açısına sahip, insanlara ve kendilerine kuşkuyla bakan ve sürekli tehdit ve tehlike algılayan kişilerdir (Watson, 2000). Öz saygı, kişinin kendisini kişisel, duygusal ve bilişsel olarak gelişmiş olarak tanımlamasıdır. (Moral vd., 2014). 6

7 Öz benlik değerlendirmeleri olumlu seviyede olan kişiler kendilerini, hayatlarını kontrol edebilen şanslı ve yeterli kişiler olarak görmektedirler (Judge vd., 2004). Judge ve arkadaşları (1997), yaptıkları araştırmada öz benlik değerlendirmesinin duygusal genellemelere yol açmada doğrudan; insan davranışlarının değerlendirilmesine nüfuz etmede ise dolaylı etkisinin olabileceği bulgusuna ulaşmışlardır. 7

8 Damgalama, bireyleri etiketleme, bir kalıba sokma, ayrıştırma, bireyde statü kaybı yaratma ve ayrımcılık yaratma olarak tanımlanmaktadır (Link ve Phelan, 2001). Damgalama, toplum tarafından yapılan olumsuz olarak kalıplara sokma ile tetiklenen, bireyde sosyal statü kaybı yaratma olarak da tanımlanabilir (Ritsher ve Phelan, 2004). 8

9 Damgalamanın bir çok tanımında iki unsur göze çarpmaktadır: Farklılık ve değersizleştirme (Dovidio, Major ve Crocker, 2000). Damgalama davranışına çözüm bulunamadığı takdirde, bireyin tüm yaşamı bu durumdan olumsuz etkilenebilmektedir (Rosenfield, 1997). 9

10 Damgalamada, toplum içindeki bireylerin bir kişi hakkındaki olumsuz algıları zamanla o kişiye yönelik kalıp yargı ve etiketleme oluşturmakta (Dovidio vd., 2000; Link ve Phelon, 2001), sonrasında ise oluşan bu olumsuz duruma ilişkin kişilerde farkındalık oluşmasına ve benliğin yeniden yapılandırılmasına yol açmakta (Corrigan, Larson ve Rüsch, 2009), daha sonra biz ve o/onlar ayrımı yaratmaktadır (Dovidio vd., 2000; Link ve Phelon, 2001). 10

11 Araştırmalar damgalanmış bir kimseyle ilgisi olan insanların da zamanla daha az değer gördüklerini göstermiştir (Hebl ve Mannix, 2003; Neuberg vd., 1994). Dwyer ve arkadaşları (2013) çalışmalarında öz saygısı yüksek bireylerin ilişki vasıtasıyla damgalamaya karşı daha az hassasiyet gösterdiklerini tespit etmişlerdir. 11

12 H 1 : Öğretmenlerin öz benlik değerlendirme seviyeleri ile damgalama seviyeleri arasında negatif ve anlamlı bir ilişki vardır. 12

13 Evren, öğretmen ( verileri) 4389 = okul öncesi (% 7) = ilkokul (% 30) = ortaokul (%28) = lise (%35) Ankara ili öğretmenleri (N = 264) 20 okul öncesi (%8), 75 ilkokul (%28), 56 ortaokul (%21), 113 lise öğretmeni (%43) 187 kadın (%71), 77 erkek (%29) öğretmen Ortalama yaş, 34 Ortalama hizmet yılı, 11 13

14 Öz Benlik Değerlendirme Ölçeği: Öz benliğin ölçülmesinde; Judge ve arkadaşları (2003) tarafından geliştirilen ve Türkçe uyarlaması Kisbu (2006) tarafından yapılan 12 maddeli ve dört boyutlu ölçekten faydalanılmıştır. Nevrotiklik, genelleştirilmiş öz-etkinlik, öz-saygı, kontrol odağı alt boyutlarını içeren öz benlik değerlendirme ölçeğinde cevaplar 5'li Likert ölçeği ile alınmıştır (5=Tamamen doğru, 1=Tamamen yanlış). 14

15 Ölçekte "Bazen kendimi depresyonda hissederim" ve " Bazı zamanlar var ki her şey bana karamsar ve ümitsiz gözükür" gibi ifadeler yer almaktadır. Ölçeğin iki, dört, altı, sekiz, on ve on ikinci maddeleri olumsuz değerlendirmeler olduğundan ters kodlanmıştır. Judge ve arkadaşları (2003) ölçeğin toplam güvenirlik katsayısını.80, Kisbu (2006) Türkçe uyarlamasında.70 olarak bulmuştur. 15

16 Damgalama Ölçeği: Damgalama eğiliminin ölçülmesinde; Yaman ve Güngör (2013) tarafından geliştirilen 22 maddeli ve dört boyutlu ölçekten faydalanılmıştır. Ayrımcılık ve dışlama, etiketleme, önyargı ve psikolojik sağlık alt boyutlarını içeren damgalama ölçeğinde cevaplar 5 li Likert tipi ölçek ile alınmıştır (5=Tamamen katılıyorum, 4=Katılıyorum, 3=Kısmen katılıyorum, 2=Katılmıyorum, 1=Kesinlikle katılmıyorum). 16

17 "Bayan personel iş ortamında daha fazla sorun çıkarır" ve Psikolojik yardım alan bireylerin kişilik problemleri vardır" gibi ifadeler yer almaktadır. Ölçekte en yüksek eğilim puanı 110 ve en düşük eğilim puanı 22'dir. Puanları 55'ten yüksek olan kişilerin damgalama eğilimlerinin yüksek olduğu söylenebilir (Yaman ve Güngör, 2013). Yaman ve Güngör (2013) ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısını.84 olarak bulmuşlardır. 17

18 Öğretmenlerin; Öz benliklerini yüksek (3.6) olarak değerlendirdikleri, Damgalama eğilimlerinin düşük (2.2) seviyede olduğu, Öğretmenlerin öz benlik değerlendirmeleri ile damgalama seviyeleri arasında negatif yönde ve anlamlı bir ilişki olduğu (-.467), Öz benlik değerlendirmesinin damgalama eğilimi üzerinde %21 varyansı açıkladığı, 18

19 Cinsiyetlerine göre öz benlik değerlendirmelerinin farklılık göstermediği (kadın=3.62 ; erkek=3.68) Öz benlik değerlendirmelerinin okul seviyelerine (okul öncesi, ilkokul, vb.) göre farklılaşmadığı (okul öncesi=3.79, ilkokul=3.63, ortaokul=3.72, lise=3.57), Öz benlik değerlendirmelerinin okul türüne göre farklılaşmadığı (resmi=3.68, özel=3.53) Damgalama alt boyutları arasında anlamlı farklılaşma olmadığı tespit edilmiştir. 19

Öğretmenlerin öz benlik değerlendirmeleri ile damgalama eğilimleri arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. H 1 hipotezi desteklenmiştir.

20 Öğretmenlerin öz benlik değerlendirmeleri ile damgalama eğilimleri arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. H 1 hipotezi desteklenmiştir. Öz benlik değerlendirmeleri yüksek olan öğretmenlerin kendilerini mutlu hissetmeleri sebebiyle olumlu davranışlar sergilemeleri beklenir. Bu durumun da öğretmenler arasında ayrım yapma, değersizleştirme ve statü kaybı yaratma gibi olumsuz davranışların azalmasına öncülük etmesi beklenebilir. 20

21 ÖĞRETMENLERİN ÖZ BENLİK DEĞERLENDİRMESİNİN DAMGALAMA EĞİLİMİNE ETKİSİ: ANKARA İLİ ÖĞRETMENLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA Gökhan GÜNEY Kara Harp Okulu Dr. Hakan BAYRAMLIK Kara Harp Okulu 21

Benzer belgeler

ÖĞRETMENLERİN ÖZ BENLİK DEĞERLENDİRMESİNİN DAMGALAMA EĞİLİMİNE ETKİSİ: ANKARA İLİ ÖĞRETMENLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA

ÖĞRETMENLERİN ÖZ BENLİK DEĞERLENDİRMESİNİN DAMGALAMA EĞİLİMİNE ETKİSİ: ANKARA İLİ ÖĞRETMENLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA Gökhan GÜNEY Kara Harp Okulu gguney@kho.edu.tr Dr. Hakan BAYRAMLIK Kara Harp Okulu hbayramlik@kho.edu.tr