Enviromental Product Declarations EPD

Transkript

1 Enviromental Product Declarations EPD Çevresel Ürün Beyanları Kayıt Sistemi TURKEY ENVIRONMENTAL PRODUCT DECLARATIONS

2 İçindekiler Copyright by SÜRATAM Her hakkı saklıdır. Bu yayının hiçbir kısmı, yayıncının yazılı izni olmaksızın fotokopi, kayıt ya da diğer elektronik ya da mekanik yöntemler de dahil olmak üzere herhangi bir biçimde ya da herhangi bir yöntemle çoğaltılamaz, dağıtılamaz ya da iletilemez. VERSİON 1.1 Mayıs Yönetim Kurulu Mesajı...4 Kurumlar Hakkında...5 EPD Turkey...6 The International EPD System...7 SÜRATAM...8 EPD Çevresel Ürün Beyanları...11 Çevre Etiketleri - Tanımlar...12 EPD Tanımı...14 EPD İçeriği...15 EPD Belgelerinin Önemi...16 EPD Belgelendirme Süreci...19 Bağımsız Doğrulama...21 PCR (Ürün Kategori Kuralları)...24 EPD Sistemleri ve Harmonizasyon...25 EPD Belgelerinin Uygulamada Kullanımı...26 EPD ve Sürdürülebilir Yapılar...27 Sürdürülebilir Yapı Sertifikaları...29 LEED...30 BREEAM...33 DGNB...34 ÇEDBİK...35 EPD Belgelerinin Pazarlama Ve İletişimi...37 EPD Grafik Tasarımı...38 Logo Kullanımı...38 Türkiye Yapı Malzemeleri Çevresel Performans Veritabanı...40 TurCoMDat...40 LCA (Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi)...44 LCA ve Temiz Üretim...45 Terimler Sözlüğü...46 Üye Firmalar ve Paydaşlar...53

3 Yönetim Kurulu Mesajı 4 Saygıdeğer Üyelerimiz, İş Ortaklarımız ve Paydaşlarımız, Sürdürülebilirliğin temel taşlarından biri olan çevresel sürdürülebilirliğin günümüzde hem Türkiye de hem de küresel pazarda hızlı bir şekilde ilerlediğini görmekteyiz. Özellikle iklim değişikliği gibi gündemde olan etkilerin başı çektiği konulara enerji ve kaynak verimliliği de ilave edilmektedir. Yapı sektörünün bu üç konuda sıkıntılı olduğu bilinmekte ve bu sıkıntıların önüne geçecek çözümlerin sektör adına sunulması gerekmektedir. Yeşil/Sürdürülebilir yapılar konusunun ve sertifika sistemlerinin hızla gelişmesi ve bu gelişmelerin bir sonucu olarak müteahhitlerin yapı malzemeleri üreticilerinden ürünlerinin çevresel performans verilerini talep etmeleri sonucunu doğurmaktadır. Türkiye ve küresel pazarlar ürünlerin çevresel performansları ile ilgili bilime dayalı, uzmanlarca bağımsız doğrulanmış ve karşılaştırılabilir veriler Çevresel Ürün Beyanları (EPD) belgeleri ile sağlanabilmektedir. Ortaya çıkan EPD belgelendirme ihtiyacına cevap verebilmek ve Türkiye deki eksik teknik altyapıyı tamamlamak amacıyla 4 Haziran 2013 yılında başladığımız çalışmalara, 21 Nisan 2014 tarihinde firma temsilcileri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlıkları gibi farklı paydaşların katılımlarıyla Ankara da düzenlenen çalıştay ve seminerler ile ihtiyaçlar tespit edildi. Bu çalışmaların sonunda Türkiye nin ilk ve tek ISO EPD belgelendirme ve kayıt sistemi EPD Turkey in kurulmasına karar verildi. EPD Turkey, çatısı altında faaliyet gösterdiği sanayi destekli Sürdürülebilir Üretim ArGe ve Tasarım Merkezi nin (SÜRATAM) teknik ve işgücü desteği ile hızlı bir büyüme göstererek birçok başarıya imza attı yılının ilk çeyreğinde Avrupa da EPD kaydı yapan sistemler içinde ilk üçte yer alındı. İki yıllık bir süreçte 90 adet ürüne ait EPD belgesi ile çok büyük bir gelişme kaydedildi. Üretici firmalarımıza ürünlerinin EPD belgelerini Türkiye de kayıt altına alma fırsatı sunarak uluslararası piyasada oluşabilecek ticari bariyer olasılıklarının önüne geçildi. Diğer yandan yabancı sistemlere EPD kaydı yaptırılarak ortaya çıkacak olan yüksek maliyet ve döviz kaybının da önüne geçilmiş oldu. EPD belgesi için gerekli kuralları ortaya koyan ve bazı ürünlerde bulunmayan Ürün Kategori Kurallarının (PCR) üreticilerimiz için Avrupa da geliştirilmesi ve yayınlanması sağlandı. Kısa zaman diliminde özellikle üyelerimiz ve paydaşlarımızın desteği ile Avrupa ile paralel olarak Türk yapı sektörü için yapı malzemeleri çevresel performans veritabanı olan TurCoMDat (Türkiye Yapı Malzemeleri Çevresel Performans Veritabanı) hazırlığı içerisindeyiz. Özellikle yeşil binaların çevresel performansını nicel verilerle hesaplama olanağı sunacak olan TurCoMDat bu anlamda çok önemlidir. Avrupa daki gelişmelere paralel olarak hazırlanan TurCoMDat sayesinde Türkiye özelinde bina çevresel performans hesaplamalarına olanak sağlanacaktır. Birçok çalışma arkadaşımızın yoğun çaba ve emekleri ile hazırlanan bu katalog, yeşil binalar ve EPD ile ilgili karşınıza çıkabilecek risk ve fırsatları ortaya koyarken olası bilgi kirliliğinin de önüne geçmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada emeği geçen tüm paydaşlarımıza ve bizlerden desteğini esirgemeyen sanayi üye ve kuruluşlarımıza teşekkürü bir borç biliyoruz. SÜRATAM Yönetim Kurulu Sürdürülebilir Üretim ArGe ve Tasarım Merkezi Kurumlar Hakkında

4 The International EPD System EPD Turkey 6 The International EPD System, (IVL Swedish Environmental Research Institute) ISO ile uyumlu Tip 3 çevresel ürün beyanları programını yöneten ve yürüten küresel bir kuruluştur. Genel Program Yönetmelikleri (The General Programme Instructions) uyarınca EPD belge kayıtları ve doğrulama süreçleri kontrol edilirken EPD belgeleri ve PCR (Ürün Kategori Kuralları) düzenlenmesi yapılır. Sistem ayrıca yapı malzemeleri için Avrupa standartları EN ile uyumludur ve ECO Platform un kurucu üyelerindendir. Tüm ülkelerden kurum ve kuruluşlara açık olan The International EPD System de 40 ülkeden kayıt edilmiş EPD belgeleri mevcuttur. The International EPD System sürdürülebilir bir şekilde firma ve kurumlara yardım ve destek amaçlı ürün ve servislerinin çevresel performanslarının ölçülebilmesi ve sunulabilmesini sağlamayı esas hedef olarak belirlemiştir. Bu bağlamda; Ülke ve sektör farkı gözetmeksizin ISO ve EN uyumlu çevresel ürün beyanı belgesi talep eden kuruluşlara belgelendirme hizmeti sunarak, Çevresel sorunlar üzerine tamamlayıcı bilgiler sağlayarak, ISO/TS e göre EPD deki tek bir etki kategorisine yoğunlaşan Climate Declerations gibi beyanlara olanak sağlayarak, Uluslararası pazarda çevresel ürün beyanlarının kullanımını yaygınlaştırmak amacıyla diğer kuruluşlarını destekleyerek, projelerine devam etmektedir. The International EPD System firmalar için iş dünyasında işletmeler arası ve işletme-tüketici ticaret uygulamalarında ürünle ilgili doğrulanmış bilgileri yayınlamak için bir program sunmaktadır. İsveç merkezli olan sistem Global Tip 3 çevre ürün beyanları ağı (GEDnet) üyesidir. The International EPD System aynı zamanda, PCR uyumluluğu ve EPD lerin karşılıklı tanınması gibi konularda ISO e göre hareket eden diğer program operatörleriyle de işbirliği yapar. Sistemin Türkiye ayağı EPD Turkey tarafından yürütülmektedir. EPD Turkey, sanayinin ihtiyacı olan ürün EPD (Çevresel Ürün Beyanı) belgelerini kayıt altına alan ve yayın faaliyetlerini yürüten Türkiye de yerleşik ilk ve tek EPD belgelendirme sistemidir. EPD Turkey, Kasım 2014 yılından beri SÜRATAM çatısı altında faaliyetlerine devam etmektedir. EPD Turkey tarafından sağlanan EPD belgeleri, Avrupa EN normuna uyumlu olup bu pazara sunulan ürünlerde açığa çıkan ihtiyacı da karşılamaktadır. Bu sayede firmaların sürdürülebilir ürün üretimi açısından Avrupa da sayılı üreticiler arasına girmeleri sağlanmaktadır. Uluslararası pazarlarda geçerli İngilizce EPD belgelerinin yanında Türkiye de gelişen yerel yeşil bina değerlendirme sistemlerini desteklemek amacıyla EPD belgeleri Türkçe olarak da EPD Turkey tarafından verilmektedir. EPD Turkey, belgelendirme hizmetlerini sadece Türkiye de değil, Orta Doğu dahil Türkiye ye komşu tüm ülkeleri kapsayacak şekilde sunmaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de hızla büyüyen Amerikan LEED, İngiliz BREEAM, Alman DGNB gibi yeşil bina değerlendirme sistemlerinden gelen ürün EPD belgeleri kayıt talepleri EPD Turkey tarafından karşılanabilmektedir. EPD Turkey, Türkiye Yapı Malzemeleri Çevresel Performans Veritabanı (TurCoMDat) geliştirme çalışmalarına sağladığı destek ile Türkiye de yeşil binaların ölçülebilir göstergeler ile hesaplanmasına olanak sağlamakta, sürdürülebilir ve eko-tasarım altyapısını kurmaktadır. 7 TURKEY THE INTERNATIONAL EPD SYSTEM ENVIRONMENTAL PRODUCT DECLARATIONS

5 SÜRATAM SÜRATAM Faaliyet Alanları 8 9 SÜRATAM, Türkiye de sürdürülebilir üretim için gerekli ArGe ve tasarım altyapısını oluşturmak, yaşam döngüsü odaklı sürdürülebilir tasarım yaklaşımlarını ortaya koyarak enerji ve kaynak verimliliği esaslı üretim imkanlarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla üretici firmalara gerekli teknik desteği vermek, sanayide araştırma ve geliştirme çalışmalarına destek olmak, ihtiyaçları belirlemek hedefleriyle özel sektör tarafından kurulan ve sanayi tarafından desteklenen bir merkezdir. Sanayi tarafından desteklenen ve alanında özel sektör tarafından kurulan SÜRATAM, bu özelliğiyle Türkiye deki ilk merkez olma özelliğini taşımakta ve Avrupa nın sayılı özel ArGe merkezlerinden biri olmayı hedeflemektedir. Sanayide Sürdürülebilirlik Çevresel Performans Göstergeleri EPD Turkey EPD Belgelendirme sisteminin SÜRATAM gibi sektörün içinde olan bir kurum tarafından yönetiliyor olması Türkiye için gerçek bir fırsattır. Yapı Malzemeleri Çevresel Performans Veritabanı Prototipleme ve Üretim

6 10 EPD Çevresel Ürün Beyanları EPD Turkey - SBE 2016 Workshop ECO platform Direktörü, International EPD System Baş Danışmanı Sven Olof Ryding, IISBE icra kurulu başkanı Nils Larsson, akademisyen, IISBE uluslararası yönetim kurulu üyesi İlker Kahraman, Metsims Sustainability Consulting Yöneticisi, International Epd Sytem Teknik komite Üyesi, ECO Platform EPD sistemleri Doğrulayıcısı Hüdai Kara ve Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği (ÇEDBİK) Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Özdil beylerin de konuşmacı olarak katılım sağladığı SBE16 ISTANBUL International Conference on Sustainable Built Environment (Uluslararası Sürdürülebilir Yapılı Çevre Konferansı) nda SÜRATAM sektörün önemli liderleriyle buluştu. Bu önemli buluşmayla SÜRATAM sürdürülebilirlik vizyonundaki kararlılığı ve inancı bir kez daha ortaya koymuş oldu.

7 Çevre Etiketleri - Tanımlar İlgili Standartlar 12 Uluslararası Standartlar Teşkilatı (ISO), gönüllü seviyede hazırlanan çevre etiket tiplerini üç kategoride sınıflandırmaktadır. Bunlar, ISO standartları serisi çerçevesinde Tip 1, Tip 2 ve Tip 3 çevre etiketleri olarak adlandırılıyor ISO : 2000 Çevreyle ilgili etiketler ve bildirimler - Genel ilkeler 13 Tip1 Avrupa Birliği Eko-etiketi (EU Ecolabel) ISO Tip 1 çevre etiketleme sistemi dâhilinde tanımlanır ve gönüllü bir etiket sistemidir. Eko etiketleme için hazırlanan kıstaslar çevresel faydaların yaratılmasının temel taşlarındandır. Uygulanacak çevresel kıstasların seviyesi ürünlerin yaklaşık yüzde sinin bu etiketi alabilecek durumda olmalarına göre düzenlenir. Kıstasların, ürünün tüm yaşam döngüsü boyunca çevresel etkilerinin düşünülerek geliştirilmiş olması tüketicilere çevreye en duyarlı ürünleri seçmelerini sağlayan bir mükemmellik etiketidir. ISO : 2016 Çevreyle ilgili etiketler ve bildirimler - Kendini beyan edilen çevresel iddialar (Tip II çevresel etiketleme) Tip 2 Tip 2 olarak bilinen çevresel beyanlar daha çok firmaların kendi bilgileri doğrultusunda beyan ettikleri ve bağımsız doğrulaması olmayan etiketleme tipleridir. Türkiye de bu etiketler yoğun olarak kullanılmaktadır. Fakat üçüncü kişiler tarafından doğrulanmadıklarından tüketici açısından güven vermemektedirler. Tip 3 ISO : 1999 Çevreyle ilgili etiketler ve bildirimler - Tip I çevre etiketi - İlkeler ve prosedürler ISO : 2006 Çevreyle ilgili etiketler ve bildirimler - Tip III çevre bildirimleri - İlkeler ve prosedürler Tip 3 olarak tanımlanan Çevresel Ürün Beyanları (EPD), bir ürünün veya sistemin çevresel etki değerlendirmesi iletişimini ISO te tanımlanan ve ISO serisi LCA standartlarına uygun olarak sağlayan bir etiketleme olarak bilinir. EPD ler, üretiminde hammaddenin doğadan elde edilmesi, üretimi ve yaşam sonu bertarafına kadar olan tüm süreçlerin şeffaf ve nicel olarak bilimsel bir yaklaşımla değerlendirildiği ve ürünün çevre performansını belirli etki kategorilerine göre hesaplandığı çalışmalardır. EPD belgeleri ürünün iklim değişikliğine etkiyi ifade eden karbon ayakizinin hesaplanmasının yanında diğer birçok çevresel yükü de şeffaf bir şekilde ortaya koyuyor. Özellikle yapı inşasında ve işletiminde karbon emisyonlarının sıfıra çekilmesinde de etkin olacak EPD belgeleri, yeşil bina sertifika ve değerlendirme sistemlerinde de ön plana çıkıyor. ISO : 2006 Çevre yönetimi - Yaşam döngüsü değerlendirmesi - İlkeler ve çerçeve ISO : 2006 Çevre yönetimi - Yaşam döngüsü değerlendirmesi - Gereklilikler ve yönergeler

8 14 EPD Tanımı EPD, ürünlerin LCA (Yaşam Döngüsü Analizi) çalışmaları sayesinde ortaya çıkarılmış çevresel verilerini ve bununla bağlantılı olan diğer bilgileri ISO uluslararası standartlara göre raporlayan, bağımsız doğrulanmış belgelerdir. EPD belgeleri: Uluslararası ISO standartlarına uygun biçimde hazırlanan Uluslararası geçerlilik, uygunluk ve devamlılık sağlayan Herhangi bir ürün veya pazar sınırlaması olmayan LCA bazlı bilimsel yaklaşıma dayalı Akredite doğrulayıcılar tarafından onaylanan Aynı Ürün Kategori Kurallarına (PCR) göre hesaplanma yapıldığında ürün karşılaştırılmasına imkan sağlayan belgelerdir 15 Hammadde eldesi, enerji kullanımı ve verimliliği; malzeme ve kimyasal madde içeriği; hava, su ve toprağa verilen emisyonlar; atık oluşumunu nicel olarak değerlendiren ve beyan eden belgelerdir. Ticaret odaklı olup, LCA kapsamında ekonomik faaliyetlerin çevresel etkilerini ve üretim sürecinde meydana gelen çeşitli emisyon değerlerini dikkate alır. Bağımsız şekilde, üreticinin sağladığı bilgilerle hazırlanan EPD ler, ürünün teknik tanımı, üretici firma detayları ve LCA sonuçlarından meydana gelir. EPD gibi çevre etiketleri, ürünlerin çevresel performansını değerlendiren, bir çeşit çevre performans ölçütüdür. Aynı zamanda sürdürebilirlik ölçütü olarak da kullanılabilmektedir. EPD belgeli yapı ürünleri Amerikan LEED, İngiliz BREEAM ve Alman DGNB gibi yeşil bina sertifikasyon sistemlerinde ilave puan sağlayarak üretici firmaların bu belgeleri almasını teşvik etmektedir. Bu anlamda, EPD li ürünler mimar ve müteahhitlere kolaylık sağlarken yapı ürünleri üreticilerine de yeni pazar fırsatları sunmaktadır. EPD Belgeleri, Avrupa Standartlar Komitesi (CEN) Yapılarda Sürdürülebilirlik Normunda (CEN 350) tanımlanan ve yapı ürünlerinin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi çerçevesini belirleyen EN normuna uygun olarak hazırlanmalıdır. EPD İçeriği EPD programı ile ilgili bilgiler: Ürünün kayıt bilgisi, PCR ile ilgili bilgiler ve EPD nin geçerliliği ile ilgili bilgilerdir. Ürün spesifik bilgisi: Belli bir ürün veya ürün grubu için o ürüne özgü içerik beyanı veya işlevi ile ilgili bilgilerdir. Çevresel performans bilgisi: Yaşam döngüsü değerlendirmesi (LCA) çalışması kaynak kullanımı, enerji kullanımı ve çeşitli emisyon kaynakları hakkında bilgi sağlar. Ekstra çevresel bilgiler: EPD belgeleri, LCA çalışmasına ek olarak kullanıcı veya ürününü yaşam sonu ile ilgili bilgiler içerebilmektedir. Zorunlu beyanlar: Doğrulama süreci ve doğrulayıcı hakkında bilgilendirme EPD belgelerinde yer almaktadır. EPD Belgeleri ile; Çevresel performans karşılaştırması yapılabilir, Sürekli çevresel gelişiminizi yansıtılabilir, İlgili çevresel etkilerin bilgileri sunulabilir. Yeşil Binalar dışında EPD belgeleri karar vericiler tarafından aşağıdaki şekilde de kullanılabilir; Kuruluş içi çevre yönetimi Ürün performansı denetleme ve iyileştirme Kurumlar arası ilgili ve güvenilir bilgi ile ürün performans iletişimi Firmadan tüketiciye Çevresel farkındalık iletişimi Müşteri EPD belgesi tanıtımı ile müşteri beklentilerinin karşılanması/doğrulanması

9 EPD Belgelerinin Önemi EPD ÖRNEĞİ Uluslararası Oluşu - Uluslararası EPD Sistemi, uluslararası ISO standartlarını temel alarak belgelerin uluslararası kullanım, onay ve devamlılığını garanti etmektedir. Uyumlu - Belgelendirme tüm çevresel performans seviyelerindeki ürünlere, hedef kitlelere ve piyasalara açıktır. Meslektaşlarınızı, ürünlerinizin temel çevresel performans değerlerinin bilinerek izlenmesinin ve iyileştirilmesinin önemi konusunda ikna edin. ÜRÜN RESMİ Güvenilir - EPD belgeleri, LCA bilimsel çalışma prensiplerini temel alır ve bağımsız doğrulayıcılar tarafından onaylanır. Karşılaştırılabilir - Aynı ürün grubunda yer alan ve aynı PCR çerçevesinde hazırlanan ürünlerin belgelerini karşılaştırma imkanı sunar. Kapsamlı - EPD belgeleri, firmaların sosyal sorumluk, kalite kontrol ve çevresel yönetim gibi bilgilerinin iletişimi için ek bir araç olma özelliği taşır. Tarafsız - EPD belgeleri tarafsız gerçekleri ortaya koyan beyanlardır. Tedarikçilerinize erişerek üretim süreçlerini geliştirmeleri için iş birliği yapın. Bulunduğunuz piyasaya ve müşterilerinize ürünlerinizin çevresel performansı hakkında gerekli ve şeffaf bilgileri paylaşın. DOĞRULAYICI BELGEYE AİT BİLGİLER ECO PLATFORM EN ÇEVRESEL ÜRÜN BEYANI Ürün için ISO14025 ve EN15804 uyumlu VERIFIED THE INTERNATIONAL EPD SYSTEM Ürünün çevre performansı yaşam döngüsünü değerlendirmesi standartları çerçevesinde hesaplanmıştır. Çevresel Ürün Beyanı bağımsız kurumca onaylanmıştır. CPC Kodu... ECO EPD Kayıt No... Beyan Numarası... Yayım Tarihi Geçerlilik Tarihi GG/AA/YYYY GG/AA/YYYY Pazar Kapsamı... ÜRETİCİ LOGO ÜRETİCİ FİRMA LOGO

10 1 18 EPD Belgelendirme Süreci Toplanan verilerin ISO 14040/44 LCA ve ilgili Ürün Kategori Kurallarına göre hesaplanması İngilizce 19 6 Kayıt altına alma ve belgelerin yayınlanması

11 Bağımsız Doğrulama 20 EPD belgelendirme sürecinin ilk dört aşaması genellikle LCA alanında uzman danışmanlık firmaları tarafından yürütülmektedir. Fakat LCA uzmanına sahip firmalar bu çalışmaları kendi içinde de yürütebilir. EPD Turkey firmalara gerekli bilgi desteğini vermektedir. Belgelendirme süreci, üretici firma ve danışmanlık firmasına da bağlı olup minimum 2 ay olmak üzere değişkenlik göstermektedir. The International EPD System üzerinden alınan EPD belgelerinin süresi PCR dokümanında belirtilir. Genel olarak yapı malzemelerinde 5, diğer ürünlerde 3 yıllık geçerlilik söz konusudur. EPD geçerlilik süresinin sonunda tekrar değerlendirme yapılarak EPD belgesinin devam edip edilmeyeceğine karar verilir. Karar aşamasında üretim süreçlerindeki değişiklikler ve çevresel performans değişimi etkin rol oynar. EPD belgesi alınabilmesi için ürünün hammaddeden fabrika çıkışına (beşikten kapıya) kadar tüm evrelerinin LCA modellemesi ile çevresel etkilerinin hesaplanması gerekiyor. Bu çalışmalar teknik uzmanlık gerektirdiği için dışarıdan bir danışmanlık hizmetinin alınması uygun görülmektedir. Firmanın EPD Turkey Belgelendirme sistemi ile yakın ilişkide olması belgenin hazırlanma sürecinde oldukça etkili olmaktadır. LCA çalışması bittikten sonra eğer yapı ürünü ise EN normuna da uygun raporlanarak EPD belgesi ile EPD Turkey e başvuruda bulunuluyor. Kurum kanalıyla LCA uzmanı bağımsız üçüncü kişiler tarafından değerlendirmeye alınır. Değerlendirme sonucuna göre EPD belgesine hakkınız teyit edilir ve ulusal ve uluslararası internet sitelerinde yayınlanarak tüm dünyaya duyurulur. Dr. Vladimír Kočí LCA ve EPD uzmanı olan Dr. Vladimír Kočí yaşam döngüsü konseptinin araştırılması ve pratik uygulanması üzerine çalışmaktadır. Halen Çevre Teknolojisi Fakültesi Dekanı ve Kimya ve Teknoloji Üniversitesi nde öğretim üyesidir. Charles Üniversitesi ve Çek Cumhuriyeti Teknik Üniversitesi nde öğretim üyeliği yapan Vladimír Kočí, aynı zamanda endüstriyel faaliyetleri, çevresel etkileri ile birleştiren yaşam döngüsü tabanlı araştırmalar yürütmektedir. 21.

12 22 Dr. Hüdai Kara Dr. Hüdai Kara iklim değişikliği stratejileri, karbon ve enerji yönetimi, düşük karbon ve sürdürülebilir teknolojiler, yenilenebilir enerji, yaşam döngüsü değerlendirmesi, atık yönetimi, araştırma ve geliştirme konularında metalurji ve malzeme endüstrilerinden kimya ve enerji endüstrilerine uzanan sanayi dallarında çoğu İngiltere de olmak üzere toplam 17 yılı aşan bir deneyime sahiptir. İngiltere merkezli Metsims Sustainability Consulting ve İstanbul merkezli Metsims Eğitim ve Danışmanlık firmalarının kurucu ortağı ve yöneticisidir. Malzeme bilimcisi olan Dr. Hüdai Kara, yaklaşık 60 adet LCA çalışmasıyla birçok ürüne EPD belgesi almış ve çok sayıda firmanın ürünleri için yaptığı karbon ayak izi hesaplamalarıyla firmalar ve ürünleri kaynaklı iklim değişikliği risklerini ortaya çıkartmıştır. International EPD System teknik komite üyesi de olan Dr. Hüdai Kara, aynı zamanda Avrupa Yapı Malzemeleri Üreticileri Birliği ECO-Platform kurucu üyesidir. Yapı malzemeleri sektörüne yapmış olduğu katkılardan dolayı ECO-Platform EPD Kurum doğrulayıcısı, The International EPD System ürün EPD doğrulamasında Türkiye den seçilen ilk ve tek doğrulayıcıdır. Marcus Wendin Marcus Wendin, disiplinler arası çalışmalardan haz alan bir kişiliğe sahiptir. Çevresel konular, ortak bir amaç ve bir iş birliği aracı olarak gördüğü bir konudur. Bilimsel yöntemleri yaratıcı süreçlerle birleştirmenin hem çevre hem de iş için olumlu değişiklikler yapmaya imkan sağladığını düşünmektedir. Marcus Wendin in 1998 den bu yana, yapmış olduğu çalışmaların odağını LCA oluşturmaktadır. Volvo da LCA uzmanı olarak başladığı iş hayatında yakıtlar, dizel motor, emisyon gazı arıtımı, yakıt hücresi ve birçok geliştirme projesinde görev almıştır. Kendisi şu anda 2003 yılında kurduğu Miljögiraff Danışmanlık Firması nda Tasarım Direktörü olarak çalışmaktadır. 23

13 PCR (Ürün Kategori Kuralları) EPD Sistemleri ve Harmonizasyonu 24 EPD belgelerinin mukayese edilebilmesi için geçerli bir PCR a göre oluşturmak gerekmektedir. PCR dokümanı birçok ürün grubu için The International EPD System de bulunmakta ve sürekli olarak güncellenmektedir. Eğer ürün için geçerli bir PCR bulunmuyorsa, PCR dökümanı ortak görüşlere sunularak oluşturulabilir. Kullanımda olan ve hazırlık aşamasında olan PCR dokümanlarına PCR veri tabanından ulaşılabilir. PCR belgeleri diğer program operatörlerinden de temin edilebilir. Standart ISO e göre, program operatörlerinin aynı ürün kategorisinde ve uygun pazarda hazır bulunan PCR belgelerini göz önüne alarak bir ürün kategorisi için PCR geliştirirken uyumluluğu kolaylaştırabileceği belirtildi. Diğer programlardan PCR lerin tanınması için gereklilikler ve süreçler Genel Program Talimatları nda mevcuttur. Avrupa da uygulanmakta olan İngiliz, Alman ve İsveç sistemleri gibi pek çok farklı EPD sistemi mevcuttur. Avrupa Komisyonu, Avrupa genelinde eşdeğer bir uygulama sistemi oluşturulması ve ticari bariyerlerin ortadan kaldırılması için EPD sistemlerinin uyumlaştırılması amacıyla EN normunu geliştirmiştir. Bu norma uygun hazırlanan yapı ürünleri EPD beyanları hangi sistemden alınırsa alınsın tüm Avrupa da geçerlidir. Diğer ikisinden farklı olarak İsveç EPD sistemi daha kapsamlı olup yapı ürünleri dahil birçok farklı ürün gruplarında bu beyanları verebilmektedir. Bu sistemin amacı, yapı ürünlerinde Avrupa genelinde EPD sistemlerinin uyumlaştırılmasını sağlamaktır. Türkiye nin de içinde yer aldığı Avrupa Yapı Ürünleri Yönetmeliği (Construction Product Regulation), yapı ürünlerinde CE markalamasını zorunlu kılarken bunun yanında ürünlerin çevreye olan etkilerinin EN normuyla uyumlu EPD yapılarak yerine getirilmesini talep etmektedir. 25

14 26 EPD Belgelerinin Uygulamada Kullanımı EPD belgelendirme prosedürünün genel amacı ürün ile alakalı doğrulanmış bilgi beyanı ile çeşitli iletişim ihtiyaçlarının giderilmesidir. Diğer bir önemli yanı ise ürünlerin ve servislerin çevresel performansı ile etkili bir karşılaştırma yapılabilmesi için temel oluşturmasıdır. EPD belgeleri, ürün ve servislerin zaman içinde sürekli çevresel performansının gelişimini gösterir ve bir ürünün tedarik zinciri boyunca çevresel bilgilerini kayıt altına alır. EPD uygulama alanları aşağıda açıklanmıştır; EPD ve SÜRDÜRÜLEBİLİR Yeşil Bina Sertifikaları: LEED, BREEAM ve DGNB gibi yeşil bina sertifikalandırma sistemlerinde EPD belgeli yapı ürünleri ilave puan sağlamaktadır.bunun yanısıra uluslararası geçerli olduklarından dolayı yapı ürünleri üreticileri EPD beyanları yoluyla çevre ve sürdürülebilirlik duyarlılığını kurumsal bir sorumluluk olarak da gösterebilmektedirler. YAPILAR Sürdürülebilir Tedarik/Satın Alma: ISO e göre EPD lerin amaçlarından biri de daha düşük çevresel etkilere sahip olan ürün kullanımını ve üretimini teşvik etmektir. Birçok ülkede satın alma ve ürün tedarik uygulamaları kanunlarla belirlenmiş olup, Dünya Ticaret Örgütü ve Avrupa Birliğinin de bu çerçevede uygulamaları bulunmaktadır. EPD belgeleri aleni ve şeffaf bilgi beyanı ile bu gereklilikleri yerine getirmektedir. EPD ler uluslararası standartlara uygun biçimde hazırlandığı ve ISO yönetmeliğine dayandığından sürdürülebilir ürün tedariği uygulamalarına uygundur. Belirlenmiş ürün grupları olmadığı için hiçbir kısıtlama olmadan tüm ürün ve servisler için EPD belgesi alınabilir.

15 Sürdürülebilir Yapı Sertifikaları 28 Türkiye de yeşil bina konusu hızla gelişmektedir. Verilere bakılırsa her sene yüze yakın proje Türkiye de en çok popüler olan Amerika çıkışlı LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) sertifikalandırmasına gitmektedir yılı başında yaklaşık 447 proje bu sertifikayı almış fakat süreci devam edenler ile bu sayının 550 nin üzerinde olduğu bilinmektedir. İngiliz BREEAM ve Alman DGNB sertifika sistemleri LEED i takip etmektedir. LCA çalışmaları ISO 14040/44 standardı çerçevesinde gerçekleştirilir. Bu bağlamda Karbon Ayakizi ve LCA terimleri sürdürülebilir yapılar için kullanılmaktadır. Her iki terim, bina boyutunda yapı malzemelerinin üretimi ve nakliyesi başta olmak üzere, yapım aşaması, bina kullanımındaki enerji tüketimleri, bakım malzemeleri ve bina yaşam sonu etkilerini değerlendirir. Karbon Ayakizi, yapı malzemeleri kaynaklı bütünsel karbon (embodied carbon) dahil olmak üzere binanın tüm evrelerinde tüketilen enerji dahil kaynakların iklim değişikliğine olan etkisini ifade ederken, LCA iklim değişikliği dahil yirminin üzerinde çevresel etkiyi aynı anda kantitatif olarak değerlendirebilen bir yöntemdir. Sürdürülebilir bina uygulamalarında proje maliyetlerini azaltmak ve çevreye zararı en aza indirgemek için mümkün olduğunca yerel ve geri dönüşümlü malzeme kullanılır. Diğer bir yaklaşım da malzemeler için LCA gibi malzemenin hammadde üretiminden tüketim sonrasına kadar olan evrelerini incelemektir. Ayrıca, inşaat sırasında oluşan atıkların yönetimi, yerinde depolama ve geri dönüşümde de değerlendirilen faktörler arasındadır. 29 İlgili Standartlar CEN 350 Yapılarda Sürdürülebilirlik (Sustainability in Construction Works) Standartları sadece inşaat malzemelerine ve servislerine yönelik geliştirilmiş bir standartlar serisidir. Bu standartlar serisi, sürdürülebilir yapılar için çevresel, ekonomik, sosyal ve teknik açıdan çerçeveyi belirler. Bu anlamda yapı ve yapı malzemesi düzeyinde alt standartlar geliştirilmiştir. EN 15978: Bu standart bir binanın çevresel performansını değerlendirmek için, LCA ve diğer nicel çevresel bilgilere dayanarak, hesaplama yöntemini belirtir ve değerlendirme sonucu raporlama ve iletişim için bir araç sunar. EN 15804: Bu standart yapı ürünlerinin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi çerçevesini belirler. Şubat 2012 itibariyle yayınlanan bu norm, Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa genelinde EPD sistemlerinin uyum içerisinde çalışmasına yönelik olarak çıkartılmıştır Türkiye nin de taraf duğuavrupa Yapı Ürünleri Yönetmeliği (Construction Product Regulation), yapı ürünleri için EN normuyla uyumlu EPD leri talep etmektedir. Aynı zamanda EPD belgelerinin binanın çevresel değerlendirmesinde nasıl kullanılacağını belirten bir yol haritasıdır. Malzemenin kaynağının tespit edilmesi ve kaynaktan çıkarılması, çevre için yarattığı etkinin ilk aşamasıdır. Malzeme kaynaklarının yanlış değerlendirilmesi sebebiyle oluşabilecek pek çok problem vardır. Kaynakların tükenmesi, yanlış işlemler yüzünden erozyon gibi çevresel felaketlere yol açma, mikro klima ve habitatta değişikliğine sebep olma, aynı kaynağı başka şekillerde kullanan topluluklara dolaylı olarak zarar vermek bu sorunlardan bazılarıdır. Sürdürülebilir binalarda LCA yapılmış malzemeler tercih edilir. Malzemenin üretim kaynaklı CO 2 emisyonları, enerjisi ve diğer çevresel performans göstergeleri hesaplama yoluyla belirlenebildiğinden bina boyutunda çevresel performansın hesaplanmasına imkân sağlanmaktadır.

16 Opsiyon 1: Environmental Product Declaration (Çevresel Ürün Beyanı) (1 puan) Opsiyon 2: Multi-Attribute Optimization (Çok Nitelikli Optimizasyon) (1 puan) 30 LEED - Leadership in Energy and Environmental Design EPD Belgeleri Ürünler LEED V4 içerisinde M&R: Materials & Resources kredileri bölümünde değerlendirilmektedir. LEED M&R kredileri 2 konuya odaklanır: 1. Proje binasına giren malzemelerin çevresel etkilerine LEED Malzeme ve Kaynak Bölümü Gereklilikleri, Kredileri ve Kredi Puanları Yapı sektöründe kullanılan malzemelerin EPD belgeleri, Option 1 : Environmental Product Declaration (Çevresel Ürün Deklarasyonu) başlığı altında değerlendirilmektedirler. Bu kredi EPD belgeli ürünler kullanılarak yerine getirilmekte ve toplamda 2 Puan katkı sağlamaktadır. Aşağıdaki kriterlerden birini sağlayabilen en az 5 farklı üreticiden en az 20 farklı ürün tedarik edilmelidir. Ürün odaklı beyan: ISO e göre yaşam döngüsü analizi yapılmış, ürünün ¼ ünün en az beşikten kapıya anlayışıyla değerlendirilmiş olması Çevresel ürün beyanı: ISO 14025, 14040, 14044, EN 15804, ISO standartlarına göre en az beşikten kapıya anlayışıyla belgelenmiş ürünler (Ücüncü taraf onayını içeren Tip III belgeleme) USGBC nin onayladığı program: USGBC nin onayladığı çevresel ürün beyanı programına uygun olması EPD Turkey ISO 14025, 14040, 14044, EN 15804, ISO standartlarına uygun bağımsız doğrulanmış EPD belgelerini verebilen Türkiye de ki tek yetkili kurumdur. Projedeki kalıcı ürünlerin toplam maliyetinin %50 si için aşağıdaki kriterlerden birine uygun olan ürünler kullanılmalıdır. Bu krediyi kazanmak için, etkileri endüstri ortalamasının altında olan sertifikalı ürünler kullanılmalıdır. Bunun için, aşağıdaki kategorilerden en az 3 tanesi göz önünde bulundurulur. Kredi hesaplamalarında ağırlıklı ortalama alınır, bu ürünlerin maliyetleri %100 olarak değerlendirilirler. Küresel Isınma Potansiyeli (Sera gazları), kg CO 2 eq. Ozon İncelme Potansiyeli Tüketimi, kg CFC-11 eq. Asidifikasyon Potansiyeli, kg H +, SO 2 eq. Ötrofikasyon, kg PO 4 3 eq. Fotokimyasal Oksidasyon Oluşma Potansiyeli kg ethene eq. Kaynak Tüketim Oluşum Potansiyeli (Yenilenebilir Olmayan Enerji Kaynaklarının Tüketimi) kg Sb eq Proje binasından çıkan malzemelerin kullanımı ve bertarafına LEED MR Kredilerinin amaçları: Sürdürülebilir malzeme seçimi teşvik etmek, Atıkların azaltılmasını sağlamak, İkincil kullanımı teşvik etmek, Geri dönüşüm olanaklarını değerlendirmek, Kaynak kullanımının azaltılmasını sağlamaktır. Kredinin amacı: Ürünün üretiminde LCA çalışaması yapılmış, çevresel, ekonomik ve sosyal açılardan tercih edilir ürün ve malzemelerin kullanımı teşvik etmektir. Bu sayede proje ekibi ürün seçimlerinde, EPD belgeli üretim yapan firmaları tercih edebilmesine olanak sağlamaktır. Maksimum 2 puan için, bir sonraki sayfada bulunan opsiyonlardan bir veya daha fazlası sağlanmalıdır: EPD Turkey, yukarıdaki etkilere ve daha fazlasını içeren bilgilere sahiptir ve bu kredi puanlarının kazanılmasını sağlar.

17 32 o 3 Küresel Isınma Potansiyeli (Sera gazları) BREAAM - Building Research Establishment Environmental Assessment Method BREEAM 2014 te LCA çalışmaları ile ilave krediler elde edilebilir. Bu krediler Mat 01 Life cycle impacts bölümünde belirtilmiştir ve toplamda 9 puan kazanma fırsatı sunulmaktadır. Bu sayede BREEAM Excellent almış bir proje LCA kredileri ile BREEAM Outstanding seviyesine çıkabilir. Bu kredileri elde etme maliyeti diğer kredilere göre çok daha uygundur. Bu kredilerin 6 puanı binada kullanılan malzemeler kaynaklı seragazları emisyonlarının kgco 2 cinsinden hesaplanması ile elde edilir. Bu anlamda bağımsız doğrulanmış ISO standardı sebebi olmaktadırlar. EPD Belgesi olmayan ürünlerde Türkiye de üretilen yapı malzemeleri spesifik çevresel performans verilerini içeren TLCID ver.1.0 veritabanı kullanılabilir. Bina boyutunda kapsamlı bir LCA çalışması yapılması durumunda 3 puan inovasyon kredisini de elde etmek mümkündür. Özet olarak 6 BREEAM ve 3 Innovation BREEAM kredisi ile birlikte toplamda 9 kredi LCA ile sağlanabilmektedir. 33 Potansiyeli Bina türüne göre değişmekle birlikte aşağıdaki yapı elemanlarının seragazları etkilerinin değerlendirilmesi gerekmektedir: Dış cephe duvarlar Pencereler Çatı Üst kat döşemeler İç Duvarlar Zemin ve Zemin kaplamaları

18 ÇEDBİK - Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği DGNB - The German Sustainable Building Council The German Sustainable Building Council (DGNB), LCA yaklaşımın yoğun bir şekilde kullanıldığı tek yeşil bina değerlendirme sistemidir. Bina boyutunda detaylı bir LCA çalışması ile toplam puanların %22,5 inin LCA çalışması ile sağlanması mümkündür. Her ne kadar yeşil bina değerlendirme sistemleri pazar mekanizmaları ile iyileştirme sağlamaya çalışsa da bunun belge özelinde kaldığı ve rakamlara dökülemediği de kabul edilen bir gerçektir. Önümüzdeki yıllarda yeşil bina değerlendirme sistemlerinde LCA yaklaşımının daha etkin olacağı ve bu sayede daha ölçülebilir, kantitatif veriler ile değerlendirme yapılacağı bilinmeli ona göre hazırlıklar yapılmalıdır. Yapı sektörü yaklaşık %40 gibi bir oranla iklim değişikliğine neden olan sektörlerin başında yer almaktadır. Doğadan alınan kaynakların yaklaşık %50 si yapılarda kullanılıyor. Dünyada ortaya çıkan atıkların %30 dan fazlası yapı sektörü kaynaklıdır. Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği, Türkiye deki yapı sektörünün sürdürülebilir ilkeler ışığında gelişmesine katkı sağlamak amacıyla kurulmuştur. Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği, ekolojik sorunların arttığı günümüzde, bütüncül bir yaklaşım ve ekolojik duyarlılıkla inşa edilmiş bina ve yerleşimler aracılığıyla daha sağlıklı yaşam ortamlarına kavuşacağımız inancıyla hareket etmektedir. Bina ve yerleşimleri çevresel etkilerine göre değerlendiren sistemler, hedeflenen yeşil dönüşüm sürecinde etkili bir araçtır. Yapı sektörünün tüm paydaşları için bir çatı kuruluş olma hedefiyle hareket eden dernek, bu alanda ulusal ve uluslararası gelişmeleri takip eder. ÇEDBİK, bugün sürdürdüğü çalışmalarla Türkiye nin sürdürülebilir kentsel dönüşüm, enerji verimliliği ve yeşil bina konularında bilinçlendirilmesine önemli katkılarda bulunmaktadır. Yeşil binalar alanındaki araştırmalara ve çalışmalara devam eden Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği, yeni konut projelerinde uygulanmak üzere Türkiye koşullarına uygun sertifika sistemi olan ÇEDBİK-Konut u oluşturmuştur. ÇEDBİK-Konut Sertifikası nın amacı; sağlıklı toplumlar, yaşanabilir bir çevre ve gelişmiş bir ekonomi yaratmak. Bununla birlikte bu sertifika, bina standardında çıtayı yükseltmeyi hedefliyor. ÇEDBİK-Konut Sertifika Kılavuzu 100`den fazla akademisyen, sivil toplum kuruluşu ve sektör temsilcisinin ortak aklı doğrultusunda şekillendi.

19 EPD Belgelerinin Pazarlama ve İletişimi Birçok firma ürünlerinin çevresel üstünlüklerini beyan etme ihtiyacı duymaktadır. Fakat bu beyanlar güvenilir ve gerçeğe uygun şekilde yapılmalıdır. Şirket bir EPD geliştirmiş ise, bu durum pazarlama için kapsamlı bir temel oluşturabilmektedir. EPD Turkey in de çözüm ortağı olduğu The International EPD System, tüm ürün ve servis kategorileri için dünyanın en geniş kapsamına sahip uluslararası bir çevresel beyan sistemidir. EPD belgeleri ile, Çevresel performans karşılaştırması yapabilir, Çevresel gelişiminizi yansıtabilir, İlgili çevresel bilgileri şeffaf bir şekilde sunabilirsiniz. Farklı karar vericilere ulaşmak için EPD Belgenizi kullanabilirsiniz. EPD Belgelerinde bulunan bilgiler tarafsızdır ve birçok kişi/kurum (tasarımcılar, tüketiciler, çevre yöneticisi vb.) tarafından çeşitli konularda kullanılabilir. EPD belgelerinin karar vericiler tarafından sıklıkla kullanıldığı alanlar şu şekilde sıralanabilir; Kuruluş içi çevre yönetimi Ürün performansı denetleme ve iyileştirme, Kurumlar arası İlgili ve güvenilir bilgi ile ürün performans iletişimi, Firmadan tüketiciye Çevresel farkındalık iletişimi, Profesyonel satın alıcı EPD tanıtımı ile uygunluğun doğrulanması. Kuruluş İçi Çevre Yönetimi EPD belgeleri firmaların çevresel performanslarını denetlemeleri için temel oluşturur. Denetleme yolu ile bu performans zamanla geliştirilebilir. Kurumlar Arası Tedarik zincirinde faaliyet gösteren tüm firmalar, müşterileri tarafından talep edilen çevresel bilgileri EPD belgeleri ile sağlayabilirler. Böylelikle etkili yönetişime katkıda bulunularak ihale süreçlerinde meydana gelen iş yükü azaltılmış olur. Profesyonel Satın Alma EPD belgeleri birden çok anlamda profesyonel kullanım içindir. Örneğin profesyonel satın alıcılar için EPD belgeleri, tedarikçinin ürününün işlevsellik, kalite ve tasarım özelliklerine ek olarak sözleşme yapan kurumun çevresel gerekliliklerine de uygun olduğunu kanıtlayan nitelikteki belgeler olarak kullanılabilir. Firmadan Tüketiciye Eğer ürün tüketim malı ise, EPD belgesi ürün ile birlikte paketlemede sunulabilir ve bir pazarlama aracı olarak tüketiciye ulaşmak için kullanılabilir. Tüketim mallarının EPD belgeleri anlaması kolay belgelerdir. 37

20 38 39 EPD Grafik Tasarım Firmalar EPD belgelerinin sunumunu sistem gerekliliklerine uydukları ve şeffaf oldukları sürece istedikleri şekilde yapmakta özgürlerdir. Birim başına tüketilen enerji bilgisi yerine tüketicinin ne kadar enerji tasarrufu yapabileceği gibi anlatımların kullanımı tercih edilmelidir. EPD tanıtımları ile ilgili standart bir kılavuz bulunmamaktadır fakat açık ve net sembol, grafik ve şemaların kullanılması tavsiye edilmektedir. Logo Kullanımı Uluslararası ISO standardı uyarınca sadece güncel ve belgelenmiş veriler tarafından desteklenen çevresel beyanlar kullanılmalıdır. Çevre dostu ve Yeşil malzeme gibi belirsiz anlamlar taşıyan terimlerin kullanımından kaçınılmalıdır. Özel bir logo The International EPD System tarafından tasarlanmış olup, belirtilen kurallar çerçevesinde, program yürütücüsü ile olan anlaşmaya uygun olarak kullanılabilmektedir. EPD logosu ürün ve paketleme üzerinde pazarlama vb. amaçlar için kullanılabilmektedir. İMSAD SBE 2016 Konferansı EPD Ödül Töreni Yrd. Doç. Dr. İlker Kahraman, Sven-Olof Ryding, Dilek Sarıaslan, Nils Larsson, Selçuk Özdil, Dr. Hüdai Kara

21 40 Türkiye Yapı Malzemeleri Çevresel Performans Veritabanı Binaların ömrü boyunca sebep oldukları önemli çevresel etkileri değerlendirmek için bina seviyesinde LCA yöntemi yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bina boyutunda LCA için binada kullanılan malzemelerin çevresel performans verilerine ihtiyaç vardır. Bu veriler EPD belgeleri ile sunulabilmektedir. EPD Belgelerinin ISO standardına uygun bir sistem tarafından onaylanıp ve yayınlanabilirken, bu belgelerin özellikle Avrupa pazarı için EN normu uyumlu olarak hazırlanması gerekmektedir. Yapı kaynaklı küresel ısınma başta olmak üzere ozon tabakasının incelmesi, fotokimyasal ozon oluşturma, asidifikasyon veya ötrofikasyon potansiyeli gibi çevresel performans verilerini nicel olarak ortaya koyan EPD belgeleri, maalesef bilgisayar tarafından okunabilecek bir formatta değildir. Yeşil bina sertifika sistemlerindeki gelişmeler, bina tasarımında çevresel performans iyileştirmesinin kolay bir şekilde yapılabilmesi ve BIM entegrasyonu ihtiyacını karşılamak, Türk yapı malzemelerinin ihraç pazarlarında bu konularda karşılaşabilecekleri ticari bariyerleri de ortadan kaldırmak amacıyla TurCoMDat veri tabanı geliştirilmiştir. TurCoMDat, SÜRATAM tarafından yapılan yoğun çalışmaların bir çıktısı olarak Türkiye de üretimi yapılan yapı malzemelerinin çevresel performansını ortaya koyan, bilimsel çalışmaların sonucunda elde edilmiş, uluslararası seviyede bağımsız doğrulanmış ve uluslararası birçok yazılımda kullanılabilecek formatlara dönüştürülebilen bir veri tabanıdır. TurCoMDat, web arayüzü kanalıyla sorgulanabilecek bir formatta da sunulması çalışmaları devam etmektedir. Diğer yandan TurCoMDat a Avrupa da tek noktadan erişim ve sorgulama için görüşmeler devam etmekte ve bu sayede Türk yapı malzemeleri üreticilerine Avrupa da gelişen yeşil bina pazarına erişim sağlama imkanı sunulacaktır. 41 TurCoMDat, işlevsel birime bağlı olarak (kg, m2, m2k/w, MJ, kwh, gibi) ürün bazında 24 adet çevresel performans bilgisini hammadde, üretim, kullanım, bertaraf gibi birçok yaşam döngüsü aşamasında ayrı ayrı sunmaktadır. Teknik anlamda her bir yapı ürünü için 24x17 matrisinde 408 veri bulunmaktadır. Ana çevresel performans göstergeleri: Küresel Isınma Potansiyeli (Global Warming Potential) Ozon İncelmesi Potansiyeli (Ozone Depletion Potential) Fotokimyasal Oksidasyon Oluşma Potansiyeli (Formation Potential of Tropospheric Ozone Photochemical Oxidants) Asidifikasyon Potansiyeli (Acidification Potential) Ötrofikasyon Potansiyeli (Eutrophication Potential) Fosil Olmayan Kaynak Kullanım Potansiyeli (Abiotic Depletion Potential for Non-Fossil Resources) Fosil Kaynak Kullanım Potansiyeli (Abiotic Depletion for Fossil Resources) SÜRATAM SÜRATAM

22 42 43 EPD ve LCA İlişkisi TurCoMDat Veri Tabanı aşağıdakilerle sınırlı olmamak kaydıyla gibi birçok farklı amaca hizmet edecektir: Nicel verilerle bina çevresel performansının hesaplanması (Türk Yeşil Bina Sertifikası sistemine destek) LEED, BREEAM, DGNB gibi dünyanın önde gelen ve diğer birçok Yeşil Bina sertifika sistemlerinde LCA hesaplamalarının yerel verilerle yapılabilmesi ve bu sayede LCA kredilerinden puan kazanma, BIM modellerinde çevresel performansın hesaplanmasına olanak sağlama, Yapı sektöründe enerji ve kaynak verimliliği için benchmarking oluşturma, Kaynak ve enerji verimliliği potansiyelinin değerini ortaya çıkarma, İngilizce de Life Cycle Assessment (LCA) olarak geçen ve dilimize Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDD) şeklinde çevrilen bu yaklaşım aslında temiz üretim altyapısı oluşumunun temelini oluşturmaktadır. YDD, bir ürün ya da hizmetin oluşumundan tüketimine kadar (beşikten mezara) tüm evreleri kapsayacak şekilde değerlendirilmesidir. SETAC tarafından başlatılan bir yaklaşım olan LCA bir ürün, proses ya da hizmet için kullanılan enerji, hammadde ve bundan dolayı oluşan atık ve emisyonların çevresel etkilerini ve bu süreçte doğal kaynakların tüketimini ve çevresel iyileştirme fırsatlarını değerlendiren bir araç ve yöntemdir. ISO ve 44 serisi standartları ile nasıl yapılacağı ve çerçevesi belirlenmiştir. Aslında LCA yaklaşımı yeni değildir. Bu tip çalışmalar 1970 li yıllarda enerji sektöründe gerçekleştirilmiştir. LCA, 90 lı yılların başından bu yana karar verilmesi zor olan karmaşık süreçlerde gittikçe daha sık başvurulan ve sürekli geliştirilen bir yöntem olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle son yıllarda iklim değişikliğinden kaynaklanan endişelerin artması, daha sürdürülebilir tasarım ve üretime olan ilgiden dolayı LCA her geçen gün önem kazanmaktadır. Avrupa Komisyonu LCA nın, ürünlerin vermiş olduğu çevresel etkilerin hesaplanması ve karşılaştırılması için hazırda bulunan en iyi yöntem olduğunu belirtmiştir. Türk yapı malzeme ve ürünlerinin dış piyasalarda çevresel performans ve sürdürülebilirlik açısından ön plana çıkmalarını sağlama

23 Yaşam Döngüsü Analizi HAMMADDE.. hammaddelerin üretimi esnasında sürdürülebilir tedarik zinciri büyük rol oynamaktadır... Ürün ve/veya yarı-mamül etkiler tüm süreçleri Firma içi enerji ve kaynak KULLANIM Her üründe olmasa boya, gibi bazı ürünlerde çevresel da devam etmektedir. Tekrar kullanım, malzeme LCA ve Temiz Üretim Özel sektör üreticileri açısından bakıldığında LCA, iş geliştirme stratejileri, araştırma ve geliştirme, ürün ya da süreç tasarımı ve eko-etiket ya da ürün deklarasyonlarında kullanılmaktadır. Türkiye de LCA çalışmaları özellikle inşaat sektöründe yapı malzemelerinin EPD belgelendirme çalışmaları için yapılmaktadır. Bu belgeler daha çok ürünün çevresel yüklerinin belgelenmesiyle yeşil bina sertifika sistemlerinde kullanımının artması ile bir Pazar fırsatı ve pazarlama aracı olarak kullanılmaktadır. Yeni yürürlüğe giren ve 2013 yazından itibaren Türkiye de de geçerli olacak olan Avrupa Yapı Ürünleri Yönetmeliğinin de EPD belgeli ürünlere atıfta bulunulması bu çalışmaları hızlandırmıştır. Bu ürünlerin CE markalamasında artık EPD türü belgeler aranacaktır. Avrupa Topluluğu bilimsel bazlı karar verme süreçlerindeki önemi nedeniyle LCA yaklaşımını Türkiye nin de uygulamakla yükümlü olduğu ve sanayicilerimizi etkileyen birçok tebliğ, direktif ve yasada kullandı ve kullanmaya da devam ediyor yılında çıkan Entegre Ürün Politikası (IPP) tebliği, 2005 te yayınlanan Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı ve Atıkların Önlenmesi ve Geri Kazanımı stratejileri, Atık Çerçeve Direktifi ve Sürdürülebilir Tüketim, Üretim ve Sürdürülebilir Sanayi Politikası (SCP/SIP) Eylem Planı ve AB Eko-etiketi (EU Ecolabel) yaşam döngüsü yaklaşımı kullanılarak oluşturulan en temel politikalardır. Yine LCA yaklaşımları kullanılarak Avrupa Birliği tarafından tüm üreticileri etkileyecek olan Ürün Çevre Ayakizi (Product Environmental Profile) çalışması son aşamalara gelmiştir. Artık tüm üretilen ürünlerin LCA yaklaşımları ile çevresel yüklerinin hesaplanması gerekmektedir. Böylelikle ürün bazında farkındalık yaratma fırsatı yakalanırken üretim süreçlerinde ve üründe çevreyle duyarlı ürün tasarımı ya da diğer adıyla eko-tasarım yaklaşımları altyapısının kurulması potansiyeli de yakalanacaktır. LCA, eko-tasarım çalışmalarında genellikle geliştirilmesi düşünülen ürün ya da ürün bileşenleri için firma içinde kullanılır. LCA nin özellikle kullanıldığı alanlardan birisi de gerek kamu gerek özel sektörde görülen yeşil satın alma uygulamalarıdır. Yeşil Kamu Alımları (Green Public Procurement) AB tarafından LCA yaklaşımları ile geliştirilmiş bir iletişim aracı olup kamu ihalelerinde yüzde 50 oranında yeşil ürünlerin alımında teşvik edilmesi öngörülmüştür. Bu tür satın alma uygulamalarının doğal kaynak kullanımı ve çevresel etkiler göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmesi, var olan alteratiflere yönelik bir LCA çalışması yapılması ile mümkün olabilmektedir.

24 A Acidification Potential (AP)- Asidifikasyon Potansiyeli Asidifikasyon, asitleştirici maddelerin toprak, yeraltı suyu, yüzey suyu,organizmalar, ekosistemler ve malzemeler üzerinde yarattığı toksik etkiyi ifade eden etki kategorisidir. Sülfürik asit (H 2 SO 4 ) ve kükürt dioksit (SO 2 ), yanma süreçleri arasında bir hava kirletici oluşturulmaktadır. Bu asit yağmuru olarak adlandırılır ve yerleşik metal veya taş korozyonuna sebep olarak bina ve ekosistemlerin yanında büyük zarara neden olabilir. SO 2 Equivalent Abiotic Depletion Potential for Non-Fossil Resources (ADPE) - Kaynak Tüketim Oluşumu Potansiyeli (fosil olmayan kaynaklardan) ADPe, abiyotik kaynakların ve maddenin azlığı için potansiyel anlamına gelir ve hammadde kıtlığını tanımlayan ADP kategorisi için iki parametreden biridir. 47 TERİMLER SÖZLÜĞÜ Abiotic Depletion Potential for Fossil Resources (ADPF) - Kaynak Tüketimi Oluşumu Potansiyeli (Fosil Kaynaklardan) ADPF, ADP kategorisi için ham maddelerin kıtlığı tanımlayan iki parametreden biridir. Bu malzemelerin birim megajoule (MJ) ile kalorifik değerinin fiziksel özelliği, bu çevre kategorisinin eşdeğeri olarak kullanılır. Auditor - Denetçi Bina belgelendirmesi sistemleri çoğunlukla bir denetçi olarak anılan yetkili, sertifika denetimini yürüten bazı sistemler veya sistem çeşitleri için eğitimli uzman kişilerdir. Denetçiler gerekli hesaplamaları yapar ve dokümantasyonunu yapar, test ve sertifikasyon için sistem operatörüne gönderir. B C BREAAM - Building Research Establishment Environmental Assessment Method Bina Araştırma & Uygulama Çevresel Methodu İngiltere Bina Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilmiş ve ilk olarak 1990 yılında yayınlanmış yeşil bina sertifika sistemidir. Characterization - Niteleme Etki değerlendirmesi sırasında bir eko-denge hesaplanırken kaydedilen her bir çevresel etki kategorisi, bir veya daha fazla performans göstergesi tarafından tanımlanır. Performans göstergesi değerlerinin hesaplanması da karakterizasyon olarak adlandırılır. Çevresel etkilerin ağırlığı karakterizasyon faktörleri ile karakterizedir. CEN/ TC 350 (European Committee for Standardization) Teknik Komite CEN / TC 350 Binaların Sürdürülebilirliği, Avrupa Çalışma Standartları Komitesinde (CEN), beş çalışma grubununda kurulmuş bir kuruluştur. Yapı kalitesinin farklı yönlerde incelenip değerlendirilmesi üzerine çalışır. Certification - Sertifikasyon Üçüncü taraf denetleme kuruluşu tarafından ürün, süreç veya personelin belirli şartları yerine getirdiğini onaylama ve belgelendirme işlemi.

25 48 Ç D ÇEDBİK - Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği Türkiye deki yapı sektörünün sürdürülebilir ilkeler ışığında gelişmesine katkı sağlamak amacıyla kurulmuştur. Declarated Unit Beyan birimi EN e göre beyan edilen birim, bir EPD de bir referans birim olarak bir inşaat ürününün miktarıdır. Bir referans değişken olarak, beyan edilen birim matematiksel anlamda materyal akışlarını normalleştirmek, yani ortak bir payda ile veri oluşturmak, böylece materyal akışlarının kombinasyonunu sağlamak için kullanılır. Beyan edilen birim, ürünün tipik uygulamasına, yani parça sayısı (1 kapı), kütle (1-kilogram izolasyon malzemesi) veya hacme (1 m3 ahşap) dikkat etmelidir. Ürünün veya senaryonun bina seviyesinde tam işlevi belirtilmediğinde veya bilinmediğinde, bildirilen birimi işlevsel birim yerine kullanır. F (EPD)Environmental Product Declarations - Çevresel Ürün Beyanı Malzeme veya hizmetlerin yaşam ömrünün tamamında yaptığı toplam çevresel etkinin ISO standartlarına uygun olarak değerlendirildiği ve yalnızca üçüncü parti (bağımsız) kuruluşlar tarafından onaylanan (yayınlanan) belgedir. Ticaret odaklı olup, Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (Life Cycle Assesment, LCA) kapsamında ekonomik faaliyetlerin ekolojik ayak izini ve üretim sürecinde meydana gelen çeşitliemisyon değerlerini dikkate alır. Bağımsız şekilde, üreticinin sağladığı bilgilerle hazırlanan EPD ler, ürünün teknik tanımı, üretici firma detayları ve YDD sonuçlarından meydana gelir. Functional Unit - İşlevsel Birim Fonksiyonel birim, yaşam döngüsü değerlendirmesindeki niceliksel referans miktarıdır ve aynı fonksiyona sahip olan ürünlerin potansiyel çevresel etkileri ile karşılaştırılabileceği temel alınır. Fonksiyonel birim genellikle beyan edilen üniteyle aynıdır, ancak bazı durumlarda bununla da farklılık gösterebilir. 49 DGNB - Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen Alman Yeşil Binalar Konseyi Sürdürülebilir ve ekonomik olarak verimli binalar konusunda çalışmalar yapmak üzere Almanya da kurulmuştur. (FW) Use of Net Fresh Water - Temiz Su Tüketimi Bu parametre çevresel ürün beyanlarında, tatlı suyun ya da yer altı sularından çıkarılan temiz sudaki farkı göstermek için kullanılır ve saflaştırılmış atık su olarak geri gönderilmemektedir. Yani, gösterge buharlaşmış veya buharlaşmış suyun yanı sıra üründe depolanan suyu tanımlar. Yağmur suyu hesaba katılmaz, net tatlı su tüketimini gösterir. E Ecoinvent Kar amacı gütmeyen bir organizasyon olan İsviçre kuruluşu Ecoinvent Derneği tarafından işletilen ekoinvent veri tabanı, den fazla kayıtta çeşitli alanlar, süreçler ve ürünler için bilanço verileri sağlar. Veriler ağırlıklı olarak yaşam döngüsü değerlendirmelerinde temel olarak kullanılır. EN EN (genellikle EN olarak kısaltılır) tüm EPD lerin yapı ürünleri ve inşaat işlemleri için oluşturulmuş, doğrulanmış ve standart bir biçimde sunulmasını sağlar. EN e göre, inşaat sektöründeki EPD ler yapıların tanımlanması ve değerlendirilmesi için temel sağlamalıdır. G (GWP) Global Warming Potential - Küresel Isınma Potansiyeli Küresel ısınma potansiyeli (GWP), iklim değişikliğinin çevresel etki kategorisi olarak da adlandırılır, çünkü bu kategoride bulunan metan veya azot oksit gibi sera gazı emisyonları sera etkisine katkıda bulunur. Sera gazı emisyon potansiyeli CO2 eşdeğerleri cinsinden ifade edilmiştir. Sera gazı atmosferde farklı zaman dönemlerinde kaldıklarından, GWP nin değeri 100 yıllık bir periyot için bir yaşam döngüsü değerlendirmesi için hesaplanır. (EP) Eutrophication Potential - Ötrofikasyon Potansiyeli Ötrofikasyon potansiyeli (EP) çevresel etki kategorisidir. Ötrofikasyon terimi, fazla besin maddeleri anlamına gelen aşırı gübreleme olarak da ifade edilir. Bu çevresel etki kategorisinde ötrofikasyon, hava kirleticilerinin, kanalizasyon suyunun ve tarımsal gübrelemenin sonucudur. Bu hem toprak hem de sular için geçerlidir. Bitkiler hastalıklara ve zararlılara karşı zayıflatılabilir, fazla gübreleme, yosun oluşumunda artışa ve sudaki oksijen içeriğinin azalmasına neden olur. Topraktaki süzdürme işlemleri, yeraltı suyunda ve dolayısıyla içme suyundaki nitrat içeriğini artırır. Ötrofikasyon potansiyeli, fosfat eşdeğerleri ile gösterilir ve kg PO Eşitlik birimi cinsinden verilir. H (HWD) Hazardous Waste Disposel - Tehlikeli Atık Bertarafı Tehlikeli Atık Bertarafı (HWD) Tehlikeli Atık parametresidir. çevresel ürün beyanlarında, farklı atık kategorilerini tanımlayan çevresel bilgiler kapsamında listelenmiştir. HWD, Avrupa atık kataloğuna göre sınıflandırılan ve ürünün tüm üretim zinciri boyunca bir depolama sahasında imha edilen atık miktarını tanımlamaktadır. I ISO EN ISO Çevresel Yönetim - Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi - İlkeler ve Genel Koşullar, ISO uyumlu yaşam döngüsü değerlendirmeleri için standard oluşturmaktadır. Bu standart bir eko dengenin hazırlanması için temel koşulları belirtir.

26 50 DIN ISO EN ISO Çevresel Yönetim - Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi - Koşullar ve Talimatlar, önceki EN ISO lerin e bir özet, revizyon ve değiştirilmesidir. Bu standart, metodolojik çerçeve ve yaşam döngüsü değerlendirmesinin içeriği için temel gereklilikleri belirtir. ISO (International Organization for Standardization) Uluslararası Standartlar Teşkilatı 1947 yılında kurulan, dünya çapında uluslararası standartların belirlenmesi ve geliştirilmesi çalışmaları yapan kurumdur. O ODP (Ozone Depletion Potential) - Ozon İncelme Potansiyeli ODP (stratosferik ozon tabakasının tükenme potansiyeli) stratosferik ozon tabakasının indirgenme potansiyeli anlamına gelir ve bir çevresel etki kategorisini belirtir. Ozon (O3) ozon tabakasının temel yapı taşıdır. Bu önemli koruyucu tabaka stratosferin içinde, üstünde bir Dünya nın atmosferinde bulunur. Güneş ten gelen kısa dalga UV radyasyonu, ozon tabakası tarafından emilir ve ekosistemleri aşırı radyasyona karşı korur. Ozon tabakasının bozunması esas olarak sera gazlarının bir parçası olan fluoroklorohidrokarbonlar (CFC) grubundan kaynaklanmaktadır. Ozon deliğinin keşfedilmesinden ve gazların atmosferik koruyucu tabaka üzerindeki zararlı etkisinden sonra, birçok alanda CFC kullanımı yasaklandı. Böylece, son yıllarda ozon tabakası biraz stabilize oldu. Bu çevresel etki kategorisinin emisyonları, CFC11 eşdeğerleri olarak raporlanmaktadır. 51 L M LCA (Life Cycle Assessment) - YDD (Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi) LCA, bir ürün ya da hizmetin üretiminden tüketimine kadar (beşikten mezara) tüm süreçleri kapsayacak şekilde değerlendirilmesidir. LCA bir ürün, proses ya da hizmet için kullanılan enerji, hammadde ve bundan dolayı oluşan atık ve emisyonların çevresel etkilerini ve bu süreçte doğal kaynakların tüketimini ve çevresel iyileştirme fırsatlarını değerlendiren bir araç ve yöntemdir. ISO 14040/44 serisi standartları ile nasıl yapılacağı ve çerçevesi belirlenir. LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) Enerji ve Çevresel Tasarımda Liderlik Amerikan Yeşil Binalar Konseyi (USGBC) tarafından geliştirilmiş ve ilk olarak 1998 yılında yayınlanmış yeşil bina sertifika sistemidir. MER (Materials for Energy Recovery) - Enerji Geri Kazanımı Bu gösterge MER enerji geri kazanımı için maddeleri ifade etmektedir.maddeler enerji üretimi için tasarlanmış bir yakma tesisinde (örneğin biyokütle yakma tesisindeki atık odun) yakıldığında bu materyallerin çıktı miktarını gösterir. MFR (Materials for Recycling) - Malzeme Geridönüşümü Bu gösterge MFR geri dönüşüm malzemelerini ifade etmektedir. Malzemeler, örneğin bir malzeme ambalajından karton gibi geri dönüştürülürse, bu materyallerin çıktı miktarını gösterir. P PERE (Use of renewable primary energy excluding resources used as raw materials) - Hammadde Kaynağı Olarak Kullanılmayan Yenilenebilir Birincil Enerji Kaynağı Tüketimi PERE Hammadde kaynağı olarak kullanılmayan yenilenebilir birincil enerji kaynağı tüketimini EN e dayanan EPD lerde gösteren bir parametredir. Bu parametre kullanılan enerji kaynakların tanımlanması için kullanılır. PENRM ile birlikte, PERT göstergesinde yenilenebilir birincil enerjinin toplam kullanımı olarak özetlenmiştir. PERM (Use of Renewable Primary Energy Resources Used as Raw Materials ) - Yenilenebilir Birincil Enerji Kaynaklarının (materyal kullanımı) Hammadde Olarak Kullanılması PERM Yenilenebilir birincil enerji kaynaklarının (materyal kullanımı) hammadde olarak kullanılması etkisinin parametresidir. PERE ile birlikte, yenilenebilir enerjinin toplam kullanımı için PERT göstergesinde özetlenmiştir. Tüke- PERT (Total Use of Renewable Primary Energy Resources) - Toplam Yenilenebilir Birincil Enerji Kaynağı timi PERT toplam yenilenebilir birincil enerji kaynağı tüketimini göstermektedir. PENRE (Use of Non-renewable Primary Energy Excluding Resources Used as Raw Materials) - Hammadde Kaynağı Olarak Kullanılamayan Yenilenemeyen Birincil Enerji Tüketimi Hammadde kaynağı olarak kullanılamayan yenilenemeyen birincil enerji tüketim parametresidir. EN standartlarında hazırlanmış EPDlerde kaynak kullanımının tarifi için kullanılır. PENRM ile birlikte, yenilenebilir birincil enerjinin toplam kullanımı ile PENRT göstergesinde bir araya getirilir. N NHWD (Non-hazardous Waste Disposed) - Tehlikeli Olmayan Atık Bertarafı Verimlilik göstergesi NHWD (EN: Tehlikeli olmayan atıklar) parametresi depolanması tehlikeli olmayan atıklar (kentsel atık) ile ilgilidir. HWD ve RWD ye ek olarak, farklı atık kategorilerini tanımlayan ekolojik değer verisinde çevresel ürün beyanlarında listelenir. NHWD, Avrupa atık kataloğuna göre tehlikeli olmayan olarak sınıflandırılan ve ürünün tüm üretim zinciri boyunca bir depolama sahasında imha edilen atık miktarını belirtir. NRSF (Use of Nonrenewable Secondary Fuels )- İkincil Yenilenemeyen Yakıt Tüketimi İkincil yenilenemeyen yakıt tüketim diye adlandıralan bu gösterge, öreneğin bir çimento fabrikasındaki plastik atıklar gibi yenilenemeyen malzeme miktarını tanımlar. PENRM (Use of Non-renewable Primary Energy Resources Used as Raw Materials) - Hammadde Kaynağı Olarak Kullanılan Yenilenemeyen Birincil Enerji Tüketimi PENRM, hammadde kaynağı olarak kullanılan yenilenemeyen birincil enerji tüketimini ifade eder. Yaşam döngüsü değerlendirmesinden elde edilen verilere dayanan ve EN e göre kaynak kullanımını tanımlamak için EPD lerde kullanılan dört temel enerji verimliliği göstergesinden biridir. PENRE ile birlikte, toplam kullanım için PENRT göstergesinde gruplandırılmıştır. PENRT (Total Use of Non-renewable Primary Energy Resources) Toplam yenilenemeyen birincil enerji kaynağı tüketimi bu parametreyle sunulmaktadır PENRT, PENRE ve PENRM olarak ayrılmıştır.

27 R PCR (Product Category Rules) - Ürün Kategori Kuralları Spesifik bir ürünün EPD çalışması yapılabilmesi için belirlenen kural ve sistematikler bütünüdür. Bu kurallar şeffaflık olma özelliği ve aynı kural temelli EPD lere karşılaştırma olanağı sağladıkları için ISO14025 uyumlu çevresel beyanlar için büyük önem teşkil ederler. 52 POCP (Formation Potential of Tropospheric Ozone Photochemical Oxidants) - Fotokimyasal Oksidasyon Oluşma Potansiyeli POCP başka bir çevresel etki kategorisidir. Ozon (O 3 ) ozon tabakasında, yüksek atmosferde, koruyucu olarak görev alır. Ancak troposferde oluşursa, zararlı bir maddedir. Bu agresif maddelerin gelişimi iklim koşullarına bağlıdır. Artan ozon konsantrasyonları, bitki örtüsü ve malzemeye zarar verebilir; Bu maddeler de insanlar üzerinde toksik etkiye sahiptir. Troposferik ozon oluşumu potansiyeli için, eten (C 2 H 4 ) referans madde olduğundan, bu kategorideki maddelerin etki potansiyeli için bildirilen birim kg C 2 H 4 eşdeğerleri dir. ÜYE FİRMALAR ve 53 Program Holder - Program Yürütücüsü Bir program yürütücüsü, tip III çevre etiketleri için bir program yürüten ana merkezdir. Bu, örneğin, bir şirket, bir grup şirketleri, bir dernek, bir otorite, bir ofis veya başka bir organ olabilir. DİĞER PAYDAŞLAR RSF (Use of renewable secondary fuels) - İkincil Yenilenebilir Yakıt Tüketimi İkincil yenilenebilir yakıt tüketimi sürecinde kullanılır. Örneğin, eski ahşap üzerine ısı enerjisi paletlerden üretilir ve bu amaçla kullanılan atık odun miktarı bu göstergede belirtilir. RWD (Radioactive Waste Disposed) - Radyoakytif Atık Bertarafı RWD, HWD ye ve NHWD ye ek olarak, farklı atık kategorilerini tanımlayan çevresel bilgiler ışığında çevresel ürün beyanlarında listelenmiştir. RWD, tüm üretim zinciri boyunca kullanılan mevcut karışıma göre nükleer enerjiden elektrik üretimi sırasında oluşan radyoaktif atığı tanımlamaktadır. V Verification - Doğrulama EN ISO e göre, doğrulama, belirtilen gereksinimlerin karşılandığına dair objektif kanıt sağlayarak bir sonuç ortaya koymaktır. Bir EPD nin yayınlanabilmesi için önce bir doğrulamayı öngörülmektedir. Doğrulama, ekolojik dengeye dayalı veriler için uygulanan hesaplama modelinin eksiksizliği, şeffaflığı, tutarlılığı, akla yatkınlığı ve altta yatan PCR parça ile uyumluluğunu içerir. USGBC (United States Green Building Council) Amerika Yeşil Binalar Konseyi yapı sektörünü daha sürdürülebilir bir çerçeveye ve yönetim biçimine kavuşturma amacıyla, 1993 yılında Amerika da kurulan kar amacı gütmeyen bir kurumdur.

28 Üretici Firmalar Uluslararası Kurumlar 54 PLATFORM

29 (0212) Nef 09 B Blok No:7/15, Kağıthane/İstanbul SURATAM_TR -S Ü R A T